Güldağ: Bu hafta başında Baht Sohbetleri Konya Sanayi Odası Meclis toplantısına konuk olmuştu. Artık de Kahramanmaraş’tayız. KASİAD’ın davetliyle Baht Sohbetleri’ni birinci kere fiziki olarak İstanbul haricinde yapıyoruz. Çok da memnunuz. Zira yenilikçiliğe, inovasyona yönelen bir Kahramanmaraş görüyoruz. bilgilerinı gazetemizde yazacağız. Ancak Anadolu’nun bu yükselen üretim kentinde gördüklerimizle Türkiye’nin geleceğine ait umutlarımız daha da arttı. Bu adımlar arttığında, Kahramanmaraş’ın vizyoner girişimcileriyle, aktif bir cazibe merkezine dönüşeceğini hissettik bu ziyaretimizde…
Ağaoğlu: Motamot katılıyorum. İş dünyasının en değerli konusu rekabet gücüdür. Kahramanmaraş’ın, bilhassa gençleriyle, dünya ile bütünleşmiş ve hatta dünyaya kimi konularda liderlik yapacak teşebbüslerini artırdığında önümüzdeki devirde rekabet gücüyle öne çıkacak bir dinamizme sahip olduğunu görüyorum.
Güldağ: Anadolu’nun bu üretim kabiliyeti giderek daha büyük bir avantaja da dönüşecek üzere görünüyor. Dünyada tedarik zincirlerinde yaşanan dertler, görünen o ki, Türkiye’ye yönelimi artırdı. Siparişler de artıyor. bir daha Kahramanmaraş’ta öğrendik ki, yakın vakitte yapılan züccaciye fuarına katılan dünyanın en büyük tedarik firmaları Türkiye’den taleplerini büyütüyor. Türkiye’nin üretim gücüne ilgi artıyor. Ve biz bu süreçte bana nazaran, para piyasalarımızı gerektiği üzere yönetemiyoruz. Bir yanda Türkiye üretimde parlarken, finansal istikrarda maalesef enflasyon başta, hedefl erin hayli uzağındayız. Üstelik, geçen haftaki değerlendirmemizde de vurguladığımız üzere iktisadi niçinlerle açıklanamayacak vaktindilk evvelden bir faiz indirimiyle finansal istikrarı yakalama imkanımızı da önemli halde riske attık. Bundan daha sonraki sürece bakacak olursak, faiz indirim döngüsüne dair beklentilerde değişiklikler var. Yabancı bankalara bakıyorum, beklentilerini revize ettiler. 100 baz puan bekleyenler var, 200 baz puan daha indirir diyenler var. Senin beklentinde bir değişiklik oldu mu?
Ağaoğlu: Merkez Bankası kusur yaptı, Pramatüre bir karar oldu.
Güldağ: Devamı gelir mi indirimin?
Ağaoğlu: Faiz indirimi döngüsü başladıysa, yıl sonuna kadar 100 baz puan daha indirir büyük ihtimalle.
Güldağ: Bir de çekirdek enflasyona bakarak hareket ediyorum söylemiş olduğinizde, orası şu sıralar yüzde 16.5 civarında….
Ağaoğlu: Evet lakin bu indirimler işe yarayacak mı? Bana bakılırsa hayır. Bugün kim çekirdek enflasyona göre alışveriş ediyor ki? enflasyon bu seviyedeyken ve hala açıklanan enflasyona da inanmazken, aşağı çekilen faizle kim mevduat yapacak. Kim bankadaki dolar hesabını bozup TL mevduata dönmeye razı olacak?
Güldağ: aslına bakarsanız pek bir hareket görmüyoruz. Türkiye İş Bankası Genel Müdürü Hakan Ortan, “Politika faiz indirimi mevduata anında 1 puan olarak yansıdı” dedi. Bu değerli. Lakin bir yandan da ‘hoşgeldin faizi’ vb ismi altında bankaların bir faiz yarışına girmeleri de kelam konusu olabilir. Büyük meblağdaki mevduatlar da farklı oran arayışları ortasında olacaklardır. Ayrıyeten kredi faizlerinde de çabucak hemen aşağı bir hareket yok.
Ağaoğlu: Ne mevduat ne de kredi faizinde değerli bir hareket olacağını düşünmüyorum. Bunu yaşadık biz; Merkez Bankası’nın faizleri artmadığında, işbakılırsan faiz 18-19’lardaydı. Daha da enteresanı, şu anda enflasyon sayılarına inanmadığınız için dahi o mevduatı yapmayacaksınız. Mesken meblağları artıyor, zira beşerler kendilerini enflasyondan korumak için mesken alıyor. Konut fiyatları artınca kira meblağları da arttı, bir süre daha sonra dengelenecek ancak ikinci el otomobil fiyatı birinci el otomobil fiyatını geçti. Kamu bankaları da yüzde 18’den kredi veriyor lakin komiteyle falan 19,5’e getiriyor. Bozmayacaksınız, hele hele bilmiyorsanız fazla kurcalamayacaksınız. Artık bu dengeyi bozdunuz.
Güldağ: Faiz indirimi ve Merkez Bankası’nın değerlendirmeleri daha sonrası kur 8,90’ın üzerine kadar çıktı. Dolar/TL’nin seyri için ne düşünüyorsun?
Ağaoğlu: Merkez Bankası’nın bu sonucunın olumsuz tesiri dövizde çıktı diye görüyoruz lakin aslında itimat konusunda çıktı. bir daha en büyük sorunumuz, itimat tesisi. Faiz indirimi epey erken ve tartışmalı geldi. Evet gelecekti ancak hepimiz ikna olacaktık, enflasyona bakılırsa fazla faiz ödeniyor diyecektik bu biçimde kaçınılmazdı. Ben 50 baz puan indirimiyle yeni rekor kırmayız diye düşünüyordum ancak 50’nin üstündeki indirimle 9,20’nin yolu açılır diye düşünüyordum. Lakin şimdilik 8,90’a kadar geldik. Küçük bir rekor kırdık lakin bu sene ortasında 100 baz puan daha gelirse 9,20’yi görürüz.
Güldağ: Ya gelmezse, gelmeme ihtimali de var zira. ‘İnecek’ diye bir kelam verilmişti, tutuldu. Devamı gelmeyebilir.
Ağaoğlu: bu biçimde 100 baz puan birden niye indirdik? her neyse… Yeni indirim gelmezse dolarda 8,65 gayemi koruyacağım. Gelirse 8,9650 maksadım var. İnanç sorunu fazlaca şeyi etkiliyor fakat bilhassa enflasyon sayılarına inanan hayli az.
Güldağ: Doğal, dolarda Fed tesirini de göz gerisi etmemek gerek. Erhan Aslanoğlu hoca ile konuştuğumuzda; Fed, varlık alımlarını 2022’nin ortasında bitirecek olursa ABD’nin tahvil getirilerinin sene sonuna hakikat yüzde 2’lere yaklaşabileceği, 2022’nin ortasında da 2,5 üzere bir yere gelebileceği beklentisini paylaştı. Bu tablo doların TL karşısında daha da kuvvetli hale gelmesine yol açabilir.
Ağaoğlu: Dediğin üzere ABD 10 yıllıklarının 2,5’lere çıkması bizi etkileyebilir. Ancak benim bahsetmiş olduğum 2 senaryo var. Bu yılın sonunda nakdî genişlemeyi durduracak, hatta tekrarki yılın sonunda faiz artışı beklentisi artacak. Fed şayet faiz artışını erkene alma durumuyla karşı karşıya kalırsa, ki enflasyonun kalıcı-geçici tartışmasında enflasyonla biraz daha çaba edileceği, kalıcı olacağı ile ilgili bir hava ortaya çıkacak olursa gelişen ülkelerdeki olumsuz hava Türkiye’ye kesinlikle yansıyacak. Ve biz faiz indirdiğimiz için artırmak durumuyla da karşı karşıya kalabiliriz. Ancak Türkiye’nin dışarıyla epeyce fazla bağı kalmadı artık. Bir öbür deyişle, yabancıların TL ile atak yapabilecekleri bütün köprüleri yıktık biz.
Güldağ: Sıcak para yatırımları bakımından söylüyorsun.
Ağaoğlu: Evet. Türkiye piyasası şu anda hayli kolay girilebilir ancak çıkılamaz bir piyasa olarak gözüküyor.
Güldağ: Şu anda tahvil piyasasında da yabancıların hissesi yüzde 5’in altında.
Ağaoğlu: Swap piyasası ile Türkiye’ye 3 kez para yatırmış olan yabancı yatırımcıların 3 kere canını yaktık, fazlaca ziyan ettiler. O yüzden de Londra’daki traderlar’ın ekranlarında artık TL yok, takip etmiyorlar. Para gelmiyor, gelmeyecek. Fed durumunda da bize tesiri olacaktır, biz kendi kendimize nem kaparız. Dışarıdan gelecek olumsuz bir tesir olmayacaktır, olumsuz olmayacağı üzere olumlu da olmayacak. Türkiye’ye para girişi, maalesef yakın vakitte olmayacak. Döviz rezervlerini güçlendirecek daha düzgün atılımlar yapabilirler üzere düşünüyorum lakin yapmadılar. Döviz rezervlerinin eksi olması, Türkiye ile ilgili algının negatif olması, köprünün yıkık olması ve son olarak da Merkez Bankası Lideri’nin CDS kavramını fazlaca düzgün içselleştirememiş olması negatif ögeler.
Güldağ: Fakat öte yandan, Merkez Bankası, Eximbank kredilerini kaynaklarını kullanarak artırıyor. İnisiyatif almış görünüyor. Eximbank kredisinin büyük kısmını kullanan 2 bin firma. Bunu da büyük ölçüde ihracatı olmakla bir arada ithalatı da yüksek firmalar oluşturuyor. O noktada Merkez Bankası, daha orta uzunluk firmalara ve net ihracatçı firmalara bu kredilerin verilmesini zorluyor. Reeskont kredilerini artıracak lakin bunu daha epeyce net ihracatçı pozisyondaki orta uzunluk firmalara verilmesi koşuluyla… Bir de Eximbank TL veriyor döviz olarak geri alıyor. Bu da kredi alanların iki defa süreç yaparak döviz alıcısı olmalarını da birlikteinde getiriyor. Buna da bir son verecekler.
Ağaoğlu: Bu katiyen hakikat değil. Büyük şirketlerin hepsine bunu TL olarak vermek lazım. Başkası niye hakikat değil? Zira Merkez Bankası’ndan TL reeskont kullandığım vakit ben Merkez’e neyi vaat ediyorum? Bu TL ile yurtarasında katma bedelli eserler üreteceğim, döviz gelecek ve ben bu dövizi sana getireceğim. Lakin 100 dolarlık ihracatın 70 doları ithalat. Keçiboynuzu ihraç edecek bir adam bile dağa gitmek için yakıt olarak mazot kullanmak zorunda, o da ithal. Son analizde ben o dövizi TL ile alacağım. söylemiş olduğin krediyi talebi haricinde kullananlar için geçerli.
Güldağ: Lakin krediyi net ihracatçıya verdiğin vakit, maksadı haricinde kullanması da azaltırsın. her neyse… Bir öteki husus var beni düşündüren… Çalışanlardan ek artırım talepleri artıyor. Bilhassa de imalat sanayiinde… Geçim maliyeti arttıkça, beşerler daha yüksek fiyatlı işler aramaya başladı. İş değiştirmeler de artıyor. Bu bence 2021 sonunda minimum fiyat tartışmalarıyla birlikte iş dünyasının en değerli tartışma hususlarından biri olmaya aday. Kaldı ki, dünyada da bu istikamette tartışmalar büyüyor. Seçimler de yaklaşıyor. Daha evvel seçim periyodunda minimum fiyatın yüzde 30 artırıldığına şahit olduk. Dahası, çalışanların refahtan aldığı hisse, epeyce önemli biçimde düştü. Türkiye’nin gelirleri 100 artıysa çalışanların gelirleri 40 arttı. Ve maalesef süreç tam gaz devam ediyor. TL’nin döviz karşında kıymet kaybı devam ediyor. Eninde sonunda enflasyonu besleyecek. Bu da bizi bir ücret-fiyat sarmalına sokabilir. enflasyonla gayret düzgünce zorlaştı…
Ağaoğlu: Pekala seçim devrinde miyiz?
Güldağ: 2023’in birinci yarısında seçim var natürel. Aslında faizin yüzde 18’e indirilmesi, bana bakılırsa seçimin 2022 sonunda yapılabileceğine ait bir sinyal…
Ağaoğlu: Benim iddiam var. Resmi olan ve inanmadığımız enflasyonun altında gelecek minimum fiyat artışının, önemli bir infial yaratacağı konusunda varsayımım var.
Güldağ: O da yüzde 30-35 midir?
Ağaoğlu: Resmi enflasyon 19,25. Buna hazırlıklı olunması gerekir. Çalışan tarafında, beyaz yakalarda benim daha evvel hiç hissetmediğim kadar rahatsızlık oldu bu sene. Geçen yıl koronavirüs sebebiyle düşük artırım yapıldı, geçen sene açıklanan enflasyon da düşüktü. Lakin daha sonrasında epey sert bir hayat pahalılığı oldu.
Pamuğa, kahveye gidenler altın ve gümüşe de gelecek
Güldağ: Para musluklarının kısılmaya başlayacağı altın ve gümüş nasıl seyreder?
Ağaoğlu: Mali genişleme daralacak ve faiz artışları gelecek diye en çok altın ve gümüş dayak yedi. Rakipleri kriptolar. 2008’de emtia spekülasyonu ismini verdiğimiz süreçte daima 2 ayda bir indi- çıktı. Endüstriyel metaller, gerisinden altın-gümüş, gerisinden doğal gaz gerisinden pirinç ve sıkıldılar petrole geldiler, kahveye geldiler. Şu anda da bir emtiadan çıkıp öbürüne giriyorlar. Şu anda kahve ve pamuk en tanınan olanlar. Altın-gümüşe de geleceklerdir,
Güldağ: Gelince ne olacak?
Ağaoğlu: Gelince gümüşün 30 doların üzerine çıkmasını bekliyorum. Altın da yükselişe geçecektir. Faiz artırırken nasıl olacak diyeceksiniz, faiz artırırken pamuk da tarihi rekorlarından birini kırıyor. Kahve de o denli…
2022’de petrol 65-85 aralığında, doğal gaz sorun olur
Güldağ: ’80 doları gösterecekler’ diyordun, oldu…
Ağaoğlu: Ben 80 doları kasıma yanlışsız bekliyordum ancak geldi. Güzel de oldu. Buradan bir geri gelmesi lazım lakin şu biçimde ki ülkeler üstü bir manipülasyon var. Koronavirüs niçiniyle de epeyce düşmüştü. O da OPEC+ ülkelerinin işine gelmiyordu. Ülkeler üstü bir manipülasyonla bir biçimde fiyatı üstte tutmaya çalıştılar. Ve hala daha artırabilecekleri yer de var. halbuki arz-talep noktasında bir badire yok. Onun için de petrol 65 dolara düşecek. İstemedikleri için manipülasyona devam ediyorlar.
Güldağ: Ünlü ekonomist Keneneth Rogoff kısa müddet evvel şu biçimde bir tez öne sürdü: “Bu bildiğiniz güç krizlerinden değil. Oyun değiştirici bir kriz. 70’li senelerda petrolün varil başına 6 dolardan 45 dolara çıkması üzere büyük bir krize gidiyoruz.
Ağaoğlu: Şuna inanıyorum; 2050 yılında petrol çağı bitecek. 2050’de bugün sigara şirketlerine nasıl davranılıyorsa, muhtemelen topraktan petrol çıkaranlara da o denli davranma eğiliminde olacaklar. Ancak şu biçimde bir sorun var: Yeşil mutabakata geçiş fazlaca değerli hale gelecek bir süre daha sonra. Haydi biraz erteleyelim denen günleri goreceğiz. Koronavirüs ve petrol fiyatının fazlaca düşmesi niçiniyle yeni saha aramaları gecikti. Bu bir gerçek. Şu anda benim beklentim petrolde en hayli 85 doları önümüzdeki seneye zorlarız. 65-85 içinde oluşur fiyat.
Güldağ: Ya doğal gaz?
Ağaoğlu: Doğal gazda sorun var. Orada da müniplatif gelişmeler var. Kış soğuk geçecek deniliyor. Bilmiyoruz. Fakat bu algıyla ve Çin’in yüksek talebiyle fiyatlar yükseliyor. Kontratlarımızı daha ucuz olduğu periyotta yenilemeliydik. Artık doğal gaz bizim için çok değerli hale gelecek.
Okumaya devam et...
Ağaoğlu: Motamot katılıyorum. İş dünyasının en değerli konusu rekabet gücüdür. Kahramanmaraş’ın, bilhassa gençleriyle, dünya ile bütünleşmiş ve hatta dünyaya kimi konularda liderlik yapacak teşebbüslerini artırdığında önümüzdeki devirde rekabet gücüyle öne çıkacak bir dinamizme sahip olduğunu görüyorum.
Güldağ: Anadolu’nun bu üretim kabiliyeti giderek daha büyük bir avantaja da dönüşecek üzere görünüyor. Dünyada tedarik zincirlerinde yaşanan dertler, görünen o ki, Türkiye’ye yönelimi artırdı. Siparişler de artıyor. bir daha Kahramanmaraş’ta öğrendik ki, yakın vakitte yapılan züccaciye fuarına katılan dünyanın en büyük tedarik firmaları Türkiye’den taleplerini büyütüyor. Türkiye’nin üretim gücüne ilgi artıyor. Ve biz bu süreçte bana nazaran, para piyasalarımızı gerektiği üzere yönetemiyoruz. Bir yanda Türkiye üretimde parlarken, finansal istikrarda maalesef enflasyon başta, hedefl erin hayli uzağındayız. Üstelik, geçen haftaki değerlendirmemizde de vurguladığımız üzere iktisadi niçinlerle açıklanamayacak vaktindilk evvelden bir faiz indirimiyle finansal istikrarı yakalama imkanımızı da önemli halde riske attık. Bundan daha sonraki sürece bakacak olursak, faiz indirim döngüsüne dair beklentilerde değişiklikler var. Yabancı bankalara bakıyorum, beklentilerini revize ettiler. 100 baz puan bekleyenler var, 200 baz puan daha indirir diyenler var. Senin beklentinde bir değişiklik oldu mu?
Ağaoğlu: Merkez Bankası kusur yaptı, Pramatüre bir karar oldu.
Güldağ: Devamı gelir mi indirimin?
Ağaoğlu: Faiz indirimi döngüsü başladıysa, yıl sonuna kadar 100 baz puan daha indirir büyük ihtimalle.
Güldağ: Bir de çekirdek enflasyona bakarak hareket ediyorum söylemiş olduğinizde, orası şu sıralar yüzde 16.5 civarında….
Ağaoğlu: Evet lakin bu indirimler işe yarayacak mı? Bana bakılırsa hayır. Bugün kim çekirdek enflasyona göre alışveriş ediyor ki? enflasyon bu seviyedeyken ve hala açıklanan enflasyona da inanmazken, aşağı çekilen faizle kim mevduat yapacak. Kim bankadaki dolar hesabını bozup TL mevduata dönmeye razı olacak?
Güldağ: aslına bakarsanız pek bir hareket görmüyoruz. Türkiye İş Bankası Genel Müdürü Hakan Ortan, “Politika faiz indirimi mevduata anında 1 puan olarak yansıdı” dedi. Bu değerli. Lakin bir yandan da ‘hoşgeldin faizi’ vb ismi altında bankaların bir faiz yarışına girmeleri de kelam konusu olabilir. Büyük meblağdaki mevduatlar da farklı oran arayışları ortasında olacaklardır. Ayrıyeten kredi faizlerinde de çabucak hemen aşağı bir hareket yok.
Ağaoğlu: Ne mevduat ne de kredi faizinde değerli bir hareket olacağını düşünmüyorum. Bunu yaşadık biz; Merkez Bankası’nın faizleri artmadığında, işbakılırsan faiz 18-19’lardaydı. Daha da enteresanı, şu anda enflasyon sayılarına inanmadığınız için dahi o mevduatı yapmayacaksınız. Mesken meblağları artıyor, zira beşerler kendilerini enflasyondan korumak için mesken alıyor. Konut fiyatları artınca kira meblağları da arttı, bir süre daha sonra dengelenecek ancak ikinci el otomobil fiyatı birinci el otomobil fiyatını geçti. Kamu bankaları da yüzde 18’den kredi veriyor lakin komiteyle falan 19,5’e getiriyor. Bozmayacaksınız, hele hele bilmiyorsanız fazla kurcalamayacaksınız. Artık bu dengeyi bozdunuz.
Güldağ: Faiz indirimi ve Merkez Bankası’nın değerlendirmeleri daha sonrası kur 8,90’ın üzerine kadar çıktı. Dolar/TL’nin seyri için ne düşünüyorsun?
Ağaoğlu: Merkez Bankası’nın bu sonucunın olumsuz tesiri dövizde çıktı diye görüyoruz lakin aslında itimat konusunda çıktı. bir daha en büyük sorunumuz, itimat tesisi. Faiz indirimi epey erken ve tartışmalı geldi. Evet gelecekti ancak hepimiz ikna olacaktık, enflasyona bakılırsa fazla faiz ödeniyor diyecektik bu biçimde kaçınılmazdı. Ben 50 baz puan indirimiyle yeni rekor kırmayız diye düşünüyordum ancak 50’nin üstündeki indirimle 9,20’nin yolu açılır diye düşünüyordum. Lakin şimdilik 8,90’a kadar geldik. Küçük bir rekor kırdık lakin bu sene ortasında 100 baz puan daha gelirse 9,20’yi görürüz.
Güldağ: Ya gelmezse, gelmeme ihtimali de var zira. ‘İnecek’ diye bir kelam verilmişti, tutuldu. Devamı gelmeyebilir.
Ağaoğlu: bu biçimde 100 baz puan birden niye indirdik? her neyse… Yeni indirim gelmezse dolarda 8,65 gayemi koruyacağım. Gelirse 8,9650 maksadım var. İnanç sorunu fazlaca şeyi etkiliyor fakat bilhassa enflasyon sayılarına inanan hayli az.
Güldağ: Doğal, dolarda Fed tesirini de göz gerisi etmemek gerek. Erhan Aslanoğlu hoca ile konuştuğumuzda; Fed, varlık alımlarını 2022’nin ortasında bitirecek olursa ABD’nin tahvil getirilerinin sene sonuna hakikat yüzde 2’lere yaklaşabileceği, 2022’nin ortasında da 2,5 üzere bir yere gelebileceği beklentisini paylaştı. Bu tablo doların TL karşısında daha da kuvvetli hale gelmesine yol açabilir.
Ağaoğlu: Dediğin üzere ABD 10 yıllıklarının 2,5’lere çıkması bizi etkileyebilir. Ancak benim bahsetmiş olduğum 2 senaryo var. Bu yılın sonunda nakdî genişlemeyi durduracak, hatta tekrarki yılın sonunda faiz artışı beklentisi artacak. Fed şayet faiz artışını erkene alma durumuyla karşı karşıya kalırsa, ki enflasyonun kalıcı-geçici tartışmasında enflasyonla biraz daha çaba edileceği, kalıcı olacağı ile ilgili bir hava ortaya çıkacak olursa gelişen ülkelerdeki olumsuz hava Türkiye’ye kesinlikle yansıyacak. Ve biz faiz indirdiğimiz için artırmak durumuyla da karşı karşıya kalabiliriz. Ancak Türkiye’nin dışarıyla epeyce fazla bağı kalmadı artık. Bir öbür deyişle, yabancıların TL ile atak yapabilecekleri bütün köprüleri yıktık biz.
Güldağ: Sıcak para yatırımları bakımından söylüyorsun.
Ağaoğlu: Evet. Türkiye piyasası şu anda hayli kolay girilebilir ancak çıkılamaz bir piyasa olarak gözüküyor.
Güldağ: Şu anda tahvil piyasasında da yabancıların hissesi yüzde 5’in altında.
Ağaoğlu: Swap piyasası ile Türkiye’ye 3 kez para yatırmış olan yabancı yatırımcıların 3 kere canını yaktık, fazlaca ziyan ettiler. O yüzden de Londra’daki traderlar’ın ekranlarında artık TL yok, takip etmiyorlar. Para gelmiyor, gelmeyecek. Fed durumunda da bize tesiri olacaktır, biz kendi kendimize nem kaparız. Dışarıdan gelecek olumsuz bir tesir olmayacaktır, olumsuz olmayacağı üzere olumlu da olmayacak. Türkiye’ye para girişi, maalesef yakın vakitte olmayacak. Döviz rezervlerini güçlendirecek daha düzgün atılımlar yapabilirler üzere düşünüyorum lakin yapmadılar. Döviz rezervlerinin eksi olması, Türkiye ile ilgili algının negatif olması, köprünün yıkık olması ve son olarak da Merkez Bankası Lideri’nin CDS kavramını fazlaca düzgün içselleştirememiş olması negatif ögeler.
Güldağ: Fakat öte yandan, Merkez Bankası, Eximbank kredilerini kaynaklarını kullanarak artırıyor. İnisiyatif almış görünüyor. Eximbank kredisinin büyük kısmını kullanan 2 bin firma. Bunu da büyük ölçüde ihracatı olmakla bir arada ithalatı da yüksek firmalar oluşturuyor. O noktada Merkez Bankası, daha orta uzunluk firmalara ve net ihracatçı firmalara bu kredilerin verilmesini zorluyor. Reeskont kredilerini artıracak lakin bunu daha epeyce net ihracatçı pozisyondaki orta uzunluk firmalara verilmesi koşuluyla… Bir de Eximbank TL veriyor döviz olarak geri alıyor. Bu da kredi alanların iki defa süreç yaparak döviz alıcısı olmalarını da birlikteinde getiriyor. Buna da bir son verecekler.
Ağaoğlu: Bu katiyen hakikat değil. Büyük şirketlerin hepsine bunu TL olarak vermek lazım. Başkası niye hakikat değil? Zira Merkez Bankası’ndan TL reeskont kullandığım vakit ben Merkez’e neyi vaat ediyorum? Bu TL ile yurtarasında katma bedelli eserler üreteceğim, döviz gelecek ve ben bu dövizi sana getireceğim. Lakin 100 dolarlık ihracatın 70 doları ithalat. Keçiboynuzu ihraç edecek bir adam bile dağa gitmek için yakıt olarak mazot kullanmak zorunda, o da ithal. Son analizde ben o dövizi TL ile alacağım. söylemiş olduğin krediyi talebi haricinde kullananlar için geçerli.
Güldağ: Lakin krediyi net ihracatçıya verdiğin vakit, maksadı haricinde kullanması da azaltırsın. her neyse… Bir öteki husus var beni düşündüren… Çalışanlardan ek artırım talepleri artıyor. Bilhassa de imalat sanayiinde… Geçim maliyeti arttıkça, beşerler daha yüksek fiyatlı işler aramaya başladı. İş değiştirmeler de artıyor. Bu bence 2021 sonunda minimum fiyat tartışmalarıyla birlikte iş dünyasının en değerli tartışma hususlarından biri olmaya aday. Kaldı ki, dünyada da bu istikamette tartışmalar büyüyor. Seçimler de yaklaşıyor. Daha evvel seçim periyodunda minimum fiyatın yüzde 30 artırıldığına şahit olduk. Dahası, çalışanların refahtan aldığı hisse, epeyce önemli biçimde düştü. Türkiye’nin gelirleri 100 artıysa çalışanların gelirleri 40 arttı. Ve maalesef süreç tam gaz devam ediyor. TL’nin döviz karşında kıymet kaybı devam ediyor. Eninde sonunda enflasyonu besleyecek. Bu da bizi bir ücret-fiyat sarmalına sokabilir. enflasyonla gayret düzgünce zorlaştı…
Ağaoğlu: Pekala seçim devrinde miyiz?
Güldağ: 2023’in birinci yarısında seçim var natürel. Aslında faizin yüzde 18’e indirilmesi, bana bakılırsa seçimin 2022 sonunda yapılabileceğine ait bir sinyal…
Ağaoğlu: Benim iddiam var. Resmi olan ve inanmadığımız enflasyonun altında gelecek minimum fiyat artışının, önemli bir infial yaratacağı konusunda varsayımım var.
Güldağ: O da yüzde 30-35 midir?
Ağaoğlu: Resmi enflasyon 19,25. Buna hazırlıklı olunması gerekir. Çalışan tarafında, beyaz yakalarda benim daha evvel hiç hissetmediğim kadar rahatsızlık oldu bu sene. Geçen yıl koronavirüs sebebiyle düşük artırım yapıldı, geçen sene açıklanan enflasyon da düşüktü. Lakin daha sonrasında epey sert bir hayat pahalılığı oldu.
Pamuğa, kahveye gidenler altın ve gümüşe de gelecek
Güldağ: Para musluklarının kısılmaya başlayacağı altın ve gümüş nasıl seyreder?
Ağaoğlu: Mali genişleme daralacak ve faiz artışları gelecek diye en çok altın ve gümüş dayak yedi. Rakipleri kriptolar. 2008’de emtia spekülasyonu ismini verdiğimiz süreçte daima 2 ayda bir indi- çıktı. Endüstriyel metaller, gerisinden altın-gümüş, gerisinden doğal gaz gerisinden pirinç ve sıkıldılar petrole geldiler, kahveye geldiler. Şu anda da bir emtiadan çıkıp öbürüne giriyorlar. Şu anda kahve ve pamuk en tanınan olanlar. Altın-gümüşe de geleceklerdir,
Güldağ: Gelince ne olacak?
Ağaoğlu: Gelince gümüşün 30 doların üzerine çıkmasını bekliyorum. Altın da yükselişe geçecektir. Faiz artırırken nasıl olacak diyeceksiniz, faiz artırırken pamuk da tarihi rekorlarından birini kırıyor. Kahve de o denli…
2022’de petrol 65-85 aralığında, doğal gaz sorun olur
Güldağ: ’80 doları gösterecekler’ diyordun, oldu…
Ağaoğlu: Ben 80 doları kasıma yanlışsız bekliyordum ancak geldi. Güzel de oldu. Buradan bir geri gelmesi lazım lakin şu biçimde ki ülkeler üstü bir manipülasyon var. Koronavirüs niçiniyle de epeyce düşmüştü. O da OPEC+ ülkelerinin işine gelmiyordu. Ülkeler üstü bir manipülasyonla bir biçimde fiyatı üstte tutmaya çalıştılar. Ve hala daha artırabilecekleri yer de var. halbuki arz-talep noktasında bir badire yok. Onun için de petrol 65 dolara düşecek. İstemedikleri için manipülasyona devam ediyorlar.
Güldağ: Ünlü ekonomist Keneneth Rogoff kısa müddet evvel şu biçimde bir tez öne sürdü: “Bu bildiğiniz güç krizlerinden değil. Oyun değiştirici bir kriz. 70’li senelerda petrolün varil başına 6 dolardan 45 dolara çıkması üzere büyük bir krize gidiyoruz.
Ağaoğlu: Şuna inanıyorum; 2050 yılında petrol çağı bitecek. 2050’de bugün sigara şirketlerine nasıl davranılıyorsa, muhtemelen topraktan petrol çıkaranlara da o denli davranma eğiliminde olacaklar. Ancak şu biçimde bir sorun var: Yeşil mutabakata geçiş fazlaca değerli hale gelecek bir süre daha sonra. Haydi biraz erteleyelim denen günleri goreceğiz. Koronavirüs ve petrol fiyatının fazlaca düşmesi niçiniyle yeni saha aramaları gecikti. Bu bir gerçek. Şu anda benim beklentim petrolde en hayli 85 doları önümüzdeki seneye zorlarız. 65-85 içinde oluşur fiyat.
Güldağ: Ya doğal gaz?
Ağaoğlu: Doğal gazda sorun var. Orada da müniplatif gelişmeler var. Kış soğuk geçecek deniliyor. Bilmiyoruz. Fakat bu algıyla ve Çin’in yüksek talebiyle fiyatlar yükseliyor. Kontratlarımızı daha ucuz olduğu periyotta yenilemeliydik. Artık doğal gaz bizim için çok değerli hale gelecek.
Okumaya devam et...