Enerjinin maliyetleri ortasındaki hissesinin bu yılın başından bu yana 2’ye katlandığını söyleyen Zincir Mağazalar Derneği (ZMD) Lideri Serhan Tınastepe, Türkiye Alışveriş Merkezleri ve Perakendecileri Federasyonu (TAMPF) bünyesinde “enerji tasarruf komisyonu” kuracaklarını söylemiş oldu. Gazetemiz DÜNYA’ya özel açıklamalarda bulunan Tınastepe, AB’de güç tasarrufuna ait önemli tedbirler alındığına dikkat çekerek, “Yürüyen merdivenlerin kapanması, aydınlatmaların azaltılması, ısıtma üzere alanlarda tasarrufa gidildi. Bizde güç arzıyla ilgili olmasa da maliyetlerle ilgili önemli sorunlar var. Geçmişte tedbirler almıştık. Bu tedbirleri daha da artırmamız gerekiyor. Ticaretin doğal akışını bozmadan, tüketicileri mutsuz etmeden bu süreci nasıl yürütebiliriz diye çalışıyoruz” dedi.
2021’de 60 bin yeni istihdam
ZMD, organize perakendenin yaygınlaşması ve bu yolla kayıtlı iktisadın büyümesine katkı sağlayan derneklerden biri. 2021 sonu itibariyle teknolojiden kozmetiğe, yapı marketten moda perakendesine, Türkiye’nin en büyük perakendecileriyle 55 bin satış noktası, 360 bin istihdam ve 500 milyar TL’lik ciroyu temsil eden ZMD’nin Lideri Tınastepe, organize perakendenin gelişmiş ülkelerde yüzde 90, gelişmekte olan ülkelerde ise yüzde 70 hisse aldığı bilgisini vererek Türkiye’de ise bu oranın hala yüzde 35’ler üzere düşük bir düzeyde seyrettiğine dikkat çekti. Bu kapsamda organize perakendenin gelişimi açısından yapılacak hayli iş olduğunu belirten Tınastepe, hem ZMD birebir vakitte üyesi bulundukları TAMPF’ın temel gayelerinden birinin Türkiye’de organize perakendenin gelişmesi ve toplam perakende ortasında daha fazla hisse alması olduğunu belirtti.
Silikon Vadisi’nden epeyce IT’cimiz var
Organize perakendenin kayıtlı iktisat için hayati kıymete sahip olduğunu belirten Serhan Tınastepe, “Aldığımız ve sattığımız tüm eser ve hizmetler kayıtlı ve bu da iktisada önemli katma kıymet demek” dedi. Bir öteki kıymetli katkılarının kayıtlı istihdam olduğunu anlatan Tınastepe, “Perakende genç işsizliğin ilacı niteliğinde bir kesim. Bugün Türkiye’de 3 gençten biri işsiz. Biz dernek olarak genç işsizliği Türkiye’nin en yakıcı problemlerinden biri olarak görüyoruz. Dalımızda çalışanların yüzde 85-90’ı 30 yaş altı. Nitelikli işgücü açısından da muazzam farklılık yaratıyoruz. Organize perakende kesiminde, finans kesiminden daha fazla finansçı, Silikon Vadisi’nden daha fazla IT’ci, sanayi bölümünden daha fazla mühendis çalışıyor” diye konuştu.
Ciroları 1 trilyon TL’ye dayandı
ZMD üyeleri, 2020’yi 320 milyar TL ciro, 50 bin satış noktası ve 300 bin istihdam ile kapatmıştı. Tınastepe’nin verdiği bilgilere bakılırsa geçen yıl prestiji ile mağaza sayısı 55 bine, çalışan sayısı 360 bine ve toplam ciro da 500 milyar TL’ye ulaştı. Bu yıl mağaza ve çalışan sayısında çok yüksek oranlı bir artış beklenmese de cirolarda gidişatın çok güzel olduğunu söyleyen Tınastepe, “Satışlar nerdeyse ikiye katlandı. Yılın son çeyreğinde neler olur bilemiyoruz lakin bu yıl temsil ettiğimiz markaların toplam ciroları 1 trilyon TL’yi bulabilir” dedi. ZMD üyeleri dal ve markaya bakılırsa değişmekle birlikte adetsel satışlarda ise hala salgın öncesini yakalamış değil. Tınastepe, adetsel satışların 2019’un yüzde 5-15 içinde değişen oranlarda gerisinde olunduğunu aktardı. ZMD markaları da dahil olmak üzere salgın devrinde perakende kesiminde faaliyet gösteren markalar, verimsiz mağazalarını kapatarak daha küçük ve verimli noktaları artırma yoluna gitmişti.
Mağazalaşma yavaşladı
Bu trendin sonuna geldiğine dikkat çeken Serhan Tınastepe, “Geçen yıl bu çalışmalar ile bir arada 5 bin civarında yeni mağaza açtı ZMD üyeleri. Bu yılın genelinde mağazalaşma manasında değerli bir büyüme beklemiyoruz. aslına bakarsan mağazalaşma için yeni arz da yok. Üyelerimizin birden fazla gelişme alanlarını yurtdışı olarak görüyor. Türkiye’de artık her marka elindeki mağazalarını müdafaaya yönelik strateji izliyor” dedi. Tüm dünya ile eş vakitli yükselen enflasyon, Türkiye’de hayli daha derin hissedilirken buna bağlı olarak tüketicinin alım gücü de gün geçtikçe eriyor.
İç talebi turist sürüklüyor
Tüm bu gelişmelere karşın turizmde yaşanan hareketliliğin tesiriyle iç talebin epey canlı seyrettiğini mecnun getiren Tınastepe, “Fiyatlar artış eğiliminde. Tüketiciler bu niçinle alımlarını öne çekiyor. Zira tüketicilerin finansal piyasalarda elindeki parasını enflasyon nispetinde kıymetlendirme talihleri yok. 3-5 ay daha sonra almayı planladığı bir eseri şimdiden almayı tercih ediyor. Bu durum maalesef beklenti enflasyonuna da yol açıyor. İç talebi canlı tutan bir öteki hadise ise turizm” dedi. Tınastepe, turistlerin olduğu bölgelerde yabancı alışveriş oranının markalara nazaran yüzde 20- 80 içinde değiştiğini söylemiş oldu.
Sektörde tahlil bekleyen meseleler:
■ İthal markalara uygulanan gümrük vergisi düşürülmeli. Turistler yalnızca deniz, kum ve güneşe değil alışverişe de geliyor. Konaklama ve yeme içmeye harcadıklarından daha fazla harcıyorlar. Yabancı markalarda vergiler sebebi ile kıymetli kaldığımızda bu ülke iktisadını de, yabancı markaların Türkiye yatırımı ve istihdamı da negatif etkiliyor.
■ Mağaza yatırımlarına turizm ve endüstriye olduğu üzere bir KDV istisnası gelmesi ve kiralarda KDV ve stopajın düşürülmesi gerekiyor. Kirada yüzde 18 KDV ödüyoruz stopaj yüzde 25. Bu bilhassa kayıt dışılığı da epey artıran teşvik eden bir durum. Hem bunların kayıt içine alınması açısından birebir vakitte makul düzeylere gelmesi açısından KDV’nin 8’e stopajın da 10’a indirilmesi ile ilgili beklentilerimiz mevcut.
■ Her şeye taksit var, kozmetiğe yok. Genelde kredi kartına taksit yasakları sıkılaştırma siyaseti olarak uygulanır. Altın, cep telefonu üzere birfazlaca eserde taksit yasağını esnetildi lakin kozmetik yerinden kımıldamadı. Cari açığa olumsuz tesiri de yokken taksit yasağının hala devam etmesinin sebebini anlamıyoruz.
■ Yabancı ve yabancı ortaklı markalara döviz kiralaması haksız rekabete yol açıyor. Bu sorun giderilmeli. Örneğin bizim birebir bölümde iki üyemiz var. İkisinin de tıpkı AVM’de yan yana mağazaları var. İkisi de vaktinde 4 bin Euro ile kiralama yapmış. Şu an birinin kirası 50 bin, ötekinin 70 bin TL. Bunun haksız rekabet olduğunu düşünüyoruz.
IT’ci bulunamıyor, departmanlar kilitlendi
Markaların yaşadığı sıkıntılara değinen ve bu meselelerden birinin IT çalışanı bulamama olduğunu anlatan Serhan Tınastepe, “Şirketlerin IT departmanları kitlenmiş vaziyette. Zira yetişmiş işçi bulmakta önemli kuvvetlik çekiyorlar. Türkiye’de yetişmiş IT’cilerin kıymetli bir kısmı ya yurtdışına gittiler ya da gitmeyip burada yurtharicindeki şirketler için çalışıyor. Türkiye’de kalıp İngiltere, AB, Dubai ABD’deki şirketlere iş yapıp döviz ile gelir elde etmeleri yaygınlaştı. Ülkemizin son süreçte yaşadığı yoksullaşma maalesef beyin göçünü hızlandırdı. Şu anda yeni bir iş istediğinizde şirketlerin IT departmanları 2 yılı bulan terminler veriyorlar. İşi, dışardan hizmet almak yoluyla yapalım diyorsunuz fakat orada da tıpkı durum kelam konusu. Ayrıyeten proje bedelleri de astronomik sayılara ulaşıyor. Şu an Türkiye’de şirketlerin gelişmeninin ve dijital dönüşümünün önündeki en değerli pürüz IT alanında donanımlı gruplara ulaşabilme sorunu. Bu sorun, şirketlerin kendi başına çözebileceği bir sorun olmaktan çıktı. Bunun için tesirli bir kamu siyaseti lazım. Kamu özel işbirliği projeleriyle bu iş desteklenmeli, beyin göçünü aksine çevirecek siyasetler uygulanmalı” tabirlerini kullandı.
Tartışmalar daima 15-20 AVM etrafında dönüyor
AVM ve markalar içinde yaşanan tartışmaların odağında daima tıpkı AVM’ler olduğunu anlatan Tınastepe, “2018’de kira kontratlarının dövizden TL’ye dönüşündilk evvel 400 AVM’nin yaklaşık 380’inde esasen sabitlenen kurdan daha düşük kira ödüyorduk. Sorun esasen 15-20 AVM’de idi. daha sonra yaşanan tartışmalarda daima birebir AVM’ler ekseninde yaşandı” dedi.
Çalışan refahı için ekimde fiyat artışı planlıyoruz
Çalışanlar için şirketler şimdiden ekim ayında fiyat artışı planlıyor. Geneli prestiji ile bu devir şirketlerin çalışanlarının yanında durmaya çalıştığına dikkat çeken Tınastepe, “Çalışanlar, sabit gelirliler güç bir müddetç yaşadı, yaşamaya da devam ediyor. Şirketler ise enflasyon ve turizm tesiriyle nispeten daha düzgün bir devir geçirdiler. İş barışının bozulmaması ismine şirketlerin çalışanlarına daha cömert davrandığını ve bu eğilimin devam edeceğini gözlemliyoruz” diye konuştu.
Mağazalar bir daha eski günlerine döndü
Peki tüketici talebi alışkanlıkları ve tercihlerinde ne tıp değişimler yaşanıyor? Tınastepe’ye nazaran en değerli değişim salgın öncesi alışkanlıklara süratli dönüş oldu. Tınastepe, “Online’dan offline’a kayış var. Salgın öncesi koşullara ulaşılması ile beşerler korkmadan mağazayı tercih etmeye başladı. Öte yandan e-ticaret siteleri içinde yıkıcı rekabet hafifçelemiş görünüyor. Bunda e-ticaret yasa tasarısının da tesiri olabilir. Pazar yerlerinde rekabet iştahında da düşüş var. Tüm bunlar e-ticaretin büyüme suratını yavaşlatıyor. E-ticaret yavaşlayınca da mağazacılık hızlanıyor. Online alışveriş oranları da hali hazırda 2019’un üzerinde olsa da 2021’in gerisinde seyrediyor” tabirlerini kullandı.
AVM’lerle mukavele savaşları yaşanıyor
Markalar ve mülk sahipleri içinde son aylarda mühleti dolan kira kontratları ile ilgili problemler yaşıyor. Kira kontratlarında mühletler dgayet yeni savaşlar yaşandığını belirten Tınastepe, “İş yeri sahipleri kontrat müddeti dolunca kiraları günümüz şartlarına uyarlamak istiyor, perakendeciler de ‘mağazalarda yatırımlarımız var, emek verdik, müşteri portföyü oluşturduk’ deyip eski kiracı olmanın avantajını yaşamak istiyor. Bu da kimi yerlerde sulh ile çözülse de kimi yerlerde hukuksal sorunlara yol açacak bir noktaya varıyor. Biz bahis kanserleşmedikçe yasal düzenlemeler ile müdahil olunmasını tercih etmiyoruz. Zira her yasal düzenleme birlikteinde kiraci-kiralayan bağlantısını zedeliyor. Biz bu sorunu tarafların evvela diyalog yoluyla kendi içinde çözmesi gereken bir mevzu olarak görüyoruz. Lakin bilhassa 10 yılı dolan kira kontratlarında fahiş kira taleplerini duyuyoruz ve bunu çok tasa verici buluyoruz. Bu noktada hukuken ne yapılabilir araştırıyoruz” sözlerini kullandı. Kira artış oranları ile ilgili de tartışmalara değinen Tınastepe, şu biçimde devam etti: “Bu ay kira artış oranı 12 aylık ÜFE ortalamasına göre yüzde 55 oldu. Ciro artış ortalamamızın bir ölçü altında bir oran. AVM’lerde yükle ciro üzerinden kira ödendiği için kira artış oranı yüzde 55’in üzerinde gerçekleşiyor. Enfl asyon oranlarıyla ilgili güvensizliğin giderilmesi kiracı-kiralayan ilgisinin tamirine de imkan sağlayacak.”
Tüketicinin ekonomik eserlere eğilimi arttı
Tüketici alışkanlıklarında bir öbür kıymetli değişim ise ihtiyatlı alıveriş. Tınastepe, tüketicilerin daha ekonomik eserlere yöneldiğini söylemiş oldu. Aslında bu durum epey yeni değil. Tınastepe, 2018’den itibaren hızlanan bu eğilimin enflasyonist baskının tesiri ile daha da arttığını belirtti.
“İthal ettiğinin iki katı ihracat yapan yabancı üyelerimiz var”
Şu anda Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı ya da yabancı ortaklı markaların neredeyse tamamının Türkiye’yi bir tedarik üssü olarak gördüğünü belirten ZMD Lideri Serhan Tınastepe, “Yabancı sermayeli üyelerimizden biroldukça marka Türkiye cirosunun hayli kıymetli bir kısmını tahminen daha fazlasını Türkiye’den tedarik ederek ihraç ediyor, tüm dünyadaki mağazalarına gönderiyor. Kimse Türkiye’yi yalnızca bir satış kanalı olarak görmüyor. Türkiye’nin dinamik bir gerçek kesimi, muazzam bir üretim kapasitesi var. En büyük gücü de üretim ve ihracat. Bir üyemiz Türkiye’de sattığının iki katı kadar ihracat yapıyor. 100 milyon dolar ithal ediyorsa 200 milyon dolar ihracat yapıyor. Salgın öncesinde de vardı bu durum lakin bu vakitte hayli daha süratli arttı. Yerli yatırımcı 5 ödüyorsa kirayı, yabancıya 7 öde ya da ‘senin ithal ettiğin eserlere gümrük getiriyorum, vergileri artırıyorum’ dememek lazım. Aksi takdirde yatırım gelmeyecek, gelenler de gidecek. Biz ülke olarak kaybedeceğiz. Türk şirketlerinin de birçoklarında yabancı ortak var, bu durum pek yaygın. Bu durumda olan Türk şirketleri de büyük sorun yaşıyorlar. Bunu bir an evvel düzenlememiz lazım” dedi.
Okumaya devam et...
2021’de 60 bin yeni istihdam
ZMD, organize perakendenin yaygınlaşması ve bu yolla kayıtlı iktisadın büyümesine katkı sağlayan derneklerden biri. 2021 sonu itibariyle teknolojiden kozmetiğe, yapı marketten moda perakendesine, Türkiye’nin en büyük perakendecileriyle 55 bin satış noktası, 360 bin istihdam ve 500 milyar TL’lik ciroyu temsil eden ZMD’nin Lideri Tınastepe, organize perakendenin gelişmiş ülkelerde yüzde 90, gelişmekte olan ülkelerde ise yüzde 70 hisse aldığı bilgisini vererek Türkiye’de ise bu oranın hala yüzde 35’ler üzere düşük bir düzeyde seyrettiğine dikkat çekti. Bu kapsamda organize perakendenin gelişimi açısından yapılacak hayli iş olduğunu belirten Tınastepe, hem ZMD birebir vakitte üyesi bulundukları TAMPF’ın temel gayelerinden birinin Türkiye’de organize perakendenin gelişmesi ve toplam perakende ortasında daha fazla hisse alması olduğunu belirtti.
Silikon Vadisi’nden epeyce IT’cimiz var
Organize perakendenin kayıtlı iktisat için hayati kıymete sahip olduğunu belirten Serhan Tınastepe, “Aldığımız ve sattığımız tüm eser ve hizmetler kayıtlı ve bu da iktisada önemli katma kıymet demek” dedi. Bir öteki kıymetli katkılarının kayıtlı istihdam olduğunu anlatan Tınastepe, “Perakende genç işsizliğin ilacı niteliğinde bir kesim. Bugün Türkiye’de 3 gençten biri işsiz. Biz dernek olarak genç işsizliği Türkiye’nin en yakıcı problemlerinden biri olarak görüyoruz. Dalımızda çalışanların yüzde 85-90’ı 30 yaş altı. Nitelikli işgücü açısından da muazzam farklılık yaratıyoruz. Organize perakende kesiminde, finans kesiminden daha fazla finansçı, Silikon Vadisi’nden daha fazla IT’ci, sanayi bölümünden daha fazla mühendis çalışıyor” diye konuştu.
Ciroları 1 trilyon TL’ye dayandı
ZMD üyeleri, 2020’yi 320 milyar TL ciro, 50 bin satış noktası ve 300 bin istihdam ile kapatmıştı. Tınastepe’nin verdiği bilgilere bakılırsa geçen yıl prestiji ile mağaza sayısı 55 bine, çalışan sayısı 360 bine ve toplam ciro da 500 milyar TL’ye ulaştı. Bu yıl mağaza ve çalışan sayısında çok yüksek oranlı bir artış beklenmese de cirolarda gidişatın çok güzel olduğunu söyleyen Tınastepe, “Satışlar nerdeyse ikiye katlandı. Yılın son çeyreğinde neler olur bilemiyoruz lakin bu yıl temsil ettiğimiz markaların toplam ciroları 1 trilyon TL’yi bulabilir” dedi. ZMD üyeleri dal ve markaya bakılırsa değişmekle birlikte adetsel satışlarda ise hala salgın öncesini yakalamış değil. Tınastepe, adetsel satışların 2019’un yüzde 5-15 içinde değişen oranlarda gerisinde olunduğunu aktardı. ZMD markaları da dahil olmak üzere salgın devrinde perakende kesiminde faaliyet gösteren markalar, verimsiz mağazalarını kapatarak daha küçük ve verimli noktaları artırma yoluna gitmişti.
Mağazalaşma yavaşladı
Bu trendin sonuna geldiğine dikkat çeken Serhan Tınastepe, “Geçen yıl bu çalışmalar ile bir arada 5 bin civarında yeni mağaza açtı ZMD üyeleri. Bu yılın genelinde mağazalaşma manasında değerli bir büyüme beklemiyoruz. aslına bakarsan mağazalaşma için yeni arz da yok. Üyelerimizin birden fazla gelişme alanlarını yurtdışı olarak görüyor. Türkiye’de artık her marka elindeki mağazalarını müdafaaya yönelik strateji izliyor” dedi. Tüm dünya ile eş vakitli yükselen enflasyon, Türkiye’de hayli daha derin hissedilirken buna bağlı olarak tüketicinin alım gücü de gün geçtikçe eriyor.
İç talebi turist sürüklüyor
Tüm bu gelişmelere karşın turizmde yaşanan hareketliliğin tesiriyle iç talebin epey canlı seyrettiğini mecnun getiren Tınastepe, “Fiyatlar artış eğiliminde. Tüketiciler bu niçinle alımlarını öne çekiyor. Zira tüketicilerin finansal piyasalarda elindeki parasını enflasyon nispetinde kıymetlendirme talihleri yok. 3-5 ay daha sonra almayı planladığı bir eseri şimdiden almayı tercih ediyor. Bu durum maalesef beklenti enflasyonuna da yol açıyor. İç talebi canlı tutan bir öteki hadise ise turizm” dedi. Tınastepe, turistlerin olduğu bölgelerde yabancı alışveriş oranının markalara nazaran yüzde 20- 80 içinde değiştiğini söylemiş oldu.
Sektörde tahlil bekleyen meseleler:
■ İthal markalara uygulanan gümrük vergisi düşürülmeli. Turistler yalnızca deniz, kum ve güneşe değil alışverişe de geliyor. Konaklama ve yeme içmeye harcadıklarından daha fazla harcıyorlar. Yabancı markalarda vergiler sebebi ile kıymetli kaldığımızda bu ülke iktisadını de, yabancı markaların Türkiye yatırımı ve istihdamı da negatif etkiliyor.
■ Mağaza yatırımlarına turizm ve endüstriye olduğu üzere bir KDV istisnası gelmesi ve kiralarda KDV ve stopajın düşürülmesi gerekiyor. Kirada yüzde 18 KDV ödüyoruz stopaj yüzde 25. Bu bilhassa kayıt dışılığı da epey artıran teşvik eden bir durum. Hem bunların kayıt içine alınması açısından birebir vakitte makul düzeylere gelmesi açısından KDV’nin 8’e stopajın da 10’a indirilmesi ile ilgili beklentilerimiz mevcut.
■ Her şeye taksit var, kozmetiğe yok. Genelde kredi kartına taksit yasakları sıkılaştırma siyaseti olarak uygulanır. Altın, cep telefonu üzere birfazlaca eserde taksit yasağını esnetildi lakin kozmetik yerinden kımıldamadı. Cari açığa olumsuz tesiri de yokken taksit yasağının hala devam etmesinin sebebini anlamıyoruz.
■ Yabancı ve yabancı ortaklı markalara döviz kiralaması haksız rekabete yol açıyor. Bu sorun giderilmeli. Örneğin bizim birebir bölümde iki üyemiz var. İkisinin de tıpkı AVM’de yan yana mağazaları var. İkisi de vaktinde 4 bin Euro ile kiralama yapmış. Şu an birinin kirası 50 bin, ötekinin 70 bin TL. Bunun haksız rekabet olduğunu düşünüyoruz.
IT’ci bulunamıyor, departmanlar kilitlendi
Markaların yaşadığı sıkıntılara değinen ve bu meselelerden birinin IT çalışanı bulamama olduğunu anlatan Serhan Tınastepe, “Şirketlerin IT departmanları kitlenmiş vaziyette. Zira yetişmiş işçi bulmakta önemli kuvvetlik çekiyorlar. Türkiye’de yetişmiş IT’cilerin kıymetli bir kısmı ya yurtdışına gittiler ya da gitmeyip burada yurtharicindeki şirketler için çalışıyor. Türkiye’de kalıp İngiltere, AB, Dubai ABD’deki şirketlere iş yapıp döviz ile gelir elde etmeleri yaygınlaştı. Ülkemizin son süreçte yaşadığı yoksullaşma maalesef beyin göçünü hızlandırdı. Şu anda yeni bir iş istediğinizde şirketlerin IT departmanları 2 yılı bulan terminler veriyorlar. İşi, dışardan hizmet almak yoluyla yapalım diyorsunuz fakat orada da tıpkı durum kelam konusu. Ayrıyeten proje bedelleri de astronomik sayılara ulaşıyor. Şu an Türkiye’de şirketlerin gelişmeninin ve dijital dönüşümünün önündeki en değerli pürüz IT alanında donanımlı gruplara ulaşabilme sorunu. Bu sorun, şirketlerin kendi başına çözebileceği bir sorun olmaktan çıktı. Bunun için tesirli bir kamu siyaseti lazım. Kamu özel işbirliği projeleriyle bu iş desteklenmeli, beyin göçünü aksine çevirecek siyasetler uygulanmalı” tabirlerini kullandı.
Tartışmalar daima 15-20 AVM etrafında dönüyor
AVM ve markalar içinde yaşanan tartışmaların odağında daima tıpkı AVM’ler olduğunu anlatan Tınastepe, “2018’de kira kontratlarının dövizden TL’ye dönüşündilk evvel 400 AVM’nin yaklaşık 380’inde esasen sabitlenen kurdan daha düşük kira ödüyorduk. Sorun esasen 15-20 AVM’de idi. daha sonra yaşanan tartışmalarda daima birebir AVM’ler ekseninde yaşandı” dedi.
Çalışan refahı için ekimde fiyat artışı planlıyoruz
Çalışanlar için şirketler şimdiden ekim ayında fiyat artışı planlıyor. Geneli prestiji ile bu devir şirketlerin çalışanlarının yanında durmaya çalıştığına dikkat çeken Tınastepe, “Çalışanlar, sabit gelirliler güç bir müddetç yaşadı, yaşamaya da devam ediyor. Şirketler ise enflasyon ve turizm tesiriyle nispeten daha düzgün bir devir geçirdiler. İş barışının bozulmaması ismine şirketlerin çalışanlarına daha cömert davrandığını ve bu eğilimin devam edeceğini gözlemliyoruz” diye konuştu.
Mağazalar bir daha eski günlerine döndü
Peki tüketici talebi alışkanlıkları ve tercihlerinde ne tıp değişimler yaşanıyor? Tınastepe’ye nazaran en değerli değişim salgın öncesi alışkanlıklara süratli dönüş oldu. Tınastepe, “Online’dan offline’a kayış var. Salgın öncesi koşullara ulaşılması ile beşerler korkmadan mağazayı tercih etmeye başladı. Öte yandan e-ticaret siteleri içinde yıkıcı rekabet hafifçelemiş görünüyor. Bunda e-ticaret yasa tasarısının da tesiri olabilir. Pazar yerlerinde rekabet iştahında da düşüş var. Tüm bunlar e-ticaretin büyüme suratını yavaşlatıyor. E-ticaret yavaşlayınca da mağazacılık hızlanıyor. Online alışveriş oranları da hali hazırda 2019’un üzerinde olsa da 2021’in gerisinde seyrediyor” tabirlerini kullandı.
AVM’lerle mukavele savaşları yaşanıyor
Markalar ve mülk sahipleri içinde son aylarda mühleti dolan kira kontratları ile ilgili problemler yaşıyor. Kira kontratlarında mühletler dgayet yeni savaşlar yaşandığını belirten Tınastepe, “İş yeri sahipleri kontrat müddeti dolunca kiraları günümüz şartlarına uyarlamak istiyor, perakendeciler de ‘mağazalarda yatırımlarımız var, emek verdik, müşteri portföyü oluşturduk’ deyip eski kiracı olmanın avantajını yaşamak istiyor. Bu da kimi yerlerde sulh ile çözülse de kimi yerlerde hukuksal sorunlara yol açacak bir noktaya varıyor. Biz bahis kanserleşmedikçe yasal düzenlemeler ile müdahil olunmasını tercih etmiyoruz. Zira her yasal düzenleme birlikteinde kiraci-kiralayan bağlantısını zedeliyor. Biz bu sorunu tarafların evvela diyalog yoluyla kendi içinde çözmesi gereken bir mevzu olarak görüyoruz. Lakin bilhassa 10 yılı dolan kira kontratlarında fahiş kira taleplerini duyuyoruz ve bunu çok tasa verici buluyoruz. Bu noktada hukuken ne yapılabilir araştırıyoruz” sözlerini kullandı. Kira artış oranları ile ilgili de tartışmalara değinen Tınastepe, şu biçimde devam etti: “Bu ay kira artış oranı 12 aylık ÜFE ortalamasına göre yüzde 55 oldu. Ciro artış ortalamamızın bir ölçü altında bir oran. AVM’lerde yükle ciro üzerinden kira ödendiği için kira artış oranı yüzde 55’in üzerinde gerçekleşiyor. Enfl asyon oranlarıyla ilgili güvensizliğin giderilmesi kiracı-kiralayan ilgisinin tamirine de imkan sağlayacak.”
Tüketicinin ekonomik eserlere eğilimi arttı
Tüketici alışkanlıklarında bir öbür kıymetli değişim ise ihtiyatlı alıveriş. Tınastepe, tüketicilerin daha ekonomik eserlere yöneldiğini söylemiş oldu. Aslında bu durum epey yeni değil. Tınastepe, 2018’den itibaren hızlanan bu eğilimin enflasyonist baskının tesiri ile daha da arttığını belirtti.
“İthal ettiğinin iki katı ihracat yapan yabancı üyelerimiz var”
Şu anda Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı ya da yabancı ortaklı markaların neredeyse tamamının Türkiye’yi bir tedarik üssü olarak gördüğünü belirten ZMD Lideri Serhan Tınastepe, “Yabancı sermayeli üyelerimizden biroldukça marka Türkiye cirosunun hayli kıymetli bir kısmını tahminen daha fazlasını Türkiye’den tedarik ederek ihraç ediyor, tüm dünyadaki mağazalarına gönderiyor. Kimse Türkiye’yi yalnızca bir satış kanalı olarak görmüyor. Türkiye’nin dinamik bir gerçek kesimi, muazzam bir üretim kapasitesi var. En büyük gücü de üretim ve ihracat. Bir üyemiz Türkiye’de sattığının iki katı kadar ihracat yapıyor. 100 milyon dolar ithal ediyorsa 200 milyon dolar ihracat yapıyor. Salgın öncesinde de vardı bu durum lakin bu vakitte hayli daha süratli arttı. Yerli yatırımcı 5 ödüyorsa kirayı, yabancıya 7 öde ya da ‘senin ithal ettiğin eserlere gümrük getiriyorum, vergileri artırıyorum’ dememek lazım. Aksi takdirde yatırım gelmeyecek, gelenler de gidecek. Biz ülke olarak kaybedeceğiz. Türk şirketlerinin de birçoklarında yabancı ortak var, bu durum pek yaygın. Bu durumda olan Türk şirketleri de büyük sorun yaşıyorlar. Bunu bir an evvel düzenlememiz lazım” dedi.
Okumaya devam et...