Önümüzdeki aylarda, senelerda ya da on senelerda dünyayı ne üzere gelişmelerin beklediğini kestirmek alt, orta ya da üst akıl işidir. Bunların hiç birini beceremeyip daima diğerlerini komplolarla suçlamak, her yerde büyük oyun aramak ve dış politikayı günlük hareketlerle yönetim etmeye çalışmak ise akılsızlara mahsustur. Örneğin Türkiye’de Kabil Havaalanını müdafaa hevesleri yaşanırken Avrupa’nın entelektüel başkanlarından İtalya Başbakanı Mario Draghi, diyor ki: “Bırakalım işin başka istikametlerini, ABD Afganistan’dan çekildikten daha sonra büyük bir göç dalgası yaşanacak ve ucu Avrupa’ya kadar dayanacaktır”.
GÖÇ DALGASI
Afganistan’dan göç tarafından yaşanacak olanların Suriye senaryosundan pek farklı olmayacağı bugünden muhakkak. Kabil Havaalanı misyonuna istekli yazılan Türkiye ise maalesef bu senaryonun “kaybedeni” olmayı da şimdiden garantilemiş durumda. Suriye’den Türkiye’ye yönelik dev nüfus kaydırması ve etnik transfer hadisesini “Esat rejimi altında ezilen zavallı Müslüman kardeşlerimiz” diye sunan AKP, bakalım Afganistan’dan İslamcı rejim niçiniyle kaçanları nasıl tanıtacak? Herbiçimde bu defa de “İslamcı rejimden kaçan laik kardeşlerimiz” demeyecek.
Afganistan’da huzurun niye sağlanamayacağını yazının sonuna bırakarak alandaki son durumla devam edelim. NBC’ye konuşan Taliban’ın Gazne bölgesi kumandanı şu biçimde diyor: “İlerleyişimizin suratından biz bile şaşkınız, kimi kentleri ele geçirmekten ABD’yi kışkırtmamak için kendimiz vaz geçiyoruz”. Şu anda ülkenin yarıya yakını ellerinde ve birtakım yerlerde kentleri kuşatmışlar ve beklemedeler. Geçen hafta BBC’de yayınlanan bir röportajda görüldüğü üzere Kabil hükümetinin askerleri kümeler halinde Taliban safına geçmeye başlamışlar. ABD Lideri Biden’ın askerlerini geri çekeceğini deklare ettiğı 1 Mayıs gününden daha 2 ay geçmeden Taliban ülkenin toplam 407 ilçesinden 69’unu daha ele geçirmiş. Şu anda ellerinde 142 ilçe var ve 170 ilçeyi de merkezleri hariç büsbütün denetim ediyorlar. Kabil Havaalanının çabucak yanındaki Vardak, Logar ve Lagman ilçelerinin geçen hafta Taliban’ın eline geçmesi farklı bir düşündürücü işaret.
Bu ortada ABD medyası Taliban’ın zaferi için öngörülen mühletin 2 yıldan 6 aya düştüğünü ve daha da değerlisi ABD’nin geri çekilmesinin 11 Eylül’den hayli evvel Temmuz ayında tamamlanabileceğini yazıyor. Tüm bu bilgiler Avrupa Birliği’nin Türkiye’yi bir sığınmacı kampı, idaresini de gardiyan olarak kullanmak üzere çarçabuk deklare ettiğı 3 milyar avro ödeme planlarının niçinlerini ortaya koymakta.
AFGANİSTAN’DA STATÜKO BİTTİ
Cuma günü Biden tarafınca Beyaz Saray’da kabul edilen Afganistan Lideri Eşref Gani temaslarından “barış görüşmelerine devam öğüdü” ve Biden’ın yanına bir arada gittikleri “eski rakibi ve barış görüşmecisi Abdullah’la ortayı bozmaması” tavsiyesinden öteki bir şey elde edemedi. Temaslardan daha sonra basın toplantısı bile yapılmadı. Zira iş bitmiş, NATO ve NATO’nun yönettiği RSM-Resolute Support Mission (Kararlı Dayanak Misyonu) Taliban’la Eylül ayında çekilme konusunda anlaşmışlar. Bu çerçevede NATO ve RSM üyesi Türkiye’nin hangi sıfatla Kabil Havaalanını muhafaza planları yaptığı da meçhul, önerilen misyonun ABD ile Kabil’deki Eşref Gani Hükümeti içindeki alakalar çerçevesinde lakin “ABD ordusuna bağlı bir birim” olarak yerine getirileceği sanılıyor.
Öte yandan son gelişmeler karşısındaki ABD’nin serinkanlı tavrı ve Dışişleri Bakanı Blinken’in “durum ne olursa olsun statüko artık devam edemez” kelamları Afganistan konusunda Washington’la Rusya ve Afganistan’a komşu birtakım ülkeler içinde ortak bir proje konusunda örtülü bir mutabakat olduğunu da düşündürtüyor.
Deutsche Welle’de (Almanya’nın Sesi) yayınlanan bir tahlile nazaran, Büyük Britanya ile Sovyetler Birliği’nin sırayla batağa saplandıkları ve tarihçiler tarafınca “imparatorluk yıkıcısı” olarak bilinen bu coğrafyada komşuların takviyesi olmaksızın istikrar sağlamak olanaksızdır. Bugün halkın çoğunluğunun desteklediği Taliban istikrarlı bir idare kurabilir ancak bunun için komşuların buna pürüz olmaması koşuldur.
TÜRKMEN GAZI KİMİ RAHATSIZ EDİYOR
Başta Rusya, onun tesirindeki Orta Asya ülkeleri, Çin, İran ve Taliban’ın saklı destekçisi Pakistan hepsi başka ve birbiriyle çelişen planlara sahipler. Lakin Orta Asya ülkeleri, Afganistan, Pakistan ve Hindistan’ı birleştirebilecek bir tek proje var, o da TAPI yani Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan Doğalgaz boru sınırı. Bir diğer deyişle Türkmen gazını Hint Okyanusu ve Pasifik’e indirecek proje…
Taliban, Türkmen gazı projesini desteklediğini, bu mevzuda ilgili taraflarla bir arada çalışacağını şimdiden açıklamıştır. Bu niçinle Pakistan ve Hindistan Taliban idaresinde istikrarlı bir Afganistan olmasını isteyebilirler. Çin ise Afganistan’da süratle gelişen IŞİD’in Uygur bölgesinde tesirli olmasından çekindiğinden IŞİD düşmanı Taliban’la anlaşabilir, ki aslına bakarsanız şimdiden münasebetleri var. İran’a gelince Afganistan’dan ABD’nin çekilmesi İran açısından bir zafer ve en azından Doğu sonlarını teminata alma bakımından bir muvaffakiyettir, bu niçinle İran Hazara Şii azınlığını yok etmeye çalışmayan bir Taliban’la rahatça anlaşır.
Bu durumda Taliban’a karşı olan ya da Afganistan’da istikrar ve huzur istemeyen ve beraberinde TAPİ’den yani Türkmen gazından ziyan gorecek olan kimdir? Örneğin kendi gazına rakip istemeyen Katar şeyhliği ve siyasal ve finansal geleceklerini Türkmen gazını engellemeye bağlamış olan başkaları Afganistan’da, natürel barış yerine bitmeyen bir savaşı tercih ederler. Tıpkı “Katar gazını Akdeniz’e ulaştırma uğruna Suriye’de iç savaşın desteklendiği” argümanı üzere, Afganistan’da bir daha Katar uğruna kan dökmek isteyen güçler bulunabilir. Katar fazlaca varlıklı bir ülkedir, Doğu Akdeniz’de Hint Okyanusu’na kadar para gücüyle Katar çıkarlarını savunacak siyasal güçler bulmaktadır.
KATAR SÖMÜRGESİ OLMAYALIM
Daha genel bir sözle Türkmen gazının global piyasalara ulaşmasından rahatsızlık duyan güçler Afganistan’da istikrarı sağlayabilecek olan Taliban’ın yoluna taş koymaya ve ülkeyi Katar’ın çıkarları için sonuna kadar karıştırmaya heveslenebilir. Türkiye ve Türk Silahlı Kuvvetleri bu cins planlara alet edilmemeli.
Kayahan Uygur
GÖÇ DALGASI
Afganistan’dan göç tarafından yaşanacak olanların Suriye senaryosundan pek farklı olmayacağı bugünden muhakkak. Kabil Havaalanı misyonuna istekli yazılan Türkiye ise maalesef bu senaryonun “kaybedeni” olmayı da şimdiden garantilemiş durumda. Suriye’den Türkiye’ye yönelik dev nüfus kaydırması ve etnik transfer hadisesini “Esat rejimi altında ezilen zavallı Müslüman kardeşlerimiz” diye sunan AKP, bakalım Afganistan’dan İslamcı rejim niçiniyle kaçanları nasıl tanıtacak? Herbiçimde bu defa de “İslamcı rejimden kaçan laik kardeşlerimiz” demeyecek.
Afganistan’da huzurun niye sağlanamayacağını yazının sonuna bırakarak alandaki son durumla devam edelim. NBC’ye konuşan Taliban’ın Gazne bölgesi kumandanı şu biçimde diyor: “İlerleyişimizin suratından biz bile şaşkınız, kimi kentleri ele geçirmekten ABD’yi kışkırtmamak için kendimiz vaz geçiyoruz”. Şu anda ülkenin yarıya yakını ellerinde ve birtakım yerlerde kentleri kuşatmışlar ve beklemedeler. Geçen hafta BBC’de yayınlanan bir röportajda görüldüğü üzere Kabil hükümetinin askerleri kümeler halinde Taliban safına geçmeye başlamışlar. ABD Lideri Biden’ın askerlerini geri çekeceğini deklare ettiğı 1 Mayıs gününden daha 2 ay geçmeden Taliban ülkenin toplam 407 ilçesinden 69’unu daha ele geçirmiş. Şu anda ellerinde 142 ilçe var ve 170 ilçeyi de merkezleri hariç büsbütün denetim ediyorlar. Kabil Havaalanının çabucak yanındaki Vardak, Logar ve Lagman ilçelerinin geçen hafta Taliban’ın eline geçmesi farklı bir düşündürücü işaret.
Bu ortada ABD medyası Taliban’ın zaferi için öngörülen mühletin 2 yıldan 6 aya düştüğünü ve daha da değerlisi ABD’nin geri çekilmesinin 11 Eylül’den hayli evvel Temmuz ayında tamamlanabileceğini yazıyor. Tüm bu bilgiler Avrupa Birliği’nin Türkiye’yi bir sığınmacı kampı, idaresini de gardiyan olarak kullanmak üzere çarçabuk deklare ettiğı 3 milyar avro ödeme planlarının niçinlerini ortaya koymakta.
AFGANİSTAN’DA STATÜKO BİTTİ
Cuma günü Biden tarafınca Beyaz Saray’da kabul edilen Afganistan Lideri Eşref Gani temaslarından “barış görüşmelerine devam öğüdü” ve Biden’ın yanına bir arada gittikleri “eski rakibi ve barış görüşmecisi Abdullah’la ortayı bozmaması” tavsiyesinden öteki bir şey elde edemedi. Temaslardan daha sonra basın toplantısı bile yapılmadı. Zira iş bitmiş, NATO ve NATO’nun yönettiği RSM-Resolute Support Mission (Kararlı Dayanak Misyonu) Taliban’la Eylül ayında çekilme konusunda anlaşmışlar. Bu çerçevede NATO ve RSM üyesi Türkiye’nin hangi sıfatla Kabil Havaalanını muhafaza planları yaptığı da meçhul, önerilen misyonun ABD ile Kabil’deki Eşref Gani Hükümeti içindeki alakalar çerçevesinde lakin “ABD ordusuna bağlı bir birim” olarak yerine getirileceği sanılıyor.
Öte yandan son gelişmeler karşısındaki ABD’nin serinkanlı tavrı ve Dışişleri Bakanı Blinken’in “durum ne olursa olsun statüko artık devam edemez” kelamları Afganistan konusunda Washington’la Rusya ve Afganistan’a komşu birtakım ülkeler içinde ortak bir proje konusunda örtülü bir mutabakat olduğunu da düşündürtüyor.
Deutsche Welle’de (Almanya’nın Sesi) yayınlanan bir tahlile nazaran, Büyük Britanya ile Sovyetler Birliği’nin sırayla batağa saplandıkları ve tarihçiler tarafınca “imparatorluk yıkıcısı” olarak bilinen bu coğrafyada komşuların takviyesi olmaksızın istikrar sağlamak olanaksızdır. Bugün halkın çoğunluğunun desteklediği Taliban istikrarlı bir idare kurabilir ancak bunun için komşuların buna pürüz olmaması koşuldur.
TÜRKMEN GAZI KİMİ RAHATSIZ EDİYOR
Başta Rusya, onun tesirindeki Orta Asya ülkeleri, Çin, İran ve Taliban’ın saklı destekçisi Pakistan hepsi başka ve birbiriyle çelişen planlara sahipler. Lakin Orta Asya ülkeleri, Afganistan, Pakistan ve Hindistan’ı birleştirebilecek bir tek proje var, o da TAPI yani Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan Doğalgaz boru sınırı. Bir diğer deyişle Türkmen gazını Hint Okyanusu ve Pasifik’e indirecek proje…
Taliban, Türkmen gazı projesini desteklediğini, bu mevzuda ilgili taraflarla bir arada çalışacağını şimdiden açıklamıştır. Bu niçinle Pakistan ve Hindistan Taliban idaresinde istikrarlı bir Afganistan olmasını isteyebilirler. Çin ise Afganistan’da süratle gelişen IŞİD’in Uygur bölgesinde tesirli olmasından çekindiğinden IŞİD düşmanı Taliban’la anlaşabilir, ki aslına bakarsanız şimdiden münasebetleri var. İran’a gelince Afganistan’dan ABD’nin çekilmesi İran açısından bir zafer ve en azından Doğu sonlarını teminata alma bakımından bir muvaffakiyettir, bu niçinle İran Hazara Şii azınlığını yok etmeye çalışmayan bir Taliban’la rahatça anlaşır.
Bu durumda Taliban’a karşı olan ya da Afganistan’da istikrar ve huzur istemeyen ve beraberinde TAPİ’den yani Türkmen gazından ziyan gorecek olan kimdir? Örneğin kendi gazına rakip istemeyen Katar şeyhliği ve siyasal ve finansal geleceklerini Türkmen gazını engellemeye bağlamış olan başkaları Afganistan’da, natürel barış yerine bitmeyen bir savaşı tercih ederler. Tıpkı “Katar gazını Akdeniz’e ulaştırma uğruna Suriye’de iç savaşın desteklendiği” argümanı üzere, Afganistan’da bir daha Katar uğruna kan dökmek isteyen güçler bulunabilir. Katar fazlaca varlıklı bir ülkedir, Doğu Akdeniz’de Hint Okyanusu’na kadar para gücüyle Katar çıkarlarını savunacak siyasal güçler bulmaktadır.
KATAR SÖMÜRGESİ OLMAYALIM
Daha genel bir sözle Türkmen gazının global piyasalara ulaşmasından rahatsızlık duyan güçler Afganistan’da istikrarı sağlayabilecek olan Taliban’ın yoluna taş koymaya ve ülkeyi Katar’ın çıkarları için sonuna kadar karıştırmaya heveslenebilir. Türkiye ve Türk Silahlı Kuvvetleri bu cins planlara alet edilmemeli.
Kayahan Uygur