semaver
Active member
Türkiye’de 18 lisan tehdit altında: Anlıyorum lakin konuşamıyorum Bugün Memleketler arası Anadili Günü. Dünya genelinde yaklaşık 6 bin lisan konuşuluyor. Bunların yüzde 43’ü yok olma tehlikesi altında. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) ‘Tehlike Altındaki Lisanlar Atlası’na bakılırsa her 15 günde 1 lisan yok oluyor.
UNESCO tehlike altındaki lisanları; ‘kırılgan’ ‘açıkça tehlikede’, ‘ciddi manada tehlikede’, ‘son derece tehlikede’ ve ‘kaybolmuş’ kategorileri altında ele alıyor. Örgütün bilgilerine göre Türkiye’de Kapadokya Yunancası, Mlahso, Ubıhça lisanları yok oldu, 18 lisan ise tehlike altında.
Bu lisanlar şu biçimde sıralandı:
Kırılgan lisan: Lisanın, biroldukça çocuk tarafınca konuşulmasına karşın bu kullanmasın mesken üzere belli alanlarla sonlandırıldığı manasına geliyor. Abhazca, Adigece, Kabartayca-Çerkesçe ve Zazaca bu kümede yer alıyor.
Açıkça tehlikede olan lisan: Çocuklar tarafınca anadil olarak öğrenilme oranı çok düşük. Abazaca, Hemşince, Lazca, Pontus Yunancası, Romanca, Süryanice ve Batı Ermenicesi açıkça tehlikede olan lisanlardan.
Önemli manada tehlikede olan lisan: Toplumun yaşlı kesiti tarafınca konuşulan, orta-yaşlı kesim tarafınca anlaşılan fakat çocuklara öğretilmeyen lisanları kapsıyor. Bu sınıflandırmaya göre Gagauzca, Ladino ve Turoyo önemli manada tehlikede.
Son derece tehlikede olan lisan: Toplumun yaşlı kesiti tarafınca nadiren konuşuluyor. Türkiye’de bu kategoriye giren tek lisan ise yalnızca 4 kişinin konuştuğu Hertevin.
LİSANLAR ASİMİLE EDİLDİ
Bilhassa gençlerin anadilleri için en epey kullandığı cümle “Anlıyorum lakin konuşamıyorum.” Kitle örgütleri temsilcileri ve uzmanlar, devletin anadilleri yaşatmak teşebbüslerinin yetersiz olduğunu ve anadil eğitiminin değerini vurguladı.
Laz Enstitüsü Lideri İsmail Avcı Bucaklişi, “Onlarca yıl bu lisanlar asimile edilmeye çalışıldı. Hayat imkanları ortadan kaldırıldı. Artık artık ‘hasta ölecek biliyoruz, lakin ne vakit ölecek’ diye bekliyoruz” dedi ve ekledi:
“Dilin unutulmaması için yapılacak epey şey var. Öncelikle yayınlar yapılmalı. Eğitimle lisan desteklenmeli. Basılı yayınlar çıkarılmalı. Çocuklar için içerik üretilmeli. Daha da değerlisi ailelerin anadillerini çocuklarına aktarmaları için uğraş göstermeli. Devletin de müspet tavır takınması gerekli. Türkçe ve Kürtçe haricindeki tüm lisanlar tehlike altında. Lazca için online kurs düzenliyoruz. 220 bireyle kurs yaptık önemli kaıtlımdı bu. Gençler ‘anlıyorum ancak konuşamıyorum’ diyor. Lazca bilen çocuk neredeyse yok, fazlaca az sayıda. Gençlerin birçok anlıyor ancak konuşamıyor. Seçmeli derslerin desteklenmesi gerekiyor. Örneğin Lazca seçmeli dersler var lakin son birkaç yıldır sınıf açılmadı. Televizyon yayınları, toplumsal medya yayınları epeyce değerli. Bu talep artık yalnızca devlete havale edilecek bir şey olmaktan çıktı. Toplumun bu hususta hassaslık göstermesi gerekiyor.”
LİSAN ÖLÜRSE KÜLTÜR DE ÖLÜR
Çerkes lisanlarında yayın yapan Jineps Gazetesi İdare Konseyi Üyesi Erdoğan Yılmaz ise şu biçimde konuştu:
YASAKÇI ANLAYIŞ TERKEDİLMELİ
Dersim Dernekleri Federasyonu (DEDEF) Lideri Ali Haydar Ben, dernek olarak Zazaki (Zazaca) kursları verdiklerini lakin bunların kâfi olmadığını lisana getirdi:
“Dili daha da önemsememiz gerektiğine dair çalışmalar ve programlar yapıyoruz. Anadilin derste bilimsel biçimde verilmesi gerekiyor. ‘Her ot kendi kökünde yetişir, her kuş kendi lisanında öter’ diyoruz. Küçüklükten temel eğitimle bu ders verilmeli. Talebimiz yasakçı anlayış terkedilsin, her insanın kendi lisanını öğrenmesi için uygun ortamın yaratılsın.”
20 BİN ÖĞRENCİ KÜRTÇE SEÇTİ
CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu’nun seçmeli lisan derslerine ait soru önergesini yanıtlayan Ulusal Eğitim Bakanı Mahmut Özer, 2021-2022 eğitim-öğretim yılında 20 bin 265 öğrencinin seçmeli lisan olarak Kürtçe’yi tercih ettiğini deklare etti.
Sezgin Tanrıkulu, 2 Şubat tarihinde Mahmut Özer’in yanıtlaması istemiyle TBMM’ye verdiği soru önergesinde, okullarda okutulan seçmeli lisan derslerini ve bu dersleri seçen öğrenci sayısını sordu. Bakan Özer ise önergeye 17 Şubat’ta karşılık verdi. Bakan Özer, 2021-2022 eğitim-öğretim yılında 20 bin 265 öğrencinin, lisan bilimcilerin Kürtçe’nin lehçeleri olarak kabul ettiği Kurmancca (Kurmanci) ve Zazaca dersini seçtiğini deklare etti.
Bakan Özer ayrıyeten, 5-6-7 ve 8’inci sınıf öğrencilerinin Adığece (Latin alfabesinde), Abazca (Kiril alfabesinde), Lazca, Gürcüce, Arnavutça, Boşnakça lisanlarını de tercih edebildiğini bildirdi.
UNESCO tehlike altındaki lisanları; ‘kırılgan’ ‘açıkça tehlikede’, ‘ciddi manada tehlikede’, ‘son derece tehlikede’ ve ‘kaybolmuş’ kategorileri altında ele alıyor. Örgütün bilgilerine göre Türkiye’de Kapadokya Yunancası, Mlahso, Ubıhça lisanları yok oldu, 18 lisan ise tehlike altında.
Bu lisanlar şu biçimde sıralandı:
Kırılgan lisan: Lisanın, biroldukça çocuk tarafınca konuşulmasına karşın bu kullanmasın mesken üzere belli alanlarla sonlandırıldığı manasına geliyor. Abhazca, Adigece, Kabartayca-Çerkesçe ve Zazaca bu kümede yer alıyor.
Açıkça tehlikede olan lisan: Çocuklar tarafınca anadil olarak öğrenilme oranı çok düşük. Abazaca, Hemşince, Lazca, Pontus Yunancası, Romanca, Süryanice ve Batı Ermenicesi açıkça tehlikede olan lisanlardan.
Önemli manada tehlikede olan lisan: Toplumun yaşlı kesiti tarafınca konuşulan, orta-yaşlı kesim tarafınca anlaşılan fakat çocuklara öğretilmeyen lisanları kapsıyor. Bu sınıflandırmaya göre Gagauzca, Ladino ve Turoyo önemli manada tehlikede.
Son derece tehlikede olan lisan: Toplumun yaşlı kesiti tarafınca nadiren konuşuluyor. Türkiye’de bu kategoriye giren tek lisan ise yalnızca 4 kişinin konuştuğu Hertevin.
LİSANLAR ASİMİLE EDİLDİ
Bilhassa gençlerin anadilleri için en epey kullandığı cümle “Anlıyorum lakin konuşamıyorum.” Kitle örgütleri temsilcileri ve uzmanlar, devletin anadilleri yaşatmak teşebbüslerinin yetersiz olduğunu ve anadil eğitiminin değerini vurguladı.
Laz Enstitüsü Lideri İsmail Avcı Bucaklişi, “Onlarca yıl bu lisanlar asimile edilmeye çalışıldı. Hayat imkanları ortadan kaldırıldı. Artık artık ‘hasta ölecek biliyoruz, lakin ne vakit ölecek’ diye bekliyoruz” dedi ve ekledi:
“Dilin unutulmaması için yapılacak epey şey var. Öncelikle yayınlar yapılmalı. Eğitimle lisan desteklenmeli. Basılı yayınlar çıkarılmalı. Çocuklar için içerik üretilmeli. Daha da değerlisi ailelerin anadillerini çocuklarına aktarmaları için uğraş göstermeli. Devletin de müspet tavır takınması gerekli. Türkçe ve Kürtçe haricindeki tüm lisanlar tehlike altında. Lazca için online kurs düzenliyoruz. 220 bireyle kurs yaptık önemli kaıtlımdı bu. Gençler ‘anlıyorum ancak konuşamıyorum’ diyor. Lazca bilen çocuk neredeyse yok, fazlaca az sayıda. Gençlerin birçok anlıyor ancak konuşamıyor. Seçmeli derslerin desteklenmesi gerekiyor. Örneğin Lazca seçmeli dersler var lakin son birkaç yıldır sınıf açılmadı. Televizyon yayınları, toplumsal medya yayınları epeyce değerli. Bu talep artık yalnızca devlete havale edilecek bir şey olmaktan çıktı. Toplumun bu hususta hassaslık göstermesi gerekiyor.”
LİSAN ÖLÜRSE KÜLTÜR DE ÖLÜR
Çerkes lisanlarında yayın yapan Jineps Gazetesi İdare Konseyi Üyesi Erdoğan Yılmaz ise şu biçimde konuştu:
YASAKÇI ANLAYIŞ TERKEDİLMELİ
Dersim Dernekleri Federasyonu (DEDEF) Lideri Ali Haydar Ben, dernek olarak Zazaki (Zazaca) kursları verdiklerini lakin bunların kâfi olmadığını lisana getirdi:
“Dili daha da önemsememiz gerektiğine dair çalışmalar ve programlar yapıyoruz. Anadilin derste bilimsel biçimde verilmesi gerekiyor. ‘Her ot kendi kökünde yetişir, her kuş kendi lisanında öter’ diyoruz. Küçüklükten temel eğitimle bu ders verilmeli. Talebimiz yasakçı anlayış terkedilsin, her insanın kendi lisanını öğrenmesi için uygun ortamın yaratılsın.”
20 BİN ÖĞRENCİ KÜRTÇE SEÇTİ
CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu’nun seçmeli lisan derslerine ait soru önergesini yanıtlayan Ulusal Eğitim Bakanı Mahmut Özer, 2021-2022 eğitim-öğretim yılında 20 bin 265 öğrencinin seçmeli lisan olarak Kürtçe’yi tercih ettiğini deklare etti.
Sezgin Tanrıkulu, 2 Şubat tarihinde Mahmut Özer’in yanıtlaması istemiyle TBMM’ye verdiği soru önergesinde, okullarda okutulan seçmeli lisan derslerini ve bu dersleri seçen öğrenci sayısını sordu. Bakan Özer ise önergeye 17 Şubat’ta karşılık verdi. Bakan Özer, 2021-2022 eğitim-öğretim yılında 20 bin 265 öğrencinin, lisan bilimcilerin Kürtçe’nin lehçeleri olarak kabul ettiği Kurmancca (Kurmanci) ve Zazaca dersini seçtiğini deklare etti.
Bakan Özer ayrıyeten, 5-6-7 ve 8’inci sınıf öğrencilerinin Adığece (Latin alfabesinde), Abazca (Kiril alfabesinde), Lazca, Gürcüce, Arnavutça, Boşnakça lisanlarını de tercih edebildiğini bildirdi.