Çalışanların kâfi biçimde beslenmeleri iş verimliliğinin yanı sıra toplumsal boyutu ile de kıymet taşır. Bu değere binaen Gelir Vergisi Kanununda yürürlüğe girdiği 6 Ocak 1961 tarihinden bu yana, “Hizmet erbabına patronlarca yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler” fiyattan istisna tutulmaktadır.
Düzenlemenin birinci halinde yalnızca iş yerinde yemek sağlanması istisna kapsamındaydı. Lakin, birçok işletmenin imkanlarının iş yerinde yemek verilmeye uygun olmaması, birtakım çalışanların pazarlama, dağıtım üzere niçinlerle iş yeri haricinde bulunmaları üzere niçinlerle bir fazlaca çalışan uzun yıllar bu istisnadan yararlanamadı. Kanun koyucu bu duruma deva olmak üzere, “yemek istisnası” düzenlemesini esnetti. Muhakkak kurallarda iş yeri haricinde yemek hizmeti sunanlardan yemek sağlanmasına imkân getirdi. bu biçimdece, iş yerinde yahut müştemilatında yemek hizmeti alamayan çalışanlar için günlük, belli meblağa kadar işverence sağlanan yemek menfaati için istisna öngörüldü.
Çalışanlar, patronlar, yemek hizmeti sunan ve bunlara aracılık edenler ile Vergi Yönetimi açısından değer arz eden “yemek istisnası” konusunu bu çalışmada inceledik. Bu kapsamda yemek istisna bedelinin yıllar ortasında enflasyon karşısında nasıl anlamsız hale geldiği ortaya konuldu..
Emekçi sıhhati, hijyen, kayıt dışılığı tedbire, daha epeyce küçük esnaf niteliğindeki yemek bölümünün desteklenmesi ve bir epeyce açıdan hayati değeri bulunan “yemek istisnası tutarının” yıllar ortasında olması gerekenden daha düşük fiyatta artırılmış olmasının mümkün sakıncalarına ait görüşlerimizi aşağıda sunuyoruz. Çalışanlara yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaat aşağıdaki biçimlerde sunulabilir:
1- İş yerinde yemek verilmesi: Mutfak, yemekhane, aşçı ve yemek için gerekli gereç tedariki süreçlerinin gerçekleştirilmesi suretiyle iş yeri yahut müştemilatında işverence yemek sağlanması.
2- Hazır yemek imalatçılarından alınan yemeklerin iş yeri yemekhanesinde çalışanlara sunulması.
3- Patronun yakın civardaki lokanta yahut öteki yemek verme hizmeti sunan işletmelerle direkt bedelini ödeyerek muahedesi ve çalışanlarının bu işletmelerden yemek hizmeti almasının sağlanması.
4- Yemek bedelinin işçiye nakden ödenmesi.
5- Yemek çeki, kuponu, akıllı yemek kartı yahut taşınabilir uygulama kullanılarak çalışanlara yemek verilmesinin sağlanması. özetlemek gerekirse Ticket Restaurant sistemi olarak nitelenen bu usul ile çalışanların yemek muhtaçlığının, mutabakatlı üye kuruluşlardan tercihe göre yemek kartı, yemek kuponları ve hatta gelişen teknolojik gelişmeler daha sonrası taşınabilir uygulamalara yüklenen kredi ile karşılanması.
Üstteki prosedürlerden hangisinin bir işletme için en avantajlı olduğu; işletmenin kent merkezine yakınlığı, çalışanların sabit bir yerde yahut gezici nitelikte çalışması çalışan sayısı, mutfak ve yemek imkanları, muhasebe sisteminin gelişmişliği ve bir hayli ögeye bakılırsa değişir. Lakin biz genel bir kıymetlendirme ile üstteki biçimlerin avantaj ve dezavantajlarını tahlil edeceğiz.
İşletmenin yemeği kendi mutfağında hazırlayarak kendi yemekhanesinde sunması bu emelle yapılan masrafların tümünün sarfiyat yazılabilmesini sağlar. Uygun ve hijyenik bir mutfak, usta bir aşçı ve kaliteli gereç kullanması mevcutsa bu sistem çalışanlarca tercih edilebilir. Fakat, bu sistemin işletmeye maliyeti devasa yükseklikte olabilir. bir hayli işletmenin mutfak, aşçı, yemekhane üzere imkanlarının yetersizliği, kalitesiz ve hijyenik olmayan, sıhhatsiz yemek verilmesine yol açabilir. Muhasebe ve vergisel süreç yükü de yüksek olduğu üzere çalışanların yemek seçme özgürlüğü de olamaz.
Yenilmeyen yemeğin atılması, yemek saatine yetişemeyen çalışanın dışarıda yediği yemeğin masraf olarak kendisine ödenmesi, en kıymetlisi bu mutfak ve yemekhane alanı için verilen kira bedeli, hesaplı gözüken bu alternatifin zımnî maliyetleridir. Çalışanlara patron tarafınca sağlanan yemek alternatiflerinin maliyetlerinin kıyaslanmasında ve en uygun metodun tercihinde bu tıp kapalı maliyetler de göz önünde bulundurulmalıdır.
Hazır yemek alınarak işletmede sunulması işletmeleri yemek hazırlama yükünden kurtarmasına karşın, yemekhane alanı, yemek sunumu, kirli kapların temizlenmesi ve gibisi bir fazlaca ek maliyetle karşı karşıya bırakır. Yemeklerin tabldot tarzı olması niçiniyle çalışanların seçme özgürlükleri de kısıtlanır. Hazır yemeklerin taşınmasında uygun yollar kullanılmazsa yiyecekler bozulabilir ve zehirlenme olayları ile karşılaşılabilir.
Patronların yakındaki lokantalarla bedelini ödeyerek muahedesi ve çalışanlarına yemek imkânı sağlaması sistemi sonlu da olsa çalışanlara bir seçme özgürlüğü sunar. Bu formülde işletmelerin tek tek her çalışan için yemek bedelinin takibi, ilgili işletmelerden yemek bedeli fiş yahut faturaları toplamaları, bunların çalışılan gün sayısı ve çalışanlarla uyumlu olmasını sağlama, tüm bu evrakları kaydetme ve saklama üzere ek idari maliyetlere katlanması kelam konusu olur ve işletmeyi zorlar. .
Yemek bedelinin işçiye nakden ödenmesi, çalışanlar tarafınca tercih edilebilir bir yol üzere görülebilir. Fakat vergi ve toplumsal güvenlik sistemimizin bu cins nakdi ödemeleri vergi SSK prim ödemesinde dikkate alması niçiniyle bu formül, patronun çalışana sağladığı menfaatin epey üzerinde bir maliyete katlanmasını gerektirir ve pek kabul görmez.
Ülkemizde bilhassa 1990’ların ikinci yarısından itibaren yaygınlaşan yemek çeki, yemek kartı (ticket restaurant), akıllı yemek kartı yahut taşınabilir uygulamalar kullanılarak çalışanlara yemek sağlanması sistemi üstte sıralanan öteki prosedürlere göre bir epey açıdan daha avantajlı bir formül olarak gözükür.Bu metodun çalışanlar ve patronlar için avantajları aşağıdaki üzere sıralanabilir:
● Çalışanlara lokanta ve yemek konusunda gerek mekânsal gerekse yemek çeşidi manasında geniş bir seçme özgürlüğü sunar. Çalışanlar, kartlarına yüklenmiş krediyi Türkiye’nin her yerine yayılmış on binlerce yemek hizmeti sağlayan işletmede kullanabilir. .
● Patronlar; mutfak, yemekhane alanı, aşçı, bulaşıkçı, yemek sunum servis elemanı çalıştırma üzere maliyetlerden kurtulur. Tüm bu süreçler için gerekli maliyetlerin idaresi ile uğraşmak zorunda kalmaz.
● Patron çalışanına istisna kapsamında yemek verirken, ödemelerinde tek bir şirketle muhatap olmaktadır. Yapılan ödeme Vergi Yöntem Kanunun aradığı hal ve Gelir Vergisi Kanunu’nun yemek istisnası ile ilgili yordam ve temel koşullarını karşıladığı için faturaların mahiyeti ile ayrıyeten uğraşmaz. . Yönetimi, muhasebesi ve denetimi kolay olur.
● Yemek çeki, kuponu yahut kartlarının kullanılması sistemi ile patronlar çeşitli vergi avantajları elde ederek; damga vergisi, gelir vergisi ve SGK primi istisnalarına tabi olur, bu biçimdece önemli bir vergi avantajı sağlarlar.
● İşletmeler, çalışanlara yemek hazırlama, bunun için materyal temini, hijyen koşullarına ahenk ve gibisi bir fazlaca konuyla uğraşmak yerine asıl faaliyet alanına odaklanır.
● Makul düzeydeki “yemek çeki, kredisi, kuponu” sağladığı seçme özgürlüğü ve sağlıklı beslenme imkânı niçiniyle çalışan motivasyonu ve iş randımanını yükseltir.
● Yemek hizmeti kesiminin kayıtlı hale gelmesi, kayıt dışılıkla uğraşa hizmet etmesinin yanında devlet bütçesine de katkı sağlar. Bu katkı ile “yemek istisnası” ile ortaya çıkması olası vergi kaybının ziyadesiyle Hazine’ye aktarılması kelam konusu olacaktır.
● Yemek çeki ve yemek kartı ile yemek hizmeti sunumu bir hayli küçük ve orta büyüklükteki lokanta için tertipli müşteri ve ödeme garantisi olduğu için öngörülebilir bir iş hacmi sunması açısından kıymet taşır. Esnafın ayakta kalmasına katkı sağlar.
PEKALA YEMEK KARTI UYGULAMALARINDA, YEMEK İSTİSNA BEDELİ KÂFİ Mİ?
Pekala, yemek istisna bedeli, sistemin sağlıklı bir biçimde ve uygulamanın tüm taraflarını eskisi kadar keyifli edecek düzeyde mi? Yemek istisna bedelinin enflasyonun altında artırılması uygulaması birebir biçimde devam ederse, bilhassa çalışanların sağlıklı beslenme muhtaçlıkları göz önünde bulundurulduğunda kelam konusu yemek kartı uygulaması yaygınlık ve ehemmiyetini kaybeder mi?
Üstteki sorulara yanıt verebilmek için yemek istisna bedelinin nereden nereye geldiğini ve vakit ortasında bir günlük minimum fiyat karşısındaki durumunu inceledik. Fakat durum iç açıcı değil ve çalışanın kursağına gidecek lokma sayısı istisna kapsamında her geçen yıl azalmış.
YEMEK İSTİSNA BEDELİ NEREDEN NEREYE?
Yemek istisna bedeli 1995 yılında Gelir Vergisi Kanunu’na birinci sefer girdiğinde 100.000 TL idi. Biz baş karışıklığı olmasın diye tüm sayıları altı sıfır atılmış üzere tahlil edelim. Bu kapsamda yemek istisna bedeli birinci kere uygulamaya konulduğunda “10 kuruş” idi. Bu sayının bir daha değerleme oranı ile artırılması öngörüldü. Lakin 1998 yılında 4369 sayılı Kanunla ibare değişikliği ile bu fiyat önemli biçimde artırıldı ve “80 Kuruş” oldu. Bu tarihten daha sonraki artışlar Kanunla değil, Kanunun verdiği yetkiye istinaden Bakanlar Konseyi yahut Cumhurbaşkanı sonucu ile oldu. Biz de aşağıda yemek istisna bedelinde “İdari Karar” kararı yapılan artış ile en az bir daha değerleme oranında artırılması durumunda olması gereken fiyatları farklı başka hesapladık. Hesaplama tablo 1’deki üzeredir:
Tablo 1 bize bize ne söylüyor? Tablonun ikinci sütunu yürütme organı tarafınca yapılan artışlar kararında 1998 yılında 80 kuruş olan “yemek istisna bedeli”nin 2021 yılında 25 liraya ulaştığını söylüyor. Üçüncü sütun yemek istisna bedelinin bundan evvelki yıla nazaran yüzde kaç artırıldığını, dördüncü sütün vergi ve öbür bir fazlaca nakdî fiyat için ilgili yılda uygulanan bir daha değerleme oranlarını gösteriyor. Son sütun ise yemek istisna bedelinin 1998 yılından itibaren her yıl, damga vergisi, harçlar ve öteki bir fazlaca vergide olduğu üzere, kuruşu kuruşuna bir daha değerleme oranında artırılmış olması durumunda 2021 yılında 51 lira 90 kuruşa ulaşmış olması gerektiğini ortaya koyuyor.
Özetle, çalışanın en kıymetli muhtaçlığı olan yemek için öngörülen istisna bedelini kırpa kırpa kuşa çevirmişler. Olağan kurallarda en az 50 lira olması gereken fiyat 25 lirada kalmış. Bugün 25 lira ile öğlen yemeği yenecek yer bulmak bir fazlaca çalışan için neredeyse imkansızdır.
Yemek istisna bedelindeki erimeyi, bir daha değerleme oranına nazaran hesaplananın yarısından daha az fiyatta kalmasının yanı sıra taban fiyatın bir günlük fiyatı ile kıyaslayarak da gorebiliriz. Tablo 2’de 1998 yılından günümüze yemek istisna bedelinin ilgili senelerdaki bir günlük taban fiyata oranı verilmiştir.
Tablo 2’ye göre 1998’de bir günlük minimum fiyatın yüzde 57,6’sına tekabül eden yemek istisna bedeli, daima ve sistemli bir biçimde azaltılarak bir günlük taban fiyat fiyatının yüzde 21’ine kadar gerilemiştir.
Ne öneriyoruz?
Yemek istisna uygulamasının yemek çeki, kuponu, akıllı yemek kartı ve taşınabilir uygulamalarla genişletilmesi ve esnetilmesinin patron, çalışan, yemek hizmeti sunanlar ve Maliye açısından avantajlarını üstte sıraladık. Lakin, yemek istisna bedelinin yıllar itibarıyle hem bir daha değerleme oranındaki artış tıpkı vakitte bir günlük taban fiyata oran olarak giderek küçülmesi, çalışanların bu istisnadan sağlayacağı faydaları her geçen gün azaltıyor. Yemek istisnası çalışanın en temel gereksinimine katkı hedefi ile ortaya çıkmış toplumsal boyutlu bir istisnadır. İstisnanın aktifliğini sürdürebilmesi, yemek istisna bedelinin günün şartlarına uygun düzeyde tutulmasına bağlıdır. Yaptığımız hesaplamalar yemek istisna bedelinin 1998’den günümüze yarı yarıya eridiğini, diğer bir tabir ile, kuşa döndüğünü gösteriyor. Çalışanın yemek gereksiniminin kâfi, uygun ve seçme özgürlüğü sağlayacak biçimde sunulması için benim teklifim yemek istisna bedelinin ilgili yıl minimum fiyatının günlük meblağının en az yüzde 50’sine sabitlenmesidir. bu biçimdece minimum fiyattaki artışa paralel, yemek istisna bedelini de artırmış oluruz. Aksi biçimde personelin işçinin boğazına gidecek yemeğin hem bedeli tıpkı zamandağeri tıpkı vakitte porsiyonu her geçen yıl azalır. Buna kimsenin hakkı yoktur.
Okumaya devam et...
Düzenlemenin birinci halinde yalnızca iş yerinde yemek sağlanması istisna kapsamındaydı. Lakin, birçok işletmenin imkanlarının iş yerinde yemek verilmeye uygun olmaması, birtakım çalışanların pazarlama, dağıtım üzere niçinlerle iş yeri haricinde bulunmaları üzere niçinlerle bir fazlaca çalışan uzun yıllar bu istisnadan yararlanamadı. Kanun koyucu bu duruma deva olmak üzere, “yemek istisnası” düzenlemesini esnetti. Muhakkak kurallarda iş yeri haricinde yemek hizmeti sunanlardan yemek sağlanmasına imkân getirdi. bu biçimdece, iş yerinde yahut müştemilatında yemek hizmeti alamayan çalışanlar için günlük, belli meblağa kadar işverence sağlanan yemek menfaati için istisna öngörüldü.
Çalışanlar, patronlar, yemek hizmeti sunan ve bunlara aracılık edenler ile Vergi Yönetimi açısından değer arz eden “yemek istisnası” konusunu bu çalışmada inceledik. Bu kapsamda yemek istisna bedelinin yıllar ortasında enflasyon karşısında nasıl anlamsız hale geldiği ortaya konuldu..
Emekçi sıhhati, hijyen, kayıt dışılığı tedbire, daha epeyce küçük esnaf niteliğindeki yemek bölümünün desteklenmesi ve bir epeyce açıdan hayati değeri bulunan “yemek istisnası tutarının” yıllar ortasında olması gerekenden daha düşük fiyatta artırılmış olmasının mümkün sakıncalarına ait görüşlerimizi aşağıda sunuyoruz. Çalışanlara yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaat aşağıdaki biçimlerde sunulabilir:
1- İş yerinde yemek verilmesi: Mutfak, yemekhane, aşçı ve yemek için gerekli gereç tedariki süreçlerinin gerçekleştirilmesi suretiyle iş yeri yahut müştemilatında işverence yemek sağlanması.
2- Hazır yemek imalatçılarından alınan yemeklerin iş yeri yemekhanesinde çalışanlara sunulması.
3- Patronun yakın civardaki lokanta yahut öteki yemek verme hizmeti sunan işletmelerle direkt bedelini ödeyerek muahedesi ve çalışanlarının bu işletmelerden yemek hizmeti almasının sağlanması.
4- Yemek bedelinin işçiye nakden ödenmesi.
5- Yemek çeki, kuponu, akıllı yemek kartı yahut taşınabilir uygulama kullanılarak çalışanlara yemek verilmesinin sağlanması. özetlemek gerekirse Ticket Restaurant sistemi olarak nitelenen bu usul ile çalışanların yemek muhtaçlığının, mutabakatlı üye kuruluşlardan tercihe göre yemek kartı, yemek kuponları ve hatta gelişen teknolojik gelişmeler daha sonrası taşınabilir uygulamalara yüklenen kredi ile karşılanması.
Üstteki prosedürlerden hangisinin bir işletme için en avantajlı olduğu; işletmenin kent merkezine yakınlığı, çalışanların sabit bir yerde yahut gezici nitelikte çalışması çalışan sayısı, mutfak ve yemek imkanları, muhasebe sisteminin gelişmişliği ve bir hayli ögeye bakılırsa değişir. Lakin biz genel bir kıymetlendirme ile üstteki biçimlerin avantaj ve dezavantajlarını tahlil edeceğiz.
İşletmenin yemeği kendi mutfağında hazırlayarak kendi yemekhanesinde sunması bu emelle yapılan masrafların tümünün sarfiyat yazılabilmesini sağlar. Uygun ve hijyenik bir mutfak, usta bir aşçı ve kaliteli gereç kullanması mevcutsa bu sistem çalışanlarca tercih edilebilir. Fakat, bu sistemin işletmeye maliyeti devasa yükseklikte olabilir. bir hayli işletmenin mutfak, aşçı, yemekhane üzere imkanlarının yetersizliği, kalitesiz ve hijyenik olmayan, sıhhatsiz yemek verilmesine yol açabilir. Muhasebe ve vergisel süreç yükü de yüksek olduğu üzere çalışanların yemek seçme özgürlüğü de olamaz.
Yenilmeyen yemeğin atılması, yemek saatine yetişemeyen çalışanın dışarıda yediği yemeğin masraf olarak kendisine ödenmesi, en kıymetlisi bu mutfak ve yemekhane alanı için verilen kira bedeli, hesaplı gözüken bu alternatifin zımnî maliyetleridir. Çalışanlara patron tarafınca sağlanan yemek alternatiflerinin maliyetlerinin kıyaslanmasında ve en uygun metodun tercihinde bu tıp kapalı maliyetler de göz önünde bulundurulmalıdır.
Hazır yemek alınarak işletmede sunulması işletmeleri yemek hazırlama yükünden kurtarmasına karşın, yemekhane alanı, yemek sunumu, kirli kapların temizlenmesi ve gibisi bir fazlaca ek maliyetle karşı karşıya bırakır. Yemeklerin tabldot tarzı olması niçiniyle çalışanların seçme özgürlükleri de kısıtlanır. Hazır yemeklerin taşınmasında uygun yollar kullanılmazsa yiyecekler bozulabilir ve zehirlenme olayları ile karşılaşılabilir.
Patronların yakındaki lokantalarla bedelini ödeyerek muahedesi ve çalışanlarına yemek imkânı sağlaması sistemi sonlu da olsa çalışanlara bir seçme özgürlüğü sunar. Bu formülde işletmelerin tek tek her çalışan için yemek bedelinin takibi, ilgili işletmelerden yemek bedeli fiş yahut faturaları toplamaları, bunların çalışılan gün sayısı ve çalışanlarla uyumlu olmasını sağlama, tüm bu evrakları kaydetme ve saklama üzere ek idari maliyetlere katlanması kelam konusu olur ve işletmeyi zorlar. .
Yemek bedelinin işçiye nakden ödenmesi, çalışanlar tarafınca tercih edilebilir bir yol üzere görülebilir. Fakat vergi ve toplumsal güvenlik sistemimizin bu cins nakdi ödemeleri vergi SSK prim ödemesinde dikkate alması niçiniyle bu formül, patronun çalışana sağladığı menfaatin epey üzerinde bir maliyete katlanmasını gerektirir ve pek kabul görmez.
Ülkemizde bilhassa 1990’ların ikinci yarısından itibaren yaygınlaşan yemek çeki, yemek kartı (ticket restaurant), akıllı yemek kartı yahut taşınabilir uygulamalar kullanılarak çalışanlara yemek sağlanması sistemi üstte sıralanan öteki prosedürlere göre bir epey açıdan daha avantajlı bir formül olarak gözükür.Bu metodun çalışanlar ve patronlar için avantajları aşağıdaki üzere sıralanabilir:
● Çalışanlara lokanta ve yemek konusunda gerek mekânsal gerekse yemek çeşidi manasında geniş bir seçme özgürlüğü sunar. Çalışanlar, kartlarına yüklenmiş krediyi Türkiye’nin her yerine yayılmış on binlerce yemek hizmeti sağlayan işletmede kullanabilir. .
● Patronlar; mutfak, yemekhane alanı, aşçı, bulaşıkçı, yemek sunum servis elemanı çalıştırma üzere maliyetlerden kurtulur. Tüm bu süreçler için gerekli maliyetlerin idaresi ile uğraşmak zorunda kalmaz.
● Patron çalışanına istisna kapsamında yemek verirken, ödemelerinde tek bir şirketle muhatap olmaktadır. Yapılan ödeme Vergi Yöntem Kanunun aradığı hal ve Gelir Vergisi Kanunu’nun yemek istisnası ile ilgili yordam ve temel koşullarını karşıladığı için faturaların mahiyeti ile ayrıyeten uğraşmaz. . Yönetimi, muhasebesi ve denetimi kolay olur.
● Yemek çeki, kuponu yahut kartlarının kullanılması sistemi ile patronlar çeşitli vergi avantajları elde ederek; damga vergisi, gelir vergisi ve SGK primi istisnalarına tabi olur, bu biçimdece önemli bir vergi avantajı sağlarlar.
● İşletmeler, çalışanlara yemek hazırlama, bunun için materyal temini, hijyen koşullarına ahenk ve gibisi bir fazlaca konuyla uğraşmak yerine asıl faaliyet alanına odaklanır.
● Makul düzeydeki “yemek çeki, kredisi, kuponu” sağladığı seçme özgürlüğü ve sağlıklı beslenme imkânı niçiniyle çalışan motivasyonu ve iş randımanını yükseltir.
● Yemek hizmeti kesiminin kayıtlı hale gelmesi, kayıt dışılıkla uğraşa hizmet etmesinin yanında devlet bütçesine de katkı sağlar. Bu katkı ile “yemek istisnası” ile ortaya çıkması olası vergi kaybının ziyadesiyle Hazine’ye aktarılması kelam konusu olacaktır.
● Yemek çeki ve yemek kartı ile yemek hizmeti sunumu bir hayli küçük ve orta büyüklükteki lokanta için tertipli müşteri ve ödeme garantisi olduğu için öngörülebilir bir iş hacmi sunması açısından kıymet taşır. Esnafın ayakta kalmasına katkı sağlar.
PEKALA YEMEK KARTI UYGULAMALARINDA, YEMEK İSTİSNA BEDELİ KÂFİ Mİ?
Pekala, yemek istisna bedeli, sistemin sağlıklı bir biçimde ve uygulamanın tüm taraflarını eskisi kadar keyifli edecek düzeyde mi? Yemek istisna bedelinin enflasyonun altında artırılması uygulaması birebir biçimde devam ederse, bilhassa çalışanların sağlıklı beslenme muhtaçlıkları göz önünde bulundurulduğunda kelam konusu yemek kartı uygulaması yaygınlık ve ehemmiyetini kaybeder mi?
Üstteki sorulara yanıt verebilmek için yemek istisna bedelinin nereden nereye geldiğini ve vakit ortasında bir günlük minimum fiyat karşısındaki durumunu inceledik. Fakat durum iç açıcı değil ve çalışanın kursağına gidecek lokma sayısı istisna kapsamında her geçen yıl azalmış.
YEMEK İSTİSNA BEDELİ NEREDEN NEREYE?
Yemek istisna bedeli 1995 yılında Gelir Vergisi Kanunu’na birinci sefer girdiğinde 100.000 TL idi. Biz baş karışıklığı olmasın diye tüm sayıları altı sıfır atılmış üzere tahlil edelim. Bu kapsamda yemek istisna bedeli birinci kere uygulamaya konulduğunda “10 kuruş” idi. Bu sayının bir daha değerleme oranı ile artırılması öngörüldü. Lakin 1998 yılında 4369 sayılı Kanunla ibare değişikliği ile bu fiyat önemli biçimde artırıldı ve “80 Kuruş” oldu. Bu tarihten daha sonraki artışlar Kanunla değil, Kanunun verdiği yetkiye istinaden Bakanlar Konseyi yahut Cumhurbaşkanı sonucu ile oldu. Biz de aşağıda yemek istisna bedelinde “İdari Karar” kararı yapılan artış ile en az bir daha değerleme oranında artırılması durumunda olması gereken fiyatları farklı başka hesapladık. Hesaplama tablo 1’deki üzeredir:
Tablo 1 bize bize ne söylüyor? Tablonun ikinci sütunu yürütme organı tarafınca yapılan artışlar kararında 1998 yılında 80 kuruş olan “yemek istisna bedeli”nin 2021 yılında 25 liraya ulaştığını söylüyor. Üçüncü sütun yemek istisna bedelinin bundan evvelki yıla nazaran yüzde kaç artırıldığını, dördüncü sütün vergi ve öbür bir fazlaca nakdî fiyat için ilgili yılda uygulanan bir daha değerleme oranlarını gösteriyor. Son sütun ise yemek istisna bedelinin 1998 yılından itibaren her yıl, damga vergisi, harçlar ve öteki bir fazlaca vergide olduğu üzere, kuruşu kuruşuna bir daha değerleme oranında artırılmış olması durumunda 2021 yılında 51 lira 90 kuruşa ulaşmış olması gerektiğini ortaya koyuyor.
Özetle, çalışanın en kıymetli muhtaçlığı olan yemek için öngörülen istisna bedelini kırpa kırpa kuşa çevirmişler. Olağan kurallarda en az 50 lira olması gereken fiyat 25 lirada kalmış. Bugün 25 lira ile öğlen yemeği yenecek yer bulmak bir fazlaca çalışan için neredeyse imkansızdır.
Yemek istisna bedelindeki erimeyi, bir daha değerleme oranına nazaran hesaplananın yarısından daha az fiyatta kalmasının yanı sıra taban fiyatın bir günlük fiyatı ile kıyaslayarak da gorebiliriz. Tablo 2’de 1998 yılından günümüze yemek istisna bedelinin ilgili senelerdaki bir günlük taban fiyata oranı verilmiştir.
Tablo 2’ye göre 1998’de bir günlük minimum fiyatın yüzde 57,6’sına tekabül eden yemek istisna bedeli, daima ve sistemli bir biçimde azaltılarak bir günlük taban fiyat fiyatının yüzde 21’ine kadar gerilemiştir.
Ne öneriyoruz?
Yemek istisna uygulamasının yemek çeki, kuponu, akıllı yemek kartı ve taşınabilir uygulamalarla genişletilmesi ve esnetilmesinin patron, çalışan, yemek hizmeti sunanlar ve Maliye açısından avantajlarını üstte sıraladık. Lakin, yemek istisna bedelinin yıllar itibarıyle hem bir daha değerleme oranındaki artış tıpkı vakitte bir günlük taban fiyata oran olarak giderek küçülmesi, çalışanların bu istisnadan sağlayacağı faydaları her geçen gün azaltıyor. Yemek istisnası çalışanın en temel gereksinimine katkı hedefi ile ortaya çıkmış toplumsal boyutlu bir istisnadır. İstisnanın aktifliğini sürdürebilmesi, yemek istisna bedelinin günün şartlarına uygun düzeyde tutulmasına bağlıdır. Yaptığımız hesaplamalar yemek istisna bedelinin 1998’den günümüze yarı yarıya eridiğini, diğer bir tabir ile, kuşa döndüğünü gösteriyor. Çalışanın yemek gereksiniminin kâfi, uygun ve seçme özgürlüğü sağlayacak biçimde sunulması için benim teklifim yemek istisna bedelinin ilgili yıl minimum fiyatının günlük meblağının en az yüzde 50’sine sabitlenmesidir. bu biçimdece minimum fiyattaki artışa paralel, yemek istisna bedelini de artırmış oluruz. Aksi biçimde personelin işçinin boğazına gidecek yemeğin hem bedeli tıpkı zamandağeri tıpkı vakitte porsiyonu her geçen yıl azalır. Buna kimsenin hakkı yoktur.
Okumaya devam et...