Mehmet KARA
Türkiye’de 2001 yılında çıkarılan Elektrik Piyasası Kanunu ve 2013 yılında dağıtım ve perakende satış hizmetlerinin özel bölüme devredilmesi ile hızlanan elektrikte özgürleşme adımları son senelerda yavaşladı. Son vakit içinderda kamu otoritelerinin aldığı birtakım kararlar ve ilgili kurum ya da kuruluşların hayata geçirdiği kimi uygulamalar, özgür elektrik piyasası sürecinde ilerlemek ya da derinleşmek bir yana gerileme yaşandığının göstergeleri olarak bedellendiriliyor. Elektrik piyasasında 1 Nisan 2022 tarihi itibariyle devreye alınan tavan fiyat uygulaması da bunun son örneklerinden biri kabul ediliyor.
8 Mart 2022 tarihinde çıkan torba kanun, Güç Piyasası Düzenleme Kurulu’na (EPDK-Kurul), elektrik piyasasında tavan fiyat belirleme yetkisi tanıdı. Buna da destekleme sistemi ismi verildi. Güç Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), kanunun yayımlanmasının akabinde, yapılan düzenlemeye ait adap ve temelleri belirleyip yayınladı. Konsey mart ayı sonlarında da, elektrik piyasasında 1 Nisan 2022 tarihinden itibaren tavan fiyat uygulamaya başlayacağını duyurdu.
Yerli ve yenilenebilir kaynaklardan üretilen elektriğe 1.200 TL/MWh tavan fiyatı belirlendi. İthal kömür ve doğalgaz ile çalışan santrallerin üreteceği elektrik için uygulanacak tavan fiyat ise 2.500 TL/MWh olarak belirtildi. Fakat gaz ve ithal kömürden üretilen elektriğe aslına bakarsan spot piyasada mevcut bir tavan fiyat uygulanmakta olduğu için 2.500 TL/MWh’lik tavanı içeren yeni düzenek fiilen devreye girmedi. Yerli kaynaktan üretilen elektrik için ise bu tavan 1 Nisan 2022 tarihi itibariyle fiilen devreye girdi.
Evvelce sabit fiyatla satana muafiyet
Bu ortada EPDK, daha önce ikili muahede kapsamında satılmış elektrik için tavan fiyatı uygulanmayacağını, yani bu durumdaki elektrik santrallerine bir muafiyet tanındığını duyurdu. EPİAŞ ise bu muafiyetin devreye girebilmesi için yerli kaynakla üretim yapıp YEKDEM kapsamı haricinde kalan santrallerden, 8 Mart 2022 tarihindilk evvel sabit fiyatla, öteki bir üreticiye, toptancıya yahut perakende satış şirketine elektrik sattıklarını gösteren mukaveleleri ve ilgili faturaları noter onaylı bir biçimde kendisine göndermelerini istedi. İkili mutabakatla sabit fiyattan elektrik satan santraller de, bu kontratlarını kısa bir süre içerisinde EPİAŞ’a yolladı. Bu kapsama giren epey fazla mukavelenin varlığı ortaya çıkınca, tavan fiyatın oluşturulma sebebi olan, maliyeti yüksek santrallere dayanak sağlamak ve vazifeli tedarik şirketlerinin güç alım maliyetlerini aşağı çekmek gayesiyle oluşturulan havuza kâfi kaynak aktarılamayacağı görüldü. Bunun üzerine, ilgili şirketlerden bu defa ikili muahede ile sabit fiyattan sattıkları elektriğin, bir daha sabit fiyattan en son tüketiciye kadar aktarıldığını evraklarıyla ortaya koymalarını talep edildi.
Evrak sunamayana ne olacağı bilinmeyen
Bunun üzerine, rastgele bir toptancı şirkete satılan elektriğin, toptancı tarafınca kime ya da kimlere satıldığının, ikinci halkadaki alıcı ya da alıcıların bunu kim ya da kimlere aktardığının ve nihayetinde elektriğin fiziki teslimatını kimin kime yaptığının, yani bu enerjiyi kimin tükettiğinin izinin sürülmesi misyonuyla karşı karşıya kalan üretim şirketleri, evrak toparlamak için hummalı bir çalışma içine girdi. Bugün mesai bitimine kadar bu evrakları tamamlayıp EPİAŞ’a sunamayan üretim şirketlerini nasıl bir akıbetin beklediği ise belgisiz. Hatta, gerekli evrak ve ayrıntıları sunanlarla ilgili nasıl bir sonuç ortaya çıkacağı da net değil. Zira bu biçimdesi bir durumda nasıl bir yol izleneceğini oraya koyacak adap ve asıllar ortada yok. Tarz ve temeli bilinmeyen bir durumun cezası da olamayacağı için, EPİAŞ ya da EPDK’dan gelecek yeni açıklamaların beklenmesi gerekecek.
Ucuza üretenden kes, değerli üretene ver!
Güç Piyasası Düzenleme Kurumu’nun EPİAŞ’a talimat vererek, ikili mutabakatla sattığı elektriğin fiziki teslimatın gerçekleştiği etaba kadarki bütün yol haritasını takip edip, sonuncu tüketicinin de sabit fiyattan elektrik aldığını kanıtlamaları için şirketlere yazı yazmasını istemesinin gerisinde yatan, piyasa kurallarında elektrik üretmekte zorlanan ithal kömür ve doğalgaz ile çalışan santralleri ayakta tutabilmek için destekleyebilmek. Bu takviyesi de, muhakkak bir fiyatın altındaki maliyetten elektrik üretebilen ve bunu belirlenen tavan fiyatın üzerinde bir fiyattan satabilen santrallerin satış fiyatı ile tavan fiyat içindeki farkların aktarılacağı bir havuzdan yapmayı planladı. Örneğin, bir hidroelektrik ya da rüzgar santrali, ürettiği elektriği diyelim ki megavatsaati 1.200 lira kendisini kurtarabileceği biçimde piyasada oluşan 2.000 TL’lik fiyattan satmayı başardı. Santral işletmecisi MWh başına kazandığı 2.000 TL’nin yalnızca 1.200 TL’sini alabilecek. Kalan 800 TL ise artan elektrik talebini karşılayabilmek için çalıştırılmaları istenen ithal kömür ve doğalgaz santrallerinin maliyetlerini karşılayabilmeleri için desteklenmesinde kullanılmak üzere havuza aktarılıyor.
Okumaya devam et...
Türkiye’de 2001 yılında çıkarılan Elektrik Piyasası Kanunu ve 2013 yılında dağıtım ve perakende satış hizmetlerinin özel bölüme devredilmesi ile hızlanan elektrikte özgürleşme adımları son senelerda yavaşladı. Son vakit içinderda kamu otoritelerinin aldığı birtakım kararlar ve ilgili kurum ya da kuruluşların hayata geçirdiği kimi uygulamalar, özgür elektrik piyasası sürecinde ilerlemek ya da derinleşmek bir yana gerileme yaşandığının göstergeleri olarak bedellendiriliyor. Elektrik piyasasında 1 Nisan 2022 tarihi itibariyle devreye alınan tavan fiyat uygulaması da bunun son örneklerinden biri kabul ediliyor.
8 Mart 2022 tarihinde çıkan torba kanun, Güç Piyasası Düzenleme Kurulu’na (EPDK-Kurul), elektrik piyasasında tavan fiyat belirleme yetkisi tanıdı. Buna da destekleme sistemi ismi verildi. Güç Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), kanunun yayımlanmasının akabinde, yapılan düzenlemeye ait adap ve temelleri belirleyip yayınladı. Konsey mart ayı sonlarında da, elektrik piyasasında 1 Nisan 2022 tarihinden itibaren tavan fiyat uygulamaya başlayacağını duyurdu.
Yerli ve yenilenebilir kaynaklardan üretilen elektriğe 1.200 TL/MWh tavan fiyatı belirlendi. İthal kömür ve doğalgaz ile çalışan santrallerin üreteceği elektrik için uygulanacak tavan fiyat ise 2.500 TL/MWh olarak belirtildi. Fakat gaz ve ithal kömürden üretilen elektriğe aslına bakarsan spot piyasada mevcut bir tavan fiyat uygulanmakta olduğu için 2.500 TL/MWh’lik tavanı içeren yeni düzenek fiilen devreye girmedi. Yerli kaynaktan üretilen elektrik için ise bu tavan 1 Nisan 2022 tarihi itibariyle fiilen devreye girdi.
Evvelce sabit fiyatla satana muafiyet
Bu ortada EPDK, daha önce ikili muahede kapsamında satılmış elektrik için tavan fiyatı uygulanmayacağını, yani bu durumdaki elektrik santrallerine bir muafiyet tanındığını duyurdu. EPİAŞ ise bu muafiyetin devreye girebilmesi için yerli kaynakla üretim yapıp YEKDEM kapsamı haricinde kalan santrallerden, 8 Mart 2022 tarihindilk evvel sabit fiyatla, öteki bir üreticiye, toptancıya yahut perakende satış şirketine elektrik sattıklarını gösteren mukaveleleri ve ilgili faturaları noter onaylı bir biçimde kendisine göndermelerini istedi. İkili mutabakatla sabit fiyattan elektrik satan santraller de, bu kontratlarını kısa bir süre içerisinde EPİAŞ’a yolladı. Bu kapsama giren epey fazla mukavelenin varlığı ortaya çıkınca, tavan fiyatın oluşturulma sebebi olan, maliyeti yüksek santrallere dayanak sağlamak ve vazifeli tedarik şirketlerinin güç alım maliyetlerini aşağı çekmek gayesiyle oluşturulan havuza kâfi kaynak aktarılamayacağı görüldü. Bunun üzerine, ilgili şirketlerden bu defa ikili muahede ile sabit fiyattan sattıkları elektriğin, bir daha sabit fiyattan en son tüketiciye kadar aktarıldığını evraklarıyla ortaya koymalarını talep edildi.
Evrak sunamayana ne olacağı bilinmeyen
Bunun üzerine, rastgele bir toptancı şirkete satılan elektriğin, toptancı tarafınca kime ya da kimlere satıldığının, ikinci halkadaki alıcı ya da alıcıların bunu kim ya da kimlere aktardığının ve nihayetinde elektriğin fiziki teslimatını kimin kime yaptığının, yani bu enerjiyi kimin tükettiğinin izinin sürülmesi misyonuyla karşı karşıya kalan üretim şirketleri, evrak toparlamak için hummalı bir çalışma içine girdi. Bugün mesai bitimine kadar bu evrakları tamamlayıp EPİAŞ’a sunamayan üretim şirketlerini nasıl bir akıbetin beklediği ise belgisiz. Hatta, gerekli evrak ve ayrıntıları sunanlarla ilgili nasıl bir sonuç ortaya çıkacağı da net değil. Zira bu biçimdesi bir durumda nasıl bir yol izleneceğini oraya koyacak adap ve asıllar ortada yok. Tarz ve temeli bilinmeyen bir durumun cezası da olamayacağı için, EPİAŞ ya da EPDK’dan gelecek yeni açıklamaların beklenmesi gerekecek.
Ucuza üretenden kes, değerli üretene ver!
Güç Piyasası Düzenleme Kurumu’nun EPİAŞ’a talimat vererek, ikili mutabakatla sattığı elektriğin fiziki teslimatın gerçekleştiği etaba kadarki bütün yol haritasını takip edip, sonuncu tüketicinin de sabit fiyattan elektrik aldığını kanıtlamaları için şirketlere yazı yazmasını istemesinin gerisinde yatan, piyasa kurallarında elektrik üretmekte zorlanan ithal kömür ve doğalgaz ile çalışan santralleri ayakta tutabilmek için destekleyebilmek. Bu takviyesi de, muhakkak bir fiyatın altındaki maliyetten elektrik üretebilen ve bunu belirlenen tavan fiyatın üzerinde bir fiyattan satabilen santrallerin satış fiyatı ile tavan fiyat içindeki farkların aktarılacağı bir havuzdan yapmayı planladı. Örneğin, bir hidroelektrik ya da rüzgar santrali, ürettiği elektriği diyelim ki megavatsaati 1.200 lira kendisini kurtarabileceği biçimde piyasada oluşan 2.000 TL’lik fiyattan satmayı başardı. Santral işletmecisi MWh başına kazandığı 2.000 TL’nin yalnızca 1.200 TL’sini alabilecek. Kalan 800 TL ise artan elektrik talebini karşılayabilmek için çalıştırılmaları istenen ithal kömür ve doğalgaz santrallerinin maliyetlerini karşılayabilmeleri için desteklenmesinde kullanılmak üzere havuza aktarılıyor.
Okumaya devam et...