Merve YİĞİTCAN
Rusya ile Ukrayna’yı savaşın eşiğine getiren kriz, Türk iş dünyası tarafınca yakından takip ediliyor. Gerginliğin tırmanması hammadde ve besin fiyatlarını baskılarken, milletlerarası nakliyat noktasında tasalar artıyor. Turizmden inşaata, besinden demir/demir dışı metallere kadar biroldukca bölümde kaygı hakim. İki ülke içindeki mümkün savaşın en hayli Türkiye’yi etkileyeceğine kesin gözüyle bakılıyor.
DEİK Türkiye-Avrasya İş Kurulları Koordinatör Lideri Ruşen Çetin, bölgedeki gelişmeleri ve Türkiye’ye muhtemel tesirlerini DÜNYA’ya kıymetlendirdi. Bölgedeki gerginliğin istikrarları sarsacağını söyleyen Çetin, Ukrayna Grivnası’nda paha kaybının devam ettiğini, borsadaki yabancıların büyük kısmının çıktığını; Rusya tarafında da petrol meblağlarının 88 dolar düzeylerinden 99 dolara çıktığını, gaz fiyatlarının da yükseldiğini vurgulayarak, “İki taraf için de güzel olmayan bir durum. Lakin Ukrayna kesinlikle ki daha fazla etkileniyor” dedi. Gerginliğin tırmanması halinde turizm, havacılık, inşaat/müteahhitlik, besin dallarının olumsuz etkileneceğini söyleyen Çetin, “Ukrayna bizim için pek değerli bir ülke. İki ülkenin 7,4 milyar dolar ticaret hacmi var, 3 milyar dolar ihracat yaptık, 4,4 milyar ithalatımız var. Bu devam ediyor. Lakin bölgedeki gerginlikten dolayı karşılıklı iş hacmimizde bir ölçü düşüş olabilir. Turist sayısı da etkilenebilir. Ukraynalı turist sayısı geçen yıl 2 milyondu. Rusya da Türkiye’nin büyük turizm partneri. Türkiye turizm gelirlerinin yüzde 10’unu Rusya’dan elde ediyor. ötürüsıyla bu iki taraftan da bize badire yaşatır” diye konuştu. Çetin, “şu an için” UkUkrayna ile ticari faaliyetlerde sorun olmadığını da kelamlarına ekledi.
4,5 milyar dolarlık yatırım var
Memleketler arası Türkiye Ukrayna İş İnsanları Derneği (TUİD) Lideri Burak Pehlivan, Soğuk Savaş’tan bu yana memleketler arası sistem için en kritik saatlerin yaşandığı bir müddetçten geçildiğini belirterek, “Savaşın en büyük kaybedeni coğrafyamız olur. Muhtemel bir savaştan Ukrayna ve Rusya’dan daha sonra açık orta en büyük ziyanı Türkiye görür” dedi. İş dünyasının sürecin korkulan senaryolara evrilmeden çözülmesini ümit ettiğini kaydeden Pehlivan, “Ukrayna Türkiye’nin hem komşusu hem stratejik partneri. Burada 4,5 milyar doların üzerinde Türk yatırımı var. 700’ün üzerinden firmamız faaliyet gösteriyor. Türk işletmeler burada 30 binin üzerinde bir istihdam yaratıyor. Geçen yıl Türk müteahhitler burada 2 milyar dolara yakın iş aldı. 2,5 milyar doların üzerinde de devam eden iş var. Türkiye’ye en çok turist gönderen 3’üncü ülke Ukrayna. bununla birlikte besin ithalatımızın yaklaşık yüzde 40’ını bu iki ülkeden yapıyoruz. Tüm bu parametreleri ortaya koyduğumuzda burada yaşanacak bir derdin ülkemize dalga dalga gelecek hayli önemli tesirleri olur” tabirlerini kullandı. Pehlivan da “şu an için” Ukrayna’da devam eden projelerde, ticari faaliyetlerde ve bankacılık sisteminde sorun olmadığını kelamlarına ekledi.
En büyük kayıp turizmde olur
Güney Ege Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (GETOB) Lideri ve Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Lider Yardımcısı Bülent Bülbüloğlu, son birkaç yıldır Rusya ve Ukrayna’nın turizmin değerli ana kaynak pazarlarından olduğunu vurguladı. İki ülke içindeki gerginliğin uzun sürmesi ve hava trafiğinin kapanması durumunda turizm kesiminin darbe alacağını belirten Bülbüloğlu, “Rusya’dan 5 milyon turist geldi. Bu yıl üzerine çıkarma maksadımız vardı. Ukrayna tarafında her halükârda 1 milyonluk bir turist kaybımız olacak, ekonomik olarak da zayıfl ayabilir. Rusya’da daha büyük kayıp olabilir. Biz döneme kadar sürmesini beklemiyoruz. Fakat berbat senaryoda bu iki ülkeden 4-5 milyon turist kaybımız olabilir. Bu da 5 milyar dolarlık gelir kaybı yaratır. Zira, bu iki ülkedeki kayıplar turizmde istikrarları de bozar. Başka pazarlarda da tutarlarımızı düşürmek zorunda kalırız. Savaş ortamında arz-talep istikrarı bozulduğunda düzgün bir dönem geçirmek mümkün olmaz. Bu yıla da umutla başlamıştık fakat 5 yıldır toparlanamayan turizm bölümü güç durumda kalır. Lakin biz yaz dönemine kadar gerginliğin çözüleceğini umut ediyoruz” değerlendirmesini yaptı.
Dericiler sonlu tesir bekliyor
Rusya ve Ukrayna, deri ve deri konfeksiyon dalı için değerli iki pazar. İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği Lideri Mustafa Şenocak, son bir haftadır her iki pazarda da bir sakinlik yaşandığını ve bunun sebebinin de iki ülke içinde yaşanan tansiyon olduğunu söylemiş oldu. Şenocak, “Sorunun bölgesel kalacağını iddia ve umut ediyoruz. aslına bakarsanız geçiş devrindeyiz bölüm için. Haliyle hudutlu bir tesiri olacaktır.”
Besinde fiyat ve hammaddeye erişim kaygısı arttı
TOBB Besin Sanayi Meclis Lideri Necdet Buzbaş da savaş yahut savaş emarelerinin ortaya çıkması halinde, coğrafik yakınlık niçiniyle Türkiye’nin epeyce etkileneceğini söylemiş oldu. Rusya’ya, Ukrayna üzerinden vakit zaman ihracat yapıldığını ve mesela domateste kotanın dolmasıyla bu ülke üzerinden domates gönderildiğini aktaran Buzbaş, “Bizim temel tarım mamüllerinde buğday, arpa, ayçiçeği ham yahut çekirdek olarak en büyük ithalat kaynağımız, yakınlığı niçiniyle Ukrayna. ötürüsıyla kelam konusu eserler Türkiye’deki besin endüstrinin hammaddeleri, temel girdileri içinde bulunuyor. Savaş belirtileri niçiniyle evvel fiyatlar yükselecek. Hammaddeye ulaşım da derde girecek. Ayrıyeten Ukrayna kendi vatandaşlarına yetebilmek için kota ve kısıtlamalar getirebilir. Bir fiyat hareketi artacak, ikincisi de hammaddeye ulaşım olmayabilir. Bir an evvel Ukrayna’dan yaptığımız ithalata alternatif kaynaklar bulmamız gerekiyor” biçiminde konuştu
Ukrayna’ya gemi ile taşıma yüzde 20 daha değerli oldu
Ukrayna limanlarına kimsenin gitmek istemediğini ve sigorta firmalarının gemileri sigorta yapmadığını kaydeden Taban Besin CEO’su Hasan Hacıhaliloğlu, yaşanılan durumdan dolayı Rusya’nın Ukrayna limanlarına giden gemilere müsaade vermediğini, vermesi halinde bile ortalama 15 gün beklettiğini söylemiş oldu. Rusya’ya bir seyahat planladıklarını lakin ertelemek durumda kaldıklarını söz eden Hacıhaliloğlu, “bir daha Rus şirketlerinden mal almak sıkıntı olamaya başladı. Uygulanması beklenen yaptırımlardan Rusya’daki hesaplara para göndermek fazlaca sıkıntı ve risk taşıyor. Ukrayna tarafında ise en büyük mısır ihracatçısı ve ihracat edebilecek 6 milyon ton buğdayı bulunuyor. Şu an Ukrayna’ya gemi bulmak yüzde 20 daha pahalı” dedi.
ÇİB: Tedarikteki aksaklık üretimi olumsuz tesirler
Rusya ve Ukrayna’nın çelik bölümü için her manada kritik iki ülke olduğunu belirten Çelik İhracatçılar Birliği (ÇİB) Lider Yardımcısı ve Çolakoğlu Metalurji Genel Müdürü Uğur Dalbeler, “İki ülke çelik kesimi için hammadde, yarı eser ve eserler için büyük tedarik kaynakları. Bu iki ülkeden yaklaşık 8,3 milyon ton ithalat yapılıyor. Bu ülkelerden tedarikte yaşanacak aksaklık üretime negatif yansır. Sevkiyatların nasıl etkileneceğine nazaran iç piyasada eser zahmeti da yaşanabilir” diye konuştu.
“İlk etapta en büyük risk petrol fiyatlarındaki istikrarsızlık”
TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayii Meclis Lideri Yavuz Eroğlu, Rusya-Ukrayna içinde yaşanacak mümkün bir savaşın, petrol arzında aksaklıklara yol açabileceğini söylerken, “Bizim hammaddemiz petrolle irtibatlı olduğu için, birinci etapta dikkat çeken risk petrol fiyatlarındaki istikrarsızlık olacaktır. Şu an krizin boyutu nerelere masraf bilemeyiz lakin bu biçimde durumlarda genelde petrolde mümkün bir arz düşüncesinin gündeme gelmesi, aslına bakarsanız devasa yükseklikte olan hammaddemizin bir ölçü daha artmasına niye olabilir. İlerleyen süreçte o ülkelere mal alışverişimiz de etkilenebilir” tabirlerini kullandı.
MAİB: Makine dalına derin tesirleri olmayacaktır
Türkiye makine ihracatında Rusya’nın en süratli büyüyen ülkeler içinde yer aldığını söyleyen Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) Lideri Kutlu Karavelioğlu, son senelerda öne çıkan istikrarın 2021 yılında Rusya’ya ihracatı yüzde 35,5 artışla 813 milyon dolara taşıdığını vurguladı. Karavelioğlu, Ukrayna krizinin, Rusya’ya mümkün bir yaptırım ortaya çıkarması sıkıntısının çok bilinmezlik içerdiğini belirterek, “Makine ithalatı 50 milyar dolara yaklaşmış olan Rusya, makinelerin yüzde 30’unu Çin’den alıyor; değerli bir tedarikçisi var yani. Öte yandan yüklü ithalatı Batı’dan. ötürüsıyla Batı’nın Rusya’ya sermaye ve tüketim malı satma üzerinden yaptırım uygulama ihtimalini düşük görüyoruz. Bu nevi ambargoların üçüncü ülkeler üzerinden çarçabuk by-pass edildiğine tekraren şahit olduk; yani pratiğini görmüyoruz. Ukrayna ile ticari münasebetler konusunda ise, geçtiğimiz haftalarda imzalanan Türkiye-Ukrayna Hür Ticaret Anlaşması’nın olumlu tesirleri olacaktır. Özetle, bu gerginliğin, makine kesimine derin tesirleri olmayacağı ümidindeyiz” diye konuştu. Mümkün bir savaşın, petrol arzında aksaklıklara yol açabileceğini söylerken, “Bizim hammaddemiz petrolle ilişkili olduğu için, birinci etapta dikkat çeken risk petrol fiyatlarındaki istikrarsızlık olacaktır.” tabirlerini kullandı.
“Ukrayna’nın her yerinde şantiyelerimiz var”
Türk Müteahhitler Birliği Lideri Erdal Eren, iki ülke içinde gelişen bu sürecin Türk inşaat dalını olumsuz etkilemesine kesin gözüyle bakıyor. Eren, “Ukrayna son 10 yıl ortasında gitgide daha fazla iş aldığımız bir pazar olmuştu. Siyasi bağlar bizim orda daha fazla iş almamızı sağladı. Şirketlerimizin Ukrayna’nın her yerinde şantiyeleri var. Teklif hazırlayanlar ve ihaleye girenler var. Bu niçinle tasa başladı. Umarım sağduyu ağır basar” diye konuştu. Ayrıyeten Rusya ve Ukrayna’dan gelen turistlerin kaldığı kıyı bölgelerindeki otellerin büyük kısmını bir daha Müteahhitler Birliği üyesi firmaların işlettiğini belirten Eren, “Pandemide otellerimiz kapalıydı. Bu yıl açılacak diye düşünürken mümkün savaş hali hem Avrupalıların seyahatlerini azaltacak birebir vakitte aslına bakarsan fazlaca kıymetli konuk kaynağımız olan Rusya ve Ukrayna’yı da etkileyecek. bu biçimde bakınca hoş bir tablo ortaya çıkmıyor” diye konuştu.
İki ülkeyle 40 milyar dolarlık iş hacmi var
Göker BİLGİÇ
Tüm dünyanın gözü Doğu Avrupa’ya çevrildi. Rusya tansiyonu artıran adımları ve işgal söylentileri Ukrayna’yı iktisadında önemli ziyana yol açıyor. Ukrayna’da yaşanan kriz ülkede faaliyet gösteren biroldukça Türk şirketi için de risk yaratıyor. Ukrayna’da faaliyet gösteren Türk şirketleri şunlar: Turkcell’in tamamına sahip olduğu iştiraki Lifecell, Ukrayna’nın en büyük üçüncü taşınabilir operatörü pozisyonunda. 2005 yılından bu yana ülkede faaliyet gösteren şirketin, 10 milyonu aşkın abonesi bulunuyor.
Her iki ülkede de dev yatırımlar var
Anadolu Efes ile AB InBev’in ortak teşebbüsü AB InBev Efes, Ukrayna ve Rusya’da pazarın başkan şirketleri içinde yer alıyor. Şirketin Ukrayna’da 7 bin çalışanı ve 3 bira fabrikası, Rusya’da ise 11 bira fabrikası bulunuyor. Cam ambalaj pazarının değerli şirketlerinden Şişecam da hem Ukrayna birebir vakitte Rusya’da üretim yapıyor. Şirketin Rusya’da 5, Ukrayna’da 1 tesisi bulunuyor. Ukrayna, Türk inşaat şirketlerinin ağır faaliyet gösterdiği bir pazar. Türk şirketleri Ukrayna’nın bilhassa altyapı projelerinde isminden kelam ettiriyor. Doğuş İnşaat ve Onur İnşaat pazardaki kuvvetli Türk şirketleri içinde yer alıyor. yavaşça ve ağır ticari araç üreticisi Karsan ve Koç Topluluğu şirketlerinden Otokar da Ukrayna’ya yaptıkları otobüs ihracatıyla dikkat çekiyor. Karsan, Kharkiv Belediyesi ile Nisan 2021’de 500 araçlık dev bir iş birliğine imza attı. Ocak ayında 150 aracı teslim eden şirket, ülkede üretim tesisi kurmayı da planlıyor. Otokar da, 2020 yılında Ukrayna’nın Vinitsa Bölgesi ile 18 milyon liralık muahede yapmıştı. 10 adet otobüs Eylül 2021’de teslim edildi. Holding, geçtiğimiz senelerda Budget başta olmak üzere araç kiralama kesimine yönelik de yatırım yapmıştı. Türkiye ile Ukrayna içindeki ekonomik yakınlaşmanın en çok tesir gösterdiği bölümler içinde savunma sanayi yer aldı. Türk şirketlerinin Ukrayna’ya savunma ve havacılık sanayi ihracatı 2021 yılında bundan evvelki yıla göre yüzde 500’ün üzerinde artarak 124 milyon 301 bin dolar olarak gerçekleşti. 2020 yılında kelam konusu dataya ait sayı 19 milyon dolar civarındaydı. Bu şirketler içerisinde ise ASELSAN ile Baykar öne çıktı. Ülkede, güç kesiminde de kuvvetli Türk şirketleri var. Aksa Güç, geçen yıl Ukrayna’nın iki belediyesi ile iş birliği mutabakatı imzalamıştı. Şirket, İzmail Belediye Meclisi ile yapılan mutabakatla 260 MW’lık doğalgaz santralini finanse edecek ve işletecek. Aksa, ayrıyeten Odessa kentine bir elektrik santrali kurulması için muahede imzaladı. Teşebbüs Elektrik iştiraki Europower Ukraine LLC, geçen yılın son günlerinde Odessa kentindeki fabrikası inşaatının tamamlandığını duyurdu.
Nakliyecilerden Rusya’ya acil Ro-Ro sınırı daveti
Aysel YÜCEL
Rusya ile Ukrayna içinde yaşanan gerginlik, memleketler arası nakliyat bölümünde de telaş yarattı. Zira Ukrayna, Türkiye’nin en değerli dış ticaret partnerlerinden olan Rusya’ya yönelik taşımalarda değerli bir transit ülke pozisyonunda. Türkiye’den Rusya’ya yapılan taşımaların yüzde 50’si Ukrayna üzerinden gerçekleşiyor. Öteki bir alternatif ise Gürcistan ve Azerbaycan üzerinden yapılan taşımalar. Lakin, Gürcistan-Rusya hudut kapısı düşük hacme sahip, sıklıkla Ermeni ve Rus araçları bu kapıyı kullanıyor. Azerbaycan-Rusya hudut kapısında da kapasite yetersizliği kelam konusu. Bilhassa Rusya’ya yönelik taşımalarda zahmet yaşanabileceğini lisana getiren nakliyeciler, iki ülke içinde direkt bir Ro-Ro sınırı kurulmasının aciliyet kazandığını vurguluyor. DÜNYA’ya konuşan UND İcra Konseyi Lideri Alper Özel, “Rusya birtakım eser kümelerinin Ukrayna üzerinden Rusya’ya gelmesini yasakladı. İhracatçılar ve ithalatçılar Gürcistan-Rusya ve Azerbaycan-Rusya hudut kapılarına mağdur bırakılıyor. Biz nakliyeciler olarak, Türk ve Rus makamlarına açık davet yapıyoruz artık Türkiye ve Rusya içinde direkt bir Ro-Ro çizgisi kurulması şart” dedi. Türkiye’den, Rusya’ya karayolu ile yıllık yaklaşık 40 bini aşkın taşıma yapıyor.
Navlun yüzde 50 artabilir
Memleketler arası Nakliyecilik ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Lideri Ayşem Ulusoy, Rusya ve Ukrayna içindeki tansiyonun yükselmesinin navlun artışına niye olacağını belirterek şu açıklamayı yaptı: “Mevcut durumu lojistik bölümü özelinde değerlendirdiğimizde evvela iki mevzuyu gündeme getirmekte fayda var. Bunlardan birincisi ülkemizin önemli manada dünya çapında fark yarattığı ‘Sivil Savunma Lojistiği’nin durumu. Bu ve gibisi gerginlikler, muhtemel savaş ihtimali ülkemize hizmet bölümü manasında nitekim ziyan verebilir. Öteki mevzu ise bu gerginliğin savaşa dönüşmesi durumunda alternatif güzergahların acilen belirlenmesi, mevcut rotalardaki geçişler için gerekli tedbirlerin alınması. Gürcistan’ın Verhniy Lars Kapısı ve Azerbaycan Derbent Kapısı alternatif güzergahlar olarak öne çıksa da uzun vadede sorun yaşanacak. Zira her iki kapı da yük trafiğinin bu tarafa kayması durumunda hem teknolojik altyapı birebir vakitte araç beklemeleri için yetersiz kalacak. Rusya ile ticaret hacmimizin yaklaşık yüzde 60-65 kadarının Ukrayna üzerinden sağlandığını göz önüne aldığımızda bu iki kapıda fazlaca önemli birikmelerin yaşanması mümkün. Burada kapı geçişlerinin ve transit müddetlerin en az 10 gün kadar uzaması kelam konusu olabilir. Navlunların da bu badirelerden dolayı yüzde 40-50 oranında yükselmesi mümkünlüğünü da göz arkası etmemekte yarar olacak. Öteki bir alternatif ise Belarus ve Polonya’nın HUB olarak kullanılması olabilir. Bu rotalar üzerinden Rusya’ya varış sağlanabilir.”
“Kuzey Akım restleşmesi önümüzdeki kış etkiler”
Almanya’nın Kuzey Akım-2’nin durdurulduğunu açıklaması, akabinde Rusya’nın karşılık olarak doğal gaz meblağlarında 2 bin Euro düzeyini işaret etmesi güç krizini körüklüyor. Restleşmenin Türkiye’yi önümüzdeki kış etkileyebileceği belirtiliyor. GazDay Genel Müdürü Mehmet Doğan, yaşanan gerginliğin güç kaynaklı olmadığını, lakin bugün gelinen noktada mevcut güç krizini daha da artırabileceğini söylemiş oldu. Avrupa’nın bu kışı Kuzey Akım-2 olmadan geçirdiğini, Rusya’nın da bu projede yer alan 2 borudan en azından birinin bu yıl açılmasını beklediğini söyleyen Doğan, “Fakat bugün gelinen noktada Avrupa hayli net bir karar aldı ve durdurdu. Sorunlu bir vakit olacak” dedi. Fiyatlarda artış beklendiğini söyleyen Doğan, “Bu sonucun yazın tesirini göstermeyeceği söyleniyor, lakin Avrupa’nın depoları doldurması gerekecek, gaza gereksinimi olacak. Mart ve nisanda talep düşeceği için birden tesiri görülmeyebilir. Lakin depoların doldurulması gerektiği için ağustos-eylül itibariyle kahır olur. Rusya’nın doğalgazı azaltma senaryosunda hem fiyatlar hayli artar birebir vakitte Avrupa fazlaca sorunlu bir kış yaşar. Genel olarak dünyada bir güç krizi var. Bu gelişme de krizi daha hayli artıracaktır” dedi. Mevcut krizin Türkiye’ye yazın epeyce büyük tesiri olmayacağını kaydeden Doğan, “Ama biz de yazın depoları doldurmak zorundayız. Olağan boru sınırları, kontratlar depoları doldurmak için yetmiyor. Kesinlikle bir ölçü da LNG almak zorundayız. Biraz daha hazırlıklıyız fakat kışın bizi de etkiler” tabirlerini kullandı.
Okumaya devam et...
Rusya ile Ukrayna’yı savaşın eşiğine getiren kriz, Türk iş dünyası tarafınca yakından takip ediliyor. Gerginliğin tırmanması hammadde ve besin fiyatlarını baskılarken, milletlerarası nakliyat noktasında tasalar artıyor. Turizmden inşaata, besinden demir/demir dışı metallere kadar biroldukca bölümde kaygı hakim. İki ülke içindeki mümkün savaşın en hayli Türkiye’yi etkileyeceğine kesin gözüyle bakılıyor.
DEİK Türkiye-Avrasya İş Kurulları Koordinatör Lideri Ruşen Çetin, bölgedeki gelişmeleri ve Türkiye’ye muhtemel tesirlerini DÜNYA’ya kıymetlendirdi. Bölgedeki gerginliğin istikrarları sarsacağını söyleyen Çetin, Ukrayna Grivnası’nda paha kaybının devam ettiğini, borsadaki yabancıların büyük kısmının çıktığını; Rusya tarafında da petrol meblağlarının 88 dolar düzeylerinden 99 dolara çıktığını, gaz fiyatlarının da yükseldiğini vurgulayarak, “İki taraf için de güzel olmayan bir durum. Lakin Ukrayna kesinlikle ki daha fazla etkileniyor” dedi. Gerginliğin tırmanması halinde turizm, havacılık, inşaat/müteahhitlik, besin dallarının olumsuz etkileneceğini söyleyen Çetin, “Ukrayna bizim için pek değerli bir ülke. İki ülkenin 7,4 milyar dolar ticaret hacmi var, 3 milyar dolar ihracat yaptık, 4,4 milyar ithalatımız var. Bu devam ediyor. Lakin bölgedeki gerginlikten dolayı karşılıklı iş hacmimizde bir ölçü düşüş olabilir. Turist sayısı da etkilenebilir. Ukraynalı turist sayısı geçen yıl 2 milyondu. Rusya da Türkiye’nin büyük turizm partneri. Türkiye turizm gelirlerinin yüzde 10’unu Rusya’dan elde ediyor. ötürüsıyla bu iki taraftan da bize badire yaşatır” diye konuştu. Çetin, “şu an için” UkUkrayna ile ticari faaliyetlerde sorun olmadığını da kelamlarına ekledi.
4,5 milyar dolarlık yatırım var
Memleketler arası Türkiye Ukrayna İş İnsanları Derneği (TUİD) Lideri Burak Pehlivan, Soğuk Savaş’tan bu yana memleketler arası sistem için en kritik saatlerin yaşandığı bir müddetçten geçildiğini belirterek, “Savaşın en büyük kaybedeni coğrafyamız olur. Muhtemel bir savaştan Ukrayna ve Rusya’dan daha sonra açık orta en büyük ziyanı Türkiye görür” dedi. İş dünyasının sürecin korkulan senaryolara evrilmeden çözülmesini ümit ettiğini kaydeden Pehlivan, “Ukrayna Türkiye’nin hem komşusu hem stratejik partneri. Burada 4,5 milyar doların üzerinde Türk yatırımı var. 700’ün üzerinden firmamız faaliyet gösteriyor. Türk işletmeler burada 30 binin üzerinde bir istihdam yaratıyor. Geçen yıl Türk müteahhitler burada 2 milyar dolara yakın iş aldı. 2,5 milyar doların üzerinde de devam eden iş var. Türkiye’ye en çok turist gönderen 3’üncü ülke Ukrayna. bununla birlikte besin ithalatımızın yaklaşık yüzde 40’ını bu iki ülkeden yapıyoruz. Tüm bu parametreleri ortaya koyduğumuzda burada yaşanacak bir derdin ülkemize dalga dalga gelecek hayli önemli tesirleri olur” tabirlerini kullandı. Pehlivan da “şu an için” Ukrayna’da devam eden projelerde, ticari faaliyetlerde ve bankacılık sisteminde sorun olmadığını kelamlarına ekledi.
En büyük kayıp turizmde olur
Güney Ege Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (GETOB) Lideri ve Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Lider Yardımcısı Bülent Bülbüloğlu, son birkaç yıldır Rusya ve Ukrayna’nın turizmin değerli ana kaynak pazarlarından olduğunu vurguladı. İki ülke içindeki gerginliğin uzun sürmesi ve hava trafiğinin kapanması durumunda turizm kesiminin darbe alacağını belirten Bülbüloğlu, “Rusya’dan 5 milyon turist geldi. Bu yıl üzerine çıkarma maksadımız vardı. Ukrayna tarafında her halükârda 1 milyonluk bir turist kaybımız olacak, ekonomik olarak da zayıfl ayabilir. Rusya’da daha büyük kayıp olabilir. Biz döneme kadar sürmesini beklemiyoruz. Fakat berbat senaryoda bu iki ülkeden 4-5 milyon turist kaybımız olabilir. Bu da 5 milyar dolarlık gelir kaybı yaratır. Zira, bu iki ülkedeki kayıplar turizmde istikrarları de bozar. Başka pazarlarda da tutarlarımızı düşürmek zorunda kalırız. Savaş ortamında arz-talep istikrarı bozulduğunda düzgün bir dönem geçirmek mümkün olmaz. Bu yıla da umutla başlamıştık fakat 5 yıldır toparlanamayan turizm bölümü güç durumda kalır. Lakin biz yaz dönemine kadar gerginliğin çözüleceğini umut ediyoruz” değerlendirmesini yaptı.
Dericiler sonlu tesir bekliyor
Rusya ve Ukrayna, deri ve deri konfeksiyon dalı için değerli iki pazar. İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği Lideri Mustafa Şenocak, son bir haftadır her iki pazarda da bir sakinlik yaşandığını ve bunun sebebinin de iki ülke içinde yaşanan tansiyon olduğunu söylemiş oldu. Şenocak, “Sorunun bölgesel kalacağını iddia ve umut ediyoruz. aslına bakarsanız geçiş devrindeyiz bölüm için. Haliyle hudutlu bir tesiri olacaktır.”
Besinde fiyat ve hammaddeye erişim kaygısı arttı
TOBB Besin Sanayi Meclis Lideri Necdet Buzbaş da savaş yahut savaş emarelerinin ortaya çıkması halinde, coğrafik yakınlık niçiniyle Türkiye’nin epeyce etkileneceğini söylemiş oldu. Rusya’ya, Ukrayna üzerinden vakit zaman ihracat yapıldığını ve mesela domateste kotanın dolmasıyla bu ülke üzerinden domates gönderildiğini aktaran Buzbaş, “Bizim temel tarım mamüllerinde buğday, arpa, ayçiçeği ham yahut çekirdek olarak en büyük ithalat kaynağımız, yakınlığı niçiniyle Ukrayna. ötürüsıyla kelam konusu eserler Türkiye’deki besin endüstrinin hammaddeleri, temel girdileri içinde bulunuyor. Savaş belirtileri niçiniyle evvel fiyatlar yükselecek. Hammaddeye ulaşım da derde girecek. Ayrıyeten Ukrayna kendi vatandaşlarına yetebilmek için kota ve kısıtlamalar getirebilir. Bir fiyat hareketi artacak, ikincisi de hammaddeye ulaşım olmayabilir. Bir an evvel Ukrayna’dan yaptığımız ithalata alternatif kaynaklar bulmamız gerekiyor” biçiminde konuştu
Ukrayna’ya gemi ile taşıma yüzde 20 daha değerli oldu
Ukrayna limanlarına kimsenin gitmek istemediğini ve sigorta firmalarının gemileri sigorta yapmadığını kaydeden Taban Besin CEO’su Hasan Hacıhaliloğlu, yaşanılan durumdan dolayı Rusya’nın Ukrayna limanlarına giden gemilere müsaade vermediğini, vermesi halinde bile ortalama 15 gün beklettiğini söylemiş oldu. Rusya’ya bir seyahat planladıklarını lakin ertelemek durumda kaldıklarını söz eden Hacıhaliloğlu, “bir daha Rus şirketlerinden mal almak sıkıntı olamaya başladı. Uygulanması beklenen yaptırımlardan Rusya’daki hesaplara para göndermek fazlaca sıkıntı ve risk taşıyor. Ukrayna tarafında ise en büyük mısır ihracatçısı ve ihracat edebilecek 6 milyon ton buğdayı bulunuyor. Şu an Ukrayna’ya gemi bulmak yüzde 20 daha pahalı” dedi.
ÇİB: Tedarikteki aksaklık üretimi olumsuz tesirler
Rusya ve Ukrayna’nın çelik bölümü için her manada kritik iki ülke olduğunu belirten Çelik İhracatçılar Birliği (ÇİB) Lider Yardımcısı ve Çolakoğlu Metalurji Genel Müdürü Uğur Dalbeler, “İki ülke çelik kesimi için hammadde, yarı eser ve eserler için büyük tedarik kaynakları. Bu iki ülkeden yaklaşık 8,3 milyon ton ithalat yapılıyor. Bu ülkelerden tedarikte yaşanacak aksaklık üretime negatif yansır. Sevkiyatların nasıl etkileneceğine nazaran iç piyasada eser zahmeti da yaşanabilir” diye konuştu.
“İlk etapta en büyük risk petrol fiyatlarındaki istikrarsızlık”
TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayii Meclis Lideri Yavuz Eroğlu, Rusya-Ukrayna içinde yaşanacak mümkün bir savaşın, petrol arzında aksaklıklara yol açabileceğini söylerken, “Bizim hammaddemiz petrolle irtibatlı olduğu için, birinci etapta dikkat çeken risk petrol fiyatlarındaki istikrarsızlık olacaktır. Şu an krizin boyutu nerelere masraf bilemeyiz lakin bu biçimde durumlarda genelde petrolde mümkün bir arz düşüncesinin gündeme gelmesi, aslına bakarsanız devasa yükseklikte olan hammaddemizin bir ölçü daha artmasına niye olabilir. İlerleyen süreçte o ülkelere mal alışverişimiz de etkilenebilir” tabirlerini kullandı.
MAİB: Makine dalına derin tesirleri olmayacaktır
Türkiye makine ihracatında Rusya’nın en süratli büyüyen ülkeler içinde yer aldığını söyleyen Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) Lideri Kutlu Karavelioğlu, son senelerda öne çıkan istikrarın 2021 yılında Rusya’ya ihracatı yüzde 35,5 artışla 813 milyon dolara taşıdığını vurguladı. Karavelioğlu, Ukrayna krizinin, Rusya’ya mümkün bir yaptırım ortaya çıkarması sıkıntısının çok bilinmezlik içerdiğini belirterek, “Makine ithalatı 50 milyar dolara yaklaşmış olan Rusya, makinelerin yüzde 30’unu Çin’den alıyor; değerli bir tedarikçisi var yani. Öte yandan yüklü ithalatı Batı’dan. ötürüsıyla Batı’nın Rusya’ya sermaye ve tüketim malı satma üzerinden yaptırım uygulama ihtimalini düşük görüyoruz. Bu nevi ambargoların üçüncü ülkeler üzerinden çarçabuk by-pass edildiğine tekraren şahit olduk; yani pratiğini görmüyoruz. Ukrayna ile ticari münasebetler konusunda ise, geçtiğimiz haftalarda imzalanan Türkiye-Ukrayna Hür Ticaret Anlaşması’nın olumlu tesirleri olacaktır. Özetle, bu gerginliğin, makine kesimine derin tesirleri olmayacağı ümidindeyiz” diye konuştu. Mümkün bir savaşın, petrol arzında aksaklıklara yol açabileceğini söylerken, “Bizim hammaddemiz petrolle ilişkili olduğu için, birinci etapta dikkat çeken risk petrol fiyatlarındaki istikrarsızlık olacaktır.” tabirlerini kullandı.
“Ukrayna’nın her yerinde şantiyelerimiz var”
Türk Müteahhitler Birliği Lideri Erdal Eren, iki ülke içinde gelişen bu sürecin Türk inşaat dalını olumsuz etkilemesine kesin gözüyle bakıyor. Eren, “Ukrayna son 10 yıl ortasında gitgide daha fazla iş aldığımız bir pazar olmuştu. Siyasi bağlar bizim orda daha fazla iş almamızı sağladı. Şirketlerimizin Ukrayna’nın her yerinde şantiyeleri var. Teklif hazırlayanlar ve ihaleye girenler var. Bu niçinle tasa başladı. Umarım sağduyu ağır basar” diye konuştu. Ayrıyeten Rusya ve Ukrayna’dan gelen turistlerin kaldığı kıyı bölgelerindeki otellerin büyük kısmını bir daha Müteahhitler Birliği üyesi firmaların işlettiğini belirten Eren, “Pandemide otellerimiz kapalıydı. Bu yıl açılacak diye düşünürken mümkün savaş hali hem Avrupalıların seyahatlerini azaltacak birebir vakitte aslına bakarsan fazlaca kıymetli konuk kaynağımız olan Rusya ve Ukrayna’yı da etkileyecek. bu biçimde bakınca hoş bir tablo ortaya çıkmıyor” diye konuştu.
İki ülkeyle 40 milyar dolarlık iş hacmi var
- Türkiye’nin 2021 yılında Rusya’ya ihracatı 5,29 milyar dolar, bu ülkeden ithalatı 27,6 milyar dolar oldu.
- Türkiye’nin Ukrayna’ya ihracatı ise 2021’de 2,6 milyar dolar, bu ülkeden ithalatı ise 4,4 milyar dolar.
- 2021’de Türkiye en epeyce turist gönderen ülke bir daha Rusya olurken, yaklaşık 4,7 milyon Rus turist geçen yıl Türkiye’yi ziyaret etti. Türkiye’ye en epeyce ziyaretçi gönderen 3’üncü ülke ise Ukrayna… Geçen yıl Ukrayna’dan Türkiye’ye gelen turist sayısı 2,06 milyon olarak kayıtlara geçti.
Göker BİLGİÇ
Tüm dünyanın gözü Doğu Avrupa’ya çevrildi. Rusya tansiyonu artıran adımları ve işgal söylentileri Ukrayna’yı iktisadında önemli ziyana yol açıyor. Ukrayna’da yaşanan kriz ülkede faaliyet gösteren biroldukça Türk şirketi için de risk yaratıyor. Ukrayna’da faaliyet gösteren Türk şirketleri şunlar: Turkcell’in tamamına sahip olduğu iştiraki Lifecell, Ukrayna’nın en büyük üçüncü taşınabilir operatörü pozisyonunda. 2005 yılından bu yana ülkede faaliyet gösteren şirketin, 10 milyonu aşkın abonesi bulunuyor.
Her iki ülkede de dev yatırımlar var
Anadolu Efes ile AB InBev’in ortak teşebbüsü AB InBev Efes, Ukrayna ve Rusya’da pazarın başkan şirketleri içinde yer alıyor. Şirketin Ukrayna’da 7 bin çalışanı ve 3 bira fabrikası, Rusya’da ise 11 bira fabrikası bulunuyor. Cam ambalaj pazarının değerli şirketlerinden Şişecam da hem Ukrayna birebir vakitte Rusya’da üretim yapıyor. Şirketin Rusya’da 5, Ukrayna’da 1 tesisi bulunuyor. Ukrayna, Türk inşaat şirketlerinin ağır faaliyet gösterdiği bir pazar. Türk şirketleri Ukrayna’nın bilhassa altyapı projelerinde isminden kelam ettiriyor. Doğuş İnşaat ve Onur İnşaat pazardaki kuvvetli Türk şirketleri içinde yer alıyor. yavaşça ve ağır ticari araç üreticisi Karsan ve Koç Topluluğu şirketlerinden Otokar da Ukrayna’ya yaptıkları otobüs ihracatıyla dikkat çekiyor. Karsan, Kharkiv Belediyesi ile Nisan 2021’de 500 araçlık dev bir iş birliğine imza attı. Ocak ayında 150 aracı teslim eden şirket, ülkede üretim tesisi kurmayı da planlıyor. Otokar da, 2020 yılında Ukrayna’nın Vinitsa Bölgesi ile 18 milyon liralık muahede yapmıştı. 10 adet otobüs Eylül 2021’de teslim edildi. Holding, geçtiğimiz senelerda Budget başta olmak üzere araç kiralama kesimine yönelik de yatırım yapmıştı. Türkiye ile Ukrayna içindeki ekonomik yakınlaşmanın en çok tesir gösterdiği bölümler içinde savunma sanayi yer aldı. Türk şirketlerinin Ukrayna’ya savunma ve havacılık sanayi ihracatı 2021 yılında bundan evvelki yıla göre yüzde 500’ün üzerinde artarak 124 milyon 301 bin dolar olarak gerçekleşti. 2020 yılında kelam konusu dataya ait sayı 19 milyon dolar civarındaydı. Bu şirketler içerisinde ise ASELSAN ile Baykar öne çıktı. Ülkede, güç kesiminde de kuvvetli Türk şirketleri var. Aksa Güç, geçen yıl Ukrayna’nın iki belediyesi ile iş birliği mutabakatı imzalamıştı. Şirket, İzmail Belediye Meclisi ile yapılan mutabakatla 260 MW’lık doğalgaz santralini finanse edecek ve işletecek. Aksa, ayrıyeten Odessa kentine bir elektrik santrali kurulması için muahede imzaladı. Teşebbüs Elektrik iştiraki Europower Ukraine LLC, geçen yılın son günlerinde Odessa kentindeki fabrikası inşaatının tamamlandığını duyurdu.
Nakliyecilerden Rusya’ya acil Ro-Ro sınırı daveti
Aysel YÜCEL
Rusya ile Ukrayna içinde yaşanan gerginlik, memleketler arası nakliyat bölümünde de telaş yarattı. Zira Ukrayna, Türkiye’nin en değerli dış ticaret partnerlerinden olan Rusya’ya yönelik taşımalarda değerli bir transit ülke pozisyonunda. Türkiye’den Rusya’ya yapılan taşımaların yüzde 50’si Ukrayna üzerinden gerçekleşiyor. Öteki bir alternatif ise Gürcistan ve Azerbaycan üzerinden yapılan taşımalar. Lakin, Gürcistan-Rusya hudut kapısı düşük hacme sahip, sıklıkla Ermeni ve Rus araçları bu kapıyı kullanıyor. Azerbaycan-Rusya hudut kapısında da kapasite yetersizliği kelam konusu. Bilhassa Rusya’ya yönelik taşımalarda zahmet yaşanabileceğini lisana getiren nakliyeciler, iki ülke içinde direkt bir Ro-Ro sınırı kurulmasının aciliyet kazandığını vurguluyor. DÜNYA’ya konuşan UND İcra Konseyi Lideri Alper Özel, “Rusya birtakım eser kümelerinin Ukrayna üzerinden Rusya’ya gelmesini yasakladı. İhracatçılar ve ithalatçılar Gürcistan-Rusya ve Azerbaycan-Rusya hudut kapılarına mağdur bırakılıyor. Biz nakliyeciler olarak, Türk ve Rus makamlarına açık davet yapıyoruz artık Türkiye ve Rusya içinde direkt bir Ro-Ro çizgisi kurulması şart” dedi. Türkiye’den, Rusya’ya karayolu ile yıllık yaklaşık 40 bini aşkın taşıma yapıyor.
Navlun yüzde 50 artabilir
Memleketler arası Nakliyecilik ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Lideri Ayşem Ulusoy, Rusya ve Ukrayna içindeki tansiyonun yükselmesinin navlun artışına niye olacağını belirterek şu açıklamayı yaptı: “Mevcut durumu lojistik bölümü özelinde değerlendirdiğimizde evvela iki mevzuyu gündeme getirmekte fayda var. Bunlardan birincisi ülkemizin önemli manada dünya çapında fark yarattığı ‘Sivil Savunma Lojistiği’nin durumu. Bu ve gibisi gerginlikler, muhtemel savaş ihtimali ülkemize hizmet bölümü manasında nitekim ziyan verebilir. Öteki mevzu ise bu gerginliğin savaşa dönüşmesi durumunda alternatif güzergahların acilen belirlenmesi, mevcut rotalardaki geçişler için gerekli tedbirlerin alınması. Gürcistan’ın Verhniy Lars Kapısı ve Azerbaycan Derbent Kapısı alternatif güzergahlar olarak öne çıksa da uzun vadede sorun yaşanacak. Zira her iki kapı da yük trafiğinin bu tarafa kayması durumunda hem teknolojik altyapı birebir vakitte araç beklemeleri için yetersiz kalacak. Rusya ile ticaret hacmimizin yaklaşık yüzde 60-65 kadarının Ukrayna üzerinden sağlandığını göz önüne aldığımızda bu iki kapıda fazlaca önemli birikmelerin yaşanması mümkün. Burada kapı geçişlerinin ve transit müddetlerin en az 10 gün kadar uzaması kelam konusu olabilir. Navlunların da bu badirelerden dolayı yüzde 40-50 oranında yükselmesi mümkünlüğünü da göz arkası etmemekte yarar olacak. Öteki bir alternatif ise Belarus ve Polonya’nın HUB olarak kullanılması olabilir. Bu rotalar üzerinden Rusya’ya varış sağlanabilir.”
“Kuzey Akım restleşmesi önümüzdeki kış etkiler”
Almanya’nın Kuzey Akım-2’nin durdurulduğunu açıklaması, akabinde Rusya’nın karşılık olarak doğal gaz meblağlarında 2 bin Euro düzeyini işaret etmesi güç krizini körüklüyor. Restleşmenin Türkiye’yi önümüzdeki kış etkileyebileceği belirtiliyor. GazDay Genel Müdürü Mehmet Doğan, yaşanan gerginliğin güç kaynaklı olmadığını, lakin bugün gelinen noktada mevcut güç krizini daha da artırabileceğini söylemiş oldu. Avrupa’nın bu kışı Kuzey Akım-2 olmadan geçirdiğini, Rusya’nın da bu projede yer alan 2 borudan en azından birinin bu yıl açılmasını beklediğini söyleyen Doğan, “Fakat bugün gelinen noktada Avrupa hayli net bir karar aldı ve durdurdu. Sorunlu bir vakit olacak” dedi. Fiyatlarda artış beklendiğini söyleyen Doğan, “Bu sonucun yazın tesirini göstermeyeceği söyleniyor, lakin Avrupa’nın depoları doldurması gerekecek, gaza gereksinimi olacak. Mart ve nisanda talep düşeceği için birden tesiri görülmeyebilir. Lakin depoların doldurulması gerektiği için ağustos-eylül itibariyle kahır olur. Rusya’nın doğalgazı azaltma senaryosunda hem fiyatlar hayli artar birebir vakitte Avrupa fazlaca sorunlu bir kış yaşar. Genel olarak dünyada bir güç krizi var. Bu gelişme de krizi daha hayli artıracaktır” dedi. Mevcut krizin Türkiye’ye yazın epeyce büyük tesiri olmayacağını kaydeden Doğan, “Ama biz de yazın depoları doldurmak zorundayız. Olağan boru sınırları, kontratlar depoları doldurmak için yetmiyor. Kesinlikle bir ölçü da LNG almak zorundayız. Biraz daha hazırlıklıyız fakat kışın bizi de etkiler” tabirlerini kullandı.
Okumaya devam et...