Maruf BUZCUGİL / Canan SAKARYA
Millet İttifakının ortaya koyduğu parlamenter sisteme geçişin ana sınırları hakkında açıklamalarda bulunan YETERLİ Parti TBMM Küme Lideri İsmail Tatlıoğlu, hazırladıkları yol haritasının hiç bir sorun yaşanmadan, seçimlerin yapıldığı gün yeni sisteme geçişi sağlayacak biçimde kurgulandığını anlattı. DÜZGÜN Parti Bursa Milletvekili ve TBMM Küme Lideri Tatlıoğlu, Ankara Temsilcimiz Maruf Buzcugil ve Parlamento Muhabirimiz Canan Sakarya’nın sorularını yanıtladı.
Millet İttifakı parlamenter sisteme dönüş için yola çıktı bunun için bir yol haritası hazırlanıyor. Kamuoyu bunu yakından izliyor, artık de bir iktisat anayasası hazırlığı yapıyorsunuz. İktisadın siyasi tesirlerden arındırılması konusunda bir tartışma başladı sizin bu husustaki görüşleriniz nelerdir?
Biz 2017 referandumuna itiraz eden bir siyasi yapıyız, bu biçimde parti değildik fakat takım olarak itiraz ediyorduk. İtirazımızın en kıymetli sebebi şuydu; Devlet kurum ve kurallar bütünüdür, başkanlık sistemi bu kurumları ezer, kuralları dışarıda bırakır. Sahiden de baktığımızda tam da bu biçimde oldu. Cumhurbaşkanı açığını ortaya çıkardı. Hükümetler yüzde 20-30-40 ile olabilir ancak devleti temsil, yüzde 100’ü kucaklamayı gerektirir. Bu da bizim tarihî geleneğimize dair, zira her devletin bir ortaya çıkışı devlet olma öyküsü var. Sahiden de 24 Haziran 2018’den itibaren uygulamaya baktığınızda, Türkiye‘de kurumsal yapı ezildi ve kurallar dışarıda bırakıldı. Diplomasiye baktığımızda diplomattan mahrum bir diplomasi, dışişleri kotlarının haricinde bir diploması var ve bunun sonuçlarını görüyoruz. Yargıya baktığımızda da birebir, bizim daha evvelde dış siyaset meselelerimiz vardı ancak bu derinleşti, daha evvel de yargıyla ilgili sıkıntılarımız vardı yargı başlı başına bir sorun oldu. Kamu bürokrasisi, idari yapıda karar almada bir yavaşlılık vardı fakat artık karar alma büsbütün göçtü. En ufak mevzular bile direkt Saraya taşınıyor ve oradan bir karar verilmesi gerekiyor. İktisatta de tam manasıyla kurumsal yapı çöktü. Beğenirdik beğenmezdik, eksiği ile gediği ile parlamenter sistem devrinde Merkez Bankası liderlerini bakılırsavden almak bir prosedüre tabiydi. Bakanlar Konseyi sonucu alacaksınız, cumhurbaşkanına imzalatıp vazifeden alacaksınız. 24 Haziran’dan daha sonra bu bir tek kişinin imzasına kaldı, o tarihten bu yana da 4’üncü Merkez Bankası lideri değişti. İktisatla ilgili başka kurumlara baktığımızda da durum birebir, yönetim büsbütün tek adam ve Saray’da. Bizim iktisat konusunda CHP ile yaptığımız grup çalışmamızda temel maksadımız kurumsal yapının üzerine konuşup bunu üzerine inşa etmek. Merkez Bankası özerkliği nasıl olacak, Hazine merkez bankası münasebetleri nasıl sağlanacak, bankacılık bölümüne ait düzenlemeler, yeni yapılanma kararı dünya ile entegrasyon nasıl sağlanacak, burada ayrıntılar değerli. Kurumsallaşma üzerinde durulacak, yoksa iki başka partiyiz, ikimizin de müzik söylemesi, müzik dinlemesi, toplumla bütünleşmesi yani topluma karşı öngörülerimizde farklılık olacaktır. Doğrusu da budur lakin kurumsal yapıda bir mutabakat arıyoruz.
Cumhurbaşkanı iktisatta bir model değişliğine gidildiğini duyurdu, model değişikliği Türkiye’yi nereye gdolayır, nasıl bir sonuç verir?
Geldiğimiz nokta hayli açık ve bu noktaya gelineceği de fazlaca açıktı. Geçmişte benim bir açıklamam oldu “Türkiye’de Merkez Bankası rezervleri ortalama 30 milyar dolardır, konuştuğum gün eksi 61 milyar dolardı. Türkiye bunu 1-1,5 yıl içerisinde eskiye getirmeye çalışırsa dolar 15 lirayı geçer” dedim. Artık Türkiye’de Merkez Bankası’nın 128 milyar dolar satması ve rezervi eksiye düşürmesi bir insanın soyulup sokağa bırakılması üzeredir. Şu an Türk Lirası büsbütün muhafazasız kalmıştır. aslına bakarsan hukuk yok, en kıymetli müdafaa hukukun üstünlüğüdür, hukukun üstünlüğü de, liyakat da yok. Merkez Bankası özerkliğini de göçerttik, bunun üzerine rezerv yetersizliğini koyduğunuz vakit Türk Lirası’nı müdafaasız bırakıyorsunuz, soyup soğuk hava koşullarında dışarıya bıraktığınız biri üzere. Başarısızlık üzerine bayrak dikerek kutsallaşmaz. Bu bir zihni savunmadır ve Türkiye’yi tam da sav edilenin bilakis faize teslim etmektir.
“YENİDEN KISA VADELİ AVANS DEVRİNİ BAŞLATACAKLAR”
Biraz daha ayrıntılandırabilir misiniz?
Sayılara bakalım Merkez Bankası siyaset faizi yüzde 18 iken, Türkiye’nin orta ve uzun vadeli faizleri daha düşük, yüzde 17,5 5 yıllıklar, 17,9 10 yıllıklar. Temel faiz bu değil mi? Artık 15’e düşürdük, bugün itibariyle yüzde 21.6 Türkiye’nin 5 yıllıkları. Siz talimatla faizi düşürdüğünüzde Türkiye için faiz düşmüyor ki. Borçlanma maliyeti bu. Türkiye bunun üzerinden borç alıp içeriye nasıl borç verecek? Artık bir daha kısa vadeli avans devrini başlatacaklar. Daima birlikte bakılırsaceğiz, bu siyaset birincisi Türkiye’yi faize teslim etmektir, ikincisi nitekim bunu iktidarın jargonu ile söylersem düşmanlarımızın avuçlarını ovuşturduğu, dostlarımızı da üzen bir siyasettir. Çok net olarak söylüyorum. Türkiye hiper enfl asyona süratle sürükleniyor. Bu tam da mandacı zihniyetin istediği bir şeydir. Cumhurbaşkanının talimatı ve Merkez Bankası sonucuyla Türkiye’nin memleketler arası prestijine yönelik suikast 18 Kasım’da yeni bir basamağa gelmiştir. Bunun öteki bir açıklaması yok, bu bir sürüklenme. Bunu, milletlerarası manada geçmişte ve bugün anlamlandıracak bir yapı yok. Bu olay siyasi bir lisanla makyajlanarak toplumun önüne çıkarma, toplumu pahalar üzerinden ikna etmedir. 75 milyon nüfusuyla 2012 ‘de 950 milyar dolar üreten Türkiye’den, bugün 8 milyon göçmeniyle 84 milyon nüfusuyla 650 milyar dolara düşmüş bir Türkiye’ye gelindi. Burada siyaseten yapılması gereken şey şu; Sayın Erdoğan ve Sayın Bahçeli, 2018 telaffuzlarına bakıp siyasi sorumluluk almalılar ve istifalarıyla birlikte seçim sürecini başlatmalılar.
Parlamenter sisteme geçişi gerekli kılacak ekonomik münasebetler içinde bütçe hakkı da lisana getiriliyor. Bu mevzuda bilgi verebilir misiniz?
Türkiye’de bütçe hakkı uzun vakittir yara almış durumda. Daha evvel Sayıştay tarafınca ortaya konulan kontrol raporlarının kesin hesap kanununa dönüşmesi süreçleri, önemli biçimde askıya alındı. Sayıştay raporlarıyla ilgili olarak savcılığın başlatmış olduğu bir tek bile takip kelam konusu değil. Bütçe hakkı hakikaten demokrasilerin temel özelliği. AK Parti kurulurken Sayın Vecdi Gönül, bilhassa bu unsur üzerinden bir maliye siyaseti üretilmesini dilek etmişti, ben bu biçimde bir beyanatını biliyorum. Kurumsal yapı ezildi dememin niçini işte bu. Sayıştay ezildi, ötürüsıyla TBMM’de komiteler ezildi ve düzenekler ezildi. Buradan nereye geldik, bu yapısal tıkanma üzerinden bütçe bile anlamsız hale geldi. Vergi almak ile devlet içinde paralellik vardır. Vergi sisteminizden nasıl bir devlet olduğunuz anlaşılır. Daha öncede bakanlar heyetine vergileri artırma yetkisi verilirdi, artık o denli değil ‘3 katına çıkarmaya yahut sıfıra indirmeye’ üzere adeta vergilendirme yetkisini Cumhurbaşkanına devrediyoruz. Bu yetkinizi devrettiğiniz vakit Parlamentonun bir fonksiyonu yok, bu biçimde bir anayasa yapalım “Türkiye kanunlarla yönetim edilir ve bu kanunları da Sayın Erdoğan belirler” diyelim. Bitti. Bugünkü başkanlık sistemi Meclis iradesini Cumhurbaşkanına teslim etmiş bir parlamento.
PARLAMENTER SİSTEME GEÇİŞİN YOL HARİTASI
Parlamenter sisteme geçişin yol haritasını ne vakit açıklayacaksınız. Bu geçiş nasıl sağlanacak, bunun hukusal altyapısı var, sıkıntı ve uzun bir müddetç olarak görünüyor. Çabucak bir geçiş sağlanabilecek mi?
Çabucak olacak bu sistem değişikliği. Bu seçim iki kişinin cumhurbaşkanlığı seçimi değil, bu seçim bugünkü başkanlık sistemini temsil ettiği bir cumhurbaşkanı adayı ve partiler, bir de parlamenter sitemi temsil eden bir cumhurbaşkanı adayı ve partiler. Biz seçime girerken cumhurbaşkanı adayı ve millet ittifakı partileri ortak bir protokolle yola çıkacağız, protokolde cumhurbaşkanı adayı devleti içeride ve dışarıda temsil ve devlet idaresini koordine etmekle misyonlu olacak. Lakin yürütme ile cumhurbaşkanı ayrılacak. Nasıl başkanlık sistemi fiili bir durum ve daha sonra hukuksal bir yapıya kavuştuysa, pazar günü seçim olduğunda, pazartesi günü ya da o hafta mazbatasını alan cumhurbaşkanı bakanları belirleme ve yürütmeyi koordine etme yetkisini birinci partinin genel liderine ya da ittifaktaki birinci partinin genel liderine tevdi edebilir.
Türel olarak bir sorun yaratmaz mı?
Bunda hiç bir tüzel sorun yok. Seçimden birinci çıkan cumhurbaşkanı olur, birinci cumhurbaşkanı yardımcısına bu yetkiyi verir, bu birinci cumhurbaşkanı yardımcısının partisi yetmiyorsa öbür partiyle Millet İttifakı olarak ortak bir görüşme ile bakanları belirleyebilir ve temel bir hükümet programı üzere bir program çerçevesinde yola çıkabilir, yürütme ile temsil ayrılır. Bunun için daha sonra da hukuksal yapı yerine getirilir. Bizim öngörümüz, millet ittifakının toplumsal dayanağı ile sonuçlanacak bir seçimde oluşacak parlamentoda, parlamenter sisteme geçiş fazlaca rahat kabul edilecektir. Yani Cumhur İttifakı partileri de o gün bu değişimi ve bu geçişi destekleyecektir, onların başkanlık sistemi konusunda direnmeleri kelam konusu olmayacaktır. Bunun önünde bir tüzel mani yok.
Pratik bir geçiş öngörüyorsunuz…
Biz 6 parti olarak parlamenter sistemle ilgili temel unsurlar bazında bir çalışma yaptık, kabul edildi bu değerli bir gelişmedir. Ancak uygulaması bu biçimde olacak pazar günü seçim olduğunda pazartesi günü yürütmeden kim sorumlu olacak, bu da muhakkak olacak. Biz bu biçimde bir kurumsal yapı istiyoruz. Artık ne oldu koalisyonlar, ittifaklar var. Bugün Mecliste MHP’nin eli kalkmayınca AK Parti’yi saymıyorlar bile. Yani bugün bir koalisyon, AK Parti ve MHP koalisyonu var. Sayın Erdoğan’da bu koalisyonun ortak adayı. O gün parlamenter sisteme geçiş olur. Bugünkü durumunun tam aykırısı 3 ay içerisinde Türkiye’de kurallar bugünkünden farklı siyahla beyaz üzere farklı olur. Türkiye’nin temel muhtaçlığı hukuk, sorun adalet ve liyakatın ikliminin yokluğudur. Adalet bakanınız itibarlıysa ekonominiz prestijli olur. İktisadın prestiji yalnızca iktisat bakanı ile olmaz adalet bakınınız itibarlıysa yargıçlarınız ve savcılarınız prestijli ise ekonominiz kuvvetli olur.
“Bütçe görüşülürken 130 milyar dolara düştü”
Ben geldiğimiz noktayı bir sayıyla söz edeyim. 6 Eylül’de Orta Vadeli Plan belirtildiğında 2022 bütçesi 1.750 trilyon büyüklüğünde, dolar bazında 211 milyar dolardı. 20 Ekim’de Sayın Fuat Oktay bütçenin sunumunu yaptı, bu bütçe 182 milyar dolarlık bütçe oldu. 22 Kasım 2021 itibariyle Sayın Soylu bütçesini sunarken 157 milyar dolar, akşam bittiğinde 152 milyar dolar, 23 Kasım Çarşamba Spor Bakanlığı’nın bütçesi sunulurken de 143 milyar dolar oldu. Hazırlanırken 200 milyar dolar, görüşülürken 130 milyar dolar, yürütülürken 80 milyar dolara düşecek bir bütçe, bütçe olma manasını yitiriyor, bir öngörü olma manasını yitiriyor. Bu da temel olarak kurumsal yapıyı ezen sistemin eseridir. Problemlerimiz yok muydu vardı, ancak bu hayli savrulma getirdi. Onun için genel liderimizin başbakanlık argümanının temeli budur aslına bakarsan. Birincisi ülkeyi bu sistemden çıkarmak, ikincisi de birinci parti olma savıdır. Bugün geldiğimiz noktada siyasi ortamı değiştirmenin haricinde hiç bir çıkış yoktur. İnşallah vicdanlar ve aklı selim ağır basar, kısa müddette seçime gideriz. Aksi biçimde 2022 ‘de hiperenfl asyon süreci fazlaca nettir ve ülke ikinci dünya savaşında bile yaşamadığı kahırları yaşar.
“Merkez Bankasının tapu yönetiminden farkı yok”
Şu anda ekonomik badireler her şeyin önüne geçmiş durumda ekonomiyi de içeren ortak bir deklarasyon hazırlığı var mı?
Biz ortak deklarasyon hazırlayabiliriz. Piyasa iktisadının temel olduğunu, kimin ne kadar kazanacağına devletin değil piyasanın karar vereceği, devletin az kazananlara gelir dağılımında takviye olacağı kurumsal bir yapı. Demokrasiyi güçlendirmek, hukukun üstünlüğünü sağlamak ve şahsen ekonomik kurumların sağlam ve kozmik ölçütlerde hayata geçirilmesi. Türkiye 2001 krizinde bir maliyet ödedi ve 2001 krizinden daha sonra üniversal manada bir kurumsal yapıya geçti. BDDK’yı, TMSF’yi getirdi, Merkez Bankası’nın özerkleşmesini getirdi, İhale Kurumunu, Güç Piyasası Kurulu’nu getirdi, bütün bağımsız konseyleri getirdi ki, siyaset buraya nüfuz etmesin. Artık siz hükümet olarak yüzde 5 enfl asyonu koymuşsunuz bu tamam. Merkez Bankası bunu gerçekleştirmeye çalışır, ötürüsıyla buradaki münasebetler ve kurumsal yapı çöktü. Şu anda Türkiye’de Merkez Bankası’ndan bahsetmek mümkün değil, tapu yönetiminden hiçbir farkı yok. Bütün takımları birebir imzayla ve tıpkı süratle değişebilir, bütün kararlar talimatlandırılır.
“Türkiye’nin sorunu kaynak değil, güven”
Türkiye iktisadının geldiği sorunlu durumdan çıkış için orta vadeli bir istikrar paketi öngörüyor musunuz?
Türkiye’nin temel sorunu kaynak sorunu değil, Türkiye’nin temel sorunu inanç sorunu. Türkiye ortalama yerleşiklerin 140 milyar dolar mevduatı olan bir ülkeydi. Lakin son 4 yıla baktığınız da 230-240 milyar doları bulmuş. Bugün bankalarda en büyük ıstırap kiralık kasa yokluğu, bu neyi gösteriyor inanç kuraklığı var. Herkes çekiliyor. Uygulanan siyasetin ardında rasyonel bir akıl yok. Türkiye’nin kaynak muhtaçlığı yok, dünyanın kaynak muhtaçlığı yok. Bunlar 2000 yılı öncesi jargonları, biz asistanken şu biçimde diyorduk; tasarruf ve kaynak daha sonra bilgi. Bugün paraya ulaşmak da epey ucuz, bilgiye ulaşmak da epey ucuz, tertip sıkıntısı. Dolar milyarderleri son devirde 30 yaşın altında beşerler. Bu global gelişmeyi, vaktin ruhunu okumak ve bunu Türkiye açısından alana indirmek lazım. Biz OECD ülkesiyiz 37 ülkeden 21’inde faiz sıfır, 12’sinde teğin altında. 4’ünde ise Kolombiya’da 1,75, Polonya’da 2,5, Meksika’da 4, Türkiye’de 15. Türkiye bugün kendi ölçeğinden en yüksek faizi olan ülke. Siyaset faizi yüzde 18 iken Türkiye’nin 5 yıllık Hazine kağıtları yüzde 17,5, 10 yıllıklar 17,9 yani Türkiye’nin faizi siyaset faizinden düşük. Faiz yüzde 15’e indirdiğinizde Türkiye’nin faizi yüzde 22’ye dayanıyor. Bu siyaset Türkiye’yi faize teslim etme siyasetidir. 1 Ocak 2018 tarihinde dolar kuru 3.75. Bizim üzere kırılgan ülkeler var Hindistan, Güney Afrika, Çin, Türkiye ve Brezilya. Bunların paraları da yüzde 31 paha kaybetmiş. Türk Lirası o kadar kıymet kaybetse bugün 4.94 olması lazım, üstü Erdoğan maliyeti. var ise pandemi bütün dünyada var, yağmur dolu yağıyorsa her yere yağmıyor mu? ötürüsıyla bizim üzere kırılgan beşlinin kaidelerini söylüyorum, onlarda 4.8 iken bizim 20’leri bulmamız Erdoğan maliyeti. Faizsiz Türkiye istek edenlerin yapacağı şey, bir kenara çekilip Türkiye’yi adalet ve liyakatın olduğu bir iklime teslim etmek. Bunun diğer dermanı yok.
“At sağlam, sorun sürücüde”
İttifakta bir yol kazası olur mu?
Türkiye son günlerde yaşadığımız inişe karşın bundan hayli daha süratli çıkabilecek bir potansiyele sahip. Bu, Erdoğan fotoğrafı. Yabancı bir muharrir; “Sağlam cet binmiş sarhoş şoföre benzetiyor”. At sağlam sorun şoförde. Biz alışılmış 3,5 yıllık bir deneyim üzerinden konuşuyoruz. 2018’de seçim ittifakını Sayın Kılıçdaroğlu bilhassa epeyce istek etti, sağolsun onun dileği ile oluştu, 2019’daki lokal seçim ittifakı ise Sayın Akşener’in ısrarı ve mimarisi ile oluştu. Her ikisinde de aralık aldık, 2018’de AK Parti Mecliste muhtaç parti, yetersiz bir parti durumuna düştü. 2019’da da megapollerden tasfiye oldu. Çok meselede yaşadık, bunların hepsini çözdük, yeterli bir mutfak var genel liderler epeyce güzel bir biçimde sorunları çözüyorlar. Tezkere probleminde CHP’nin eli de bizim elimizde milletin menfaati için kalkmıştır. Sonuçta biz iki başka partiyiz. AK Parti ve MHP’nin eli de milletin menfaati için kalkmıştır. Buna bu biçimde bakmak lazım. Sayın Akşener’in liderliği Sayın Kılıçdaroğlu’nun liderliğinde süreç devam ediyor, bir sorun olacağını zannetmiyorum.
“Anketlerde Cumhur İttifakını 1-2.5 puan içinde geçmiş durumdayız”
Son anketler ne gösteriyor?
Bütün anketlerde, CHP ve UYGUN Parti, Cumhur İttifakını ortalama 1 ile 2,5 puan içinde geçmiş durumda AK Parti-MHP yüzde 38-40 bandında, biz yüzde 40-42 bandındayız. ötürüsıyla bu süreç devam ediyor. Toplumsal irade ortadadır. Sayın Genel Lider ile biz 2,5 yıldır geziyoruz. Ankara ve İstanbul’dan göründüğünden hayli daha makus bir tablo var.
Okumaya devam et...
Millet İttifakının ortaya koyduğu parlamenter sisteme geçişin ana sınırları hakkında açıklamalarda bulunan YETERLİ Parti TBMM Küme Lideri İsmail Tatlıoğlu, hazırladıkları yol haritasının hiç bir sorun yaşanmadan, seçimlerin yapıldığı gün yeni sisteme geçişi sağlayacak biçimde kurgulandığını anlattı. DÜZGÜN Parti Bursa Milletvekili ve TBMM Küme Lideri Tatlıoğlu, Ankara Temsilcimiz Maruf Buzcugil ve Parlamento Muhabirimiz Canan Sakarya’nın sorularını yanıtladı.
Millet İttifakı parlamenter sisteme dönüş için yola çıktı bunun için bir yol haritası hazırlanıyor. Kamuoyu bunu yakından izliyor, artık de bir iktisat anayasası hazırlığı yapıyorsunuz. İktisadın siyasi tesirlerden arındırılması konusunda bir tartışma başladı sizin bu husustaki görüşleriniz nelerdir?
Biz 2017 referandumuna itiraz eden bir siyasi yapıyız, bu biçimde parti değildik fakat takım olarak itiraz ediyorduk. İtirazımızın en kıymetli sebebi şuydu; Devlet kurum ve kurallar bütünüdür, başkanlık sistemi bu kurumları ezer, kuralları dışarıda bırakır. Sahiden de baktığımızda tam da bu biçimde oldu. Cumhurbaşkanı açığını ortaya çıkardı. Hükümetler yüzde 20-30-40 ile olabilir ancak devleti temsil, yüzde 100’ü kucaklamayı gerektirir. Bu da bizim tarihî geleneğimize dair, zira her devletin bir ortaya çıkışı devlet olma öyküsü var. Sahiden de 24 Haziran 2018’den itibaren uygulamaya baktığınızda, Türkiye‘de kurumsal yapı ezildi ve kurallar dışarıda bırakıldı. Diplomasiye baktığımızda diplomattan mahrum bir diplomasi, dışişleri kotlarının haricinde bir diploması var ve bunun sonuçlarını görüyoruz. Yargıya baktığımızda da birebir, bizim daha evvelde dış siyaset meselelerimiz vardı ancak bu derinleşti, daha evvel de yargıyla ilgili sıkıntılarımız vardı yargı başlı başına bir sorun oldu. Kamu bürokrasisi, idari yapıda karar almada bir yavaşlılık vardı fakat artık karar alma büsbütün göçtü. En ufak mevzular bile direkt Saraya taşınıyor ve oradan bir karar verilmesi gerekiyor. İktisatta de tam manasıyla kurumsal yapı çöktü. Beğenirdik beğenmezdik, eksiği ile gediği ile parlamenter sistem devrinde Merkez Bankası liderlerini bakılırsavden almak bir prosedüre tabiydi. Bakanlar Konseyi sonucu alacaksınız, cumhurbaşkanına imzalatıp vazifeden alacaksınız. 24 Haziran’dan daha sonra bu bir tek kişinin imzasına kaldı, o tarihten bu yana da 4’üncü Merkez Bankası lideri değişti. İktisatla ilgili başka kurumlara baktığımızda da durum birebir, yönetim büsbütün tek adam ve Saray’da. Bizim iktisat konusunda CHP ile yaptığımız grup çalışmamızda temel maksadımız kurumsal yapının üzerine konuşup bunu üzerine inşa etmek. Merkez Bankası özerkliği nasıl olacak, Hazine merkez bankası münasebetleri nasıl sağlanacak, bankacılık bölümüne ait düzenlemeler, yeni yapılanma kararı dünya ile entegrasyon nasıl sağlanacak, burada ayrıntılar değerli. Kurumsallaşma üzerinde durulacak, yoksa iki başka partiyiz, ikimizin de müzik söylemesi, müzik dinlemesi, toplumla bütünleşmesi yani topluma karşı öngörülerimizde farklılık olacaktır. Doğrusu da budur lakin kurumsal yapıda bir mutabakat arıyoruz.
Cumhurbaşkanı iktisatta bir model değişliğine gidildiğini duyurdu, model değişikliği Türkiye’yi nereye gdolayır, nasıl bir sonuç verir?
Geldiğimiz nokta hayli açık ve bu noktaya gelineceği de fazlaca açıktı. Geçmişte benim bir açıklamam oldu “Türkiye’de Merkez Bankası rezervleri ortalama 30 milyar dolardır, konuştuğum gün eksi 61 milyar dolardı. Türkiye bunu 1-1,5 yıl içerisinde eskiye getirmeye çalışırsa dolar 15 lirayı geçer” dedim. Artık Türkiye’de Merkez Bankası’nın 128 milyar dolar satması ve rezervi eksiye düşürmesi bir insanın soyulup sokağa bırakılması üzeredir. Şu an Türk Lirası büsbütün muhafazasız kalmıştır. aslına bakarsan hukuk yok, en kıymetli müdafaa hukukun üstünlüğüdür, hukukun üstünlüğü de, liyakat da yok. Merkez Bankası özerkliğini de göçerttik, bunun üzerine rezerv yetersizliğini koyduğunuz vakit Türk Lirası’nı müdafaasız bırakıyorsunuz, soyup soğuk hava koşullarında dışarıya bıraktığınız biri üzere. Başarısızlık üzerine bayrak dikerek kutsallaşmaz. Bu bir zihni savunmadır ve Türkiye’yi tam da sav edilenin bilakis faize teslim etmektir.
“YENİDEN KISA VADELİ AVANS DEVRİNİ BAŞLATACAKLAR”
Biraz daha ayrıntılandırabilir misiniz?
Sayılara bakalım Merkez Bankası siyaset faizi yüzde 18 iken, Türkiye’nin orta ve uzun vadeli faizleri daha düşük, yüzde 17,5 5 yıllıklar, 17,9 10 yıllıklar. Temel faiz bu değil mi? Artık 15’e düşürdük, bugün itibariyle yüzde 21.6 Türkiye’nin 5 yıllıkları. Siz talimatla faizi düşürdüğünüzde Türkiye için faiz düşmüyor ki. Borçlanma maliyeti bu. Türkiye bunun üzerinden borç alıp içeriye nasıl borç verecek? Artık bir daha kısa vadeli avans devrini başlatacaklar. Daima birlikte bakılırsaceğiz, bu siyaset birincisi Türkiye’yi faize teslim etmektir, ikincisi nitekim bunu iktidarın jargonu ile söylersem düşmanlarımızın avuçlarını ovuşturduğu, dostlarımızı da üzen bir siyasettir. Çok net olarak söylüyorum. Türkiye hiper enfl asyona süratle sürükleniyor. Bu tam da mandacı zihniyetin istediği bir şeydir. Cumhurbaşkanının talimatı ve Merkez Bankası sonucuyla Türkiye’nin memleketler arası prestijine yönelik suikast 18 Kasım’da yeni bir basamağa gelmiştir. Bunun öteki bir açıklaması yok, bu bir sürüklenme. Bunu, milletlerarası manada geçmişte ve bugün anlamlandıracak bir yapı yok. Bu olay siyasi bir lisanla makyajlanarak toplumun önüne çıkarma, toplumu pahalar üzerinden ikna etmedir. 75 milyon nüfusuyla 2012 ‘de 950 milyar dolar üreten Türkiye’den, bugün 8 milyon göçmeniyle 84 milyon nüfusuyla 650 milyar dolara düşmüş bir Türkiye’ye gelindi. Burada siyaseten yapılması gereken şey şu; Sayın Erdoğan ve Sayın Bahçeli, 2018 telaffuzlarına bakıp siyasi sorumluluk almalılar ve istifalarıyla birlikte seçim sürecini başlatmalılar.
Parlamenter sisteme geçişi gerekli kılacak ekonomik münasebetler içinde bütçe hakkı da lisana getiriliyor. Bu mevzuda bilgi verebilir misiniz?
Türkiye’de bütçe hakkı uzun vakittir yara almış durumda. Daha evvel Sayıştay tarafınca ortaya konulan kontrol raporlarının kesin hesap kanununa dönüşmesi süreçleri, önemli biçimde askıya alındı. Sayıştay raporlarıyla ilgili olarak savcılığın başlatmış olduğu bir tek bile takip kelam konusu değil. Bütçe hakkı hakikaten demokrasilerin temel özelliği. AK Parti kurulurken Sayın Vecdi Gönül, bilhassa bu unsur üzerinden bir maliye siyaseti üretilmesini dilek etmişti, ben bu biçimde bir beyanatını biliyorum. Kurumsal yapı ezildi dememin niçini işte bu. Sayıştay ezildi, ötürüsıyla TBMM’de komiteler ezildi ve düzenekler ezildi. Buradan nereye geldik, bu yapısal tıkanma üzerinden bütçe bile anlamsız hale geldi. Vergi almak ile devlet içinde paralellik vardır. Vergi sisteminizden nasıl bir devlet olduğunuz anlaşılır. Daha öncede bakanlar heyetine vergileri artırma yetkisi verilirdi, artık o denli değil ‘3 katına çıkarmaya yahut sıfıra indirmeye’ üzere adeta vergilendirme yetkisini Cumhurbaşkanına devrediyoruz. Bu yetkinizi devrettiğiniz vakit Parlamentonun bir fonksiyonu yok, bu biçimde bir anayasa yapalım “Türkiye kanunlarla yönetim edilir ve bu kanunları da Sayın Erdoğan belirler” diyelim. Bitti. Bugünkü başkanlık sistemi Meclis iradesini Cumhurbaşkanına teslim etmiş bir parlamento.
PARLAMENTER SİSTEME GEÇİŞİN YOL HARİTASI
Parlamenter sisteme geçişin yol haritasını ne vakit açıklayacaksınız. Bu geçiş nasıl sağlanacak, bunun hukusal altyapısı var, sıkıntı ve uzun bir müddetç olarak görünüyor. Çabucak bir geçiş sağlanabilecek mi?
Çabucak olacak bu sistem değişikliği. Bu seçim iki kişinin cumhurbaşkanlığı seçimi değil, bu seçim bugünkü başkanlık sistemini temsil ettiği bir cumhurbaşkanı adayı ve partiler, bir de parlamenter sitemi temsil eden bir cumhurbaşkanı adayı ve partiler. Biz seçime girerken cumhurbaşkanı adayı ve millet ittifakı partileri ortak bir protokolle yola çıkacağız, protokolde cumhurbaşkanı adayı devleti içeride ve dışarıda temsil ve devlet idaresini koordine etmekle misyonlu olacak. Lakin yürütme ile cumhurbaşkanı ayrılacak. Nasıl başkanlık sistemi fiili bir durum ve daha sonra hukuksal bir yapıya kavuştuysa, pazar günü seçim olduğunda, pazartesi günü ya da o hafta mazbatasını alan cumhurbaşkanı bakanları belirleme ve yürütmeyi koordine etme yetkisini birinci partinin genel liderine ya da ittifaktaki birinci partinin genel liderine tevdi edebilir.
Türel olarak bir sorun yaratmaz mı?
Bunda hiç bir tüzel sorun yok. Seçimden birinci çıkan cumhurbaşkanı olur, birinci cumhurbaşkanı yardımcısına bu yetkiyi verir, bu birinci cumhurbaşkanı yardımcısının partisi yetmiyorsa öbür partiyle Millet İttifakı olarak ortak bir görüşme ile bakanları belirleyebilir ve temel bir hükümet programı üzere bir program çerçevesinde yola çıkabilir, yürütme ile temsil ayrılır. Bunun için daha sonra da hukuksal yapı yerine getirilir. Bizim öngörümüz, millet ittifakının toplumsal dayanağı ile sonuçlanacak bir seçimde oluşacak parlamentoda, parlamenter sisteme geçiş fazlaca rahat kabul edilecektir. Yani Cumhur İttifakı partileri de o gün bu değişimi ve bu geçişi destekleyecektir, onların başkanlık sistemi konusunda direnmeleri kelam konusu olmayacaktır. Bunun önünde bir tüzel mani yok.
Pratik bir geçiş öngörüyorsunuz…
Biz 6 parti olarak parlamenter sistemle ilgili temel unsurlar bazında bir çalışma yaptık, kabul edildi bu değerli bir gelişmedir. Ancak uygulaması bu biçimde olacak pazar günü seçim olduğunda pazartesi günü yürütmeden kim sorumlu olacak, bu da muhakkak olacak. Biz bu biçimde bir kurumsal yapı istiyoruz. Artık ne oldu koalisyonlar, ittifaklar var. Bugün Mecliste MHP’nin eli kalkmayınca AK Parti’yi saymıyorlar bile. Yani bugün bir koalisyon, AK Parti ve MHP koalisyonu var. Sayın Erdoğan’da bu koalisyonun ortak adayı. O gün parlamenter sisteme geçiş olur. Bugünkü durumunun tam aykırısı 3 ay içerisinde Türkiye’de kurallar bugünkünden farklı siyahla beyaz üzere farklı olur. Türkiye’nin temel muhtaçlığı hukuk, sorun adalet ve liyakatın ikliminin yokluğudur. Adalet bakanınız itibarlıysa ekonominiz prestijli olur. İktisadın prestiji yalnızca iktisat bakanı ile olmaz adalet bakınınız itibarlıysa yargıçlarınız ve savcılarınız prestijli ise ekonominiz kuvvetli olur.
“Bütçe görüşülürken 130 milyar dolara düştü”
Ben geldiğimiz noktayı bir sayıyla söz edeyim. 6 Eylül’de Orta Vadeli Plan belirtildiğında 2022 bütçesi 1.750 trilyon büyüklüğünde, dolar bazında 211 milyar dolardı. 20 Ekim’de Sayın Fuat Oktay bütçenin sunumunu yaptı, bu bütçe 182 milyar dolarlık bütçe oldu. 22 Kasım 2021 itibariyle Sayın Soylu bütçesini sunarken 157 milyar dolar, akşam bittiğinde 152 milyar dolar, 23 Kasım Çarşamba Spor Bakanlığı’nın bütçesi sunulurken de 143 milyar dolar oldu. Hazırlanırken 200 milyar dolar, görüşülürken 130 milyar dolar, yürütülürken 80 milyar dolara düşecek bir bütçe, bütçe olma manasını yitiriyor, bir öngörü olma manasını yitiriyor. Bu da temel olarak kurumsal yapıyı ezen sistemin eseridir. Problemlerimiz yok muydu vardı, ancak bu hayli savrulma getirdi. Onun için genel liderimizin başbakanlık argümanının temeli budur aslına bakarsan. Birincisi ülkeyi bu sistemden çıkarmak, ikincisi de birinci parti olma savıdır. Bugün geldiğimiz noktada siyasi ortamı değiştirmenin haricinde hiç bir çıkış yoktur. İnşallah vicdanlar ve aklı selim ağır basar, kısa müddette seçime gideriz. Aksi biçimde 2022 ‘de hiperenfl asyon süreci fazlaca nettir ve ülke ikinci dünya savaşında bile yaşamadığı kahırları yaşar.
“Merkez Bankasının tapu yönetiminden farkı yok”
Şu anda ekonomik badireler her şeyin önüne geçmiş durumda ekonomiyi de içeren ortak bir deklarasyon hazırlığı var mı?
Biz ortak deklarasyon hazırlayabiliriz. Piyasa iktisadının temel olduğunu, kimin ne kadar kazanacağına devletin değil piyasanın karar vereceği, devletin az kazananlara gelir dağılımında takviye olacağı kurumsal bir yapı. Demokrasiyi güçlendirmek, hukukun üstünlüğünü sağlamak ve şahsen ekonomik kurumların sağlam ve kozmik ölçütlerde hayata geçirilmesi. Türkiye 2001 krizinde bir maliyet ödedi ve 2001 krizinden daha sonra üniversal manada bir kurumsal yapıya geçti. BDDK’yı, TMSF’yi getirdi, Merkez Bankası’nın özerkleşmesini getirdi, İhale Kurumunu, Güç Piyasası Kurulu’nu getirdi, bütün bağımsız konseyleri getirdi ki, siyaset buraya nüfuz etmesin. Artık siz hükümet olarak yüzde 5 enfl asyonu koymuşsunuz bu tamam. Merkez Bankası bunu gerçekleştirmeye çalışır, ötürüsıyla buradaki münasebetler ve kurumsal yapı çöktü. Şu anda Türkiye’de Merkez Bankası’ndan bahsetmek mümkün değil, tapu yönetiminden hiçbir farkı yok. Bütün takımları birebir imzayla ve tıpkı süratle değişebilir, bütün kararlar talimatlandırılır.
“Türkiye’nin sorunu kaynak değil, güven”
Türkiye iktisadının geldiği sorunlu durumdan çıkış için orta vadeli bir istikrar paketi öngörüyor musunuz?
Türkiye’nin temel sorunu kaynak sorunu değil, Türkiye’nin temel sorunu inanç sorunu. Türkiye ortalama yerleşiklerin 140 milyar dolar mevduatı olan bir ülkeydi. Lakin son 4 yıla baktığınız da 230-240 milyar doları bulmuş. Bugün bankalarda en büyük ıstırap kiralık kasa yokluğu, bu neyi gösteriyor inanç kuraklığı var. Herkes çekiliyor. Uygulanan siyasetin ardında rasyonel bir akıl yok. Türkiye’nin kaynak muhtaçlığı yok, dünyanın kaynak muhtaçlığı yok. Bunlar 2000 yılı öncesi jargonları, biz asistanken şu biçimde diyorduk; tasarruf ve kaynak daha sonra bilgi. Bugün paraya ulaşmak da epey ucuz, bilgiye ulaşmak da epey ucuz, tertip sıkıntısı. Dolar milyarderleri son devirde 30 yaşın altında beşerler. Bu global gelişmeyi, vaktin ruhunu okumak ve bunu Türkiye açısından alana indirmek lazım. Biz OECD ülkesiyiz 37 ülkeden 21’inde faiz sıfır, 12’sinde teğin altında. 4’ünde ise Kolombiya’da 1,75, Polonya’da 2,5, Meksika’da 4, Türkiye’de 15. Türkiye bugün kendi ölçeğinden en yüksek faizi olan ülke. Siyaset faizi yüzde 18 iken Türkiye’nin 5 yıllık Hazine kağıtları yüzde 17,5, 10 yıllıklar 17,9 yani Türkiye’nin faizi siyaset faizinden düşük. Faiz yüzde 15’e indirdiğinizde Türkiye’nin faizi yüzde 22’ye dayanıyor. Bu siyaset Türkiye’yi faize teslim etme siyasetidir. 1 Ocak 2018 tarihinde dolar kuru 3.75. Bizim üzere kırılgan ülkeler var Hindistan, Güney Afrika, Çin, Türkiye ve Brezilya. Bunların paraları da yüzde 31 paha kaybetmiş. Türk Lirası o kadar kıymet kaybetse bugün 4.94 olması lazım, üstü Erdoğan maliyeti. var ise pandemi bütün dünyada var, yağmur dolu yağıyorsa her yere yağmıyor mu? ötürüsıyla bizim üzere kırılgan beşlinin kaidelerini söylüyorum, onlarda 4.8 iken bizim 20’leri bulmamız Erdoğan maliyeti. Faizsiz Türkiye istek edenlerin yapacağı şey, bir kenara çekilip Türkiye’yi adalet ve liyakatın olduğu bir iklime teslim etmek. Bunun diğer dermanı yok.
“At sağlam, sorun sürücüde”
İttifakta bir yol kazası olur mu?
Türkiye son günlerde yaşadığımız inişe karşın bundan hayli daha süratli çıkabilecek bir potansiyele sahip. Bu, Erdoğan fotoğrafı. Yabancı bir muharrir; “Sağlam cet binmiş sarhoş şoföre benzetiyor”. At sağlam sorun şoförde. Biz alışılmış 3,5 yıllık bir deneyim üzerinden konuşuyoruz. 2018’de seçim ittifakını Sayın Kılıçdaroğlu bilhassa epeyce istek etti, sağolsun onun dileği ile oluştu, 2019’daki lokal seçim ittifakı ise Sayın Akşener’in ısrarı ve mimarisi ile oluştu. Her ikisinde de aralık aldık, 2018’de AK Parti Mecliste muhtaç parti, yetersiz bir parti durumuna düştü. 2019’da da megapollerden tasfiye oldu. Çok meselede yaşadık, bunların hepsini çözdük, yeterli bir mutfak var genel liderler epeyce güzel bir biçimde sorunları çözüyorlar. Tezkere probleminde CHP’nin eli de bizim elimizde milletin menfaati için kalkmıştır. Sonuçta biz iki başka partiyiz. AK Parti ve MHP’nin eli de milletin menfaati için kalkmıştır. Buna bu biçimde bakmak lazım. Sayın Akşener’in liderliği Sayın Kılıçdaroğlu’nun liderliğinde süreç devam ediyor, bir sorun olacağını zannetmiyorum.
“Anketlerde Cumhur İttifakını 1-2.5 puan içinde geçmiş durumdayız”
Son anketler ne gösteriyor?
Bütün anketlerde, CHP ve UYGUN Parti, Cumhur İttifakını ortalama 1 ile 2,5 puan içinde geçmiş durumda AK Parti-MHP yüzde 38-40 bandında, biz yüzde 40-42 bandındayız. ötürüsıyla bu süreç devam ediyor. Toplumsal irade ortadadır. Sayın Genel Lider ile biz 2,5 yıldır geziyoruz. Ankara ve İstanbul’dan göründüğünden hayli daha makus bir tablo var.
Okumaya devam et...