Yazı dizimizin evvelki kısımlarında UDY’nin kavramsal çerçevesi, iktisaden UDY’ye atfedilen değer ve sebepleri incelenerek, UDY akımları hem global bazda tıpkı vakitte Türkiye özelinde gelişimi sektörel ve bölgesel trendler bağlamında ele alınmış, küresel/bölgesel/yerel risk algısı, siyasi ve makroekonomik istikrar, dış ticaret imkanları, jeopolitik pozisyon, doğal kaynaklar, altyapı ve yatırım teşvikleri üzere bir epeyce faktörden bahsedilmiştir.
Dünya genelinde milletlerarası yatırımcılar hudut ötesi yatırım sonucu alırken dikkate aldığı değerli bir öbür faktör yatırımcılara türel garanti sağlayan Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması (YKTK) Mutabakatları iken, oburu ise ticaret, şirket konseyimi, güç erişimi, altyapı, işgücü kalite ve uyumu üzere bir hayli faktörün bileşiminden oluşan yatırım ortamının güzelleştirilmesi faaliyetleridir. Bu kısımda YKTK Muahedeleri ile Yatırım Ortamı Güzelleştirme Uyum Konseyi (YOİKK) yapısı ve faaliyetlerine değinilecektir.
Yatırımların karşılıklı teşviki ve korunması mutabakatlarının genel yapısı, maksadı ve gelişimi
Globalleşmenin sermaye hareketleri ve UDY hacminde ortaya çıkardığı artış ile birlikte yatırımcılar öteki ülkelerdeki fırsatları kıymetlendirmek ve rekabet gücünü artırmak isterken, hudut ötesi faaliyetlerinin risk ve getirilerini optimize etmeye çalışmaktadır. Zira hudut ötesi yatırımlardaki artış, yatırım uyuşmazlıklarının ve meselelerinin da ortaya çıkmasına niye olmaktadır. Bu meseleler içinde, yabancı yatırımcı ile mesken sahibi devlet içinde ortaya çıkan yatırım uyuşmazlıkları önde gelmektedir.
Günümüzde, UDY ile ilgili uyuşmazlıkların tahlilinde iç hukuk yollarından çok, memleketler arası tahkime başvurulmaktadır. Bu evrede, “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması (YKTK) Mutabakatları” değer kazanmaktadır. YKTK mutabakatları temel olarak, iki ülke içinde, bir ülkenin yatırımcılarını, öbür ülkenin ise yatırımlarını memleketler arası hukuk temelinde korunması maksadı ile imzalanan memleketler arası mutabakatlardır. bu biçimdelikle hem yurtarasındaki yabancı yatırımcılar birebir vakitte öteki taraf ülkedeki yurtdışı yatırımcılar korunabilmektedir.
Yabancı yatırımcılar, öteki bir ülkede girmiş oldukları faaliyetler ötürüsıyla ticari ve ticari olmayan risklerle karşı karşıyadır. Ticari riskler, yerli yahut yabancı tüm yatırımcıların katlanması gereken riskler iken, ticari olmayan riskler öngörülemeyen ve ticari faaliyet ile ilgili olmayan risklerdir. YKTK mutabakatları bu risklerin bertaraf edilebilmesini teminen, en çok kayrılan ülke kuralının işletilmesi, kamulaştırma halinde yatırımın gerçek bedelinin ödenmesi, transferlerin gecikmeksizin yapılmasını, savaş yahut iç karışıklık hallerinde ziyan nazarann yatırımcılara ulusal muamele prensibi çerçevesinde tazminat ödenebilmesini amaçlamaktadır. Ayrıyeten, yatırımcılarla devlet içindeki rastgele bir uyuşmazlıkta hem garanti sağlaması birebir vakitte objektif ve süratli olması yatırım kararlarını etkileyen memleketler arası tahkimin de tanınmasını garanti altına almaktadır. Öbür bir sözle YKTK muahedeleri, hukukun üstünlüğü prensibi çerçevesinde ülkelerin kalkınmasına katkı sağlayacak yabancı yatırımlara uygulanacak muamelenin kurallarını tespit etmektedir.
Bu bağlamda, YKTK muahedeleri, yürürlükte bulunan 4875 sayılı Direkt Yabancı Yatırımlar Kanunu’nun (Kanun) yatırımcılara sağladığı haklardan epeyce farklı bir düzenleme ihtiva etmiyor üzere görünebilir. Fakat YKTK mutabakatları memleketler arası hukukun bir modülü olarak, yatırımcılara Kanundaki olası değişikliklerin üzerinde bir çerçeve sunmaktadır. YKTK muahedeleri, risklerin bertaraf edilebilmesine ait, içerik olarak da Kanundan daha detaylı bir yapıdadır.
Halihazırda, dünya ticaret sisteminin bilakis, hudut ötesi yatırımları düzenleyen çok taraflı, genel kabul goren bir milletlerarası mutabakat yahut kuruluş bulunmamaktadır. OECD ülkeleri içindeki Çok Taraflı Yatırım Muahedesi müzakerelerinin 1998 yılında başarısızlığa uğramış ve bir daha benzeri bir teşebbüs Dünya Ticaret Örgütü platformunda gelişmekte olan ülkelerin muhalefeti sebebiyle boşa çıkmıştır. Mevcut durumda fazlaca taraflı bir UDY düzenlemesi olmaması sebebiyle YKTK mutabakatları hala pahalı bir araç olarak bedellendirilmektedir. Bu durum YKTK mutabakatlarının ülkeler içinde yatırım münasebetlerini düzenleyen, yatırımcılara türel teminat ve şeffaflık sağlayan faal bir siyaset aracına dönüşmesine de imkân sağlamıştır. Soğuk Savaşın bitmiş olduği 1989 yılında dünya üzerinde yalnızca 385 adet YKTK muahedesi varken bu sayı 1990’ların sonunda 1857’ye ve 2021 yılı sonuna gelindiğinde 2826’ya ulaşmıştır. Ekonomik entegrasyon, YKTK mutabakatlarının sayısında önemli bir artış yaratmıştır.
Ülkemizin UDY çekmesi, global ekonomik entegrasyonunun artması, yerli teşebbüsün dış ülkelere açılması ekonomik siyaset amaçları içindedır. Bu çerçevede, ülkemizde UDY’nin korunması ve özendirilmesi için, yatırım ve ticaret ilgilerimizin ağır olduğu potansiyel arz ettiği ülkelerle YKTK mutabakatlarının imzalanması 1962 yılında başlamıştır. Ülkemizin yurtdışı UDY hacminin artışı ile bu süreç hızlanmış ve birfazlaca Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkeleri ile de YKTK mutabakatları imzalanmıştır. Son senelerda, gerek ülkemize ilişkin taslak metinde vakit ortasında gerçekleştirilen değişiklikler, gerekse milletlerarası yatırım hukukunda meydana gelen gelişmeler ışığında geçmiş senelerda imzalanmış YKTK mutabakatlarının yenilenmesine yönelik olarak da müzakereler gerçekleştirilmektedir.
Türkiye, 2021 yılı Aralık ayı itibariyle ikili olarak 110 ülke ile YKTK muahedesi imzalamış bulunmaktadır. YKTK mutabakatlarının 36’sı Avrupa ülkeleri ile, 37’si birden fazla gelişmekte olan Asya ve Okyanusya ülkeleri ile, 31’i Afrika, 6’sı ise Amerika kıtasındaki ülkeler ile imzalanmıştır. Bu ülkeler içinde Almanya, İngiltere, ABD, Hollanda, Fransa, Belçika Lüksemburg üzere ağır yatırım bağında bulunduğumuz gelişmiş ülkeler, son devirde önemli UDY artışları görülen Azerbaycan, BAE, Katar, Suudi Arabistan üzere Yakın ve Ortadoğu ülkeleri ile Çin, Japonya ve Singapur üzere en önemli Asya Ülkeleri de bulunmakta, bunun yanında Rusya, Polonya ve Güney Afrika üzere hem tedarik zincirleri birebir vakitte yurtdışı yatırımcılar açısından ehemmiyet arz eden ülkeler bulunmaktadır.
Türkiye, imzaladığı YKTK mutabakatlarının müdafaa içine aldığı yatırımların toplam ortasındaki oranı açısından OECD ülkeleri ortasında en üst sıralarda yer almaktadır. OECD Yatırım Komitesinin yaptığı istatistiki bir çalışmaya nazaran, Türkiye’nin imzaladığı YKTK mutabakatları, Türkiye’de yapılmış UDY’nin %82,3’ünü kapsamaktadır. Bu açıdan Türkiye, Polonya (%94,4) ve Slovakya (%91,5)’nın akabinde üçüncü sırada yer almaktadır.[1] Öteki taraftan Türkiye’nin imzaladığı YKTK muahedeleri yurt dışı UDY’nin %66,2’sini kapsamakta ve bu alanda da Polonya’nın (%87,7) akabinde ikinci sırada gelmektedir.[2] UNCTAD datalarına göre imzalanan mutabakat sayısı açısından Türkiye 110 Muahede ile Çin, Almanya ve İsviçre’den daha sonra dünyada 4. sırada yer almaktadır. [3] YKTK mutabakatlarının yurtiçi ve yurtdışı UDY kapsama oranları, imzalanan lakin onay süreci devam eden 23 muahedenin yürürlüğe girmesi ile önümüzdeki periyotta daha da artacaktır. Yeni mutabakatların yanı sıra, imzalanmış olanların yürürlüğe girmesi için de çalışmalar devam etmektedir.
Çok taraflı muahede eforlarının akamete uğraması ve büyüyen global UDY hacmi sebebiyle, YKTK mutabakatlarının uzun bir süre daha UDY düzenlenmesindeki merkezi rolünün devam edeceği düşünülmektedir. Bu açıdan; öbür ülkelerden süratli biçimde YKTK Muahede ağını genişleten ülkemiz, UDY alanındaki gelişmeleri dikkate alarak gerek yatırımcıların gerekse devletin düzenleme hakkının korunması konusunda dengeyi gözeterek YKTK Mutabakatlarını nizamlı olarak güncellemektedir.
Yatırım ortamının uygunlaştırılması çalışmaları (YOİKK)
Yatırım ortamının uygunlaştırılması, yatırımların geliştirilmesi ve ötürüsıyla ekonomik büyüme açısından hayati değer taşımaktadır. Üretken yatırımlar, istihdam, girişimcilik ve yenilikçi mamüllerin geliştirilebilmesi yatırımcı dostu siyasetlerin kararlılıkla sürdürülmesine bağlıdır.
Ülkemizdeki yatırım ortamını güzelleştirme çalışmaları, 11 Aralık 2001 tarihinde kurulan Yatırım Ortamını Güzelleştirme Uyum Konseyi (YOİKK)[4] tarafınca yürütülmektedir. YOİKK’in yapısı, iktisat ve özel bölümün beklenti ve teklifleri doğrultusunda 2012, 2014 ve 2016 senelerında bir daha kurgulanmıştır.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı’nın şahsen üstlendiği bir platform: YOİKK
14 Mart 2019 tarihindeki Resmî Gazetede yayınlanan 818 sayılı Cumhurbaşkanı sonucu ile YOİKK Başkanlığı’nın Cumhurbaşkanı Yardımcısı tarafınca üstlenilmesi öngörülmüştür. Çalışmalarını yıllık hareket planları aracılığıyla sürdüren YOİKK’in sekretarya faaliyetleri ise Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (Bakanlık) Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü ile Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi tarafınca ortaklaşa yürütülmektedir.
Yeni yapısı ile YOİKK birinci toplantısını 25 Nisan 2019 tarihinde Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın başkanlığında gerçekleştirmiştir. 2020-2021 devrinde ise YOİKK faaliyetleri AR-GE ve sanayi, altyapı, vergi başta gelmek üzere 7 çalışma kümesi kapsamında, 19 hareket unsuru temelinde yürütülmektedir. 2021- 2022 YOİKK Aksiyon Planı periyoduna ait çalışmalar ise devam etmektedir.
4 Ekim 2021 tarihinde gerçekleştirilen son YOİKK toplantısında 2020-2021 periyodu gelişmeleriyle birlikte gelecek periyoda ait Şura üyelerinin değerlendirmeleri alınmıştır. YOİKK hareket planı periyodunda yürütülen çalışmalar sonucunda geçtiğimiz iki yılda;
Ülkemizin milletlerarası raporlardaki sıralamasının yükseltilmesi hedefiyle başlatılan ıslahat çalışmaları kararında son iki yılda Türkiye, Dünya Bankası İş Ortamı Raporu ülke sıralamasında toplamda 27 basamak birden yükselmiştir. Çalışmaların sonucunda Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü tarafınca yayımlanan 2021 Global Yenilikçilik Endeksinde de ülkemiz 10 basamaklık bir güzelleşme ile 132 ülke içinde 41. sırada yer almıştır.
OECD ulusal temas noktası çalışmaları
OECD tarafınca 27 Haziran 2000 tarihinde epeyce uluslu şirketlerin yürürlükteki mevzuata uygun sorumlu iş yapma standartlarını içeren Çok Uluslu Şirketler Rehberi’nin (Rehber) kabulüne binaen, Rehber’e taraf olan ülkeler, Rehber’in tanıtım faaliyetlerini gerçekleştirmek, Rehber’deki standartlara ait müracaatları pahalandırmak ve ortaya çıkabilecek meselelerin tahlili için, başka kamu ve sivil toplum kuruluşları ile faal biçimde çalışacak bir Ulusal Temas Noktası (UTN) oluşturmak yükümlülüğünü taşımaktadır.
Ülkemizde Rehberi tanıtmak, şikayetleri incelemek ve karara bağlamak üzere, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü, OECD Türkiye Ulusal Temas Noktası olarak gorevlendirilmiştir. Rehberde yer alan unsurların ihlaline ait müracaatlar, Rehberdeki tarz ve asıllara bakılırsa eşgüdüm içerisinde kıymetlendirilerek müracaatın kabul/reddi karara bağlanmaktadır. Müracaatın kabul edilmesi durumunda “arabuluculuk” tavsiyesinde bulunulabilmekte, arabuluculuk sürecinin başarılı yahut başarısız tamamlanmasına bağlı olarak, kamuoyu ve OECD Sekretaryası, Sonuç Raporu aracılığıyla bilgilendirilmektedir.
Sabit sermaye yatırımı karşılığında Türk Vatandaşlığı uygulaması güncellendi
19 Eylül 2018 tarihinde yürürlüğe giren Yönetmelik ile yabancı yatırımcılara tanınan istisnai vatandaşlık hakkı uygulamasındaki minimum sabit sermaye yatırımı fiyatı 500 bin ABD Doları olarak belirlenerek, yürütme yetkisi Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına verilmiştir.
Minimum fiyatta yatırımı gerçekleştiren yabancı şahsa Bakanlık tarafınca verilecek uygunluk dokümanı, lakin İçişleri Bakanlığı tarafınca da onaylanırsa vatandaşlık hakkı tanınabilmektedir.
Mevzuatın çıkarılmasını müteakiben 2018 yılından bu yana kelam konusu uygulama kapsamında 205 müracaat yapılmış olup Bakanlık tarafınca 162 uygunluk dokümanı düzenlenmiştir.
Kaynak:
[1] Stocktaking of Developments in Investment Agreements: Tecnical Addendum, Note by the Secretariat, 19 Sep 2005, OECD Investment Committee.
[2] Stocktaking of Developments in Investment Agreements: Tecnical Addendum, Note by the Secretariat, 19 Sep 2005, OECD Investment Committee.
[3] https://investmentpolicy.unctad.org/international-investment-agreements/by-economy
[4] https://yoikk.gov.tr/
Okumaya devam et...
Dünya genelinde milletlerarası yatırımcılar hudut ötesi yatırım sonucu alırken dikkate aldığı değerli bir öbür faktör yatırımcılara türel garanti sağlayan Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması (YKTK) Mutabakatları iken, oburu ise ticaret, şirket konseyimi, güç erişimi, altyapı, işgücü kalite ve uyumu üzere bir hayli faktörün bileşiminden oluşan yatırım ortamının güzelleştirilmesi faaliyetleridir. Bu kısımda YKTK Muahedeleri ile Yatırım Ortamı Güzelleştirme Uyum Konseyi (YOİKK) yapısı ve faaliyetlerine değinilecektir.
Yatırımların karşılıklı teşviki ve korunması mutabakatlarının genel yapısı, maksadı ve gelişimi
Globalleşmenin sermaye hareketleri ve UDY hacminde ortaya çıkardığı artış ile birlikte yatırımcılar öteki ülkelerdeki fırsatları kıymetlendirmek ve rekabet gücünü artırmak isterken, hudut ötesi faaliyetlerinin risk ve getirilerini optimize etmeye çalışmaktadır. Zira hudut ötesi yatırımlardaki artış, yatırım uyuşmazlıklarının ve meselelerinin da ortaya çıkmasına niye olmaktadır. Bu meseleler içinde, yabancı yatırımcı ile mesken sahibi devlet içinde ortaya çıkan yatırım uyuşmazlıkları önde gelmektedir.
Günümüzde, UDY ile ilgili uyuşmazlıkların tahlilinde iç hukuk yollarından çok, memleketler arası tahkime başvurulmaktadır. Bu evrede, “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması (YKTK) Mutabakatları” değer kazanmaktadır. YKTK mutabakatları temel olarak, iki ülke içinde, bir ülkenin yatırımcılarını, öbür ülkenin ise yatırımlarını memleketler arası hukuk temelinde korunması maksadı ile imzalanan memleketler arası mutabakatlardır. bu biçimdelikle hem yurtarasındaki yabancı yatırımcılar birebir vakitte öteki taraf ülkedeki yurtdışı yatırımcılar korunabilmektedir.
Yabancı yatırımcılar, öteki bir ülkede girmiş oldukları faaliyetler ötürüsıyla ticari ve ticari olmayan risklerle karşı karşıyadır. Ticari riskler, yerli yahut yabancı tüm yatırımcıların katlanması gereken riskler iken, ticari olmayan riskler öngörülemeyen ve ticari faaliyet ile ilgili olmayan risklerdir. YKTK mutabakatları bu risklerin bertaraf edilebilmesini teminen, en çok kayrılan ülke kuralının işletilmesi, kamulaştırma halinde yatırımın gerçek bedelinin ödenmesi, transferlerin gecikmeksizin yapılmasını, savaş yahut iç karışıklık hallerinde ziyan nazarann yatırımcılara ulusal muamele prensibi çerçevesinde tazminat ödenebilmesini amaçlamaktadır. Ayrıyeten, yatırımcılarla devlet içindeki rastgele bir uyuşmazlıkta hem garanti sağlaması birebir vakitte objektif ve süratli olması yatırım kararlarını etkileyen memleketler arası tahkimin de tanınmasını garanti altına almaktadır. Öbür bir sözle YKTK muahedeleri, hukukun üstünlüğü prensibi çerçevesinde ülkelerin kalkınmasına katkı sağlayacak yabancı yatırımlara uygulanacak muamelenin kurallarını tespit etmektedir.
Bu bağlamda, YKTK muahedeleri, yürürlükte bulunan 4875 sayılı Direkt Yabancı Yatırımlar Kanunu’nun (Kanun) yatırımcılara sağladığı haklardan epeyce farklı bir düzenleme ihtiva etmiyor üzere görünebilir. Fakat YKTK mutabakatları memleketler arası hukukun bir modülü olarak, yatırımcılara Kanundaki olası değişikliklerin üzerinde bir çerçeve sunmaktadır. YKTK muahedeleri, risklerin bertaraf edilebilmesine ait, içerik olarak da Kanundan daha detaylı bir yapıdadır.
Halihazırda, dünya ticaret sisteminin bilakis, hudut ötesi yatırımları düzenleyen çok taraflı, genel kabul goren bir milletlerarası mutabakat yahut kuruluş bulunmamaktadır. OECD ülkeleri içindeki Çok Taraflı Yatırım Muahedesi müzakerelerinin 1998 yılında başarısızlığa uğramış ve bir daha benzeri bir teşebbüs Dünya Ticaret Örgütü platformunda gelişmekte olan ülkelerin muhalefeti sebebiyle boşa çıkmıştır. Mevcut durumda fazlaca taraflı bir UDY düzenlemesi olmaması sebebiyle YKTK mutabakatları hala pahalı bir araç olarak bedellendirilmektedir. Bu durum YKTK mutabakatlarının ülkeler içinde yatırım münasebetlerini düzenleyen, yatırımcılara türel teminat ve şeffaflık sağlayan faal bir siyaset aracına dönüşmesine de imkân sağlamıştır. Soğuk Savaşın bitmiş olduği 1989 yılında dünya üzerinde yalnızca 385 adet YKTK muahedesi varken bu sayı 1990’ların sonunda 1857’ye ve 2021 yılı sonuna gelindiğinde 2826’ya ulaşmıştır. Ekonomik entegrasyon, YKTK mutabakatlarının sayısında önemli bir artış yaratmıştır.
Ülkemizin UDY çekmesi, global ekonomik entegrasyonunun artması, yerli teşebbüsün dış ülkelere açılması ekonomik siyaset amaçları içindedır. Bu çerçevede, ülkemizde UDY’nin korunması ve özendirilmesi için, yatırım ve ticaret ilgilerimizin ağır olduğu potansiyel arz ettiği ülkelerle YKTK mutabakatlarının imzalanması 1962 yılında başlamıştır. Ülkemizin yurtdışı UDY hacminin artışı ile bu süreç hızlanmış ve birfazlaca Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkeleri ile de YKTK mutabakatları imzalanmıştır. Son senelerda, gerek ülkemize ilişkin taslak metinde vakit ortasında gerçekleştirilen değişiklikler, gerekse milletlerarası yatırım hukukunda meydana gelen gelişmeler ışığında geçmiş senelerda imzalanmış YKTK mutabakatlarının yenilenmesine yönelik olarak da müzakereler gerçekleştirilmektedir.
Türkiye, 2021 yılı Aralık ayı itibariyle ikili olarak 110 ülke ile YKTK muahedesi imzalamış bulunmaktadır. YKTK mutabakatlarının 36’sı Avrupa ülkeleri ile, 37’si birden fazla gelişmekte olan Asya ve Okyanusya ülkeleri ile, 31’i Afrika, 6’sı ise Amerika kıtasındaki ülkeler ile imzalanmıştır. Bu ülkeler içinde Almanya, İngiltere, ABD, Hollanda, Fransa, Belçika Lüksemburg üzere ağır yatırım bağında bulunduğumuz gelişmiş ülkeler, son devirde önemli UDY artışları görülen Azerbaycan, BAE, Katar, Suudi Arabistan üzere Yakın ve Ortadoğu ülkeleri ile Çin, Japonya ve Singapur üzere en önemli Asya Ülkeleri de bulunmakta, bunun yanında Rusya, Polonya ve Güney Afrika üzere hem tedarik zincirleri birebir vakitte yurtdışı yatırımcılar açısından ehemmiyet arz eden ülkeler bulunmaktadır.
Türkiye, imzaladığı YKTK mutabakatlarının müdafaa içine aldığı yatırımların toplam ortasındaki oranı açısından OECD ülkeleri ortasında en üst sıralarda yer almaktadır. OECD Yatırım Komitesinin yaptığı istatistiki bir çalışmaya nazaran, Türkiye’nin imzaladığı YKTK mutabakatları, Türkiye’de yapılmış UDY’nin %82,3’ünü kapsamaktadır. Bu açıdan Türkiye, Polonya (%94,4) ve Slovakya (%91,5)’nın akabinde üçüncü sırada yer almaktadır.[1] Öteki taraftan Türkiye’nin imzaladığı YKTK muahedeleri yurt dışı UDY’nin %66,2’sini kapsamakta ve bu alanda da Polonya’nın (%87,7) akabinde ikinci sırada gelmektedir.[2] UNCTAD datalarına göre imzalanan mutabakat sayısı açısından Türkiye 110 Muahede ile Çin, Almanya ve İsviçre’den daha sonra dünyada 4. sırada yer almaktadır. [3] YKTK mutabakatlarının yurtiçi ve yurtdışı UDY kapsama oranları, imzalanan lakin onay süreci devam eden 23 muahedenin yürürlüğe girmesi ile önümüzdeki periyotta daha da artacaktır. Yeni mutabakatların yanı sıra, imzalanmış olanların yürürlüğe girmesi için de çalışmalar devam etmektedir.
Çok taraflı muahede eforlarının akamete uğraması ve büyüyen global UDY hacmi sebebiyle, YKTK mutabakatlarının uzun bir süre daha UDY düzenlenmesindeki merkezi rolünün devam edeceği düşünülmektedir. Bu açıdan; öbür ülkelerden süratli biçimde YKTK Muahede ağını genişleten ülkemiz, UDY alanındaki gelişmeleri dikkate alarak gerek yatırımcıların gerekse devletin düzenleme hakkının korunması konusunda dengeyi gözeterek YKTK Mutabakatlarını nizamlı olarak güncellemektedir.
Yatırım ortamının uygunlaştırılması çalışmaları (YOİKK)
Yatırım ortamının uygunlaştırılması, yatırımların geliştirilmesi ve ötürüsıyla ekonomik büyüme açısından hayati değer taşımaktadır. Üretken yatırımlar, istihdam, girişimcilik ve yenilikçi mamüllerin geliştirilebilmesi yatırımcı dostu siyasetlerin kararlılıkla sürdürülmesine bağlıdır.
Ülkemizdeki yatırım ortamını güzelleştirme çalışmaları, 11 Aralık 2001 tarihinde kurulan Yatırım Ortamını Güzelleştirme Uyum Konseyi (YOİKK)[4] tarafınca yürütülmektedir. YOİKK’in yapısı, iktisat ve özel bölümün beklenti ve teklifleri doğrultusunda 2012, 2014 ve 2016 senelerında bir daha kurgulanmıştır.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı’nın şahsen üstlendiği bir platform: YOİKK
14 Mart 2019 tarihindeki Resmî Gazetede yayınlanan 818 sayılı Cumhurbaşkanı sonucu ile YOİKK Başkanlığı’nın Cumhurbaşkanı Yardımcısı tarafınca üstlenilmesi öngörülmüştür. Çalışmalarını yıllık hareket planları aracılığıyla sürdüren YOİKK’in sekretarya faaliyetleri ise Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (Bakanlık) Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü ile Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi tarafınca ortaklaşa yürütülmektedir.
Yeni yapısı ile YOİKK birinci toplantısını 25 Nisan 2019 tarihinde Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın başkanlığında gerçekleştirmiştir. 2020-2021 devrinde ise YOİKK faaliyetleri AR-GE ve sanayi, altyapı, vergi başta gelmek üzere 7 çalışma kümesi kapsamında, 19 hareket unsuru temelinde yürütülmektedir. 2021- 2022 YOİKK Aksiyon Planı periyoduna ait çalışmalar ise devam etmektedir.
4 Ekim 2021 tarihinde gerçekleştirilen son YOİKK toplantısında 2020-2021 periyodu gelişmeleriyle birlikte gelecek periyoda ait Şura üyelerinin değerlendirmeleri alınmıştır. YOİKK hareket planı periyodunda yürütülen çalışmalar sonucunda geçtiğimiz iki yılda;
- Yüksek teknoloji ile çalışan firmalarımıza yönelik Risk Sermayesi Fonu oluşturuldu.
- MİLTAR projesi ile gümrükte yasa dışı ticareti önlemeye yönelik x-ray sistemleri yerli olarak üretildi.
- İmalat, güç ve lojistik dahil sekiz daldaki yatırım süreçlerini müddet ve maliyetleri ile özetleyen “Sektörel Yol Haritası” tamamlandı, karayolu yük hareketlerinin takibi maksadıyla Ulaştırma Elektronik Takip ve Kontrol Sistemi hayata geçti.
- Sürdürülebilirlik odaklı fonlara cazibe teşkil etmesi emeliyle şirketlerimiz için kolay/açıklayıcı bir Sürdürülebilirlik Rehberi oluşturuldu.
- Özel bölüm görüş ve teklifleri doğrultusunda, endüstride gereksinim duyulan meslek alanları belirlenerek YÖK ve Ulusal Eğitim Bakanlığı’na iletildi.
- Dış ticarette süreç maliyet ve süreçleri ile ilgili kapsamlı bir rapor hazırlandı.
- Pandemi’de kritik hale gelen Uzaktan Çalışma Yönetmeliği Resmî Gazetede yayımlandı.
Ülkemizin milletlerarası raporlardaki sıralamasının yükseltilmesi hedefiyle başlatılan ıslahat çalışmaları kararında son iki yılda Türkiye, Dünya Bankası İş Ortamı Raporu ülke sıralamasında toplamda 27 basamak birden yükselmiştir. Çalışmaların sonucunda Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü tarafınca yayımlanan 2021 Global Yenilikçilik Endeksinde de ülkemiz 10 basamaklık bir güzelleşme ile 132 ülke içinde 41. sırada yer almıştır.
OECD ulusal temas noktası çalışmaları
OECD tarafınca 27 Haziran 2000 tarihinde epeyce uluslu şirketlerin yürürlükteki mevzuata uygun sorumlu iş yapma standartlarını içeren Çok Uluslu Şirketler Rehberi’nin (Rehber) kabulüne binaen, Rehber’e taraf olan ülkeler, Rehber’in tanıtım faaliyetlerini gerçekleştirmek, Rehber’deki standartlara ait müracaatları pahalandırmak ve ortaya çıkabilecek meselelerin tahlili için, başka kamu ve sivil toplum kuruluşları ile faal biçimde çalışacak bir Ulusal Temas Noktası (UTN) oluşturmak yükümlülüğünü taşımaktadır.
Ülkemizde Rehberi tanıtmak, şikayetleri incelemek ve karara bağlamak üzere, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü, OECD Türkiye Ulusal Temas Noktası olarak gorevlendirilmiştir. Rehberde yer alan unsurların ihlaline ait müracaatlar, Rehberdeki tarz ve asıllara bakılırsa eşgüdüm içerisinde kıymetlendirilerek müracaatın kabul/reddi karara bağlanmaktadır. Müracaatın kabul edilmesi durumunda “arabuluculuk” tavsiyesinde bulunulabilmekte, arabuluculuk sürecinin başarılı yahut başarısız tamamlanmasına bağlı olarak, kamuoyu ve OECD Sekretaryası, Sonuç Raporu aracılığıyla bilgilendirilmektedir.
Sabit sermaye yatırımı karşılığında Türk Vatandaşlığı uygulaması güncellendi
19 Eylül 2018 tarihinde yürürlüğe giren Yönetmelik ile yabancı yatırımcılara tanınan istisnai vatandaşlık hakkı uygulamasındaki minimum sabit sermaye yatırımı fiyatı 500 bin ABD Doları olarak belirlenerek, yürütme yetkisi Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına verilmiştir.
Minimum fiyatta yatırımı gerçekleştiren yabancı şahsa Bakanlık tarafınca verilecek uygunluk dokümanı, lakin İçişleri Bakanlığı tarafınca da onaylanırsa vatandaşlık hakkı tanınabilmektedir.
Mevzuatın çıkarılmasını müteakiben 2018 yılından bu yana kelam konusu uygulama kapsamında 205 müracaat yapılmış olup Bakanlık tarafınca 162 uygunluk dokümanı düzenlenmiştir.
Kaynak:
[1] Stocktaking of Developments in Investment Agreements: Tecnical Addendum, Note by the Secretariat, 19 Sep 2005, OECD Investment Committee.
[2] Stocktaking of Developments in Investment Agreements: Tecnical Addendum, Note by the Secretariat, 19 Sep 2005, OECD Investment Committee.
[3] https://investmentpolicy.unctad.org/international-investment-agreements/by-economy
[4] https://yoikk.gov.tr/
Okumaya devam et...