Sabiha TOPRAK, Narin DEMİRCİ / KOCAELİ
● Türkiye’nin, ihracatının yüzde 55’ini gerçekleştirdiği Avrupa’da iklim değişikliğine karşı tahlil arayışının kararında başlatılan Yeşil Mutabakat, iş dünyası ve kamunun en önemli gündem unsurlarından birini oluşturuyor. Bu hususta atılması gereken adımlar, Kocaeli Sanayi Odası ve DÜNYA gazetesi işbirliğiyle “İkiz Dönüşüm ve Yeşil Mutabakat” panelinde ele alındı.
● KSO Lideri Ayhan Zeytinoğlu, yeşil dönüşümü, lakin tüm paydaşların bir ortada gerçekleştirebileceğini vurgulayarak, “Yeşil dönüşümü tüm dallarımızla birlikte başarmalıyız” dedi. Panelde konuşan Ticaret, Sanayi ve Teknoloji ile Güç ve Doğal Kaynaklar bakanlıklarının temsilcileri de yeşil dönüşüm için yapılan çalışmalar hakkında bilgi verdi.
Kocaeli Sanayi Odası (KSO) ve DÜNYA gazetesi işbirliğiyle “İkiz Dönüşüm ve Yeşil Mutabakat” paneli düzenlendi. DÜNYA Gazetesi Üst Yöneticisi Hakan Güldağ’ın moderatörlüğünde gerçekleşen panelde, KSO Lideri Ayhan Zeytinoğlu, Ticaret Bakanlığı Milletlerarası Muahedeler ve AB Genel Müdürlüğü Ticaret Uzmanı Demet Işıl Karakurt, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürü Dr. Mehmet Yurdal Şahin, Dışişleri Bakanlığı AB Başkanlığı Mali İşbirliği ve Proje Uygulama Genel Müdürü Bülent Özcan, İktisadi Kalkınma Vakfı Genel Sekreteri Dr. Çiğdem Nas konuşmacı olarak yer aldı.
Panelin açılış konuşmasını gerçekleştiren KSO Lideri Ayhan Zeytinoğlu, “Yeşil dönüşümü, lakin tüm paydaşlar bir ortada gerçekleştirebilir. Yeşil dönüşümü tüm dallarımızla birlikte başarmalıyız” dedi. Zeytinoğlu, iklim değişikliği tesirlerinin son senelerda global ölçekte gözlenmesiyle Yeşil Mutabakat ve dijital gündemin AB için en temel iki öncelik haline geldiğini belirtti. AB pazarının Türkiye için değerine dikkat çeken Zeytinoğlu, “AB, Türkiye’nin birinci; Türkiye ise AB’nin 6’ncı ticaret partneri. Avrupa pazarına olan ihracatımız, toplam ihracatımızın yüzde 55’ine denk geliyor. Ayrıyeten 271 milyar dolarlık toplam mal ithalatımızın 85 milyar dolarlık kısmını AB’den gerçekleştirdik. AB, geçen yıl 93 milyar dolar ile ihracatımızdan yüzde 41,3 oranında hisse alarak, toplam ihracatımızda birinci sırada yer aldı. AB tarafınca açıklanan Avrupa Yeşil Mutabakatı ile öngörülen kapsamlı değişikliklere süratlice ahenk sağlamamız, ülkemizin global tedarik zincirlerine sağladığı entegrasyonun güçlendirilmesi ve yeşil yatırımların ülkemize çekilmesi bakımından büyük kıymet arz ediyor” dedi.
“ENERJİ VERİMLİLİĞİ KONUSUNDA KOBİ’LERE DAYANAK OLUYORUZ”
Yeşil Mutabakat’a yönelik hazırlıklarından bahseden Zeytinoğlu, “Eylem planı kapsamında yer alan maksat ve faaliyetlerin aktif bir biçimde yürütülmesi değerli. Biz de TOBB olarak bu sürece özel dalı temsilen katkı vermeye devam ediyoruz. Ayrıyeten, geçtiğimiz süreçte, Paris İklim Anlaşması’nın meclisimizde onaylanması ve 2053 yılı için iklim nötr olma gayesinin kabul edilmesi de ülkemiz için sevindirici bir gelişme oldu” dedi. “Gündeme gelmedilk evvel de Valon bölgesiyle Belçika’yla muahede yaparak güç verimliliği konusunda 10 KOBİ’mize çalışma yaptık” diyen Zeytinoğlu, “Bunları çoğaltma çalışmalarımız var. Ayrıyeten odamızda oluşturduğumuz bir merkezde güç verimliliği konusunda KOBİ’lere dayanak oluyoruz. Odalar birliğinde de hem dijital dönüşüm tıpkı vakitte Yeşil Mutabakat konusunda tüm odaların dâhil olduğu bir çalışma kümemiz var. Bu hususta daima çalışıyoruz” diye konuştu.
Sınırda karbon düzenlemesi konusundaki tekliflerinden de bahseden Zeytinoğlu, “İhracatımızda rekabetçiliğimizin korunması noktasında, Avrupa Yeşil Mutabakatı çerçevesinde bizi en hayli etkileyen uygulamalardan birinin de hudutta karbon düzenlemesi. Buna göre 5 eser kümesinde (elektrik, alüminyum, çelik, çimento, gübre) AB’ye yapılan ihracat 2026’dan itibaren karbon sertifikasına tabi olacak. Bunun maliyeti de AB ETS sistemindeki fiyatlara göre belirlenecek” dedi. Düşük karbonlu üretime geçiş sürecinde, Türkiye’nin pazar ve rekabet kaybı yaşamaması için AB ile uyumlu bir emisyon ticaret sistemi (ETS) ve yatırım teşvik sisteminin tasarlanmasına gereksinimleri olduğunu kaydeden Zeytinoğlu, “Türkiye’nin kendi ortasında ulusal bir karbon fiyatlama sistemi oluşturması, beraberinde ek maliyetlerin de ülkemiz ortasında dönüşüme aktarılmasına imkan sağlayacaktır. KSO da, Avrupa Yeşil Mutabakatı konusunda birinci günden beri farkındalık ve bilgilendirme çalışmalarına devam ediyor. Bu kapsamda düzenlediğimiz sektörel eğitimlerle firmalarımıza karbon ayak izinin nasıl ölçüleceğini anlatıyoruz. Ayrıyeten önümüzdeki periyotta üyelerimiz için daha avantajlı karbon ayak izi hesaplanması ve doğrulaması hizmeti de vermeye başlayacağız. Son devirde 3 fikir kuruluşu -İKV, TEPAV ve İPM- olarak Türkiye’nin iklim siyasetine yönelik açıklama ve çağrılarımız oldu. Türkiye’nin Paris İklim Mutabakatını onaylaması bilhassa elektrik üretiminde kömürden çıkış takvimi belirlemesi ve BM İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı kapsamında sera gazı azaltım hedefl erini içeren ulusal katkı beyanının güncellenmesi mevzularında tekliflerde bulunduk. Bu çalışmalarımızı Türkiye’nin AB üyelik maksadı ve Türkiye- AB gümrük birliğinin güncellenme çalışmaları bağlamında ağır bir biçimde sürdürüyoruz” sözlerini kullandı.
“GÜMRÜK BİRLİĞİ’NİN KAPSAMININ GELİŞTİRİLMESİ GEREKİYOR”
Türk endüstrinin yeşil ve dijital dönüşümü, hem de, AB pazarının Yeşil Mutabakat amaçlarına ahengi açısından büyük kıymet taşıdığına değinen Zeytinoğlu, “Gümrük Birliği’nin güncellenme sürecinin de bir an evvel başlatılarak, gümrük birliğinin işleyişinin ve kapsamının geliştirilmesi gerekiyor. Şayet bu süreç yakın tarihte başlatılabilirse, kesinlikle Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında kimi ögeler da güncelleme çalışmaları kapsamına dahil edilecektir” dedi. Türkiye’nin AB pazarındaki pozisyonunu müdafaası, geliştirmesi ve dalların bedel zincirlerindeki rollerinin sürdürülebilirliği açısından karbonsuzlaşma gündemini ön sıraya almasının kıymetine değinen Zeytinoğlu, “Yeşil dönüşüm, gezegenin ve insanlığın geleceğini ilgilendirdiği üzere fakat tüm paydaşların bir ortada gerçekleştirebileceği bir dönüşümdür. Ülkemizin dünyada hak ettiği yeri alması, insanlarımızın refahının artması ve sağlıklı bir etrafta yaşama hakkımızın gerçekleşmesi için yeşil dönüşümü tüm kesimlerimizle bir arada başarmalıyız” dedi.
“GÜNDEMİMİZDE HUDUTTA KARBON DÜZENLEMESİ VAR”
Ticaret Bakanlığı Milletlerarası Muahedeler ve AB Genel Müdürlüğü Ticaret Uzmanı Demet Işıl Karakurt, AB’nin 2030 yılında mevcut sera gazı emisyonlarını yüzde 55 azaltma amacıyla yola çıkmış olduğunun altını çizerek, “Bu maksat çerçevesinde iktisadını sürdürülebilirlik ekseninde bir daha şekillendiriyor. Avrupa, Yeşil Mutabakatıyla sanayi üretiminden tarım üretimine, güç idaresine, ulaştırmadan bina idaresine kadar birfazlaca alanı kurgulayan bir yapıda ilerliyor. Endüstrisini daha sürdürebilir, karbon emisyonu daha az, eser üretimini dizayndan son atık idaresine kadar döngüsel, ömür uzunluğu tahlilleri dikkate alarak tekrar şekillendiriyor. Bizim gündemimizin en kıymetli kısmını meşgul eden kısım Sonda Karbon Düzenlemesi Mekanizması’na ait tasarı” dedi.
Karakurt, “Bu pakette, kendi ortasında karbon fiyatlandırmasını yaptığı emisyon ticaret sistemini daha savlı bir hale getirerek karbon emisyon amaçlarına ulaşmak noktasındaki tüzüğün değiştirilmesi, güç alanında vergilendirme bahisleri, yenilenebilir güç kesiminin geliştirilmesi, güç verimliliğinin artırılması üzere biroldukca mevzuat çalışmasını, ulaştırmada kombine nakliyecilik, tren yolu nakliyeciliği, havacılık ve gemicilik dalında alternatif yakıtlara geçilmesi üzere emisyonları azaltıcı biroldukça önlemi getirdiğini görüyoruz. Öbür yandan biyoçeşitliliğin korunması ismine ormansızlaştırma ve atık idaresi konusunda çalışıyorlar. Bunlar emisyonların azaltılması konusunda yapılanlar” diye konuştu.
Sınırda karbon düzenlemesiyle ilgili de bilgi veren Karakurt, “AB’nin mevzuat yapma yollarına nazaran kurulun da dahil olduğu kurul ve parlemento içinde bu tüzüğün sonlandırılması için başlatılmış bir müzakere ortasındayız. Sonda Karbon Düzenleme Düzeneği (SKDM) tüzüğü, emisyon ticaret sistemi ortasında endüstrinin katlandığı maliyetler niçiniyle yatırımların, iklim değişikliği amaçları AB kadar olmayan ülkelere kaymasını önlemek maksadıyla getirilen, bir yandan da başka ülkeleri bu çeşit tedbirleri almaya teşvik eden Avrupa endüstrinin rekabetçiliğini müdafaaya yönelik bir düzenleme. Eserin barındırdığı emisyon pahaları üzerinden bir karbon fiyatlandırmasına gidilmesi ve ithalatta belli eser kümeleri için bir SKDM sertifikası kapsamında ithalat yapılmasını öngörüyor. Burada ithalatı yapacak bireyler AB’de yerleşik ithalatçılardır” görüşünü lisana getirdi.
“2027’DE GÖMÜLÜ EMİSYONLAR ÜZERİNDEN FİYATLANDIRMA BAŞLAYACAK”
Emisyonların gerçek hayatta ölçülmüş emisyonlar olmasının hedeflendiğine dikkat çeken Karakurt, “Bunu doğrulaması için de şu an için öngörü, AB’de yerleşik uygunluk kıymetlendirme kuruluşları üzerinden doğrulamanın yapılması biçiminde. Lakin SKDM’nin ana ögeleri üzerinde çabucak hemen tam manasıyla netlik sağlanmış değil. Kurulun önerisi biraz daha yavaş ve ılıman bir geçişle bu süreci açmak. Birinci deklare ettiğı demir-çelik, alüminyum, çimento, gübre ve elektrikte emisyon yoğunluğunun ve yatırımların Avrupa dışına kaçma ihtimalinin daha yüksek görüldüğü dallar. 2023- 2026 devri, emisyonların yalnızca raporlanacağı bir geçiş periyodu olacak. 2027 itibariyle de gömülü emisyonlar üzerinden fiyatlandırmanın başlayacağı ve mali yükümlülüklerin doğacağı bir devir başlayacak” açıklamasını yaptı.
Sınırda karbon düzenlemesinin sanayi için kıymetine vurgu yapan Karakurt, “Demirçelik ve alüminyum dalları bu düzenlemeden en çok etkilenecek dallar. Üretim metotları itibariyle AB’den daha çağdaş metotlara sahibiz. Direkt emisyon hesaplamalarımızla kıyasla daha yeterli durumdayız. Üstleneceğimiz yükümlülükler azalabiliyor. Lakin elektrikten kaynaklan emisyonlar devreye girdiğinde bizi zorlayacak bir müddetcin oluşacağını görüyoruz. Bütün tedarik zincirinin gözden geçirilmesini gerektirecek yapıya yanlışsız evriliyoruz. Ölçümleme nasıl yapılacak, kuruluşlar nasıl yetkilendirilecek, üçüncü ülkelere uygunluk kıymetlendirme manasında yetki verilecek mi üzere konular tartışmalı. Biz bu süreci gümrük birliği yükümlülüklerimiz manasında malların hür dolanımı unsuruna halel getirmeyecek biçimde sistemin düzenlenmesi için AB ile görüşüyor ve korkularımızı aktarmaya devam ediyoruz” diye konuştu.
Sanayicilere ve firma sahiplerine seslenen Karakurt şu biçimde devam etti, “Birçoğunuzda emisyonlarımızı nasıl ölçeceğiz, hangi yollarla ölçeceğiz, nasıl sertifikalandıracağız diye düşünebilirsiniz. Yalnızca şunun altını çizmek isterim ki metodoloji tam manasıyla net olarak önümüzde değil. AB’nin emisyon ticaret sistemi kapsamındaki uygulamalar bize yol gösterici olabilir. Lakin bu sistem onun aynası olacak biçimde tasarlanmaya çalışılıyor. Durumun netleşmesini beklemekte yarar var.”
YEŞİL MUTABAKATIN DEĞERLİ AYAKLARINDAN BİRİ DE FİNANSAL DESTEK”
Dışişleri Bakanlığı AB Başkanlığı Mali İşbirliği ve Proje Uygulama Genel Müdürü Bülent Özcan, Kocaeli’nin üretim üssü olduğundan bahsederek, “Türkiye’nin en değerli şirketlerinin yer aldığı bir kent. Dijital dönüşüm ve Yeşil Mutabakatı en sağlıklı tartışabileceğimiz kentlerden biri Kocaeli. AB’de yaşanacak bir dönüşüm en çok sanayiciyi ve üreticiyi etkiliyor. ötürüsıyla en çok etkilenecek kentlerden biri de Kocaeli. Yeşil Mutabakatın en kıymetli ayaklarından biri de finansal takviye. AB’nin Yeşil Mutabakatı ilan edene kadar ortalama yıllık bütçesi 150-160 milyar Euro civarındaydı. Yeşil dönüşüm AB’nin finansal manada da dönüşüm yarattığı bir çalışma oldu. Yedi yıllık yaklaşık bir trilyon Euro’luk bütçesini iki trilyon Euro’ya çıkardı. Türkiye olarak bu iki trilyonluk pastadan üye ülkeler üzere faydalanamıyoruz” diye konuştu.
Özcan, “AB, 2 trilyon Euro’luk bütçenin içerisinde aday ülkelere 12,4 milyar Euro’luk bir kaynak ayırdı. Yeşil Mutabakat ve dijital dönüşümün desteklenmesi için, ortasında Türkiye’nin de olduğu Sırbistan, Arnavutluk, Kosova, Bosna Hersek ve Karadağ üzere ülkelere 12,4 milyar Euro’luk kaynak ayrıldı. Biz Türkiye olarak 2021’de 208,5 milyon euro, 2022’de 222 milyon Euro’luk kaynağı tahsis ettik ve projelendirdik. Birinci etapta yaklaşık 450 milyon euro’luk bir kaynağı bu vakitte almış bulunuyoruz. Bunun da yaklaşık yüzde 70’ini yeşil mutabakata ve dijital dönüşüme tanımlamış ve bu projelerin finansmanına aktarmış bulunuyoruz” tabirlerine yer verdi.
“Uluslararası finans kuruluşlarının kriteri, yatırımda yeşil dönüşüm”
İşletmelerin yatırım finansmanı için birinci kapısını çaldığı yerin devlet teşvikleri olduğunu tabir eden Dışişleri Bakanlığı AB Başkanlığı Mali İşbirliği ve Proje Uygulama Genel Müdürü Bülent Özcan, şunları söylemiş oldu: “Özellikle ihracatçılar açısından milletlerarası finansman da bir alternatif. Burada en kıymetli öge, milletlerarası finans kuruluşlarının bütün kredi programlarını dizayn ederken yeşil dönüşüme, dijital dönüşüme ve sürdürülebilirliğe vermiş olduğu atıf. Bundan daha sonraki süreçte kredilerde bu öge ana belirleyici olacak. Tahminen ana akım dünyayı kirleten ve bu manada da rastgele bir adım atmayan kesimlerin kredi ve finans bulması zorlaşacak. Odaların ve firmaların, finans kuruluşlarının karşısına nasıl bir hazırlıkla çıkması gerektiği konusunda mentorluk, eğitim ve eşleştirmeler üzere birfazlaca takviye var. Firmaların, gerek Türkiye’deki gerekse memleketler arası finans kuruluşlarının karşısına çıkmadan evvel kesinlikle yol haritasını belirlemesi gerekir. Yeşil dönüşümü yeterli anlatabilecekleri bir hazırlık değerli. Zira önümüzdeki devirde devlet teşviklerinde de birebir şey kelam konusu olacak.”
“20 MİLYON EURO’LUK KAYNAK ALDIK”
“2014-2020 periyodunda de Yeşil Mutabakat bizim için önemliydi” diyen Özcan, “Bu süreci bugünlerde ağır tartışıyoruz ancak AB fonlarını bu alanda kullanmaya daha evvelki periyotlarda başladık. İçerisinde güçten ulaştırmaya, tarımdan rekabetçiliğe ve direkt etraf ve iklimle ilgili yaklaşık 111 milyon Euro’luk toplamda 24 proje finanse edildi. Proje örnekleri olarak baktığınız vakit birfazlaca farklı kurumun projesi var. Proje uygulamasının yüzde 90’ı tamamlandı. Yeni periyotta bizim kullanacağımız öncelikli alanlar var. Bunların ortasında yeşil dönüşüm olağan olarak ki en kıymetlisi. Yeşil dönüşüm yalnızca sanayi ve sanayiciyi ilgilendirmiyor. Kentsel dönüşüm ve akıllı kentler de değerli. O yüzden mahallî seviyede iklim değişikliği ve yeşil dönüşümü destekleyecek belediyelerin projeleri değerliydi. 20 milyon Euro’luk bir kaynak aldık. Buna 300 milyon Euro’luk milletlerarası finansman ekledik ve belediyelerin yeşil dönüşüm ve afetlerle ilgili muhtaçlık duyacağı finansmanı sağlayacağı paket geliştirdik” dedi.
Kamu binalarında güç verimliliğini sağlayacak Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığı’nın projesi olduğundan bahseden Özcan, “İhracatçı meclisimizin kimya ve dokuma kesimlerinde karbon emisyonlarını azaltacak 6 milyon Euro’luk bir projesi oldu. Dokumacılık kesimine daha sonradan lojistik ve ulaştırmayı da ekledik. Bu kapsamda bilhassa bu bölümlerde yol haritası çıkarılması, firmalara koçluk, mentorluk ve stratejik planlama yapma konusunda dayanak olunması ve bu dallarda firmaların yahut ihracatçı meclisin muhtaçlık duyduğu hizmetlerin ihracatçı birliklerin üzerinden sağlanması konusunda bir projeydi. Bunlar 2023’ün başından itibaren uygulamaya geçecek. AB’nin deklare ettiğı paketin içerisinde Türkiye de var” bilgisini verdi.
TOBB’un odalar ortası diyalog projesi olduğunu da kaydeden Özcan, “Bu da iştirak öncesi mali yardımın altında finanse edilecek bir proje. Hazırlıkları tamamlandı. Yıl sonu itibariyle uygulamaya başlayacak. Ticaret odalarına, sanayi odalarına, ticaret ve sanayi odalarına, ticaret borsalarına, deniz ticaret odalarına dijital ve yeşil dönüşümü AB dışı ülkelerdeki odalarla birlikte üyelerine yönelik hizmet sunmaları ve tecrübe paylaşımında bulunmaları, son yeni gelişmeleri bu kapsamda bilgi akışını temin edebilmeleri açısından hibe vereceğiz. Bunun 2023 yılında duyurusu yapılacak” halinde konuştu.
YEŞİL DÖNÜŞÜM HİBELERİ DUYURULACAK
Yeşil dönüşüm hibelerini önümüzdeki devirde duyuracaklarını kaydeden Özcan, şöyleki devam etti: “Şehirlerimizin de bir daha eşleştirme projeleri yapmalarını istiyoruz. Şu anda 75 kentin projesi hazır. Bunlardan 25 adedini seçeceğiz. Burada da kentler emsal çalışmaları yapacak. STK’ların da misal çalışmaları yapmasını istiyoruz. Yakında bununla ilgili duyuruya çıkacağız. Yalnızca iş dünyasını değil toplumun farklı bölümlerindeki kuruluşları da yeşil dönüşüme hazırlayacak hibeleri önümüzdeki periyotta duyuracağız. İş dünyasının yeşil dönüşümle muhtaçlık duyduğu finansman gereksinimini çeşitlendirebileceğimiz ve ismine Türkiye Yatırım Platformu dediğimiz bir modele gittik. AB ile müzakere ettik ve çalışmalarını geçen yıl tamamladık. Bu yıl itibariyle de faaliyete geçirdik. AB kurulu bu yılın başında memleketler arası finans kuruluşlarına yönelik duyuruya çıktı. Önümüzdeki günlerde AB ile müzakeresini yapacağız. Paketlerin içerisine bizler de bakacağız. Bilhassa özel dalın gereksinim duyduğu kredi paketlerinin oluşturulmasıyla ilgili çalışma olacak. Bunu AB hibeleriyle de destekleyeceğiz. Türkiye’de memleketler arası finans kuruluşları direkt sanayi kuruluşlarına kredi sağlayacak ve memleketler arası finans kuruluşları Türkiye’deki aracı finans kuruluşlarıyla yani Türkiye’deki bankacılık dalı üzerinden banka kredileriyle özel bölümü finanse edecek paketler geliştirecekler. Bunların Güç Verimliliği Paketi, Yenilenebilir Güç Paketi, Karbon Sıfır Emilsiyon Paketi ve Yeşil Mutabakatı Takviye Paketi üzere hayli farklı sistemler geliştirilecek. Bu bir açılım getirecek. Üreticilerin kredi hacimlerini genişletmeye çalışıyoruz. Buraya kulak kabartmalarını istiyorum. Hem Türkiye’deki finansal bölümle birebir vakitte milletlerarası finans dalıyla irtibatta olmalarını ve davetlerini takip etmelerini tavsiye ediyorum.”
DÜNYANIN EN BÜYÜK SİVİL AR-GE PROGRAMI: UFUK AVRUPA
Yeşil dönüşümle ilgili en büyük birlik programının Ufuk Avrupa Programı olduğunun altını çizen Özcan, “Bu program 95,5 milyar Euro’luk bütçeye sahip dünyanın en büyük sivil Ar-Ge programı. Bilhassa yeşil dönüşümün teknoloji ve inovasyon manasında gereksinimleri karşılayacak ve karşılıksız hibe olan bir program. Kanada, Norveç, İsrail üzere 30’dan fazla farklı ülke katılıyor. Merkezi bir program. Brüksel’den yönetiliyor. Bir nevi şampiyonlar ligi ve Avrupa’da oynuyorsunuz. O yüzden bütün Avrupa da sizi takip ediyor. Teknoloji ve inovasyonun kıymetli aktörleri bu süreci takip ediyor. Bu projenin ortasında olmak değerli. Türkiye’de TÜBİTAK tarafınca yönetiliyor. Lakin müracaatlar Brüksel’e yapılıyor. Burada özel bölümü ilgilendiren noktalar var. Proje iştirakleri ve kesinlikle projelerde KOBİ’ler, sanayi kuruluşları olması isteniyor. Yani irili ufaklı özel dal kuruluşlarının bu projenin bir modülü olması isteniyor. Bu yüzden Ufuk Avrupa programını âlâ takip etmemiz lazım. Şu anda 135 proje duyurusu var. Bunun 81 tanesi direkt yeşil mutabakat ve dijital dönüşümle ilgili. şimdi tamamı da işletme ve firmaların iştirakini istiyor. Önümüzdeki yıl her bölümde 100 milyon euro’luk bir davet olacak. bir daha teknoloji ve inovasyon bunun göbeğinde yer alacak” dedi.
“10 YILDA 29 KARAR, 14 BİLDİRİ DEĞİŞİKLİĞİ YAPTIK”
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürü Dr. Mehmet Yurdal Şahin, “2012 yılından bu yana 29 adet karar ve 14 adet bildiri değişikliği yaptık. Bu değişikliklerin tamamı yatırımcıların lehine. Bunların ortasında yeşil mutabakatla ilgili, ona ahenk sağlayabilecek etraf korkusu ya da etraf yatırımlarını daha ön plana çıkaracak düzenlemeler de var. Sistemin omurgası dediğimiz yatırımlarda devlet yardımı hakkında karar kendi ortasında 4 ana bileşen. Bölgesel teşvik uygulamaları, öncelikli yatırım bahisleri, stratejik yatırımlar ve genel teşvik uygulamaları. Sistemde 8 takviye unsurumuz var. Muhakkak sabit yatırım fiyatları arıyoruz. Makul bir büyüklükte olması gerekiyor. Bu bölgede sabit yatırımın en az 3 milyon lira olması gerekiyor. Stratejik yatırımlarda ise en az 50 milyon” dedi.
“ÖNCELİKLİ YATIRIMLARDA FAİZ DAYANAĞI VERİYORUZ”
“Az gelişmiş bölgelerde daha fazla takviye veriliyor. Lakin etraf yatırımları üzere belirli konularda birinci bölge Kocaeli’de de yapılsa Erzurum, Bayburt, Kahramanmaraş’ta yapılmış üzere daha fazla takviye veriyoruz” diyen Şahin, “Kocaeli birinci bölgede faiz takviyesi yok diye düşünüyoruz ancak bu yatırımların etraf dahil öncelikli yatırımların hepsinde faiz dayanağı veriyoruz. Öncelikli yatırım mevzuları bizim için kıymetli. Burada birtakım yatırım hususlarının 4 bölgede yapılması halinde 5’inci bölge takviyesiyle destekliyoruz. Bir tesisteki atık ısıdan geri kazanım yolu ile elektrik üretimine yönelik yatırımlar yeşil mutabakata hizmet eden bir yatırım. Bu yapılırsa 5’inci bölge dayanağıyla destekliyoruz. Kocaeli ve İstanbul dahil. bir daha OECD teknoloji yoğunluk tarifine bakılırsa yüksek teknolojili mamüllerin üretimine yönelik yatırımlar Ar-Ge ve yüksek teknolojik yatırımlar da bir daha 5’inci bölge dayanağı alan yatırımlar. Etraf müsaade ve lisans yönetmeliği kapsamında etraf lisansına alışılmış yatırımlar da Kocaeli’nde yapıldığı takdirde 5’inci bölge dayanağıyla desteklenir” yorumunda bulundu.
Stratejik yatırımların daha fazlaca teknolojiyle ilgili olduğunu kaydeden Şahin, “Ülkemizin dışa bağımlı olduğu, yurt ortasında üretilmesini istediğimiz katma kıymeti yüksek teknolojik yatırımları içeriyor. 4 temel kriterimiz var. Bu kriterleri sağlayan imalat bölümündeki yatırımları İstanbul’u da Hakkari’yi de birebir takviyelerle destekliyoruz. Yalnızca 6’ıncı bölgede bir istisnamız var. Proje bazlı teşvik sisteminde de yatırımcıyla istişare ediyoruz ve hangi yatırımın ülkemizde yapılmasını istiyorsak onun yapılması koşuluyla birlikte müzakere ederek belirlediğimiz değerli bir yatırım konusu. Ülkemizde bu güne kadar yapılmayan değişik niçinlerle maliyeti yüksek münasebetlerle yapılmayan yatırımları bu kapsamda yaptırmaya başladık ve önemli biçimde randıman aldık. 14 takviye havuzu var. Bu dayanak havuzunun hangisinde hangi oranda isteniyorsa yatırımcıyla karar veriyoruz. Gücün yüzde 50’sine kadar 10 yıl boyunca veriyoruz. Nitelikli çalışanın maaşını, brüt minimum fiyatın 20 katına kadar veriyoruz. Hibe verme hakkımız var. Ayrıyeten devletin sermaye katkısıyla iştirak hakkı da var” sözlerini kullandı.
Vergi kapsamına aldıkları dijital dönüşüme yönelik her türlü makine ve teçhizatı, üretime yönelik her türlü yazılım ve donanımı teşvik sistemleri kapsamında değerlendirdiklerini söz eden Şahin, “Önceden yazılımları alamıyorduk. OECD teknoloji yoğunluk tarifine nazaran yüksek teknolojili mamüllerin üretimine yönelik yatırımlar, minimum 5 bin metrekare beyaz alan kuralını sağlayan bilgi merkezli yatırımları, minimum yatırım meblağı kuralı aranmaksızın ihtisas özgür bölgelerinde gerçekleştirilecek yazılım ve bilişim eserleri üretimi yatırımları ve Ar-Ge projeleri sonucunda elde edilen mamüllerin üretilmesine yönelik yatırımların yapılması halinde 5’inci bölge takviyesiyle desteklediğimiz konular” dedi.
Şahin, “Yeşil dönüşümle ilgili mevcut tesislerde yüzde 15 güç tasarrufu sağlayacak yatırımları, atık ısı kaynaklı olarak bir tesisteki atık ısıdan geri kazanım yolu ile elektrik üretimine yönelik yatırımlar, yenilenebilir güç üretimine yönelik türbin ve jeneratör imalatı ile RES kapsamındaki kanat imalatı yatırımları, etraf yatırımları, etraf lisansına alışılmış yatırımlar ve fotovoltarik güneş paneli imalatı da Kocaeli’de yapıldığı takdirde 5’inci bölge dayanağıyla destekliyoruz” dedi. Biyokütle, GES, RES, HES, JES yatırımlarının da genel teşvik sistemi kapsamında desteklendiğini söz eden Şahin, “24 Şubat’ta yaptığımız bir düzenlemeyle firmaların kendi muhtaçlıklarını karşılayacak lisanssız güneş gücü yatırımlarını 4’üncü bölge takviyesiyle destekliyoruz. Teşvik sistemimizin içerisinde, bu dinamik yapıda muhtaçlık olan ne ise biz bu yeşil mutabakat aksiyon planı içerisinde yatırımcılarımızın rekabetinin geri kalmaması için, yatırımlarını bilhassa bu aksiyon planı içerisinde ve bu mutabakat çerçevesinde nasıl destekleyeceğimiz konusunda çalışmalarımızı yapıyoruz” diye konuştu.
“Enerji krizini süreksiz olarak düşünmemek lazım”
İktisadi Kalkınma Vakfı Genel Sekreteri Dr. Çiğdem Nas, yeşil dönüşümün AB için hayati bir bahis olduğunu söylemiş oldu. “Enerji krizi sebebiyle bundan vazgeçilebileceğini düşünmüyorum. Aslında güç krizi Yeşil Mutabakatın niye bu kadar değerli olduğunu da ortaya koymuş oldu” diyen Nas, “Bazı geri adımlar atıldı, bilhassa etraf açısından bu hususa yaklaşanlar açısından geri adım olarak ele alınmıştı. Güç krizinin de yarattığı ortamda, biroldukça ülkenin kömür gücüne dönmesi ve Azerbaycan üzere yeni doğalgaz tedarik kaynaklarının araştırılması aslında fosil yakıtlara olan bağımlılığın devamı manasına geldi. Fakat bununla eş vakitli olarak AB’nin güç tasarrufuyla ilgili tedbirler aldığını görüyoruz. Bunun yanında da yeni bir güce geçiş takviminde hızlanmayı görüyoruz. 2030 yılına kadar yüzde 45 oranında yenilenebilir güce geçiş öngörülmüştü. Son devirde bir daha Baltık ülkelerinin inisiyatif ortasında bir ortaya geldiklerini gördük. Rüzgâr ve güneş gücünün hızlandırılmasıyla ilgili çeşitli amaçlar belirlendi. AB bu geçiş sürecini atlatabilirse ana gündem tekrar yenilenebilir güçlere geçiş olacak diye düşünüyorum” dedi.
Enerji krizinin yalnızca Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle de ortaya çıkmadığını belirten Nas, “İklim değişikliğinin de yaz aylarında Avrupa için zorluklar yarattığını gördük. Fransa’da nükleer santraller işlevini nazaranmedi. Hidroelektrik gücünde azalma oldu. O yüzden güç krizini süreksiz olarak düşünmemek lazım. Yeşil Mutabakatı doğuran iklim değişikliğinin de güç krizine yol açtığını ve aslında buna da en temel tahlilin yenilenebilir, etraf dostu güce geçiş olduğunu da görmek lazım. Fosil yakıtçıların da bunu fırsat olarak gördüğünü biliyoruz” diye konuştu. “AB’nin yeşil dönüşüm ve dijital dönüşümle bir arada Avrupa toplumsal piyasa iktisadını ayakta tutabilmek, Avrupa’yı dünyada daha faal bir aktör yapabilmek ve Avrupa hayat biçimini korumak üzere amaçları var” diyen Nas, şu biçimde devam etti, “İkiz dönüşümü bu bağlamda kıymetlendirmek ve bunu bir gücün devamı olarak düşünmek lazım. O yüzden kolay vazgeçilebilir gayeler değil. AB’nin son devirlerdeki atılımlarına baktığımızda Avrupa pazarının büsbütün form değiştirmekte olduğunu görüyoruz. Bunun bir yanını yeşil teknolojilere geçiş, başka yanını da dijitalleşme oluşturuyor. Bunlar Avrupa pazarının kurallarını değiştiriyor. Türkiye’nin de bu değişimin ortasında yer alması gerekiyor.”
Okumaya devam et...
● Türkiye’nin, ihracatının yüzde 55’ini gerçekleştirdiği Avrupa’da iklim değişikliğine karşı tahlil arayışının kararında başlatılan Yeşil Mutabakat, iş dünyası ve kamunun en önemli gündem unsurlarından birini oluşturuyor. Bu hususta atılması gereken adımlar, Kocaeli Sanayi Odası ve DÜNYA gazetesi işbirliğiyle “İkiz Dönüşüm ve Yeşil Mutabakat” panelinde ele alındı.
● KSO Lideri Ayhan Zeytinoğlu, yeşil dönüşümü, lakin tüm paydaşların bir ortada gerçekleştirebileceğini vurgulayarak, “Yeşil dönüşümü tüm dallarımızla birlikte başarmalıyız” dedi. Panelde konuşan Ticaret, Sanayi ve Teknoloji ile Güç ve Doğal Kaynaklar bakanlıklarının temsilcileri de yeşil dönüşüm için yapılan çalışmalar hakkında bilgi verdi.
Kocaeli Sanayi Odası (KSO) ve DÜNYA gazetesi işbirliğiyle “İkiz Dönüşüm ve Yeşil Mutabakat” paneli düzenlendi. DÜNYA Gazetesi Üst Yöneticisi Hakan Güldağ’ın moderatörlüğünde gerçekleşen panelde, KSO Lideri Ayhan Zeytinoğlu, Ticaret Bakanlığı Milletlerarası Muahedeler ve AB Genel Müdürlüğü Ticaret Uzmanı Demet Işıl Karakurt, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürü Dr. Mehmet Yurdal Şahin, Dışişleri Bakanlığı AB Başkanlığı Mali İşbirliği ve Proje Uygulama Genel Müdürü Bülent Özcan, İktisadi Kalkınma Vakfı Genel Sekreteri Dr. Çiğdem Nas konuşmacı olarak yer aldı.
Panelin açılış konuşmasını gerçekleştiren KSO Lideri Ayhan Zeytinoğlu, “Yeşil dönüşümü, lakin tüm paydaşlar bir ortada gerçekleştirebilir. Yeşil dönüşümü tüm dallarımızla birlikte başarmalıyız” dedi. Zeytinoğlu, iklim değişikliği tesirlerinin son senelerda global ölçekte gözlenmesiyle Yeşil Mutabakat ve dijital gündemin AB için en temel iki öncelik haline geldiğini belirtti. AB pazarının Türkiye için değerine dikkat çeken Zeytinoğlu, “AB, Türkiye’nin birinci; Türkiye ise AB’nin 6’ncı ticaret partneri. Avrupa pazarına olan ihracatımız, toplam ihracatımızın yüzde 55’ine denk geliyor. Ayrıyeten 271 milyar dolarlık toplam mal ithalatımızın 85 milyar dolarlık kısmını AB’den gerçekleştirdik. AB, geçen yıl 93 milyar dolar ile ihracatımızdan yüzde 41,3 oranında hisse alarak, toplam ihracatımızda birinci sırada yer aldı. AB tarafınca açıklanan Avrupa Yeşil Mutabakatı ile öngörülen kapsamlı değişikliklere süratlice ahenk sağlamamız, ülkemizin global tedarik zincirlerine sağladığı entegrasyonun güçlendirilmesi ve yeşil yatırımların ülkemize çekilmesi bakımından büyük kıymet arz ediyor” dedi.
“ENERJİ VERİMLİLİĞİ KONUSUNDA KOBİ’LERE DAYANAK OLUYORUZ”
Yeşil Mutabakat’a yönelik hazırlıklarından bahseden Zeytinoğlu, “Eylem planı kapsamında yer alan maksat ve faaliyetlerin aktif bir biçimde yürütülmesi değerli. Biz de TOBB olarak bu sürece özel dalı temsilen katkı vermeye devam ediyoruz. Ayrıyeten, geçtiğimiz süreçte, Paris İklim Anlaşması’nın meclisimizde onaylanması ve 2053 yılı için iklim nötr olma gayesinin kabul edilmesi de ülkemiz için sevindirici bir gelişme oldu” dedi. “Gündeme gelmedilk evvel de Valon bölgesiyle Belçika’yla muahede yaparak güç verimliliği konusunda 10 KOBİ’mize çalışma yaptık” diyen Zeytinoğlu, “Bunları çoğaltma çalışmalarımız var. Ayrıyeten odamızda oluşturduğumuz bir merkezde güç verimliliği konusunda KOBİ’lere dayanak oluyoruz. Odalar birliğinde de hem dijital dönüşüm tıpkı vakitte Yeşil Mutabakat konusunda tüm odaların dâhil olduğu bir çalışma kümemiz var. Bu hususta daima çalışıyoruz” diye konuştu.
Sınırda karbon düzenlemesi konusundaki tekliflerinden de bahseden Zeytinoğlu, “İhracatımızda rekabetçiliğimizin korunması noktasında, Avrupa Yeşil Mutabakatı çerçevesinde bizi en hayli etkileyen uygulamalardan birinin de hudutta karbon düzenlemesi. Buna göre 5 eser kümesinde (elektrik, alüminyum, çelik, çimento, gübre) AB’ye yapılan ihracat 2026’dan itibaren karbon sertifikasına tabi olacak. Bunun maliyeti de AB ETS sistemindeki fiyatlara göre belirlenecek” dedi. Düşük karbonlu üretime geçiş sürecinde, Türkiye’nin pazar ve rekabet kaybı yaşamaması için AB ile uyumlu bir emisyon ticaret sistemi (ETS) ve yatırım teşvik sisteminin tasarlanmasına gereksinimleri olduğunu kaydeden Zeytinoğlu, “Türkiye’nin kendi ortasında ulusal bir karbon fiyatlama sistemi oluşturması, beraberinde ek maliyetlerin de ülkemiz ortasında dönüşüme aktarılmasına imkan sağlayacaktır. KSO da, Avrupa Yeşil Mutabakatı konusunda birinci günden beri farkındalık ve bilgilendirme çalışmalarına devam ediyor. Bu kapsamda düzenlediğimiz sektörel eğitimlerle firmalarımıza karbon ayak izinin nasıl ölçüleceğini anlatıyoruz. Ayrıyeten önümüzdeki periyotta üyelerimiz için daha avantajlı karbon ayak izi hesaplanması ve doğrulaması hizmeti de vermeye başlayacağız. Son devirde 3 fikir kuruluşu -İKV, TEPAV ve İPM- olarak Türkiye’nin iklim siyasetine yönelik açıklama ve çağrılarımız oldu. Türkiye’nin Paris İklim Mutabakatını onaylaması bilhassa elektrik üretiminde kömürden çıkış takvimi belirlemesi ve BM İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı kapsamında sera gazı azaltım hedefl erini içeren ulusal katkı beyanının güncellenmesi mevzularında tekliflerde bulunduk. Bu çalışmalarımızı Türkiye’nin AB üyelik maksadı ve Türkiye- AB gümrük birliğinin güncellenme çalışmaları bağlamında ağır bir biçimde sürdürüyoruz” sözlerini kullandı.
“GÜMRÜK BİRLİĞİ’NİN KAPSAMININ GELİŞTİRİLMESİ GEREKİYOR”
Türk endüstrinin yeşil ve dijital dönüşümü, hem de, AB pazarının Yeşil Mutabakat amaçlarına ahengi açısından büyük kıymet taşıdığına değinen Zeytinoğlu, “Gümrük Birliği’nin güncellenme sürecinin de bir an evvel başlatılarak, gümrük birliğinin işleyişinin ve kapsamının geliştirilmesi gerekiyor. Şayet bu süreç yakın tarihte başlatılabilirse, kesinlikle Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında kimi ögeler da güncelleme çalışmaları kapsamına dahil edilecektir” dedi. Türkiye’nin AB pazarındaki pozisyonunu müdafaası, geliştirmesi ve dalların bedel zincirlerindeki rollerinin sürdürülebilirliği açısından karbonsuzlaşma gündemini ön sıraya almasının kıymetine değinen Zeytinoğlu, “Yeşil dönüşüm, gezegenin ve insanlığın geleceğini ilgilendirdiği üzere fakat tüm paydaşların bir ortada gerçekleştirebileceği bir dönüşümdür. Ülkemizin dünyada hak ettiği yeri alması, insanlarımızın refahının artması ve sağlıklı bir etrafta yaşama hakkımızın gerçekleşmesi için yeşil dönüşümü tüm kesimlerimizle bir arada başarmalıyız” dedi.
“GÜNDEMİMİZDE HUDUTTA KARBON DÜZENLEMESİ VAR”
Ticaret Bakanlığı Milletlerarası Muahedeler ve AB Genel Müdürlüğü Ticaret Uzmanı Demet Işıl Karakurt, AB’nin 2030 yılında mevcut sera gazı emisyonlarını yüzde 55 azaltma amacıyla yola çıkmış olduğunun altını çizerek, “Bu maksat çerçevesinde iktisadını sürdürülebilirlik ekseninde bir daha şekillendiriyor. Avrupa, Yeşil Mutabakatıyla sanayi üretiminden tarım üretimine, güç idaresine, ulaştırmadan bina idaresine kadar birfazlaca alanı kurgulayan bir yapıda ilerliyor. Endüstrisini daha sürdürebilir, karbon emisyonu daha az, eser üretimini dizayndan son atık idaresine kadar döngüsel, ömür uzunluğu tahlilleri dikkate alarak tekrar şekillendiriyor. Bizim gündemimizin en kıymetli kısmını meşgul eden kısım Sonda Karbon Düzenlemesi Mekanizması’na ait tasarı” dedi.
Karakurt, “Bu pakette, kendi ortasında karbon fiyatlandırmasını yaptığı emisyon ticaret sistemini daha savlı bir hale getirerek karbon emisyon amaçlarına ulaşmak noktasındaki tüzüğün değiştirilmesi, güç alanında vergilendirme bahisleri, yenilenebilir güç kesiminin geliştirilmesi, güç verimliliğinin artırılması üzere biroldukca mevzuat çalışmasını, ulaştırmada kombine nakliyecilik, tren yolu nakliyeciliği, havacılık ve gemicilik dalında alternatif yakıtlara geçilmesi üzere emisyonları azaltıcı biroldukça önlemi getirdiğini görüyoruz. Öbür yandan biyoçeşitliliğin korunması ismine ormansızlaştırma ve atık idaresi konusunda çalışıyorlar. Bunlar emisyonların azaltılması konusunda yapılanlar” diye konuştu.
Sınırda karbon düzenlemesiyle ilgili de bilgi veren Karakurt, “AB’nin mevzuat yapma yollarına nazaran kurulun da dahil olduğu kurul ve parlemento içinde bu tüzüğün sonlandırılması için başlatılmış bir müzakere ortasındayız. Sonda Karbon Düzenleme Düzeneği (SKDM) tüzüğü, emisyon ticaret sistemi ortasında endüstrinin katlandığı maliyetler niçiniyle yatırımların, iklim değişikliği amaçları AB kadar olmayan ülkelere kaymasını önlemek maksadıyla getirilen, bir yandan da başka ülkeleri bu çeşit tedbirleri almaya teşvik eden Avrupa endüstrinin rekabetçiliğini müdafaaya yönelik bir düzenleme. Eserin barındırdığı emisyon pahaları üzerinden bir karbon fiyatlandırmasına gidilmesi ve ithalatta belli eser kümeleri için bir SKDM sertifikası kapsamında ithalat yapılmasını öngörüyor. Burada ithalatı yapacak bireyler AB’de yerleşik ithalatçılardır” görüşünü lisana getirdi.
“2027’DE GÖMÜLÜ EMİSYONLAR ÜZERİNDEN FİYATLANDIRMA BAŞLAYACAK”
Emisyonların gerçek hayatta ölçülmüş emisyonlar olmasının hedeflendiğine dikkat çeken Karakurt, “Bunu doğrulaması için de şu an için öngörü, AB’de yerleşik uygunluk kıymetlendirme kuruluşları üzerinden doğrulamanın yapılması biçiminde. Lakin SKDM’nin ana ögeleri üzerinde çabucak hemen tam manasıyla netlik sağlanmış değil. Kurulun önerisi biraz daha yavaş ve ılıman bir geçişle bu süreci açmak. Birinci deklare ettiğı demir-çelik, alüminyum, çimento, gübre ve elektrikte emisyon yoğunluğunun ve yatırımların Avrupa dışına kaçma ihtimalinin daha yüksek görüldüğü dallar. 2023- 2026 devri, emisyonların yalnızca raporlanacağı bir geçiş periyodu olacak. 2027 itibariyle de gömülü emisyonlar üzerinden fiyatlandırmanın başlayacağı ve mali yükümlülüklerin doğacağı bir devir başlayacak” açıklamasını yaptı.
Sınırda karbon düzenlemesinin sanayi için kıymetine vurgu yapan Karakurt, “Demirçelik ve alüminyum dalları bu düzenlemeden en çok etkilenecek dallar. Üretim metotları itibariyle AB’den daha çağdaş metotlara sahibiz. Direkt emisyon hesaplamalarımızla kıyasla daha yeterli durumdayız. Üstleneceğimiz yükümlülükler azalabiliyor. Lakin elektrikten kaynaklan emisyonlar devreye girdiğinde bizi zorlayacak bir müddetcin oluşacağını görüyoruz. Bütün tedarik zincirinin gözden geçirilmesini gerektirecek yapıya yanlışsız evriliyoruz. Ölçümleme nasıl yapılacak, kuruluşlar nasıl yetkilendirilecek, üçüncü ülkelere uygunluk kıymetlendirme manasında yetki verilecek mi üzere konular tartışmalı. Biz bu süreci gümrük birliği yükümlülüklerimiz manasında malların hür dolanımı unsuruna halel getirmeyecek biçimde sistemin düzenlenmesi için AB ile görüşüyor ve korkularımızı aktarmaya devam ediyoruz” diye konuştu.
Sanayicilere ve firma sahiplerine seslenen Karakurt şu biçimde devam etti, “Birçoğunuzda emisyonlarımızı nasıl ölçeceğiz, hangi yollarla ölçeceğiz, nasıl sertifikalandıracağız diye düşünebilirsiniz. Yalnızca şunun altını çizmek isterim ki metodoloji tam manasıyla net olarak önümüzde değil. AB’nin emisyon ticaret sistemi kapsamındaki uygulamalar bize yol gösterici olabilir. Lakin bu sistem onun aynası olacak biçimde tasarlanmaya çalışılıyor. Durumun netleşmesini beklemekte yarar var.”
YEŞİL MUTABAKATIN DEĞERLİ AYAKLARINDAN BİRİ DE FİNANSAL DESTEK”
Dışişleri Bakanlığı AB Başkanlığı Mali İşbirliği ve Proje Uygulama Genel Müdürü Bülent Özcan, Kocaeli’nin üretim üssü olduğundan bahsederek, “Türkiye’nin en değerli şirketlerinin yer aldığı bir kent. Dijital dönüşüm ve Yeşil Mutabakatı en sağlıklı tartışabileceğimiz kentlerden biri Kocaeli. AB’de yaşanacak bir dönüşüm en çok sanayiciyi ve üreticiyi etkiliyor. ötürüsıyla en çok etkilenecek kentlerden biri de Kocaeli. Yeşil Mutabakatın en kıymetli ayaklarından biri de finansal takviye. AB’nin Yeşil Mutabakatı ilan edene kadar ortalama yıllık bütçesi 150-160 milyar Euro civarındaydı. Yeşil dönüşüm AB’nin finansal manada da dönüşüm yarattığı bir çalışma oldu. Yedi yıllık yaklaşık bir trilyon Euro’luk bütçesini iki trilyon Euro’ya çıkardı. Türkiye olarak bu iki trilyonluk pastadan üye ülkeler üzere faydalanamıyoruz” diye konuştu.
Özcan, “AB, 2 trilyon Euro’luk bütçenin içerisinde aday ülkelere 12,4 milyar Euro’luk bir kaynak ayırdı. Yeşil Mutabakat ve dijital dönüşümün desteklenmesi için, ortasında Türkiye’nin de olduğu Sırbistan, Arnavutluk, Kosova, Bosna Hersek ve Karadağ üzere ülkelere 12,4 milyar Euro’luk kaynak ayrıldı. Biz Türkiye olarak 2021’de 208,5 milyon euro, 2022’de 222 milyon Euro’luk kaynağı tahsis ettik ve projelendirdik. Birinci etapta yaklaşık 450 milyon euro’luk bir kaynağı bu vakitte almış bulunuyoruz. Bunun da yaklaşık yüzde 70’ini yeşil mutabakata ve dijital dönüşüme tanımlamış ve bu projelerin finansmanına aktarmış bulunuyoruz” tabirlerine yer verdi.
“Uluslararası finans kuruluşlarının kriteri, yatırımda yeşil dönüşüm”
İşletmelerin yatırım finansmanı için birinci kapısını çaldığı yerin devlet teşvikleri olduğunu tabir eden Dışişleri Bakanlığı AB Başkanlığı Mali İşbirliği ve Proje Uygulama Genel Müdürü Bülent Özcan, şunları söylemiş oldu: “Özellikle ihracatçılar açısından milletlerarası finansman da bir alternatif. Burada en kıymetli öge, milletlerarası finans kuruluşlarının bütün kredi programlarını dizayn ederken yeşil dönüşüme, dijital dönüşüme ve sürdürülebilirliğe vermiş olduğu atıf. Bundan daha sonraki süreçte kredilerde bu öge ana belirleyici olacak. Tahminen ana akım dünyayı kirleten ve bu manada da rastgele bir adım atmayan kesimlerin kredi ve finans bulması zorlaşacak. Odaların ve firmaların, finans kuruluşlarının karşısına nasıl bir hazırlıkla çıkması gerektiği konusunda mentorluk, eğitim ve eşleştirmeler üzere birfazlaca takviye var. Firmaların, gerek Türkiye’deki gerekse memleketler arası finans kuruluşlarının karşısına çıkmadan evvel kesinlikle yol haritasını belirlemesi gerekir. Yeşil dönüşümü yeterli anlatabilecekleri bir hazırlık değerli. Zira önümüzdeki devirde devlet teşviklerinde de birebir şey kelam konusu olacak.”
“20 MİLYON EURO’LUK KAYNAK ALDIK”
“2014-2020 periyodunda de Yeşil Mutabakat bizim için önemliydi” diyen Özcan, “Bu süreci bugünlerde ağır tartışıyoruz ancak AB fonlarını bu alanda kullanmaya daha evvelki periyotlarda başladık. İçerisinde güçten ulaştırmaya, tarımdan rekabetçiliğe ve direkt etraf ve iklimle ilgili yaklaşık 111 milyon Euro’luk toplamda 24 proje finanse edildi. Proje örnekleri olarak baktığınız vakit birfazlaca farklı kurumun projesi var. Proje uygulamasının yüzde 90’ı tamamlandı. Yeni periyotta bizim kullanacağımız öncelikli alanlar var. Bunların ortasında yeşil dönüşüm olağan olarak ki en kıymetlisi. Yeşil dönüşüm yalnızca sanayi ve sanayiciyi ilgilendirmiyor. Kentsel dönüşüm ve akıllı kentler de değerli. O yüzden mahallî seviyede iklim değişikliği ve yeşil dönüşümü destekleyecek belediyelerin projeleri değerliydi. 20 milyon Euro’luk bir kaynak aldık. Buna 300 milyon Euro’luk milletlerarası finansman ekledik ve belediyelerin yeşil dönüşüm ve afetlerle ilgili muhtaçlık duyacağı finansmanı sağlayacağı paket geliştirdik” dedi.
Kamu binalarında güç verimliliğini sağlayacak Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığı’nın projesi olduğundan bahseden Özcan, “İhracatçı meclisimizin kimya ve dokuma kesimlerinde karbon emisyonlarını azaltacak 6 milyon Euro’luk bir projesi oldu. Dokumacılık kesimine daha sonradan lojistik ve ulaştırmayı da ekledik. Bu kapsamda bilhassa bu bölümlerde yol haritası çıkarılması, firmalara koçluk, mentorluk ve stratejik planlama yapma konusunda dayanak olunması ve bu dallarda firmaların yahut ihracatçı meclisin muhtaçlık duyduğu hizmetlerin ihracatçı birliklerin üzerinden sağlanması konusunda bir projeydi. Bunlar 2023’ün başından itibaren uygulamaya geçecek. AB’nin deklare ettiğı paketin içerisinde Türkiye de var” bilgisini verdi.
TOBB’un odalar ortası diyalog projesi olduğunu da kaydeden Özcan, “Bu da iştirak öncesi mali yardımın altında finanse edilecek bir proje. Hazırlıkları tamamlandı. Yıl sonu itibariyle uygulamaya başlayacak. Ticaret odalarına, sanayi odalarına, ticaret ve sanayi odalarına, ticaret borsalarına, deniz ticaret odalarına dijital ve yeşil dönüşümü AB dışı ülkelerdeki odalarla birlikte üyelerine yönelik hizmet sunmaları ve tecrübe paylaşımında bulunmaları, son yeni gelişmeleri bu kapsamda bilgi akışını temin edebilmeleri açısından hibe vereceğiz. Bunun 2023 yılında duyurusu yapılacak” halinde konuştu.
YEŞİL DÖNÜŞÜM HİBELERİ DUYURULACAK
Yeşil dönüşüm hibelerini önümüzdeki devirde duyuracaklarını kaydeden Özcan, şöyleki devam etti: “Şehirlerimizin de bir daha eşleştirme projeleri yapmalarını istiyoruz. Şu anda 75 kentin projesi hazır. Bunlardan 25 adedini seçeceğiz. Burada da kentler emsal çalışmaları yapacak. STK’ların da misal çalışmaları yapmasını istiyoruz. Yakında bununla ilgili duyuruya çıkacağız. Yalnızca iş dünyasını değil toplumun farklı bölümlerindeki kuruluşları da yeşil dönüşüme hazırlayacak hibeleri önümüzdeki periyotta duyuracağız. İş dünyasının yeşil dönüşümle muhtaçlık duyduğu finansman gereksinimini çeşitlendirebileceğimiz ve ismine Türkiye Yatırım Platformu dediğimiz bir modele gittik. AB ile müzakere ettik ve çalışmalarını geçen yıl tamamladık. Bu yıl itibariyle de faaliyete geçirdik. AB kurulu bu yılın başında memleketler arası finans kuruluşlarına yönelik duyuruya çıktı. Önümüzdeki günlerde AB ile müzakeresini yapacağız. Paketlerin içerisine bizler de bakacağız. Bilhassa özel dalın gereksinim duyduğu kredi paketlerinin oluşturulmasıyla ilgili çalışma olacak. Bunu AB hibeleriyle de destekleyeceğiz. Türkiye’de memleketler arası finans kuruluşları direkt sanayi kuruluşlarına kredi sağlayacak ve memleketler arası finans kuruluşları Türkiye’deki aracı finans kuruluşlarıyla yani Türkiye’deki bankacılık dalı üzerinden banka kredileriyle özel bölümü finanse edecek paketler geliştirecekler. Bunların Güç Verimliliği Paketi, Yenilenebilir Güç Paketi, Karbon Sıfır Emilsiyon Paketi ve Yeşil Mutabakatı Takviye Paketi üzere hayli farklı sistemler geliştirilecek. Bu bir açılım getirecek. Üreticilerin kredi hacimlerini genişletmeye çalışıyoruz. Buraya kulak kabartmalarını istiyorum. Hem Türkiye’deki finansal bölümle birebir vakitte milletlerarası finans dalıyla irtibatta olmalarını ve davetlerini takip etmelerini tavsiye ediyorum.”
DÜNYANIN EN BÜYÜK SİVİL AR-GE PROGRAMI: UFUK AVRUPA
Yeşil dönüşümle ilgili en büyük birlik programının Ufuk Avrupa Programı olduğunun altını çizen Özcan, “Bu program 95,5 milyar Euro’luk bütçeye sahip dünyanın en büyük sivil Ar-Ge programı. Bilhassa yeşil dönüşümün teknoloji ve inovasyon manasında gereksinimleri karşılayacak ve karşılıksız hibe olan bir program. Kanada, Norveç, İsrail üzere 30’dan fazla farklı ülke katılıyor. Merkezi bir program. Brüksel’den yönetiliyor. Bir nevi şampiyonlar ligi ve Avrupa’da oynuyorsunuz. O yüzden bütün Avrupa da sizi takip ediyor. Teknoloji ve inovasyonun kıymetli aktörleri bu süreci takip ediyor. Bu projenin ortasında olmak değerli. Türkiye’de TÜBİTAK tarafınca yönetiliyor. Lakin müracaatlar Brüksel’e yapılıyor. Burada özel bölümü ilgilendiren noktalar var. Proje iştirakleri ve kesinlikle projelerde KOBİ’ler, sanayi kuruluşları olması isteniyor. Yani irili ufaklı özel dal kuruluşlarının bu projenin bir modülü olması isteniyor. Bu yüzden Ufuk Avrupa programını âlâ takip etmemiz lazım. Şu anda 135 proje duyurusu var. Bunun 81 tanesi direkt yeşil mutabakat ve dijital dönüşümle ilgili. şimdi tamamı da işletme ve firmaların iştirakini istiyor. Önümüzdeki yıl her bölümde 100 milyon euro’luk bir davet olacak. bir daha teknoloji ve inovasyon bunun göbeğinde yer alacak” dedi.
“10 YILDA 29 KARAR, 14 BİLDİRİ DEĞİŞİKLİĞİ YAPTIK”
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürü Dr. Mehmet Yurdal Şahin, “2012 yılından bu yana 29 adet karar ve 14 adet bildiri değişikliği yaptık. Bu değişikliklerin tamamı yatırımcıların lehine. Bunların ortasında yeşil mutabakatla ilgili, ona ahenk sağlayabilecek etraf korkusu ya da etraf yatırımlarını daha ön plana çıkaracak düzenlemeler de var. Sistemin omurgası dediğimiz yatırımlarda devlet yardımı hakkında karar kendi ortasında 4 ana bileşen. Bölgesel teşvik uygulamaları, öncelikli yatırım bahisleri, stratejik yatırımlar ve genel teşvik uygulamaları. Sistemde 8 takviye unsurumuz var. Muhakkak sabit yatırım fiyatları arıyoruz. Makul bir büyüklükte olması gerekiyor. Bu bölgede sabit yatırımın en az 3 milyon lira olması gerekiyor. Stratejik yatırımlarda ise en az 50 milyon” dedi.
“ÖNCELİKLİ YATIRIMLARDA FAİZ DAYANAĞI VERİYORUZ”
“Az gelişmiş bölgelerde daha fazla takviye veriliyor. Lakin etraf yatırımları üzere belirli konularda birinci bölge Kocaeli’de de yapılsa Erzurum, Bayburt, Kahramanmaraş’ta yapılmış üzere daha fazla takviye veriyoruz” diyen Şahin, “Kocaeli birinci bölgede faiz takviyesi yok diye düşünüyoruz ancak bu yatırımların etraf dahil öncelikli yatırımların hepsinde faiz dayanağı veriyoruz. Öncelikli yatırım mevzuları bizim için kıymetli. Burada birtakım yatırım hususlarının 4 bölgede yapılması halinde 5’inci bölge takviyesiyle destekliyoruz. Bir tesisteki atık ısıdan geri kazanım yolu ile elektrik üretimine yönelik yatırımlar yeşil mutabakata hizmet eden bir yatırım. Bu yapılırsa 5’inci bölge dayanağıyla destekliyoruz. Kocaeli ve İstanbul dahil. bir daha OECD teknoloji yoğunluk tarifine bakılırsa yüksek teknolojili mamüllerin üretimine yönelik yatırımlar Ar-Ge ve yüksek teknolojik yatırımlar da bir daha 5’inci bölge dayanağı alan yatırımlar. Etraf müsaade ve lisans yönetmeliği kapsamında etraf lisansına alışılmış yatırımlar da Kocaeli’nde yapıldığı takdirde 5’inci bölge dayanağıyla desteklenir” yorumunda bulundu.
Stratejik yatırımların daha fazlaca teknolojiyle ilgili olduğunu kaydeden Şahin, “Ülkemizin dışa bağımlı olduğu, yurt ortasında üretilmesini istediğimiz katma kıymeti yüksek teknolojik yatırımları içeriyor. 4 temel kriterimiz var. Bu kriterleri sağlayan imalat bölümündeki yatırımları İstanbul’u da Hakkari’yi de birebir takviyelerle destekliyoruz. Yalnızca 6’ıncı bölgede bir istisnamız var. Proje bazlı teşvik sisteminde de yatırımcıyla istişare ediyoruz ve hangi yatırımın ülkemizde yapılmasını istiyorsak onun yapılması koşuluyla birlikte müzakere ederek belirlediğimiz değerli bir yatırım konusu. Ülkemizde bu güne kadar yapılmayan değişik niçinlerle maliyeti yüksek münasebetlerle yapılmayan yatırımları bu kapsamda yaptırmaya başladık ve önemli biçimde randıman aldık. 14 takviye havuzu var. Bu dayanak havuzunun hangisinde hangi oranda isteniyorsa yatırımcıyla karar veriyoruz. Gücün yüzde 50’sine kadar 10 yıl boyunca veriyoruz. Nitelikli çalışanın maaşını, brüt minimum fiyatın 20 katına kadar veriyoruz. Hibe verme hakkımız var. Ayrıyeten devletin sermaye katkısıyla iştirak hakkı da var” sözlerini kullandı.
Vergi kapsamına aldıkları dijital dönüşüme yönelik her türlü makine ve teçhizatı, üretime yönelik her türlü yazılım ve donanımı teşvik sistemleri kapsamında değerlendirdiklerini söz eden Şahin, “Önceden yazılımları alamıyorduk. OECD teknoloji yoğunluk tarifine nazaran yüksek teknolojili mamüllerin üretimine yönelik yatırımlar, minimum 5 bin metrekare beyaz alan kuralını sağlayan bilgi merkezli yatırımları, minimum yatırım meblağı kuralı aranmaksızın ihtisas özgür bölgelerinde gerçekleştirilecek yazılım ve bilişim eserleri üretimi yatırımları ve Ar-Ge projeleri sonucunda elde edilen mamüllerin üretilmesine yönelik yatırımların yapılması halinde 5’inci bölge takviyesiyle desteklediğimiz konular” dedi.
Şahin, “Yeşil dönüşümle ilgili mevcut tesislerde yüzde 15 güç tasarrufu sağlayacak yatırımları, atık ısı kaynaklı olarak bir tesisteki atık ısıdan geri kazanım yolu ile elektrik üretimine yönelik yatırımlar, yenilenebilir güç üretimine yönelik türbin ve jeneratör imalatı ile RES kapsamındaki kanat imalatı yatırımları, etraf yatırımları, etraf lisansına alışılmış yatırımlar ve fotovoltarik güneş paneli imalatı da Kocaeli’de yapıldığı takdirde 5’inci bölge dayanağıyla destekliyoruz” dedi. Biyokütle, GES, RES, HES, JES yatırımlarının da genel teşvik sistemi kapsamında desteklendiğini söz eden Şahin, “24 Şubat’ta yaptığımız bir düzenlemeyle firmaların kendi muhtaçlıklarını karşılayacak lisanssız güneş gücü yatırımlarını 4’üncü bölge takviyesiyle destekliyoruz. Teşvik sistemimizin içerisinde, bu dinamik yapıda muhtaçlık olan ne ise biz bu yeşil mutabakat aksiyon planı içerisinde yatırımcılarımızın rekabetinin geri kalmaması için, yatırımlarını bilhassa bu aksiyon planı içerisinde ve bu mutabakat çerçevesinde nasıl destekleyeceğimiz konusunda çalışmalarımızı yapıyoruz” diye konuştu.
“Enerji krizini süreksiz olarak düşünmemek lazım”
İktisadi Kalkınma Vakfı Genel Sekreteri Dr. Çiğdem Nas, yeşil dönüşümün AB için hayati bir bahis olduğunu söylemiş oldu. “Enerji krizi sebebiyle bundan vazgeçilebileceğini düşünmüyorum. Aslında güç krizi Yeşil Mutabakatın niye bu kadar değerli olduğunu da ortaya koymuş oldu” diyen Nas, “Bazı geri adımlar atıldı, bilhassa etraf açısından bu hususa yaklaşanlar açısından geri adım olarak ele alınmıştı. Güç krizinin de yarattığı ortamda, biroldukça ülkenin kömür gücüne dönmesi ve Azerbaycan üzere yeni doğalgaz tedarik kaynaklarının araştırılması aslında fosil yakıtlara olan bağımlılığın devamı manasına geldi. Fakat bununla eş vakitli olarak AB’nin güç tasarrufuyla ilgili tedbirler aldığını görüyoruz. Bunun yanında da yeni bir güce geçiş takviminde hızlanmayı görüyoruz. 2030 yılına kadar yüzde 45 oranında yenilenebilir güce geçiş öngörülmüştü. Son devirde bir daha Baltık ülkelerinin inisiyatif ortasında bir ortaya geldiklerini gördük. Rüzgâr ve güneş gücünün hızlandırılmasıyla ilgili çeşitli amaçlar belirlendi. AB bu geçiş sürecini atlatabilirse ana gündem tekrar yenilenebilir güçlere geçiş olacak diye düşünüyorum” dedi.
Enerji krizinin yalnızca Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle de ortaya çıkmadığını belirten Nas, “İklim değişikliğinin de yaz aylarında Avrupa için zorluklar yarattığını gördük. Fransa’da nükleer santraller işlevini nazaranmedi. Hidroelektrik gücünde azalma oldu. O yüzden güç krizini süreksiz olarak düşünmemek lazım. Yeşil Mutabakatı doğuran iklim değişikliğinin de güç krizine yol açtığını ve aslında buna da en temel tahlilin yenilenebilir, etraf dostu güce geçiş olduğunu da görmek lazım. Fosil yakıtçıların da bunu fırsat olarak gördüğünü biliyoruz” diye konuştu. “AB’nin yeşil dönüşüm ve dijital dönüşümle bir arada Avrupa toplumsal piyasa iktisadını ayakta tutabilmek, Avrupa’yı dünyada daha faal bir aktör yapabilmek ve Avrupa hayat biçimini korumak üzere amaçları var” diyen Nas, şu biçimde devam etti, “İkiz dönüşümü bu bağlamda kıymetlendirmek ve bunu bir gücün devamı olarak düşünmek lazım. O yüzden kolay vazgeçilebilir gayeler değil. AB’nin son devirlerdeki atılımlarına baktığımızda Avrupa pazarının büsbütün form değiştirmekte olduğunu görüyoruz. Bunun bir yanını yeşil teknolojilere geçiş, başka yanını da dijitalleşme oluşturuyor. Bunlar Avrupa pazarının kurallarını değiştiriyor. Türkiye’nin de bu değişimin ortasında yer alması gerekiyor.”
Okumaya devam et...