Gülseren ÜST POLAT
Nüfus artışı, insanların konfor arayışlarının giderek artması ve tüketim suratı güç talebini de yükseltiyor. Talep artıyor lakin dünyada yer altı ve yer üstü kaynaklar her geçen gün azalıyor. 2 milyar insan pak suya sistemli olarak erişemiyor. Güç ihtiyacı yüzde 4-5 oranında artarken fosil yakıt rezervi giderek azalıyor. Tüm dünyada güç tüketiminin yüzde 80’i kentlerde gerçekleşiyor. Kentlerin karbondioksit salımına tesiri ise yüzde 75.
Araştırmalar, tüketilen toplam gücün yüzde 30’undan fazlasının binalar kaynaklı olduğunu gösteriyor. Bu manada binalarda güç dönüşümü odaklı yaklaşımların etraf ve kaynaklar açısından önemli farklar yaratması bekleniyor.
Karbon nötr maksadına ulaşmada 3’de 1 hisseye sahip olduğu bilinen binaların güç aktif, yeşil güçlü hale dönüşümünün ortalama güç tüketiminde yüzde 24 ile 50’ye varan, karbon salımında yüzde 33 ile 39 ortası, su tüketiminde yüzde 40, atıklarda yüzde 70’e varan bir düşüş sağlayacağı yapılan çalışmalarla ortaya koyuluyor. İşte bu niçinle, Sürdürülebilirlik ve Araştırma Danışmanı Ali Gizer’in de dediği üzere “Enerjiyle ilgimizi düzenlerken aslında gezegenle ilgimizi düzenlemiş oluyoruz.”
AB’de kamu ve özel binalarda zarurî
Yaşanabilir ve sürdürülebilir bir dünya için güç tasarrufu ve güç verimliliğinin dünya açısından kıymeti artarken Sıfır Güçlü, Yaklaşık Sıfır Güçlü ya da Yeşil Bina konseptinin binalar kaynaklı güç tüketiminde fark yaratması bekleniyor. Her ne kadar bu kavramlar üzerinde genel bir uzlaşı kesin olarak olmasa da Sıfır Güç ya da Neredeyse Sıfır Güç binaların kıymetli ölçüde güç kullanmasını düşürmek ve bununla birlikte yenilenebilir gücün toplam hissesini artırmak için umut verici bir potansiyele sahip olduğu kesinlikle.
Yeşil dönüşüm konusunda her alanda önemli adımlar atan Avrupa Birliği (AB), kendi bölgesinde güç tüketiminin yüzde 40’ından ve karbondioksit salımının yüzde 36’sından sorumlu olan binalar için dönüşüme 2019 yılı başından itibaren başladı. Binalarda güç verimliliğine yönelik uygulamaları kamu binalarında mecburî tutan AB, 1 Ocak 2021 itibariyle tüm özel binalar için de birebir zaruriliği istiyor.
Türkiye’de çalışmalar ne durumda?
2030 karbon nötr amacına ulaşmak ismine önemli katkı sağlaması beklenen ve AB ülkelerinde başlanan bu dönüşümün örneklerine ABD’de de rastlanıyor. Bugün kamu dalı yüklü ilerleyen projeler olmakla bir arada sıfır güçlü bina uygulamalarının önümüzdeki süreç içerisinde Türkiye’de yaygınlaşması hedefl eniyor. Güneş potansiyeli açısından Türkiye’nin iklimsel şartları kıymetlendirilerek, güç tüketimi ve emisyon salımı en aza indirilmiş, kullanıcısına konfor sunan, etrafa hassas yapıların yaygınlaşması Türkiye iktisadı ve çevresel problemlerin azaltılması açısından da gereklilik olarak görülüyor. Pekala, Türkiye’de çalışmalar ne durumda?
T. C. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, Mesleksel Hizmetler Genel Müdürlüğü, Güç Verimliliği ve Tesisat Daire Lideri Murat Bayram, geçtiğimiz hafta düzenlenen Zero Build 2021 Milletlerarası Sıfır Güç Binalar Forumu’nda, Türkiye’de bu yeni jenerasyon binalar ile ilgili olarak yapılan çalışmalardan kelam etti.
“Her ülke AB direktifi çerçevesinde kendi yaklaşık sıfır güçlü bina yaklaşımını tanımladığı üzere biz de ülkemiz için Yaklaşık Sıfır Güç Bina tarifini oluşturduk. Bunu mevzuata yansıtıp mevzuatla birlikte ömrümüze girmesini hedefl iyoruz. Şu an taslağı oluşturma basamağındayız 2021 sonunda ya da gelecek yılın birinci çeyreğinde bu çalışmayı tamamlamayı planlıyoruz” açıklamasını yapan Bayram, yol haritasını belirlediklerini söylüyor. Ütopik ya da öbür ülkelerin uyguladıkları sistemi Türkiye’de uygulamak üzere bir maksadın olmadığını tabir eden Murat Bayram, “İlk önceliğimiz uygulanabilir olması” diyor. Yapı stoğu ve inşaat dalında uygulanabilir, terslik içermeyecek kavramları geliştireceklerini belirten Bayram, şu açıklamalarda bulunuyor: “Burada iki parametre var. Birincisi; güç tüketimine bir hudut getiriyoruz. İkincisi ise binanın kesinlikle yerinde ve yenilenebilir güç kullanımını istiyoruz. Bunların oranlarını belirledik, mevzuatta yayınlanacak, alınan dokümanlardan takibini yapabiliyoruz.
Yeşil binalar ya da sürdürülebilir binalar ile ilgili de bildiri yayımladık ve bunun üzerine de üniversitelerimizden takviyeler alarak uzun soluklu bir çalışma yapıldı. Bu bildiri ile bir arada Türkiye’nin kendi Yeşil Sertifika sistemini kurmuş olduk. Kılavuzlarımız yayımlandı ve yürürlüğe girdi. Yeşil Bina Sertifika Sistemi için de bir yazılım geliştirdik ve bu yazılım tamamlandı. Kullanıma açık lakin bunu kullanacak uzmanlar çabucak hemen yetiştirilmedi, İTÜ ile bu manada protokol imzalandı ve İTÜ Yeşil Sertifika verecek uzmanları eğitecek kuruluş olarak onaylandı. Başka üniversitelerimizden de talepler var ve kıymetlendiriyoruz.”
Türkiye’de Yeşil Bina Sertifika Sistemi büsbütün yazlım üzerinden ilerleyecek. Bakanlık Yeşil Bina Sertifikası’nın hiç bir yerinde olmayacak. Yalnızca süreci işleten kuruşlarla ilgili bir şikayet olduğunda üst kontrol kurumu olarak var olacak.
Yeni teknolojilere alan açabilir
Sıfır Güç bina uygulamalarında yaşanacak yapısal değişimlerin günümüzde kullandığımız kimi teknolojilerin daha fazla kullanılmasını kimi teknolojilerin ise geliştirilmesini mecburî kılması bekleniyor. Buna bir manada yeni teşebbüsler için potansiyel yaratacak ve yeni fırsatlar doğuracak gözüyle de bakılıyor. T. C. Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı, Güç Verimliliği ve Etraf Daire Lideri Abdullah Buğrahan Karaveli de bu görüşü dayanaklar nitelikte şu tabirlere yer veriyor: “AVM, hastane ve havalimanları üzere yerlerde kojenarasyonu daha fazlaca konuşuyor olacağız. Büyük siteler ve yerleşkelerde bölgesel ısıtmayı daha fazlaca konuşmak durumunda kalacağız. Isı pompasının, Milletlerarası Güç Ajansı’nın Avrupa Birliği projeksiyonlarında 2030-35-40’larda önemli oranda hisse alacağını görüyoruz. bir daha elektrifikasyonun önemli oranda artacağını görüyoruz. Bunlar bir tarafta yapısal manada dönüşümümüzü gerektirirken bir taraftan da fazlaca teknoloji odaklı işler. Bir kısmının tekno-ekonomik fizibilitesi yakalanmışken kimileri ise geliştirilmekte ve geliştirilmeye muhtaç. Değerli oyun alanları yaratan teknolojiler var. Gelecekte teşebbüsçüler için değerli alanlar açılabilir.”
Karaveli bu yapısal değişimlerle bir arada davranışsal değişimler de gerekli olduğunun da altını çiziyor ve “Çünkü sonuncu kullanıcı bunu tercih etmiyorsa tüm sistem çökebilir. Bu manada davranışsal değişikliklere odaklanılması gereken bir devirdeyiz.
Talep artıyor, gereç üretimi rekabette fark yaratabilir
Türkiye Gayrimenkul Geliştirme Akademisi kurucusu Hülya Uğuz Yedievli ise binalardaki dönüşümün teknoloji yanında üretim ile ilgili yaratacağı fırsatlardan kelam ediyor. Bakım, tamirat, elektrik ve su maliyetlerini düşüren bu yeni jenerasyon binalara talebin giderek arttığını belirten Yedievli, gerekli standartları karşılayan materyal üreticileri için önemli kaynak sağlanabileceğinin altını çiziyor. Disiplinler içinde çalışmaların yaygınlaşması ile maliyetlerin de düşeceğine işaret eden Yedievli, gereç üretimi konusunun Türkiye için önemli rekabet sağlayabileceği bir alan olacağına vurgu yapıyor.
KABEV Projesi ile 500 bin kamu binası dönüşecek
Yaklaşık Sıfır Güç bina uygulamalarına yönelik olarak Türkiye’de hali hazırda Etraf ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) Yapı İşleri Genel Müdürlüğü tarafınca Kamu Binalarında Güç Verimliliği (KABEV) Projesi yürütülüyor. Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) işbirliği ile yürütülen projeyi Dünya Bankası finanse ediyor.
Kamu binalarında güç tüketimini azaltmak ve ulusal programı desteklemek için uygun, sürdürülebilir finansman ve kurumsal sistemler geliştirmek için bir geçiş planı oluşturmayı hedefl eyen projenin bütçesi ise 200 milyon ABD Doları. 2019 yılında başlanan ve Dünya Bankası tarafınca 16 Mart 2021 tarihinde efektif olan projenin 2025 yılına kadar sürmesi planlanıyor.
Türkiye T.C. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, Dış Kaynaklı Yatırımlar Daire Başkanlığı, Daire Lideri Esra Turan Tombak, yapılan kaba hesaplamada en az yüzde 20 güç verimliliği sağlayacak biçimde yaklaşık 500 kamu binasında güç verimliliği dönüşümünü sağlamak amacından kelam ediyor.
Projenin iki bileşeni var. Biri, merkezi hükümet binalarında güç verimliliği ve yenilenebilir güç yatırımlarını desteklemek oburu de kurumsal kapasitenin geliştirilmesi olmak üzere iki bileşeni olan projenin 150 milyon ABD Doları, Milletlerarası İmar Kalkınma Bankası – IBRD’den, 46.2 milyon doları Pak Teknoloji Fonu-CTF’den geliyor.
Proje kararında;
Esra Turan Tombak hem de 265 milyon dolarlık ikinci kredinin de onaylandığı bilgisini vererek “Yeni projede, güçlendirme ve en az yüzde 15 güç verimliliği olacak biçimde zelzele dayanıklılığı ve güç verimliliği projesini başlattık” bilgisini aktardı.
Kadıköy Belediyesi dönüşümü başlattı
Kadıköy Belediyesi, Avrupa Komitesince yürürlüğe konan ve Sürdürülebilir Güç Siyasetlerini Destekleyen Liderler Kontratı çerçevesinde 2018 yılında aldığı Meclis sonucu ile 2030 yılına kadar emisyon salımını yüzde 40 azaltmayı hedefl eyen yeni bir iklim aksiyon planı hazırladı. Plan; sürdürülebilir güç hareket planı ve iklim adaptasyon hareket planı başlığı ile iki farklı plandan oluşuyor.
Sürdürülebilir kentsel doku ile birlikte; mevcut konutlarda ısı yalıtımı, yenilenebilir güç uygulamaları ve tasarrufl u aydınlatma siteminin uygulanmasına ait güç uzman yenilemeler, ada ölçeğinde alternatif güç sistemlerini oluşturulması, kentsel dönüşüm ve yerinde dönüşüm binalarının aktif güç dönüşümü ile planlanması, belediye binalarını güç aktif yenilenme yapılması planlanıyor.
Kadıköy Belediyesi, Mimari Proje Kümesi Şefi, MAKING-CITY AB Projesi Yenilenebilir Güç Koçu Serhat Şahin, bilhassa kentsel dönüşüm konusuna emisyon azalttım hedefl erinde bir fırsat olabilir mi gözüyle baktıklarını söylüyor ve şunları belirtiyor: “Çünkü günümüzde kentsel dönüşümün sarsıntı dayanıklılığına indirgediğini görüyoruz. Bilhassa ülkemizde mümkün zelzele için gösterilen hassas ve farkındalık iklim değişikliği için gösterilmiyor. halbuki kentsel dönüşüm bu manada sürdürülebilir bir kent yaratma ismine değerli bir potansiyel taşıyor.”
Çok taraflı işbirliği gerekli
Daha sürdürülebilir ve çevreci olan bu binalar hem tasarımı, hem inşaatı birebir vakitte kullanılan materyaller dikkate alındığında birfazlaca farklı disiplini bir ortaya getiriyor. İşin bir tarafında siyaset yapıcılar, devlet kurumları ve lokal idareler bulunurken öbür tarafında ise mimarlar, tasarım firmaları, inşaat geliştiricileri ve inşaat şirketleri, üreticiler ve perakendeciler, hizmet şirketleri ve güç sağlayıcıları, güç verimliliği profesyonelleri, güç finansman profesyonelleri, yenilenebilir güç tahlil sağlayıcıları, etraf ve güç ajansları ve hatta eğitimciler bulunuyor.
Serhat Şahin: Yağmur suyu toplama tankı zaruriliği getirdik
İmar Yönetmeliği, lokal idarelere Mimari Estetik Kurulları kurulması yetkisi veriyor. Biz de Kadıköy Belediyesi olarak bu kurulu kurduk ve yılın başından itibaren ilçede kentsel dönüşüm kaynaklı önemli ısı dağı hissediliyor, biz bu ısı adası tesirini azaltmak ismine bina cephelerinde açık renkler ve etraf dostu materyal kullanılmasını öngörüyoruz. Bunu haricinde yağış ve su idaresi bizim için epey değerli. Bilhassa yağmur sularının toprak yer altı sularına karışması külfetli oluyor. Biz belediye olarak Meclis sonucu ile 400 metrekare ve üzerinde yapılacak tüm parsellerde yapılacak binalarda, mekanik tesisat projelerine yağmur suyu toplama tankı de ekleneceği tarafında plan değişikliği yaptık. bu biçimdelikle çatı ve yer yüzeyindeki yağmur suları toplama tanklarında biriktirilerek bahçe sulama vb. işlerde kullanılabilecek. 2000 metrekare ve üstü tüm parsellerde de yağmur suyu toplama tankı sistemine ek gri su toplama tankı sisteminin mekanik tesisat projesinde gösterilmesini kural koşan bir karar aldık. Karar İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) onayına gönderildi ve onaylanması durumunda yürürlüğe girecek. Bir başka karar ise yenilenebilir güç kaynaklarının bilhassa yenilenen yapılanda kullanmasına yönelik. Bu da İBB’de ve onay bekliyor.
Gelişmeler neler?
1 -Tasarımda daha fazlaca iklimsel kurallara, konumlandırmada ise daha hayli pasif güneş imkanlarına dikkat ederek sürece başlanmalı,
2 – Kullanılan materyaller paha zinciri ve hayat döngüsü boyunca karbon ayak izinin ve öteki izlerin minimize edildiği bir versiyonla yapılmalı,
3 – Binaların ortasında temel tüketim kaynakları olan ısıtma, soğutma, aydınlatma ve konut aletlerinde mümkün olan azamî verimliliğe ulaşılmalı.
KAVRAMLAR
SIFIR GÜÇ BİNA (NZEB): Isıtma, soğutma, aydınlatma ve başka tüketimleri için epeyce düşük ölçüde güç muhtaçlığı olan ve bu muhtaçlığını da büsbütün yenilenebilir güç kaynaklarından temin eden binadır. Çok yüksek güç verimliliğine sahip olan bu binalar standart bir binaya göre yüzde 70 ila 90 içinde daha az güç tüketiyor. Minimumuma indirdikleri bu güç muhtaçlıklarının tamamını da binanın üzerine ya da yanına heyeti yenilenebilir güç sistemlerinden temin ediyor. Meteorolojik kaideler, yenilenebilir kaynaklardan güç elde etmeye yeteri kadar müsaade vermediği vakit içinderda bu yapılar, gereksinimlerini karşılamak için şebekeden borç güç alıyor. Kaideler düzeldiğinde ise, güç gereksinimlerini konseyi yenilenebilir güç sistemlerinden karşılıyor ve var ise ürettikleri fazla enerjiyi şebekeye geri veriyor.
YAKLAŞIK SIFIR GÜÇ BİNA (NNZEB): AB Binalarda Güç Performansı Direktifi, bu binaları yüksek güç performansı ve düşük primer güç (fosil tabanlı enerji) tüketimi olarak tanımlar.
Olumlu güç bina ve bölge dizaynında karşılaşılan zorluklar
Nüfus artışı, insanların konfor arayışlarının giderek artması ve tüketim suratı güç talebini de yükseltiyor. Talep artıyor lakin dünyada yer altı ve yer üstü kaynaklar her geçen gün azalıyor. 2 milyar insan pak suya sistemli olarak erişemiyor. Güç ihtiyacı yüzde 4-5 oranında artarken fosil yakıt rezervi giderek azalıyor. Tüm dünyada güç tüketiminin yüzde 80’i kentlerde gerçekleşiyor. Kentlerin karbondioksit salımına tesiri ise yüzde 75.
Araştırmalar, tüketilen toplam gücün yüzde 30’undan fazlasının binalar kaynaklı olduğunu gösteriyor. Bu manada binalarda güç dönüşümü odaklı yaklaşımların etraf ve kaynaklar açısından önemli farklar yaratması bekleniyor.
Karbon nötr maksadına ulaşmada 3’de 1 hisseye sahip olduğu bilinen binaların güç aktif, yeşil güçlü hale dönüşümünün ortalama güç tüketiminde yüzde 24 ile 50’ye varan, karbon salımında yüzde 33 ile 39 ortası, su tüketiminde yüzde 40, atıklarda yüzde 70’e varan bir düşüş sağlayacağı yapılan çalışmalarla ortaya koyuluyor. İşte bu niçinle, Sürdürülebilirlik ve Araştırma Danışmanı Ali Gizer’in de dediği üzere “Enerjiyle ilgimizi düzenlerken aslında gezegenle ilgimizi düzenlemiş oluyoruz.”
AB’de kamu ve özel binalarda zarurî
Yaşanabilir ve sürdürülebilir bir dünya için güç tasarrufu ve güç verimliliğinin dünya açısından kıymeti artarken Sıfır Güçlü, Yaklaşık Sıfır Güçlü ya da Yeşil Bina konseptinin binalar kaynaklı güç tüketiminde fark yaratması bekleniyor. Her ne kadar bu kavramlar üzerinde genel bir uzlaşı kesin olarak olmasa da Sıfır Güç ya da Neredeyse Sıfır Güç binaların kıymetli ölçüde güç kullanmasını düşürmek ve bununla birlikte yenilenebilir gücün toplam hissesini artırmak için umut verici bir potansiyele sahip olduğu kesinlikle.
Yeşil dönüşüm konusunda her alanda önemli adımlar atan Avrupa Birliği (AB), kendi bölgesinde güç tüketiminin yüzde 40’ından ve karbondioksit salımının yüzde 36’sından sorumlu olan binalar için dönüşüme 2019 yılı başından itibaren başladı. Binalarda güç verimliliğine yönelik uygulamaları kamu binalarında mecburî tutan AB, 1 Ocak 2021 itibariyle tüm özel binalar için de birebir zaruriliği istiyor.
Türkiye’de çalışmalar ne durumda?
2030 karbon nötr amacına ulaşmak ismine önemli katkı sağlaması beklenen ve AB ülkelerinde başlanan bu dönüşümün örneklerine ABD’de de rastlanıyor. Bugün kamu dalı yüklü ilerleyen projeler olmakla bir arada sıfır güçlü bina uygulamalarının önümüzdeki süreç içerisinde Türkiye’de yaygınlaşması hedefl eniyor. Güneş potansiyeli açısından Türkiye’nin iklimsel şartları kıymetlendirilerek, güç tüketimi ve emisyon salımı en aza indirilmiş, kullanıcısına konfor sunan, etrafa hassas yapıların yaygınlaşması Türkiye iktisadı ve çevresel problemlerin azaltılması açısından da gereklilik olarak görülüyor. Pekala, Türkiye’de çalışmalar ne durumda?
T. C. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, Mesleksel Hizmetler Genel Müdürlüğü, Güç Verimliliği ve Tesisat Daire Lideri Murat Bayram, geçtiğimiz hafta düzenlenen Zero Build 2021 Milletlerarası Sıfır Güç Binalar Forumu’nda, Türkiye’de bu yeni jenerasyon binalar ile ilgili olarak yapılan çalışmalardan kelam etti.
“Her ülke AB direktifi çerçevesinde kendi yaklaşık sıfır güçlü bina yaklaşımını tanımladığı üzere biz de ülkemiz için Yaklaşık Sıfır Güç Bina tarifini oluşturduk. Bunu mevzuata yansıtıp mevzuatla birlikte ömrümüze girmesini hedefl iyoruz. Şu an taslağı oluşturma basamağındayız 2021 sonunda ya da gelecek yılın birinci çeyreğinde bu çalışmayı tamamlamayı planlıyoruz” açıklamasını yapan Bayram, yol haritasını belirlediklerini söylüyor. Ütopik ya da öbür ülkelerin uyguladıkları sistemi Türkiye’de uygulamak üzere bir maksadın olmadığını tabir eden Murat Bayram, “İlk önceliğimiz uygulanabilir olması” diyor. Yapı stoğu ve inşaat dalında uygulanabilir, terslik içermeyecek kavramları geliştireceklerini belirten Bayram, şu açıklamalarda bulunuyor: “Burada iki parametre var. Birincisi; güç tüketimine bir hudut getiriyoruz. İkincisi ise binanın kesinlikle yerinde ve yenilenebilir güç kullanımını istiyoruz. Bunların oranlarını belirledik, mevzuatta yayınlanacak, alınan dokümanlardan takibini yapabiliyoruz.
Yeşil binalar ya da sürdürülebilir binalar ile ilgili de bildiri yayımladık ve bunun üzerine de üniversitelerimizden takviyeler alarak uzun soluklu bir çalışma yapıldı. Bu bildiri ile bir arada Türkiye’nin kendi Yeşil Sertifika sistemini kurmuş olduk. Kılavuzlarımız yayımlandı ve yürürlüğe girdi. Yeşil Bina Sertifika Sistemi için de bir yazılım geliştirdik ve bu yazılım tamamlandı. Kullanıma açık lakin bunu kullanacak uzmanlar çabucak hemen yetiştirilmedi, İTÜ ile bu manada protokol imzalandı ve İTÜ Yeşil Sertifika verecek uzmanları eğitecek kuruluş olarak onaylandı. Başka üniversitelerimizden de talepler var ve kıymetlendiriyoruz.”
Türkiye’de Yeşil Bina Sertifika Sistemi büsbütün yazlım üzerinden ilerleyecek. Bakanlık Yeşil Bina Sertifikası’nın hiç bir yerinde olmayacak. Yalnızca süreci işleten kuruşlarla ilgili bir şikayet olduğunda üst kontrol kurumu olarak var olacak.
Yeni teknolojilere alan açabilir
Sıfır Güç bina uygulamalarında yaşanacak yapısal değişimlerin günümüzde kullandığımız kimi teknolojilerin daha fazla kullanılmasını kimi teknolojilerin ise geliştirilmesini mecburî kılması bekleniyor. Buna bir manada yeni teşebbüsler için potansiyel yaratacak ve yeni fırsatlar doğuracak gözüyle de bakılıyor. T. C. Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı, Güç Verimliliği ve Etraf Daire Lideri Abdullah Buğrahan Karaveli de bu görüşü dayanaklar nitelikte şu tabirlere yer veriyor: “AVM, hastane ve havalimanları üzere yerlerde kojenarasyonu daha fazlaca konuşuyor olacağız. Büyük siteler ve yerleşkelerde bölgesel ısıtmayı daha fazlaca konuşmak durumunda kalacağız. Isı pompasının, Milletlerarası Güç Ajansı’nın Avrupa Birliği projeksiyonlarında 2030-35-40’larda önemli oranda hisse alacağını görüyoruz. bir daha elektrifikasyonun önemli oranda artacağını görüyoruz. Bunlar bir tarafta yapısal manada dönüşümümüzü gerektirirken bir taraftan da fazlaca teknoloji odaklı işler. Bir kısmının tekno-ekonomik fizibilitesi yakalanmışken kimileri ise geliştirilmekte ve geliştirilmeye muhtaç. Değerli oyun alanları yaratan teknolojiler var. Gelecekte teşebbüsçüler için değerli alanlar açılabilir.”
Karaveli bu yapısal değişimlerle bir arada davranışsal değişimler de gerekli olduğunun da altını çiziyor ve “Çünkü sonuncu kullanıcı bunu tercih etmiyorsa tüm sistem çökebilir. Bu manada davranışsal değişikliklere odaklanılması gereken bir devirdeyiz.
Talep artıyor, gereç üretimi rekabette fark yaratabilir
Türkiye Gayrimenkul Geliştirme Akademisi kurucusu Hülya Uğuz Yedievli ise binalardaki dönüşümün teknoloji yanında üretim ile ilgili yaratacağı fırsatlardan kelam ediyor. Bakım, tamirat, elektrik ve su maliyetlerini düşüren bu yeni jenerasyon binalara talebin giderek arttığını belirten Yedievli, gerekli standartları karşılayan materyal üreticileri için önemli kaynak sağlanabileceğinin altını çiziyor. Disiplinler içinde çalışmaların yaygınlaşması ile maliyetlerin de düşeceğine işaret eden Yedievli, gereç üretimi konusunun Türkiye için önemli rekabet sağlayabileceği bir alan olacağına vurgu yapıyor.
KABEV Projesi ile 500 bin kamu binası dönüşecek
Yaklaşık Sıfır Güç bina uygulamalarına yönelik olarak Türkiye’de hali hazırda Etraf ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) Yapı İşleri Genel Müdürlüğü tarafınca Kamu Binalarında Güç Verimliliği (KABEV) Projesi yürütülüyor. Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) işbirliği ile yürütülen projeyi Dünya Bankası finanse ediyor.
Kamu binalarında güç tüketimini azaltmak ve ulusal programı desteklemek için uygun, sürdürülebilir finansman ve kurumsal sistemler geliştirmek için bir geçiş planı oluşturmayı hedefl eyen projenin bütçesi ise 200 milyon ABD Doları. 2019 yılında başlanan ve Dünya Bankası tarafınca 16 Mart 2021 tarihinde efektif olan projenin 2025 yılına kadar sürmesi planlanıyor.
Türkiye T.C. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, Dış Kaynaklı Yatırımlar Daire Başkanlığı, Daire Lideri Esra Turan Tombak, yapılan kaba hesaplamada en az yüzde 20 güç verimliliği sağlayacak biçimde yaklaşık 500 kamu binasında güç verimliliği dönüşümünü sağlamak amacından kelam ediyor.
Projenin iki bileşeni var. Biri, merkezi hükümet binalarında güç verimliliği ve yenilenebilir güç yatırımlarını desteklemek oburu de kurumsal kapasitenin geliştirilmesi olmak üzere iki bileşeni olan projenin 150 milyon ABD Doları, Milletlerarası İmar Kalkınma Bankası – IBRD’den, 46.2 milyon doları Pak Teknoloji Fonu-CTF’den geliyor.
Proje kararında;
- Yakıt ve elektrik tüketiminin azaltılması,
- Bütçe tasarrufu sağlanması,
- Karbon emisyonlarında azaltım sağlanması,
- Kamu binalarını kullanan çalışanın ve bu binaları kullanan vatandaşın konfor kurallarında artış,
- Güç verimliliğinin artması,
- Güç Performans Mukavelesi (EPS) ile EPS-ESCO pazarının gelişmesinin teşvik edilmesi,
- Yaklaşık sıfır güçlü binaların yaygınlaştırılması için kamunun pilot uygulamaları ile öncü olması amaçlanıyor.
Esra Turan Tombak hem de 265 milyon dolarlık ikinci kredinin de onaylandığı bilgisini vererek “Yeni projede, güçlendirme ve en az yüzde 15 güç verimliliği olacak biçimde zelzele dayanıklılığı ve güç verimliliği projesini başlattık” bilgisini aktardı.
Kadıköy Belediyesi dönüşümü başlattı
Kadıköy Belediyesi, Avrupa Komitesince yürürlüğe konan ve Sürdürülebilir Güç Siyasetlerini Destekleyen Liderler Kontratı çerçevesinde 2018 yılında aldığı Meclis sonucu ile 2030 yılına kadar emisyon salımını yüzde 40 azaltmayı hedefl eyen yeni bir iklim aksiyon planı hazırladı. Plan; sürdürülebilir güç hareket planı ve iklim adaptasyon hareket planı başlığı ile iki farklı plandan oluşuyor.
Sürdürülebilir kentsel doku ile birlikte; mevcut konutlarda ısı yalıtımı, yenilenebilir güç uygulamaları ve tasarrufl u aydınlatma siteminin uygulanmasına ait güç uzman yenilemeler, ada ölçeğinde alternatif güç sistemlerini oluşturulması, kentsel dönüşüm ve yerinde dönüşüm binalarının aktif güç dönüşümü ile planlanması, belediye binalarını güç aktif yenilenme yapılması planlanıyor.
Kadıköy Belediyesi, Mimari Proje Kümesi Şefi, MAKING-CITY AB Projesi Yenilenebilir Güç Koçu Serhat Şahin, bilhassa kentsel dönüşüm konusuna emisyon azalttım hedefl erinde bir fırsat olabilir mi gözüyle baktıklarını söylüyor ve şunları belirtiyor: “Çünkü günümüzde kentsel dönüşümün sarsıntı dayanıklılığına indirgediğini görüyoruz. Bilhassa ülkemizde mümkün zelzele için gösterilen hassas ve farkındalık iklim değişikliği için gösterilmiyor. halbuki kentsel dönüşüm bu manada sürdürülebilir bir kent yaratma ismine değerli bir potansiyel taşıyor.”
Çok taraflı işbirliği gerekli
Daha sürdürülebilir ve çevreci olan bu binalar hem tasarımı, hem inşaatı birebir vakitte kullanılan materyaller dikkate alındığında birfazlaca farklı disiplini bir ortaya getiriyor. İşin bir tarafında siyaset yapıcılar, devlet kurumları ve lokal idareler bulunurken öbür tarafında ise mimarlar, tasarım firmaları, inşaat geliştiricileri ve inşaat şirketleri, üreticiler ve perakendeciler, hizmet şirketleri ve güç sağlayıcıları, güç verimliliği profesyonelleri, güç finansman profesyonelleri, yenilenebilir güç tahlil sağlayıcıları, etraf ve güç ajansları ve hatta eğitimciler bulunuyor.
Serhat Şahin: Yağmur suyu toplama tankı zaruriliği getirdik
İmar Yönetmeliği, lokal idarelere Mimari Estetik Kurulları kurulması yetkisi veriyor. Biz de Kadıköy Belediyesi olarak bu kurulu kurduk ve yılın başından itibaren ilçede kentsel dönüşüm kaynaklı önemli ısı dağı hissediliyor, biz bu ısı adası tesirini azaltmak ismine bina cephelerinde açık renkler ve etraf dostu materyal kullanılmasını öngörüyoruz. Bunu haricinde yağış ve su idaresi bizim için epey değerli. Bilhassa yağmur sularının toprak yer altı sularına karışması külfetli oluyor. Biz belediye olarak Meclis sonucu ile 400 metrekare ve üzerinde yapılacak tüm parsellerde yapılacak binalarda, mekanik tesisat projelerine yağmur suyu toplama tankı de ekleneceği tarafında plan değişikliği yaptık. bu biçimdelikle çatı ve yer yüzeyindeki yağmur suları toplama tanklarında biriktirilerek bahçe sulama vb. işlerde kullanılabilecek. 2000 metrekare ve üstü tüm parsellerde de yağmur suyu toplama tankı sistemine ek gri su toplama tankı sisteminin mekanik tesisat projesinde gösterilmesini kural koşan bir karar aldık. Karar İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) onayına gönderildi ve onaylanması durumunda yürürlüğe girecek. Bir başka karar ise yenilenebilir güç kaynaklarının bilhassa yenilenen yapılanda kullanmasına yönelik. Bu da İBB’de ve onay bekliyor.
Gelişmeler neler?
- Güç tüketimi düşük ve sürdürülebilir bir gelecek için, Avrupa Birliği’nde 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren tüm yeni kamu binaları “Binaların Güç Performansı Direktifi” uyarınca “Sıfır Enerji” prensipleriyle inşa ediliyor. Birebir direktif uyarınca 1 Ocak 2021’den itibaren inşa edilen tüm yeni özel binalar da tıpkı prensip ile yapılıyor.
- Türkiye’de 25.02.2012 tarihinde, Yüksek Planlama Heyetinin onayı ile Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Güç Verimliliği Strateji Dokümanı, 2023 yılı prestijiyle, Türkiye’de ünite GSYH başına tüketilen güç ölçüsünün (enerji verimliliği) yüzde 20 azaltılması gayesini taşıyor.
- “5627 Sayılı Güç Verimliliği Kanunu” ve buna bağlı olarak çıkartılan “Binalarda Güç Performansı Yönetmeliği” uyarınca Türkiye’de 2011 daha sonrasında yapılan binalar için “Enerji Kimlik Evrakı (EKB)” alma mecburiliği bulunuyor. Bu belgeyi almayan binalara “Yapı Kullanım Müsaade Belgesi” alma hakkı verilmiyor. Bu güne kadar 1 milyon 300 bin bina Türkiye’de bu belgeyi almış durumda. Bunlardan 990 bin civarını yeni binalar oluştururken yaklaşık 400 binini mevcut binalar oluşturuyor.
1 -Tasarımda daha fazlaca iklimsel kurallara, konumlandırmada ise daha hayli pasif güneş imkanlarına dikkat ederek sürece başlanmalı,
2 – Kullanılan materyaller paha zinciri ve hayat döngüsü boyunca karbon ayak izinin ve öteki izlerin minimize edildiği bir versiyonla yapılmalı,
3 – Binaların ortasında temel tüketim kaynakları olan ısıtma, soğutma, aydınlatma ve konut aletlerinde mümkün olan azamî verimliliğe ulaşılmalı.
KAVRAMLAR
SIFIR GÜÇ BİNA (NZEB): Isıtma, soğutma, aydınlatma ve başka tüketimleri için epeyce düşük ölçüde güç muhtaçlığı olan ve bu muhtaçlığını da büsbütün yenilenebilir güç kaynaklarından temin eden binadır. Çok yüksek güç verimliliğine sahip olan bu binalar standart bir binaya göre yüzde 70 ila 90 içinde daha az güç tüketiyor. Minimumuma indirdikleri bu güç muhtaçlıklarının tamamını da binanın üzerine ya da yanına heyeti yenilenebilir güç sistemlerinden temin ediyor. Meteorolojik kaideler, yenilenebilir kaynaklardan güç elde etmeye yeteri kadar müsaade vermediği vakit içinderda bu yapılar, gereksinimlerini karşılamak için şebekeden borç güç alıyor. Kaideler düzeldiğinde ise, güç gereksinimlerini konseyi yenilenebilir güç sistemlerinden karşılıyor ve var ise ürettikleri fazla enerjiyi şebekeye geri veriyor.
YAKLAŞIK SIFIR GÜÇ BİNA (NNZEB): AB Binalarda Güç Performansı Direktifi, bu binaları yüksek güç performansı ve düşük primer güç (fosil tabanlı enerji) tüketimi olarak tanımlar.
Olumlu güç bina ve bölge dizaynında karşılaşılan zorluklar
- STANDART, YÖNETMELİK VE SERTİFİKALANDIRMA EKSİKLİĞİ,
- KENT ÖLÇEĞİNİ ELE ALAN HESAPLAMA TEKNİĞİNİN VE ARACININ EKSİKLİĞİ,
- DATA EKSİKLİĞİ,
- TEKNOLOJİ EKSİKLİĞİ (DEPOLAMA),
- PCP PROJE SAYISININ AZ OLMASI VE DALIN BU TİP PROJELERE AŞİNA OLMAMASI,
- ÇOK SAYIDA BİNAYA UYGULANABİLEN YENİLENEBİLİR GÜÇ SİSTEMİ’NİN AZ OLMASI/NEREDEYSE OLMAMASI,
- ÇOK SAYIDA BÜTÜNCÜL TEKNOLOJİ KULLANIMI GEREKMESİNE KARŞIN FİRMALARIN TEK İSTİKAMETLİ ÇALIŞMASI VE KISITLI SAYIDA TEKNOLOJİYE YÖNELMESİ,
- TÜRKİYE’DE BU ALANDA MATERYAL ÜRETİMİ YAPAN BÜYÜK ÖLÇEKLİ İŞLETMELERİN SAYISININ AZ OLMASI,
- İNOVATİF TAHLİL ÜRETEN FİRMALARIN SAYISININ AZ OLMASI,
- BÜTÇE SORUNU
- İŞ GÜCÜ EKSİKLİĞİ,
- DOĞRULAMA SÜRECİ ZORLUKLARI,
- AKADEMİK ÇALIŞMALARIN GERÇEK HAYATA YANSIMAMASI.
- YÜKLÜ OLARAK KENTLERDE KARŞILAŞILACAK ZORLUKLARI
- YETERLİ BİR İDARE VE İDARE PLANI,
- TEŞVİK VE MOTİVE EDİCİ SİSTEMLER,
- MAHALLÎ TOPLUMUN TAKVİYESİ,
- KARAR VERME YAKLAŞIMI VE SİSTEMİN GELİŞMESİ,
- UYGUN BİR PAZAR TASARIMI VE İŞ MODELİ GELİŞTİRME,
- GÜÇ TALEP VE ARZ SİSTEMLERİNİN DENGELENMESİ,
- BÖLGESEL VE MAHALLÎ FARKLILIKLAR.