Türkiye’de UDY, 50’li senelerdan itibaren ziraî teknoloji vurgusuyla gündeme gelse de siyaset metinlerine bir maksat bileşeni olarak 2000’li senelerda girmiştir. 2001-2005 kalkınma planında UDY’den bilhassa bahsedilmezken, 2007-2013 kalkınma planında “doğrudan yabancı yatırımların özendirileceği” sözü yer almıştır. 1980’li ve 1990’lı senelerda Türkiye’de UDY / GSYH oranı ortalama %0,5 ile daha sonraki senelera kıyasla düşük seyretmiş, emsal ülkelerin gerisinde kalmıştır. Siyasi ve makroekonomik istikrarsızlık, kurumsal yetersizlik, plansız ve uyumsuz liberalleşme adımları bu zayıf performansta tesirli olmuştur. 1989 yılındaki sermaye hareketleri serbestisi UDY akımlarını bir nebze hareketlendirmiş, 1990’lı senelerda global UDY akımlarında görülen rölatif hareketlilik ile kümülatif UDY fiyatı, 1990 – 2000 yılları içinde 80-90 periyoduna kıyasla 5 kat artarak 8,7 milyar dolara yükselmiş lakin bakılırsace çok düşük kalmıştır. 1996 yılında imzalanan Gümrük Birliği (GB) mutabakatı ticarete katkı sağlamış, lakin UDY akımlarına tesir edememiştir.
2000’li yıllar: AB ve ıslahat kabiliyeti
Türkiye’de UDY trendi, 2000’li yılların ortasından itibaren sıçrama halinde yükselen bir grafik çizdikten daha sonra global krizden bu yana bilhassa son 5 yılda yapısal, global ve yıla mahsus sebeplerle düşüş eğilimindedir. Burada dikkat cazip olan, tarihi olarak UDY performansının hangi etmenler ışığında bu seyri takip ettiğidir.
GB’nin tesiriyle 90’lı yılların ikinci yarısında memleketler arası firmalar Türkiye’yi daha epey AB, Baltık Ülkeleri ve Türki Cumhuriyetlere erişebilmek için dış ticaret imkanları öne çıkan bir üs olarak görmüştür. 2002 öncesi kurulan şirketlerin UDY motivasyonunda ticaret / gümrük uygulamaları ile pazar büyüklüğü öne çıkmakta iken, kur dalgalanmaları ve istikrarsızlık caydırıcı rol oynamıştır. Kur dalgalanmaları risk oluştursa da TL’nin kıymet kaybı tıpkı Asya krizindeki üzere payları ucuzlatarak UDY cazibesi de yaratabilmektedir.
Beşerî sermaye kalitesi, liman altyapısı üzere faktörleri de Türkiye pazarının öne çıkan özellikleri iken, piyasaya giriş maliyetleri, bürokratik formaliteler, kronik yüksek enflasyon, ekonomik istikrarsızlık, fikri mülkiyet haklarının korunamaması, milletlerarası muhasebe standartlarına uyumsuzluk ve altyapı sıkıntıları 90’lı yılların ekonomik handikapları olarak gösterilmiştir. UDY tanıtım ve promosyon eksikliğinin yanında, lakin Lozan Mutabakatı ile kaldırılabilen kapitülasyon antipatisi, sivil ve askeri bürokraside yabancı mevcudiyetine karşı olumsuz bakışa niye olmuştur. 90’lı senelerda memleketler arası bütünleşme ve AB üyelik sürecinin UDY için olumlu olabileceği görüşü, hukukun üstün olduğu bir iş ortamına vurgu yapmaktadır. Çünkü yatırımcılar mevzuata uyduğu biçimde iş müddetince öngörülmeyen tüzel mahzur ve maliyetler ile karşılaştığında bu yatırım risk primini yükseltmekte ve caydırıcı olabilmektedir. Çalışma hayatında düzenleyici otoritenin tarafsız, mevzuatın açık, şeffaf ve aktüel gereksinimlere yanıt veren bir yapıda olması kıymetlidir. Özgür rekabet ortamını güçlendirecek siyasetler, patent haklarının korunması, ticari uyuşmazlıkların kolay çözülmesi de kurumsal kapasitenin bileşenleridir. Bütünleşme ve ıslahat gündemi yardımıyla daha evvel tesir yaratamamış geniş pazar ve tüketim, altyapı, memleketler arası pazarlara erişim üzere avantajlar da UDY alanında öne çıkabilmiş, 2005 yılında UDY serüveninin istikameti değişmiştir (Grafik.1). 2000’li yıllar Türkiye’nin UDY potansiyelini hayata geçirdiği, dünyada UDY akımlarından aldığı hissesi ortalama %1 düzeyine çıkardığı bir devirdir. AB üyelik sürecinin birlikteinde getirdiği güç, finansal ve toplumsal hizmetler, rekabet, hukuk ve insan hakları alanlarındaki geniş çaplı reform/uyum takvimi UDY atılımına katkı sağlamıştır. Bütçe disiplini, hâlihazırda faaliyet gösteren memleketler arası sermayeli şirketler, yatırım teşvikleri, işgücü kalite ve maliyeti de ikincil görülen faktörlerdendir. 2005-2010 yılları içinde UDY artışının itici gücünün özelleştirmeler olduğu görüşünün tersine, bu vakitte özelleştirilen firmaların birçok Türk firmalarca satın alınmıştır.
Türkiye’de UDY (Milyon $)
2010’lu yılların sürpriz UDY kıssası: Gayrimenkul yatırımları
Türkiye’de UDY atılımı gerçek dala yönelen UDY bileşenini temsil eden sermaye bileşeni öncülüğünde gerçekleşmiştir. Global kriz daha sonrasında eski günlerine hala dönemeyen memleketler arası UDY akımlarının bu dalgalı performansından Türkiye de etkilenmiştir. Bilhassa 2012 prestijiyle gayrimenkul tipi yatırımların tartısının arttığı, son 5 yılda sermaye bileşenini geride bıraktığı görülmektedir (Grafik.2). Gayrimenkul alımlarındaki bu artışta, kurdaki bedel kaybı, bölümün sunduğu cazibe ile gayrimenkul ediniminde karşılıklılık prensibinin kaldırılması tesirli olmuştur.
Yabancılara Konut Satış Adedi ve Döviz Kuru (3 Aylık Hareketli Ort.)
Global krizden daha sonra Türkiye’de UDY akımlarının kriz öncesi düzeylerin nispeten gerisinde kalmasında, AB’de yaşanan borç krizi, gelişen ülkelerdeki kırılganlıklar, jeopolitik gerginlikler, global iktisadın süratli büyüme devrini geride bırakması, AB müzakere sürecindeki aksama, orta vadeli büyüme görünümünün zayıflaması ve döviz kurundaki dalgalanma tesirli olmuş görünmektedir. tıpkı vakitte Asya’da bölgesel bütünleşme hareketleri ile yükselen UDY hacmine benzeri bir yansıyı Türkiye verememiş, 2018 daha sonrasında Batı Asya Bölgesi’ndeki liderliğini de kaybetmiştir. Her ne kadar global ve bölgesel bir hayli faktörden etkilense de Türkiye’nin UDY performansı son senelerda istenen düzeyde değildir.
UDY’NİN BÖLÜME DAĞILIMI
Dünya’daki genel eğilime paralel biçimde Türkiye’de de UDY akımlarının kıymetli kısmı hizmetler bölümünde gerçekleşmektedir. Kümülatif bazda hizmetler dalı %62 ile birinci sırada yer alırken, imalat kesimi %24 ile ikinci sıradadır. Güç kesimi %11 düzeyinde iken tarım ve madencilik alanlarındaki kümülatif UDY hissesi %3 düzeyindedir.
UDY akımlarının sektörel dağılımı (Milyon $)
Hizmetler dalı UDY akımlarında her vakit lokomotif pozisyonda iken, imalat sanayi yatırımlarının dalgalanmakla birlikte muhakkak bir seviyeyi koruduğu görülmektedir. Geçtiğimiz 5 yıldaki azalış trendi her iki dala de yansımıştır. 2009 daha sonrası canlanan güç kesimindeki UDY ise son senelerda durma noktasına gelmiştir.
Hizmetler Dalı UDY Bileşenleri
Hizmetler dalı yatırımlarının alt bileşenlerinde birinci vakit içinderda 2005, 2006 ve 2007 senelerında gerçekleşen UDY artışının büyük ölçüde finans ve bilişim kesimlerinde gerçekleşen birleşme ve satın alma süreçlerinden kaynaklandığı göze çarpmaktadır.
Finans ve bilişim UDY akımlarını tepeye taşıyor
Bilişim bölümünde dalın oligopol yapısından kaynaklı olarak 2005 ve 2006 senelerında gerçekleşen büyük çaplı süreçler daha sonraki senelerda devam etmediği için UDY doğal ortalamalarına dönmüştür. Bilişim bölümünde son senelerda meydana gelen süreçler ise geçmiş senelerdaki oligopolistik firmalara yönelik ilgiden farklı olarak pazar ve marka avantajı olan firmalara yönelmiştir. bu vakitte Digitürk, Trendyol, Gram Games, Peak Games firmalarında dikkate paha satın alma süreçleri olmuştur. Amazon Türkiye’nin kurulması, Hepsiburada’nın yabancı ortaklı oluşu ve Vodafone Türkiye’nin transferleri de öne çıkmıştır. UDY akımlarının eskiye kıyasla daha fazla dijital platformlarda gerçekleşmesi, Türkiye’yi de etkilemiştir.
Finans kesiminde Garanti Bankası, Finansbank ve Denizbank’taki satın almalar hem dönemsel birebir vakitte daha sonrasında müteakip transferleri ile öne çıkan memleketler arası firmalardır. Finans alanında Akbank, ING Bank, Turkish Bank, Şeker Bank’ta da değerli UDY süreçleri görülmüş iken Vienna Insurance Group’un Ray Sigorta’yı, Mapre’nin ise Genel Sigorta’yı, Groupama’nın İtimat Sigortayı, Zürih Finansal’ın TEB Sigorta’yı, Axa’nın ise Oyak sigortayı alması, Koç Allianz’ın kurulması ile sigorta bölümünde de azımsanmayacak UDY gerçekleşmiş ve bütün olarak finansal aracılık önemli bir hacme ulaşmıştır. Türk finans dalındaki dirençli yapı ve kâr fırsatları dala yönelen cazibenin kıymetli sebeplerindendir.
Toptan ve perakende ticaret kesiminde Migros ve Boyner’deki satın almalar ile P&G ve Unilever kümelerinin sermaye transferleri, ulaştırma dalında ise Fina Liman ve TAV Havalimanı’ndaki satın almalar öne çıkmıştır.
İmalat yatırımları çeşitli lakin yavaşlıyor
İmalat dalında UDY global kriz öncesinde hareketlenmiş, krizden daha sonra yıllık 3-4 milyar dolar bandında seyretmiş ve daha sonrasında 2 milyar dolar düzeylerine kadar inmiştir.
İmalat kesimi UDY bileşenleri
İmalat sanayi alt bölümlerinde en çok UDY (kümülatif yaklaşık %25) besin ve içecek bölümünde gerçekleşmiştir, fakat hizmetler dalındaki üzere bir ağırlaşma görülmemektedir. İngiliz besin devi Cadbury Schweppes’in Kent Gıda’yı, Mey İçki’yi evvel Texas Pacific Group, daha sonra da Dünya’nın en büyük alkollü içki üreticilerinden İngiltere merkezli Diageo PLC’nin satın alması değerli süreçler içindedır. Besin ve içecek dalı tarihli en büyük UDY süreci 2012 yılında SABMiller’ın Rusya ve Ukrayna’daki bira faaliyetlerinin devralınması ve Anadolu Efes’in %24 payının SABMiller’a evresiyle gerçekleşmiştir. Bu süreç 2013 Dünya Yatırım Raporu’nda bile zikredilen büyük süreçlerden biridir. Ülker İçim kümesinin Belçika’lı B.S.A. International’a satılması ile Ülker Bisküvi paylarının, %100 Ülker iştiraki olan İngiltere Menşeli Pladis Foods tarafınca satın alınması (roundtrip), Ege Tavukçuluk firmasının Japon menşeli NH Foods’a satışı dikkat çekmiştir.
Besin bölümünden daha sonra en çok UDY çeken alt dal olan kimya ve ilaç dalı yıllar ortasında hem satın alma birebir vakitte mevcut yabancı sermayeli şirketlerin operasyonlarını genişletmek için sermaye artırması sebebiyle yıllar ortasında hayli sayıda transfer gerçekleşmiştir. Kelam konusu süreçler içinde Eczacıbaşı tarafınca Zentiva’ya satılan paylar, Dünya devi Recordati İlaç şirketinin Yeni İlaç’ı satın alarak pazara girmesi, Mustafa Nevzat İlaç’ı ABD’li Amgen Şirketi’nin satın alması üzere büyük çaplı pazara erişim motivasyonlu süreçler Kimya dalının lokomotifi pozisyonundadır.
Kok kömür ve petrol imalatı alanında ise bilhassa Socar Türkiye ve Tanap Doğalgaz’ın kuruluş ve sermaye artış süreçleri başta olmak üzere Fransız menşeli Air Liquide Gaz Şirketi’nin sermaye transferleri öne çıkmıştır. Ana metal bölümünde Demirdöküm firmasının Alman Vaillant’a, Ereğli Demir Çelik paylarının bir kısmının Dünya devi Arcelor Mittal’e, MMK Metalurji firmasının Rus menşeli OJSC Magnitogorsk firmasına satılması öteki değerli süreçlerdir.
2010’lu senelerda yükselen güç yatırımları son 3 yılda durma noktasında
Türkiye’de güç bölümü alanındaki UDY emsal ülkelere kıyasla pek değerlidir, çünkü gelişen ülkelerde madencilik yatırımları fırsat sunarken, Türkiye’de petrol ve doğalgaz rezervleri hudutlu bulunmasına karşın güç alanındaki UDY bu dezavantajı nispeten telafi etmiştir. Güç kesiminde UDY artışında, mevzuat ve yasal düzenlemeler ile EPDK’nın kurulması, AB’nin güç güvenliği stratejisinde Türkiye’ye atfedilen değer ve özelleştirme süreci tesirli olmuştur.
Süreç bazında Akkuyu Nükleer’in kurulması, Socar ve Tanap’taki sermaye transferleri, Petrol Ofisi’nin Avusturya’lı OMV tarafınca, Emba Elektrik firmasının Çin’li Shangai Electric tarafınca, Entek Elektrik firmasının AES tarafınca satın alınması dikkat çekmiştir.
Okumaya devam et...
2000’li yıllar: AB ve ıslahat kabiliyeti
Türkiye’de UDY trendi, 2000’li yılların ortasından itibaren sıçrama halinde yükselen bir grafik çizdikten daha sonra global krizden bu yana bilhassa son 5 yılda yapısal, global ve yıla mahsus sebeplerle düşüş eğilimindedir. Burada dikkat cazip olan, tarihi olarak UDY performansının hangi etmenler ışığında bu seyri takip ettiğidir.
GB’nin tesiriyle 90’lı yılların ikinci yarısında memleketler arası firmalar Türkiye’yi daha epey AB, Baltık Ülkeleri ve Türki Cumhuriyetlere erişebilmek için dış ticaret imkanları öne çıkan bir üs olarak görmüştür. 2002 öncesi kurulan şirketlerin UDY motivasyonunda ticaret / gümrük uygulamaları ile pazar büyüklüğü öne çıkmakta iken, kur dalgalanmaları ve istikrarsızlık caydırıcı rol oynamıştır. Kur dalgalanmaları risk oluştursa da TL’nin kıymet kaybı tıpkı Asya krizindeki üzere payları ucuzlatarak UDY cazibesi de yaratabilmektedir.
Beşerî sermaye kalitesi, liman altyapısı üzere faktörleri de Türkiye pazarının öne çıkan özellikleri iken, piyasaya giriş maliyetleri, bürokratik formaliteler, kronik yüksek enflasyon, ekonomik istikrarsızlık, fikri mülkiyet haklarının korunamaması, milletlerarası muhasebe standartlarına uyumsuzluk ve altyapı sıkıntıları 90’lı yılların ekonomik handikapları olarak gösterilmiştir. UDY tanıtım ve promosyon eksikliğinin yanında, lakin Lozan Mutabakatı ile kaldırılabilen kapitülasyon antipatisi, sivil ve askeri bürokraside yabancı mevcudiyetine karşı olumsuz bakışa niye olmuştur. 90’lı senelerda memleketler arası bütünleşme ve AB üyelik sürecinin UDY için olumlu olabileceği görüşü, hukukun üstün olduğu bir iş ortamına vurgu yapmaktadır. Çünkü yatırımcılar mevzuata uyduğu biçimde iş müddetince öngörülmeyen tüzel mahzur ve maliyetler ile karşılaştığında bu yatırım risk primini yükseltmekte ve caydırıcı olabilmektedir. Çalışma hayatında düzenleyici otoritenin tarafsız, mevzuatın açık, şeffaf ve aktüel gereksinimlere yanıt veren bir yapıda olması kıymetlidir. Özgür rekabet ortamını güçlendirecek siyasetler, patent haklarının korunması, ticari uyuşmazlıkların kolay çözülmesi de kurumsal kapasitenin bileşenleridir. Bütünleşme ve ıslahat gündemi yardımıyla daha evvel tesir yaratamamış geniş pazar ve tüketim, altyapı, memleketler arası pazarlara erişim üzere avantajlar da UDY alanında öne çıkabilmiş, 2005 yılında UDY serüveninin istikameti değişmiştir (Grafik.1). 2000’li yıllar Türkiye’nin UDY potansiyelini hayata geçirdiği, dünyada UDY akımlarından aldığı hissesi ortalama %1 düzeyine çıkardığı bir devirdir. AB üyelik sürecinin birlikteinde getirdiği güç, finansal ve toplumsal hizmetler, rekabet, hukuk ve insan hakları alanlarındaki geniş çaplı reform/uyum takvimi UDY atılımına katkı sağlamıştır. Bütçe disiplini, hâlihazırda faaliyet gösteren memleketler arası sermayeli şirketler, yatırım teşvikleri, işgücü kalite ve maliyeti de ikincil görülen faktörlerdendir. 2005-2010 yılları içinde UDY artışının itici gücünün özelleştirmeler olduğu görüşünün tersine, bu vakitte özelleştirilen firmaların birçok Türk firmalarca satın alınmıştır.
Türkiye’de UDY (Milyon $)
2010’lu yılların sürpriz UDY kıssası: Gayrimenkul yatırımları
Türkiye’de UDY atılımı gerçek dala yönelen UDY bileşenini temsil eden sermaye bileşeni öncülüğünde gerçekleşmiştir. Global kriz daha sonrasında eski günlerine hala dönemeyen memleketler arası UDY akımlarının bu dalgalı performansından Türkiye de etkilenmiştir. Bilhassa 2012 prestijiyle gayrimenkul tipi yatırımların tartısının arttığı, son 5 yılda sermaye bileşenini geride bıraktığı görülmektedir (Grafik.2). Gayrimenkul alımlarındaki bu artışta, kurdaki bedel kaybı, bölümün sunduğu cazibe ile gayrimenkul ediniminde karşılıklılık prensibinin kaldırılması tesirli olmuştur.
Yabancılara Konut Satış Adedi ve Döviz Kuru (3 Aylık Hareketli Ort.)
Global krizden daha sonra Türkiye’de UDY akımlarının kriz öncesi düzeylerin nispeten gerisinde kalmasında, AB’de yaşanan borç krizi, gelişen ülkelerdeki kırılganlıklar, jeopolitik gerginlikler, global iktisadın süratli büyüme devrini geride bırakması, AB müzakere sürecindeki aksama, orta vadeli büyüme görünümünün zayıflaması ve döviz kurundaki dalgalanma tesirli olmuş görünmektedir. tıpkı vakitte Asya’da bölgesel bütünleşme hareketleri ile yükselen UDY hacmine benzeri bir yansıyı Türkiye verememiş, 2018 daha sonrasında Batı Asya Bölgesi’ndeki liderliğini de kaybetmiştir. Her ne kadar global ve bölgesel bir hayli faktörden etkilense de Türkiye’nin UDY performansı son senelerda istenen düzeyde değildir.
UDY’NİN BÖLÜME DAĞILIMI
Dünya’daki genel eğilime paralel biçimde Türkiye’de de UDY akımlarının kıymetli kısmı hizmetler bölümünde gerçekleşmektedir. Kümülatif bazda hizmetler dalı %62 ile birinci sırada yer alırken, imalat kesimi %24 ile ikinci sıradadır. Güç kesimi %11 düzeyinde iken tarım ve madencilik alanlarındaki kümülatif UDY hissesi %3 düzeyindedir.
UDY akımlarının sektörel dağılımı (Milyon $)
Hizmetler dalı UDY akımlarında her vakit lokomotif pozisyonda iken, imalat sanayi yatırımlarının dalgalanmakla birlikte muhakkak bir seviyeyi koruduğu görülmektedir. Geçtiğimiz 5 yıldaki azalış trendi her iki dala de yansımıştır. 2009 daha sonrası canlanan güç kesimindeki UDY ise son senelerda durma noktasına gelmiştir.
Hizmetler Dalı UDY Bileşenleri
Hizmetler dalı yatırımlarının alt bileşenlerinde birinci vakit içinderda 2005, 2006 ve 2007 senelerında gerçekleşen UDY artışının büyük ölçüde finans ve bilişim kesimlerinde gerçekleşen birleşme ve satın alma süreçlerinden kaynaklandığı göze çarpmaktadır.
Finans ve bilişim UDY akımlarını tepeye taşıyor
Bilişim bölümünde dalın oligopol yapısından kaynaklı olarak 2005 ve 2006 senelerında gerçekleşen büyük çaplı süreçler daha sonraki senelerda devam etmediği için UDY doğal ortalamalarına dönmüştür. Bilişim bölümünde son senelerda meydana gelen süreçler ise geçmiş senelerdaki oligopolistik firmalara yönelik ilgiden farklı olarak pazar ve marka avantajı olan firmalara yönelmiştir. bu vakitte Digitürk, Trendyol, Gram Games, Peak Games firmalarında dikkate paha satın alma süreçleri olmuştur. Amazon Türkiye’nin kurulması, Hepsiburada’nın yabancı ortaklı oluşu ve Vodafone Türkiye’nin transferleri de öne çıkmıştır. UDY akımlarının eskiye kıyasla daha fazla dijital platformlarda gerçekleşmesi, Türkiye’yi de etkilemiştir.
Finans kesiminde Garanti Bankası, Finansbank ve Denizbank’taki satın almalar hem dönemsel birebir vakitte daha sonrasında müteakip transferleri ile öne çıkan memleketler arası firmalardır. Finans alanında Akbank, ING Bank, Turkish Bank, Şeker Bank’ta da değerli UDY süreçleri görülmüş iken Vienna Insurance Group’un Ray Sigorta’yı, Mapre’nin ise Genel Sigorta’yı, Groupama’nın İtimat Sigortayı, Zürih Finansal’ın TEB Sigorta’yı, Axa’nın ise Oyak sigortayı alması, Koç Allianz’ın kurulması ile sigorta bölümünde de azımsanmayacak UDY gerçekleşmiş ve bütün olarak finansal aracılık önemli bir hacme ulaşmıştır. Türk finans dalındaki dirençli yapı ve kâr fırsatları dala yönelen cazibenin kıymetli sebeplerindendir.
Toptan ve perakende ticaret kesiminde Migros ve Boyner’deki satın almalar ile P&G ve Unilever kümelerinin sermaye transferleri, ulaştırma dalında ise Fina Liman ve TAV Havalimanı’ndaki satın almalar öne çıkmıştır.
İmalat yatırımları çeşitli lakin yavaşlıyor
İmalat dalında UDY global kriz öncesinde hareketlenmiş, krizden daha sonra yıllık 3-4 milyar dolar bandında seyretmiş ve daha sonrasında 2 milyar dolar düzeylerine kadar inmiştir.
İmalat kesimi UDY bileşenleri
İmalat sanayi alt bölümlerinde en çok UDY (kümülatif yaklaşık %25) besin ve içecek bölümünde gerçekleşmiştir, fakat hizmetler dalındaki üzere bir ağırlaşma görülmemektedir. İngiliz besin devi Cadbury Schweppes’in Kent Gıda’yı, Mey İçki’yi evvel Texas Pacific Group, daha sonra da Dünya’nın en büyük alkollü içki üreticilerinden İngiltere merkezli Diageo PLC’nin satın alması değerli süreçler içindedır. Besin ve içecek dalı tarihli en büyük UDY süreci 2012 yılında SABMiller’ın Rusya ve Ukrayna’daki bira faaliyetlerinin devralınması ve Anadolu Efes’in %24 payının SABMiller’a evresiyle gerçekleşmiştir. Bu süreç 2013 Dünya Yatırım Raporu’nda bile zikredilen büyük süreçlerden biridir. Ülker İçim kümesinin Belçika’lı B.S.A. International’a satılması ile Ülker Bisküvi paylarının, %100 Ülker iştiraki olan İngiltere Menşeli Pladis Foods tarafınca satın alınması (roundtrip), Ege Tavukçuluk firmasının Japon menşeli NH Foods’a satışı dikkat çekmiştir.
Besin bölümünden daha sonra en çok UDY çeken alt dal olan kimya ve ilaç dalı yıllar ortasında hem satın alma birebir vakitte mevcut yabancı sermayeli şirketlerin operasyonlarını genişletmek için sermaye artırması sebebiyle yıllar ortasında hayli sayıda transfer gerçekleşmiştir. Kelam konusu süreçler içinde Eczacıbaşı tarafınca Zentiva’ya satılan paylar, Dünya devi Recordati İlaç şirketinin Yeni İlaç’ı satın alarak pazara girmesi, Mustafa Nevzat İlaç’ı ABD’li Amgen Şirketi’nin satın alması üzere büyük çaplı pazara erişim motivasyonlu süreçler Kimya dalının lokomotifi pozisyonundadır.
Kok kömür ve petrol imalatı alanında ise bilhassa Socar Türkiye ve Tanap Doğalgaz’ın kuruluş ve sermaye artış süreçleri başta olmak üzere Fransız menşeli Air Liquide Gaz Şirketi’nin sermaye transferleri öne çıkmıştır. Ana metal bölümünde Demirdöküm firmasının Alman Vaillant’a, Ereğli Demir Çelik paylarının bir kısmının Dünya devi Arcelor Mittal’e, MMK Metalurji firmasının Rus menşeli OJSC Magnitogorsk firmasına satılması öteki değerli süreçlerdir.
2010’lu senelerda yükselen güç yatırımları son 3 yılda durma noktasında
Türkiye’de güç bölümü alanındaki UDY emsal ülkelere kıyasla pek değerlidir, çünkü gelişen ülkelerde madencilik yatırımları fırsat sunarken, Türkiye’de petrol ve doğalgaz rezervleri hudutlu bulunmasına karşın güç alanındaki UDY bu dezavantajı nispeten telafi etmiştir. Güç kesiminde UDY artışında, mevzuat ve yasal düzenlemeler ile EPDK’nın kurulması, AB’nin güç güvenliği stratejisinde Türkiye’ye atfedilen değer ve özelleştirme süreci tesirli olmuştur.
Süreç bazında Akkuyu Nükleer’in kurulması, Socar ve Tanap’taki sermaye transferleri, Petrol Ofisi’nin Avusturya’lı OMV tarafınca, Emba Elektrik firmasının Çin’li Shangai Electric tarafınca, Entek Elektrik firmasının AES tarafınca satın alınması dikkat çekmiştir.
Okumaya devam et...