semaver
Active member
Ukrayna tansiyonu daha sonrası Montrö Boğazlar Kontratı bir daha dünya gündeminde Rusya-Ukrayna hududundaki askeri hareketlilik ve Ukrayna’nın Rusya yanlısı ayrılıkçıların denetimindeki Donetsk ve Luhansk bölgelerindeki ateşkes ihlallerinin arttığı bir ortamda gözler bir daha Türk boğazları üzerinden Karadeniz’e gemi geçişlerini düzenleyen Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne çevrildi. 1936’dan bu yana yürürlükte olan Montrö Boğazlar Kontratı, ticaret gemilerinin geçişine tam özgürlük tanırken, askeri gemilerin geçişine ve Karadeniz’de kalma mühletine aşikâr sınırlamalar koyuyor. Kontrata nazaran Karadeniz’e kıyıdaş olmayan ülkelere ilişkin gemiler, her ne emelle olursa olsun Karadeniz’de 21 günden çok kalamıyor. Kıyıdaş olsun ya da olmasın bir gün ortasında boğazlardan geçecek askeri gemilerin toplam yükü 15 bin tonu geçemiyor. Karadeniz’e kıyıdaş ülkeler, tıpkı anda Karadeniz’de toplam 45 bin tondan daha yüksek tonajda savaş gemisi bulunduramıyorlar. Mukaveleye nazaran uçak gemileri de boğazlardan geçemiyor.
KIYIDAŞ AYRICALIĞI
Mukaveleye nazaran tüm ülkeler, Türk boğazlarından geçecek savaş gemileri için Türkiye’ye bildirimde bulunmak zorunda. Bu bildirim Karadeniz’e kıyıdaş ülkeler için geçişten bir hafta, kıyıdaş olmayan ülkeler içinse geçişten 15 gün öncesi olarak belirlenmiş. Türkiye, 45 bin tonluk tonajın korunması için ülkelerin yaptığı bildirim uyarınca bir daha hesaplama yaparak askeri gemilerin geçişlerine bu hesaba uyacak biçimde müsaade veriyor. Montrö Boğazlar Kontratı, bilhassa askeri gemilerin geçişine barış ve savaş durumuna nazaran farklı düzenlemeler içeriyor. Kontrat, Türkiye’ye, tarafı olduğu bir savaşta ya da kendini savaş tehdidi altında hissetmesi durumunda başka ülkelerin savaş gemilerinin boğazlardan geçişi konusunda dilediği üzere davranma hakkı veriyor.
GEÇİŞİ YASAKLIYOR
Türkiye’nin taraf olmadığı bir savaş durumunda ise savaş gemileri barış vaktindeki kısıtlamalara uygun olarak geçiş özgürlüğünden yararlanıyor. Ancak savaş halinde savaşın tarafı olan devletlerin askeri gemilerinin boğazlardan geçişi yasaklanıyor. Bu geçiş yasağına “saldırıya uğramış bir devlete, Türkiye’yi bağlayan bir karşılıklı yardım antlaşması mucibince yapılan yardım durumları” istisna olarak sayılıyor.
DÜNYADA TEK ÖRNEK
1936’dan bu yana Türkiye tarafınca uygulanan ve tüm geçiş bildirimlerinin Dışişleri Bakanlığı tarafınca takip edildiği Montrö Boğazlar Mukavelesi, Karadeniz’i tüm dünya denizleri ortasında özel ve ayrıcalıklı bir yere konumlandırıyor. Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ndeki kısıtlamalar, ABD’nin de ortalarında bulunduğu kıyıdaş olmayan ülkelerin Karadeniz’e büyük bir deniz kuvveti yığmasının önüne geçiyor. Vakit zaman ABD’nin de ortalarında bulunduğu kıyıdaş olmayan ülkeler, Montrö’deki bu kısıtlamalardan memnuniyetsizliklerini lisana getirseler de Montrö Boğazlar Kontratı, 86 yıldır uygulanmaya devam ediliyor.
KIYIDAŞ AYRICALIĞI
Mukaveleye nazaran tüm ülkeler, Türk boğazlarından geçecek savaş gemileri için Türkiye’ye bildirimde bulunmak zorunda. Bu bildirim Karadeniz’e kıyıdaş ülkeler için geçişten bir hafta, kıyıdaş olmayan ülkeler içinse geçişten 15 gün öncesi olarak belirlenmiş. Türkiye, 45 bin tonluk tonajın korunması için ülkelerin yaptığı bildirim uyarınca bir daha hesaplama yaparak askeri gemilerin geçişlerine bu hesaba uyacak biçimde müsaade veriyor. Montrö Boğazlar Kontratı, bilhassa askeri gemilerin geçişine barış ve savaş durumuna nazaran farklı düzenlemeler içeriyor. Kontrat, Türkiye’ye, tarafı olduğu bir savaşta ya da kendini savaş tehdidi altında hissetmesi durumunda başka ülkelerin savaş gemilerinin boğazlardan geçişi konusunda dilediği üzere davranma hakkı veriyor.
GEÇİŞİ YASAKLIYOR
Türkiye’nin taraf olmadığı bir savaş durumunda ise savaş gemileri barış vaktindeki kısıtlamalara uygun olarak geçiş özgürlüğünden yararlanıyor. Ancak savaş halinde savaşın tarafı olan devletlerin askeri gemilerinin boğazlardan geçişi yasaklanıyor. Bu geçiş yasağına “saldırıya uğramış bir devlete, Türkiye’yi bağlayan bir karşılıklı yardım antlaşması mucibince yapılan yardım durumları” istisna olarak sayılıyor.
DÜNYADA TEK ÖRNEK
1936’dan bu yana Türkiye tarafınca uygulanan ve tüm geçiş bildirimlerinin Dışişleri Bakanlığı tarafınca takip edildiği Montrö Boğazlar Mukavelesi, Karadeniz’i tüm dünya denizleri ortasında özel ve ayrıcalıklı bir yere konumlandırıyor. Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ndeki kısıtlamalar, ABD’nin de ortalarında bulunduğu kıyıdaş olmayan ülkelerin Karadeniz’e büyük bir deniz kuvveti yığmasının önüne geçiyor. Vakit zaman ABD’nin de ortalarında bulunduğu kıyıdaş olmayan ülkeler, Montrö’deki bu kısıtlamalardan memnuniyetsizliklerini lisana getirseler de Montrö Boğazlar Kontratı, 86 yıldır uygulanmaya devam ediliyor.