Şebnem TURHAN
Türkiye’de ekim ayı tüketici enflasyonu (TÜFE) yüzde 2,39 ile piyasanın yüzde 2,7 düzeyindeki beklentilerinin altında gelirken yıllık enflasyon da yüzde 19,89 ile bir daha yüzde 20,4 civarındaki beklentinin altında kaldı.
Fakat üretici enflasyonu aylık yüzde 5,24 beklentinin üstündeki artışla yüzde 46,31’e tırmanırken 2002 yılından bu yana en yüksek düzeye çıktı.
2018 kur şoku daha sonrası Eylül 2018’deki yüzde 46,15 düzeyini de aşarak rekor kıran üretici fiyatları daha sonrası üretici-tüketici makası 26,42’ye çıktı. Bu da tarihteki en yüksek düzey.
Her ne kadar tüketici enflasyonu beklentinin altında kalsa da bu yılın yüzde 20’lik tüketici enflasyonu ile bitirileceği görüşü ağır basıyor. O denli ki yüksek doğalgaz artırımlarıyla kasımda da artışını sürdürmesi beklenen üretici enflasyonunun yarattığı yapışıklık ve maliyet tesiriyle analistler üretici enflasyonunun tüketici enflasyonuna yansımasının devam etmesini öngördü.
Bunun yanı sıra Merkez Bankası’nın artık para siyaseti için muhakkak bir enflasyon çıpası olmadığını vurgulayan analistler kasım Para Siyaseti Şurası toplantısında da yüksek enflasyona karşın faiz indirimlerinin devam edeceğini belirtti.
Enflasyonu hangi kalem, ne kadar etkiledi?
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran besin kümesinde ekimde aylık artış yüzde 1,92 oldu ve manşet tüketici enflasyonuna 0.52 puanlık katkı yaptı. Aylık enflasyona en çok artış tesiri de besin kümesinden geldi. Tarla dönemini kapanması ve seranın mamüllerinin tezgahlara çıkmasının gerçekleşeceği geçiş ayı olan ekimde yaz sebzelerinde bilhassa domates ve biberde yüzde 32-36 ortası aylık fiyat artışları gerçekleşti.
Kıvırcık üç ayda yüzde 66 zamlandı
Bunun yanı sıra bir daha üç aydır daima fiyatı artan bir eser var ki o da kıvırcık marul. Üç ayda kıvırcık meblağları yüzde 65,8 artırım gördü iki aydaki artırım ise yüzde 46’yı aştı. Besinde makarnaya yüzde 9,84, patatese de yüzde 14,3 artırım gelmesi dikkat çekti. Kasımda bir daha geçiş periyodunun devam etmesi ve kış sebzelerinin daha ağırlaşmasıyla besin kümesinde dalgalı bir seyir izlenmesi lakin bir daha enflasyona olumsuz tesirin sürmesi bekleniyor.
Alkol ve sigara kümesine sigara meblağlarına yapılan artırım damga vurdu. Bu kümede aylık artış yüzde 5,97 ve manşet enflasyona tesir 0.26 puan. Sigaraya ise yüzde 6,18 artırım gelmişti. Kasım enflasyonuna bu kümeden bir olumsuz tesir görülmeyecek.
Taleple bir arada artırımlar da geldi
Giysi ve ayakkabı kümesi pandemi boyunca düşük talep niçiniyle yeni dönemlerde bile artırımları meblağların yansıtamamıştı. Fakat olağanlaşma, artan talep ve üretici enflasyonu baskılarıyla ekimde giysi ve ayakkabı kümesinde yüksek oranlı artırımlar görüldü. aslına bakarsan ekim ayının artırım şampiyonları da yüzde 48’i aşan aylık artırım oranlarıyla giysi ve ayakkabı kümesinden çıktı. Giysi ve ayakkabı kümesinde aylık enflasyon yüzde 7,56 ve bunun manşet tüketici enflasyonuna tesiri de 0.40 puan.
Konut kümesinde aylık yükseliş yüzde 2,29 ve manşet enflasyona tesiri 0.36 puan. Konut kümesinde üreticiye yapılan doğalgaz artırımları tüketiciye yansıtılmadığı için belirleyici kömür, odun ve tüp gaz artırımları oldu. Kasımda da doğalgaz artırımı tüketiciye yansıtılmadı.
Konut eşyası kümesinde yüzde 2,25 artış ve aylık manşet enflasyona 0.2 puanlık tesir var. bir daha kış aylarıyla soba fiyatlarındaki artırım bu kümede en yüksek artırım olarak dikkat çekti. Beyaz eşyalarda da yüzde 4,5-12 ortası artırımlar var aylık olarak.
Eşel mobilin sona ermesi tesirli oldu
Ulaştırma kümesinde ise eşel taşınabilir sisteminin sona ermesiyle akaryakıt, motorin ve LPG fiyatlarındaki artırımların yarattığı yükseliş tesiri görüldü. Ulaştırma kümesinde aylık artış yüzde 2,43 ve manşet enflasyona tesiri 0,36 puan. LPG yüzde 19,27, motorin yüzde 6,63, akaryakıt ise yüzde 2,4 artırım gördü. Kasımda da bu kümede artırımların devam etmesi bekleniyor. Lokanta ve otellerde ise yüzde 2,31’lik aylık artış manşet enflasyonu 0,15 puan yükseltti. Bu kümede da dışarda yemek mamüllerindeki yükseliş tesirli.
Çekirdek enflasyon siyaset faizinin üzerinde
Ekimde güç, tütün ve besin fiyatlarının manşet enflasyondaki yükselişte tesirli olması B ve C çekirdek enflasyonlarındaki artışın manşet enflasyondan sonlu kalmasına niye oldu. İşlenmemiş besin eserleri, güç, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç B çekirdek enflasyonu yüzde 18.63’ten yüzde 18.5’e, güç, besin ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün eserleri ve altın hariç C çekirdek enflasyonu ise yüzde 16, 98’den yüzde 16,82’ye geriledi. Lakin manşet enflasyon da çekirdek enflasyon göstergeleri de yüzde 16 siyaset faizinin üzerinde seyretmeye devam ediyor.
Tek haneli enflasyon 2023 başında sıkıntı
Coface Ekonomisti Seltem İyigün, ekim ayı enflasyonunda güç, tütün ve besin fiyatlarının tesirli olduğunu belirterek bu tesirleri dışlayan çekirdek B ve C endekslerindeki artışın yüzde 1,8 civarında kaldığını kaydetti. İyigün, şu biçimde konuştu: Ayrıyeten iktisadın açılmasıyla birlikte, hizmet fiyatlarında da bir katılık oluştuğunu görüyoruz.
Üretici meblağları tarafında ise hem hammadde fiyatlarındaki global artışların birebir vakitte TL’deki kıymet kaybının sonucunda besin, metaller, güç üzere kalemlerin yükseldiğini görüyoruz. Buradaki artışların, iktisat süratli büyüdüğü ve talep nazarance güçlü seyrettiği için önümüzdeki devirde TÜFE’ye yansımaya devam ettiğini bakılırsabiliriz.
Öte yandan enflasyon beklentilerindeki bozulmanın devam etmesi fiyatlama davranışlarını da olumsuz etkilemeye devam ediyor. ötürüsıyla enflasyonun düşmesi için geçmesi gereken müddet gitgide uzuyor. Bu niçinden dolayı 2023 başında enflasyonun tek haneye yakınsamasına ilişin beklentimizin, mevcut şartlar altında daha ileriki aylarda gerçekleşme ihtimalini yüksek görüyoruz.”
bir daha değerleme oranı yüzde 36,2
Ceza, harç ve vergi artışları için kullanılan bir daha Değerleme Oranının hesaplanmasına temel olan enflasyon oranı ise yüzde 36,20 olarak belirtildi. Şayet Hazine ve Maliye Bakanlığı, bir daha Değerleme Oranını bu formuyla açıklarsa, 2022 yılında trafik cezası, harçlar ve birtakım vergi tipleri bu oranda artacak. Cumhurbaşkanının vergi yahut cezaların bir daha değerleme oranının yarısı kadar yahut yüzde 50 fazlasına kadar artırma yetkisi var.
Okumaya devam et...
Türkiye’de ekim ayı tüketici enflasyonu (TÜFE) yüzde 2,39 ile piyasanın yüzde 2,7 düzeyindeki beklentilerinin altında gelirken yıllık enflasyon da yüzde 19,89 ile bir daha yüzde 20,4 civarındaki beklentinin altında kaldı.
Fakat üretici enflasyonu aylık yüzde 5,24 beklentinin üstündeki artışla yüzde 46,31’e tırmanırken 2002 yılından bu yana en yüksek düzeye çıktı.
2018 kur şoku daha sonrası Eylül 2018’deki yüzde 46,15 düzeyini de aşarak rekor kıran üretici fiyatları daha sonrası üretici-tüketici makası 26,42’ye çıktı. Bu da tarihteki en yüksek düzey.
Her ne kadar tüketici enflasyonu beklentinin altında kalsa da bu yılın yüzde 20’lik tüketici enflasyonu ile bitirileceği görüşü ağır basıyor. O denli ki yüksek doğalgaz artırımlarıyla kasımda da artışını sürdürmesi beklenen üretici enflasyonunun yarattığı yapışıklık ve maliyet tesiriyle analistler üretici enflasyonunun tüketici enflasyonuna yansımasının devam etmesini öngördü.
Bunun yanı sıra Merkez Bankası’nın artık para siyaseti için muhakkak bir enflasyon çıpası olmadığını vurgulayan analistler kasım Para Siyaseti Şurası toplantısında da yüksek enflasyona karşın faiz indirimlerinin devam edeceğini belirtti.
Enflasyonu hangi kalem, ne kadar etkiledi?
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran besin kümesinde ekimde aylık artış yüzde 1,92 oldu ve manşet tüketici enflasyonuna 0.52 puanlık katkı yaptı. Aylık enflasyona en çok artış tesiri de besin kümesinden geldi. Tarla dönemini kapanması ve seranın mamüllerinin tezgahlara çıkmasının gerçekleşeceği geçiş ayı olan ekimde yaz sebzelerinde bilhassa domates ve biberde yüzde 32-36 ortası aylık fiyat artışları gerçekleşti.
Kıvırcık üç ayda yüzde 66 zamlandı
Bunun yanı sıra bir daha üç aydır daima fiyatı artan bir eser var ki o da kıvırcık marul. Üç ayda kıvırcık meblağları yüzde 65,8 artırım gördü iki aydaki artırım ise yüzde 46’yı aştı. Besinde makarnaya yüzde 9,84, patatese de yüzde 14,3 artırım gelmesi dikkat çekti. Kasımda bir daha geçiş periyodunun devam etmesi ve kış sebzelerinin daha ağırlaşmasıyla besin kümesinde dalgalı bir seyir izlenmesi lakin bir daha enflasyona olumsuz tesirin sürmesi bekleniyor.
Alkol ve sigara kümesine sigara meblağlarına yapılan artırım damga vurdu. Bu kümede aylık artış yüzde 5,97 ve manşet enflasyona tesir 0.26 puan. Sigaraya ise yüzde 6,18 artırım gelmişti. Kasım enflasyonuna bu kümeden bir olumsuz tesir görülmeyecek.
Taleple bir arada artırımlar da geldi
Giysi ve ayakkabı kümesi pandemi boyunca düşük talep niçiniyle yeni dönemlerde bile artırımları meblağların yansıtamamıştı. Fakat olağanlaşma, artan talep ve üretici enflasyonu baskılarıyla ekimde giysi ve ayakkabı kümesinde yüksek oranlı artırımlar görüldü. aslına bakarsan ekim ayının artırım şampiyonları da yüzde 48’i aşan aylık artırım oranlarıyla giysi ve ayakkabı kümesinden çıktı. Giysi ve ayakkabı kümesinde aylık enflasyon yüzde 7,56 ve bunun manşet tüketici enflasyonuna tesiri de 0.40 puan.
Konut kümesinde aylık yükseliş yüzde 2,29 ve manşet enflasyona tesiri 0.36 puan. Konut kümesinde üreticiye yapılan doğalgaz artırımları tüketiciye yansıtılmadığı için belirleyici kömür, odun ve tüp gaz artırımları oldu. Kasımda da doğalgaz artırımı tüketiciye yansıtılmadı.
Konut eşyası kümesinde yüzde 2,25 artış ve aylık manşet enflasyona 0.2 puanlık tesir var. bir daha kış aylarıyla soba fiyatlarındaki artırım bu kümede en yüksek artırım olarak dikkat çekti. Beyaz eşyalarda da yüzde 4,5-12 ortası artırımlar var aylık olarak.
Eşel mobilin sona ermesi tesirli oldu
Ulaştırma kümesinde ise eşel taşınabilir sisteminin sona ermesiyle akaryakıt, motorin ve LPG fiyatlarındaki artırımların yarattığı yükseliş tesiri görüldü. Ulaştırma kümesinde aylık artış yüzde 2,43 ve manşet enflasyona tesiri 0,36 puan. LPG yüzde 19,27, motorin yüzde 6,63, akaryakıt ise yüzde 2,4 artırım gördü. Kasımda da bu kümede artırımların devam etmesi bekleniyor. Lokanta ve otellerde ise yüzde 2,31’lik aylık artış manşet enflasyonu 0,15 puan yükseltti. Bu kümede da dışarda yemek mamüllerindeki yükseliş tesirli.
Çekirdek enflasyon siyaset faizinin üzerinde
Ekimde güç, tütün ve besin fiyatlarının manşet enflasyondaki yükselişte tesirli olması B ve C çekirdek enflasyonlarındaki artışın manşet enflasyondan sonlu kalmasına niye oldu. İşlenmemiş besin eserleri, güç, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç B çekirdek enflasyonu yüzde 18.63’ten yüzde 18.5’e, güç, besin ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün eserleri ve altın hariç C çekirdek enflasyonu ise yüzde 16, 98’den yüzde 16,82’ye geriledi. Lakin manşet enflasyon da çekirdek enflasyon göstergeleri de yüzde 16 siyaset faizinin üzerinde seyretmeye devam ediyor.
Tek haneli enflasyon 2023 başında sıkıntı
Coface Ekonomisti Seltem İyigün, ekim ayı enflasyonunda güç, tütün ve besin fiyatlarının tesirli olduğunu belirterek bu tesirleri dışlayan çekirdek B ve C endekslerindeki artışın yüzde 1,8 civarında kaldığını kaydetti. İyigün, şu biçimde konuştu: Ayrıyeten iktisadın açılmasıyla birlikte, hizmet fiyatlarında da bir katılık oluştuğunu görüyoruz.
Üretici meblağları tarafında ise hem hammadde fiyatlarındaki global artışların birebir vakitte TL’deki kıymet kaybının sonucunda besin, metaller, güç üzere kalemlerin yükseldiğini görüyoruz. Buradaki artışların, iktisat süratli büyüdüğü ve talep nazarance güçlü seyrettiği için önümüzdeki devirde TÜFE’ye yansımaya devam ettiğini bakılırsabiliriz.
Öte yandan enflasyon beklentilerindeki bozulmanın devam etmesi fiyatlama davranışlarını da olumsuz etkilemeye devam ediyor. ötürüsıyla enflasyonun düşmesi için geçmesi gereken müddet gitgide uzuyor. Bu niçinden dolayı 2023 başında enflasyonun tek haneye yakınsamasına ilişin beklentimizin, mevcut şartlar altında daha ileriki aylarda gerçekleşme ihtimalini yüksek görüyoruz.”
bir daha değerleme oranı yüzde 36,2
Ceza, harç ve vergi artışları için kullanılan bir daha Değerleme Oranının hesaplanmasına temel olan enflasyon oranı ise yüzde 36,20 olarak belirtildi. Şayet Hazine ve Maliye Bakanlığı, bir daha Değerleme Oranını bu formuyla açıklarsa, 2022 yılında trafik cezası, harçlar ve birtakım vergi tipleri bu oranda artacak. Cumhurbaşkanının vergi yahut cezaların bir daha değerleme oranının yarısı kadar yahut yüzde 50 fazlasına kadar artırma yetkisi var.
Okumaya devam et...