AÇIK AÇIK
GURUR OĞUZ • HAKAN GÜLDAĞ • VAHAP MUNYAR
Türkiye’de bilim ve teknolojiden kelam edildiğinde akla birinci gelen kurumların başında TÜBİTAK bulunuyor. TÜBİTAK, geçen 10-15 yılda Türkiye’nin bilim ve teknoloji seyahatinde ne seviyede tesirli oldu? Konulan amaçlar ne seviyede tutturuldu?
Ar-Ge ve yenilik sistemlerinin gelişimi için değer taşıyan özelliklere bakıldığında gerekli olan tüm sistem bileşenlerinin birlikte çalışması ve sinerji oluşturması yüksek değer taşıyor. Ar-Ge ve yenilik ekosistemleri tarafınca gerçekleştirilmesi beklenen fonksiyonlarda de nitelikli bilgi ve nitelikli insan kaynağının harekete geçirilmesi ve çeşitli aktörlerin içinde etkileşimlerin yüksek olması stratejik bir özelliktir. Ülkemizde Ar-Ge ve yenilik ekosistemimizin oluşumu için 58. yılında olan TÜBİTAK’ın rolü büyüktür. Son senelerda gerçekleştirilen yeni stratejik yaklaşımımız yardımıyla de değerli gelişmeler elde etmiş bulunuyoruz. Nitelikli bilgi ve nitelikli insan kaynağı odağında yeni stratejik yaklaşımımız olan “beraber geliştirme ve bir arada başarma” yaklaşımı, Ar-Ge ve yenilik ekosistemimizin daha büyük gayeleri gerçekleştirmesinin önünü açmış bulunuyor. Global salgın ve iklim değişikliği üzere kıymetli kuvvetlik alanlarında tahlil oluşturulması için son derece kritik olan bu yaklaşım yardımıyla geleceğini bilim temelinde çizen bir ekosisteme dönüşüm sağlıyoruz. Bu yaklaşım ise Ar-Ge ve yenilik ekosisteminin daha yüksek doruklara ulaşmasına istikamet vererek ülkemizin 2053 yılı net sıfır salım maksadının gerçekleştirilmesi için de kritik değerlidir.
COVID-19 PLATFORMU BULUŞTURDU
Türkiye’nin bilim ve teknolojide, Ar-Ge ve inovasyon temposunda bugün bulunduğu seviyeyi TÜBİTAK penceresinden bakınca nasıl değerlendiriyorsunuz? Türkiye, teknolojide, Ar-Ge’de, inovasyonda hayal edilen seviyesi ne kadar yakalayabildi?
Ar-Ge ve yenilik süreçleri tüm dünyada süratle değer kazanmış bulunuyor. Ülkemizin Ar-Ge ve yenilik ekosistemi bu yönelimi kuvvetli bir biçimde yakalamıştır. TÜBİTAK olarak üniversite, sanayi ve kamunun birlikte hareket etmesi gerekliliğini dikkate alarak büyük ölçekli ve birlikte başarma modeline dayalı platform ve ağ takviyelerimizi seferber etmiş bulunuyoruz. COVID-19 Türkiye Platformunda 49 farklı kurum ve kuruluştan 436 araştırmacıyı aşı ve ilaç geliştirme odağında bir ortaya getirdik. Misal biçimde ülkemizin 2053 yılı net sıfır salım amacının gerçekleştirilmesi için yeşil teknolojilere odaklanan platformların artırılmasını maçlıyoruz. Mevcut platformlarımızın içinde pak üretim imkanlarının sağlanması için ileri materyal teknolojileri, yeni jenerasyon güneş gücü teknolojilerinde yüksek verimliliğe ve maliyet aktifliğine sahip güneş hücresi teknolojilerinin geliştirilmesi ile akıllı kent ve akıllı konut teknolojilerine odaklanma sağlayan platformlar bulunuyor. Yüksek Teknoloji Platformlarının yeni daveti ile ekosistem paydaşlarımızı Avrupa Yeşil Mutabakatı’na uyumlu alanlara yönlendiriyoruz. Yeşil Mutabakat’a ahenk kapsamındaki öncelikli Ar-Ge ve yenilik hususlarında sunulan projeler öncelikli olarak desteklenecek.
Takviye programlarımızın değerli bir kısmında da iklim değişikliği ve etraf sıkıntılarına karşı tahliller için teşvik imkânları sunuyoruz. Araştırma dayanak programları kapsamındaki 2021 yılındaki birinci 2 uygulamamızda toplam 170 projenin Avrupa Yeşil Mutabakatı’na katkı sağlayan alanlarda desteklenmesini sağladık. Adapte genlerin belirlenmesi mevzularında katkılar bulunuyor. Desteklenen projelerin tesire dönüşüm sürecinin takibi ve takviye sürecinin tamamlanması daha sonrası için göstergelere dayalı Ticarileşme İzleme Sürecimizi de oluşturduk.
Sanayi Doktora Programımızda endüstride muhtaçlık duyulan doktora derecesine sahip nitelikli insan kaynağının üniversite-sanayi iştirakinde yetiştirilmesi ve endüstride doktoralı araştırmacı istihdamının teşvik edilmesini sağlıyoruz. Birinci iki davetimizde 1162 bursiyer, üniversite ve endüstrinin bir arada yer aldığı 308 projede yetiştiriliyor. STAR programı ile lisans öğrencilerine odaklı davetlerde 3 bin 043 öğrenci Ar-Ge projelerine dahil edildi. Avrupa Komitesi tarafınca yayınlanan 2021 yılı Türkiye İlerleme Raporu’ndaki 25. fasıl olan Bilim ve Araştırma faslında ülkemiz için aşağıdaki değerlendirmelere yer verildi: “Türkiye’nin bilim ve araştırma alanındaki hazırlıkları epeyce ileri seviyededir. Türkiye rapor periyodunda birtakım ilerlemeler kaydetmiştir. Bilhassa, ulusal araştırma ve yenilik kapasitesini artırmaya yönelik aksiyon planının uygulanması ve Avrupa Araştırma Alanı (ERA) ile uyumlu hâle getirilmesi, Türkiye’nin Ufuk 2020’de daha yeterli performans göstermesine olumlu katkıda bulunmuştur.”
KAMU DAYANAĞININ 3.75 KATI SATIŞ GELİRİ ELDE EDİLİYOR
TÜBİTAK, teşebbüslerde, teknoloji geliştirmede, Ar-Ge ve inovasyonda hangi kademede devreye giriyor? Teknoloji geliştirdiğini, inovatif adımlar attığını düşünen bir teşebbüsçü TÜBİTAK’ın kapısını ne vakit çalmalı?
TÜBİTAK fikirden ticarileştirme kademelerine kadar her kademede girişimcimizin ve özel dal firmalarımızın yanındadır. Girişimcilik alanında ise BiGG Girişimcilik Dayanak Programımız ile girişimcilerimizin teknoloji ve yenilik odaklı iş fikirlerini katma kıymet ve nitelikli istihdam yaratma potansiyeli yüksek teşebbüslere dönüştürebilmelerini destekliyoruz. Fikir basamağından pazara kadar olan faaliyetlerin desteklenmesini, bu biçimdece nitelikli girişimciliğin özendirilmesi ve milletlerarası rekabet gücü olan, yenilikçi, teknoloji seviyesi yüksek eser ve hizmetleri geliştirebilen başlangıç firmalarının oluşturulmasını sağlıyoruz. En aktüel davetimizde desteklediğimiz 136 teşebbüsçü ile birlikte BiGG programımızdan yararlanarak kurulan teşebbüs firmasının sayısı 1663’den 1799’a ulaşmış bulunuyor.
Teşebbüsçü firmalarımızın içinde insan DNA’sının yaklaşık 10 bin kat daha ucuza tahlil edilebilmesini sağlayan yeni jenerasyon dizileme usulünün otomasyonunu sağlayan örnekler de bulunuyor. Dayanak sağladığımız teşebbüsçüler ile kamu dayanağının 3.75 katı kadar satış geliri elde ediliyor. Ayrıyeten BiGG çekirdek sermaye takviyesinin 7.14 katı kadar iktisada girdi sağlanıyor. Hazırlanan raporumuzda, 5 yıl içerisinde toplam 958 milyon TL yurt içi ve yurt dışı satış yapıldığı, satış gelirinin yüzde 23.3’ünün yurt dışı satışlardan elde edildiği ve 314 fikri sınai mülkiyet hakkı müracaatının yapıldığı yer alıyor. Çıktı ve tesir odaklı nitelikli iş planları oluşturma sürecinin desteklenmesi için 63 uygulayıcı ve işbirliği kuruluşumuz girişimcilerimiz için bir arada çalışıyor.
Toplam üç etaptan oluşan süreçte öncelikli alanlarımız Akıllı Ulaşım, Akıllı Üretim Sistemleri, Güç ve Pak Teknolojiler, İrtibat ve Sayısal Dönüşüm, Sıhhat ve Güzel Ömür ile Sürdürülebilir Tarım ve Beslenme olarak belirlenmiş bulunuyor. Süreç içerisinde ise girişimcilerimizin oluşturduğu iş fikirlerine ilişkin iş planlarının teknoloji seviyesi ve yenilikçi istikameti, iş planının uygunluğu ve yapılabilirliği ve iş planının ticarileşme potansiyeli bedellendiriliyor. İklim değişikliği ile çaba kapsamında ülkemizin iktisadı ve endüstrimizin yeşil dönüşümüne katkı sağlanması için BiGG Yeşil Büyüme Davetimizi da gerçekleştirdik.
TÜBİTAK’ın dayanak düzeneği nasıl işliyor? Takviye için kaynak nasıl sağlanıyor? Talep edilen takviyeler ile elinizdeki kaynak ne kadar örtüşebiliyor? TÜBİTAK’ın sağladığı takviye, teşebbüsçü için ne kadar kâfi oluyor?
Her bir takviye sistemimize ilişkin kıymetlendirme kriterlerimiz bulunuyor. Örneğin bilimsel ve teknolojik araştırma proje müracaatlarımız özgün kıymet, usul, proje idaresi ve yaygın tesir boyutlarına nazaran bedellendiriliyor. Sanayi Ar-Ge proje müracaatlarımız endüstriyel Ar-Ge içeriği, teknoloji seviyesi ve yenilikçi istikameti, proje planının ve kuruluş altyapısının proje için uygunluğu ile proje çıktılarının ekonomik faydaya ve ulusal kazanıma dönüşebilirliği boyutlarına göre bedellendiriliyor. Takviye sistemlerimize alınan proje müracaatları, projenin içerdiği disiplin ve dal dağılımına bakılırsa ekosistem aktörlerimizin içinde mevzu uzmanları tarafınca incelenerek kurumumuza rapor ediliyor. Bilimsel ve teknolojik araştırma proje müracaatları husus uzmanları panelistler, sanayi Ar-Ge proje müracaatları ise bahis uzmanları hakemler tarafınca kıymetlendirme kriterlerine bakılırsa ele alınarak en nitelikli proje müracaatlarının seçilmesine katkı sağlayan puanlama prosedürü uygulanıyor. Girişimcilerimiz için yararlı bir gelişme ise Tech-InvesTR Teşebbüs Sermayesi Destekleme Programımızdır. Çoğunlukla üniversiteler ve teknoparklardan çıkan girişimcilerimizin sermaye gereksiniminin çözülmesine katkı sağlıyor. Kurumumuz ile Hazine ve Maliye Bakanlığı içindeki işbirliği muahedesine dayalı olarak teşebbüs sermayesi kapsamında yatırım fonları destekleniyor. Birinci 4 yatırım fonumuz olan Collective Spark, Diffusion Capital Partners, 500 Startups İstanbul Fund II Teşebbüs Sermayesi Fonu, Gedik Portföy İdaresi ve Boğaziçi Ventures Teşebbüs Sermayesi Yatırım Fonu için proje kontratlarını imzaladık. Kuruluş süreçlerini tamamlayan bu yatırım fonları ile fintek ve finansal altyapıdan lojistik operasyon süreçleri, blok zincir, yapay zeka, giyilebilir teknoloji mamüllerine uzanan 34 farklı erken evre teknoloji tabanlı teşebbüse 380 milyon liralık yatırım yapılmış bulunuyor. Teşebbüs sermayesi katkı hisselerinin yüzde 50’sini TÜBİTAK olarak hibe biçiminde veriyoruz. Desteklenen kuruluşa ödenen teşebbüs sermayesi katkı hissesinin yüzde 10’u kadar genel sarfiyat dayanağı sağlanıyor.
Tech-InvesTR Programı ile yakın vakitte ulusal ve memleketler arası toplam 5 fonun kurulmasını öngörüyoruz. Yaklaşık 3 milyar liralık fon meblağının gelecek 5 yılda 150 erken evre teknoloji tabanlı teşebbüsün gayelerini destekleyen yatırımlara dönüşmesini bekliyoruz.
AŞI VE İLAÇTA DEĞERLİ KAZANIM SAĞLADIK
Geriye dönüp baktığınızda, “Şu projede TÜBİTAK’ın takviyesi olmasa yol alınamazdı” diyebileceğiniz neler var?
Ekosistemimizde TÜBİTAK’ın belirleyici rol oynaması değerlidir. Yeni stratejik yaklaşımımız olan birlikte geliştirme ve birlikte başarma yaklaşımı doğrultusunda global salgının ilan edilmesindilk evvel 2020’nin birinci ayında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızın himayelerinde ve TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsünün uyumunda COVID-19 Türkiye Platformunu kurmuş olmamız bu gereksinime bir örnektir. COVID-19 Türkiye Platformu, global salgına niye olan SARS-CoV-2 virüsüne karşı bağışıklık kazanılmasına yönelik aşı adayları ve tedavi odaklı tahlillere yönelik ilaç adaylarının geliştirilmesi odağında oluşturuldu. Toplamda 49 farklı kurum ve kuruluştan 436 araştırmacının yer aldığı platformun her bir basamağında belirleyici rol aldık. Toplam 7 aşı ve 10 ilaç geliştirme projesi olmak üzere 17 farklı projeye odaklanan araştırmacıların 118’i üniversiteden, 67’si kamu Ar-Ge ünitesinden, 38’i özel daldan ve 213’ü bursiyer olarak bu seferberliğimizde yer aldı.
COVID-19 Türkiye Platformunun aşı ve ilaç geliştirme odaklı araştırma takımlarının içinde nitelikli bilgi, nitelikli insan kaynağı ve araştırma altyapıları dahil her türlü imkanın paylaşımı sağlandı. Ortak akıl, ortak çalışma ve ortak altyapı kullanması ile dinamik bir müddetç idaresini tabir eden COVID-19 Türkiye Platformu yardımıyla ülkemizin aşı ve ilaç geliştirme ekosistemi için epey değerli bir kazanım elde etmiş bulunuyoruz. COVID-19 Türkiye Platformunun aşı adayları, yurtharicinde çalışılanların birebiri değil, virüse karşı aktifliği ve güvenirliği daha yüksek olma özelliği için yenilikçi dizaynlara sahip olan aşı adaylarıdır. Örneğin, COVID-19 Türkiye Platformunun yenilikçi aşı adayları içinde yer alan virüs gibisi parçacıklara dayalı aşı (VLP) adayı dünyada bu çeşitte klinik etaba geçen 4. aşı adayı olmayı başarmıştır. COVID-19 Türkiye Platformunun ilaç geliştirme projeleri içinde da toplamda 20.000’den çok molekül sanal olarak taranarak en yararlı olabilecek etken hususların tespit edilmesi için kapsamlı tahlillerin gerçekleştirildiği projeler bulunuyor. Ortalarından Montelukast için hücre içerisindeki virüsün çoğalmasını sağlayan enzimleri bloke etme ve virüsün hücre içerisine girmesini sağlayan proteinleri engelleme özelliği tespit edildi. Bir daha sonraki kademede Faz 3 klinik çalışmaları gerçekleştirilecek.
Birtakım iş insanlarından, “TÜBİTAK’ta son senelerda eksen kayması var. Üretim yapmaya ve bu alanda özel bölüme rakip olmaya çalışıyor” yakınmaları duyuyoruz. TÜBİTAK direkt kendisi üretimle öne mi çıkmak istiyor?
Yeni örneklerimizin içerisinde kritik ileri materyal yüksek sıcaklık dayanımlı polimerik reçine teknolojisi ve ülkemizin birinci yüksek ısıl dayanımlı yapısal yapıştırıcısının seri üretimi için özel kesime teknoloji transferi ve daha biroldukça alanda örnekler bulunmaktadır. bir daha enstitülerimiz bünyesinde geliştirilen tıbbi eserlerden başka örneklerin verilmesi mümkündür. Örneğin, Anadolu’daki ismiyle enir yahut tavşan elması bitkisi kökünden elde edilen bitkisel ekstre, Venöz Sirkülasyon Bozukluklarına karşı endike (damar daraltıcı) olarak reçete edilmektedir. Ülkemizde yaygın olarak yetişen adaçayı, ekinezya, zeytin yaprağı ve enginar yaprağından standardize edilmiş yeni besin destekleri de geliştirilmiş bulunuyor. Yalnızca bu alanda toplam 14 adet lisanslanmış eser, büyük ölçekli üretim çalışmalarının tamamlanması ile ülke ekonomimize kazandırılmaktadır. TÜBİTAK Teknoloji Transfer Ofisi Başkanlığımız ticarileşme süreçlerinin belirlenmesi ve bu kapsamda transfer süreçlerinin yönetilmesinden sorumludur. Teknoloji transferi süreçleri faal bir biçimde ele alınmakta ve teknolojik kazanımların teknoloji transferi ile seri üretime geçmesi için çalışmaktadır.
10 BİNİ AŞKIN PROJEYE 3 MİLYAR LİRA VERDİK
TÜBİTAK’ın üniversitelerle münasebeti nasıl? Teknoloji geliştirme, inovasyon adımlarında üniversitelerle işbirlikleri kelam konusu mu?
Yüksek Teknoloji Platformlarımızda araştırma ve aday araştırma üniversiteleri ile 6550 sayılı Kanuna göre yeterlik almış altyapıları ile ekosistem aktörlerimizin seferberliğini sağlıyoruz. Sıhhat alanına hizmet eden Yüksek Teknoloji Platformlarımızın içinde rejeneratif ve restoratif tıp araştırmaları ile HPV ve enflüanza kaynaklı enfeksiyonlara karşı teşhis kitleri, ilaç formülasyonları ve aşı geliştirilmesine odaklı platformlarımız da bulunuyor. Ayrıyeten, inflamazom aracılı otoenflamatuvar hastalıkların takip ve tedavisine yönelik biyogösterge ve ileri teknoloji eseri ilaçların geliştirilmesi ve gayeye mahsus pan-kanser terapiler öteki platformların içinde yer alıyor. Son 5 yılda üniversitelerde yürütülen 10 binin üzerinde projeye yaklaşık 3 milyar TL takviye sağladık. Teşebbüsçü ve Yenilikçi Üniversite Endeksi kapsamında ise üniversitelerimizin performanslarını toplam 4 boyut ve 23 göstergeye nazaran kıymetlendiriyoruz.
İşbirliği ve etkileşimde sanayi işbirliği yahut memleketler arası işbirliğiyle yapılan proje sayısı ve fon meblağı, dolanımdaki öğretim elemanı/öğrenciler ile Sanayi Doktora Programı performansları kıymetlendiriyor. Ekonomik katkı ve ticarileşmede akademisyen ve öğrenci/ mezun firma sayıları ve net satış gelirleri, lisanslanan patent ve faydalı model sayısı ile BiGG firma sayısı değer kazanıyor.
200 BİN LİRAYA KADAR TEMİNATSIZ HİBE VAR
TÜBİTAK’ın takviye düzenekleri çerçevesinde girişimcilere en düşük-en yüksek ne kadar kaynak sağlanabiliyor? TÜBİTAK’ın bugüne kadar verdiği takviyelerin toplamı ne kadar?
Toplam 3 evreden oluşan Girişimcilik Takviye Programımızın farklı etaplarına göre girişimcilere sağlanan hizmet ve dayanaklar çeşitlilik gösteriyor. Birinci basamağı iş fikirlerinin uygulayıcı kuruluşlara sunularak değerlendirdiği iş fikirleri için girişimcilere hızlandırıcı hizmetlerin sunulduğu evredir. İkinci etapta ise kıymetlendirme kararına nazaran desteklenmesi uygun bulunan iş planları için girişimcilerimizin başlangıç firması kurduğu ve iş planları için proje dayanağının verildiği evredir. Yenilikçi istikameti yüksek, uygun ve yapılabilir iş planlarına sahip ve ticarileşme potansiyeli yüksek olan iş planları bu evrede desteklenir. Dayanağımız teminat alınmaksızın geri ödemesiz olarak hibe biçimde en çok 200 bin TL’dir. Günümüze kadar 1799 teşebbüs firması bu türlü desteklenmiş bulunuyor. Üçüncü basamakta ise teşebbüs firmalarının Teşebbüs Sermayesi Yatırımları ile ulusal ve memleketler arası takviyelere erişim sağladığı basamaktır. Tech-InvesTR’in erken etap teknoloji tabanlı teşebbüslere 5 yılda ortalama 20 milyon TL yatırım yapılması öngörülüyor. KOBİ Ar-Ge Başlangıç Takviye Programımız kapsamında da yüzde 75’lik bir takviye oranı ile proje bütçesinin üst hududu 600 bin TL’dir.
SANAYİ ATAĞIYLA ÇİP ÜRETİMİ İÇİN TAHLİL İMKANI ARTAR
Dünyada bir çip krizi yaşanıyor. TÜBİTAK, bu çeşit teknolojiye dayalı sorunlu durumlarda tahlil odaklı rol oynayabilir mi?
Yarı İletken Sanayisi Derneğinin dahil olduğu bir rapora nazaran önümüzdeki 10 yılda yarı iletkenlere yönelik talep artışının karşılanabilmesi için Ar-Ge ve sermaye harcamaları kapsamında yaklaşık 3 trilyon dolarlık yatırım yapılması gerektiği belirtiliyor. Bu noktada Ar-Ge ve üretim süreçlerinin entegre bir biçimde ele alınması stratejik kıymete haizdir. Teknoloji Odaklı Sanayi Atağı Programının uçtan uca yaklaşımı da bu muhtaçlığı karşılıyor. Yaklaşık 2 milyar TL seviyesinde yatırımın öngörüldüğü programın davetleri içinde makine, mobilite, üretimde yapısal dönüşüm, sıhhat ve kimya eserler ile dijital dönüşüm davetleri yer aldı. Bu davetlerin içerdiği öncelikli mamüllerin içerisinde de bilim ve bağlantı teknolojileri tabanlı yenilikçi tıbbi aygıtlar, yeni kuşak akıllı sensörler, giyilebilir teknolojiler, mikroelektronik teknolojileri, otonom ve yarı otonom endüstriyel ve hizmet robotları ile şoför takviye ve güvenlik teknolojileri yer aldı. Yeni açılacak olan davetlerde ise yenilikçi ve yıkıcı teknolojiler yer alacak. Program kapsamında sunulan imkanlar da dikkate alındığında ekosistemimizin bir arada geliştirme odaklı işbirliği yardımıyla çip üretimine yönelik yerli tahlil imkanları artırılabilir.
Okumaya devam et...
GURUR OĞUZ • HAKAN GÜLDAĞ • VAHAP MUNYAR
Türkiye’de bilim ve teknolojiden kelam edildiğinde akla birinci gelen kurumların başında TÜBİTAK bulunuyor. TÜBİTAK, geçen 10-15 yılda Türkiye’nin bilim ve teknoloji seyahatinde ne seviyede tesirli oldu? Konulan amaçlar ne seviyede tutturuldu?
Ar-Ge ve yenilik sistemlerinin gelişimi için değer taşıyan özelliklere bakıldığında gerekli olan tüm sistem bileşenlerinin birlikte çalışması ve sinerji oluşturması yüksek değer taşıyor. Ar-Ge ve yenilik ekosistemleri tarafınca gerçekleştirilmesi beklenen fonksiyonlarda de nitelikli bilgi ve nitelikli insan kaynağının harekete geçirilmesi ve çeşitli aktörlerin içinde etkileşimlerin yüksek olması stratejik bir özelliktir. Ülkemizde Ar-Ge ve yenilik ekosistemimizin oluşumu için 58. yılında olan TÜBİTAK’ın rolü büyüktür. Son senelerda gerçekleştirilen yeni stratejik yaklaşımımız yardımıyla de değerli gelişmeler elde etmiş bulunuyoruz. Nitelikli bilgi ve nitelikli insan kaynağı odağında yeni stratejik yaklaşımımız olan “beraber geliştirme ve bir arada başarma” yaklaşımı, Ar-Ge ve yenilik ekosistemimizin daha büyük gayeleri gerçekleştirmesinin önünü açmış bulunuyor. Global salgın ve iklim değişikliği üzere kıymetli kuvvetlik alanlarında tahlil oluşturulması için son derece kritik olan bu yaklaşım yardımıyla geleceğini bilim temelinde çizen bir ekosisteme dönüşüm sağlıyoruz. Bu yaklaşım ise Ar-Ge ve yenilik ekosisteminin daha yüksek doruklara ulaşmasına istikamet vererek ülkemizin 2053 yılı net sıfır salım maksadının gerçekleştirilmesi için de kritik değerlidir.
COVID-19 PLATFORMU BULUŞTURDU
Türkiye’nin bilim ve teknolojide, Ar-Ge ve inovasyon temposunda bugün bulunduğu seviyeyi TÜBİTAK penceresinden bakınca nasıl değerlendiriyorsunuz? Türkiye, teknolojide, Ar-Ge’de, inovasyonda hayal edilen seviyesi ne kadar yakalayabildi?
Ar-Ge ve yenilik süreçleri tüm dünyada süratle değer kazanmış bulunuyor. Ülkemizin Ar-Ge ve yenilik ekosistemi bu yönelimi kuvvetli bir biçimde yakalamıştır. TÜBİTAK olarak üniversite, sanayi ve kamunun birlikte hareket etmesi gerekliliğini dikkate alarak büyük ölçekli ve birlikte başarma modeline dayalı platform ve ağ takviyelerimizi seferber etmiş bulunuyoruz. COVID-19 Türkiye Platformunda 49 farklı kurum ve kuruluştan 436 araştırmacıyı aşı ve ilaç geliştirme odağında bir ortaya getirdik. Misal biçimde ülkemizin 2053 yılı net sıfır salım amacının gerçekleştirilmesi için yeşil teknolojilere odaklanan platformların artırılmasını maçlıyoruz. Mevcut platformlarımızın içinde pak üretim imkanlarının sağlanması için ileri materyal teknolojileri, yeni jenerasyon güneş gücü teknolojilerinde yüksek verimliliğe ve maliyet aktifliğine sahip güneş hücresi teknolojilerinin geliştirilmesi ile akıllı kent ve akıllı konut teknolojilerine odaklanma sağlayan platformlar bulunuyor. Yüksek Teknoloji Platformlarının yeni daveti ile ekosistem paydaşlarımızı Avrupa Yeşil Mutabakatı’na uyumlu alanlara yönlendiriyoruz. Yeşil Mutabakat’a ahenk kapsamındaki öncelikli Ar-Ge ve yenilik hususlarında sunulan projeler öncelikli olarak desteklenecek.
Takviye programlarımızın değerli bir kısmında da iklim değişikliği ve etraf sıkıntılarına karşı tahliller için teşvik imkânları sunuyoruz. Araştırma dayanak programları kapsamındaki 2021 yılındaki birinci 2 uygulamamızda toplam 170 projenin Avrupa Yeşil Mutabakatı’na katkı sağlayan alanlarda desteklenmesini sağladık. Adapte genlerin belirlenmesi mevzularında katkılar bulunuyor. Desteklenen projelerin tesire dönüşüm sürecinin takibi ve takviye sürecinin tamamlanması daha sonrası için göstergelere dayalı Ticarileşme İzleme Sürecimizi de oluşturduk.
Sanayi Doktora Programımızda endüstride muhtaçlık duyulan doktora derecesine sahip nitelikli insan kaynağının üniversite-sanayi iştirakinde yetiştirilmesi ve endüstride doktoralı araştırmacı istihdamının teşvik edilmesini sağlıyoruz. Birinci iki davetimizde 1162 bursiyer, üniversite ve endüstrinin bir arada yer aldığı 308 projede yetiştiriliyor. STAR programı ile lisans öğrencilerine odaklı davetlerde 3 bin 043 öğrenci Ar-Ge projelerine dahil edildi. Avrupa Komitesi tarafınca yayınlanan 2021 yılı Türkiye İlerleme Raporu’ndaki 25. fasıl olan Bilim ve Araştırma faslında ülkemiz için aşağıdaki değerlendirmelere yer verildi: “Türkiye’nin bilim ve araştırma alanındaki hazırlıkları epeyce ileri seviyededir. Türkiye rapor periyodunda birtakım ilerlemeler kaydetmiştir. Bilhassa, ulusal araştırma ve yenilik kapasitesini artırmaya yönelik aksiyon planının uygulanması ve Avrupa Araştırma Alanı (ERA) ile uyumlu hâle getirilmesi, Türkiye’nin Ufuk 2020’de daha yeterli performans göstermesine olumlu katkıda bulunmuştur.”
KAMU DAYANAĞININ 3.75 KATI SATIŞ GELİRİ ELDE EDİLİYOR
TÜBİTAK, teşebbüslerde, teknoloji geliştirmede, Ar-Ge ve inovasyonda hangi kademede devreye giriyor? Teknoloji geliştirdiğini, inovatif adımlar attığını düşünen bir teşebbüsçü TÜBİTAK’ın kapısını ne vakit çalmalı?
TÜBİTAK fikirden ticarileştirme kademelerine kadar her kademede girişimcimizin ve özel dal firmalarımızın yanındadır. Girişimcilik alanında ise BiGG Girişimcilik Dayanak Programımız ile girişimcilerimizin teknoloji ve yenilik odaklı iş fikirlerini katma kıymet ve nitelikli istihdam yaratma potansiyeli yüksek teşebbüslere dönüştürebilmelerini destekliyoruz. Fikir basamağından pazara kadar olan faaliyetlerin desteklenmesini, bu biçimdece nitelikli girişimciliğin özendirilmesi ve milletlerarası rekabet gücü olan, yenilikçi, teknoloji seviyesi yüksek eser ve hizmetleri geliştirebilen başlangıç firmalarının oluşturulmasını sağlıyoruz. En aktüel davetimizde desteklediğimiz 136 teşebbüsçü ile birlikte BiGG programımızdan yararlanarak kurulan teşebbüs firmasının sayısı 1663’den 1799’a ulaşmış bulunuyor.
Teşebbüsçü firmalarımızın içinde insan DNA’sının yaklaşık 10 bin kat daha ucuza tahlil edilebilmesini sağlayan yeni jenerasyon dizileme usulünün otomasyonunu sağlayan örnekler de bulunuyor. Dayanak sağladığımız teşebbüsçüler ile kamu dayanağının 3.75 katı kadar satış geliri elde ediliyor. Ayrıyeten BiGG çekirdek sermaye takviyesinin 7.14 katı kadar iktisada girdi sağlanıyor. Hazırlanan raporumuzda, 5 yıl içerisinde toplam 958 milyon TL yurt içi ve yurt dışı satış yapıldığı, satış gelirinin yüzde 23.3’ünün yurt dışı satışlardan elde edildiği ve 314 fikri sınai mülkiyet hakkı müracaatının yapıldığı yer alıyor. Çıktı ve tesir odaklı nitelikli iş planları oluşturma sürecinin desteklenmesi için 63 uygulayıcı ve işbirliği kuruluşumuz girişimcilerimiz için bir arada çalışıyor.
Toplam üç etaptan oluşan süreçte öncelikli alanlarımız Akıllı Ulaşım, Akıllı Üretim Sistemleri, Güç ve Pak Teknolojiler, İrtibat ve Sayısal Dönüşüm, Sıhhat ve Güzel Ömür ile Sürdürülebilir Tarım ve Beslenme olarak belirlenmiş bulunuyor. Süreç içerisinde ise girişimcilerimizin oluşturduğu iş fikirlerine ilişkin iş planlarının teknoloji seviyesi ve yenilikçi istikameti, iş planının uygunluğu ve yapılabilirliği ve iş planının ticarileşme potansiyeli bedellendiriliyor. İklim değişikliği ile çaba kapsamında ülkemizin iktisadı ve endüstrimizin yeşil dönüşümüne katkı sağlanması için BiGG Yeşil Büyüme Davetimizi da gerçekleştirdik.
TÜBİTAK’ın dayanak düzeneği nasıl işliyor? Takviye için kaynak nasıl sağlanıyor? Talep edilen takviyeler ile elinizdeki kaynak ne kadar örtüşebiliyor? TÜBİTAK’ın sağladığı takviye, teşebbüsçü için ne kadar kâfi oluyor?
Her bir takviye sistemimize ilişkin kıymetlendirme kriterlerimiz bulunuyor. Örneğin bilimsel ve teknolojik araştırma proje müracaatlarımız özgün kıymet, usul, proje idaresi ve yaygın tesir boyutlarına nazaran bedellendiriliyor. Sanayi Ar-Ge proje müracaatlarımız endüstriyel Ar-Ge içeriği, teknoloji seviyesi ve yenilikçi istikameti, proje planının ve kuruluş altyapısının proje için uygunluğu ile proje çıktılarının ekonomik faydaya ve ulusal kazanıma dönüşebilirliği boyutlarına göre bedellendiriliyor. Takviye sistemlerimize alınan proje müracaatları, projenin içerdiği disiplin ve dal dağılımına bakılırsa ekosistem aktörlerimizin içinde mevzu uzmanları tarafınca incelenerek kurumumuza rapor ediliyor. Bilimsel ve teknolojik araştırma proje müracaatları husus uzmanları panelistler, sanayi Ar-Ge proje müracaatları ise bahis uzmanları hakemler tarafınca kıymetlendirme kriterlerine bakılırsa ele alınarak en nitelikli proje müracaatlarının seçilmesine katkı sağlayan puanlama prosedürü uygulanıyor. Girişimcilerimiz için yararlı bir gelişme ise Tech-InvesTR Teşebbüs Sermayesi Destekleme Programımızdır. Çoğunlukla üniversiteler ve teknoparklardan çıkan girişimcilerimizin sermaye gereksiniminin çözülmesine katkı sağlıyor. Kurumumuz ile Hazine ve Maliye Bakanlığı içindeki işbirliği muahedesine dayalı olarak teşebbüs sermayesi kapsamında yatırım fonları destekleniyor. Birinci 4 yatırım fonumuz olan Collective Spark, Diffusion Capital Partners, 500 Startups İstanbul Fund II Teşebbüs Sermayesi Fonu, Gedik Portföy İdaresi ve Boğaziçi Ventures Teşebbüs Sermayesi Yatırım Fonu için proje kontratlarını imzaladık. Kuruluş süreçlerini tamamlayan bu yatırım fonları ile fintek ve finansal altyapıdan lojistik operasyon süreçleri, blok zincir, yapay zeka, giyilebilir teknoloji mamüllerine uzanan 34 farklı erken evre teknoloji tabanlı teşebbüse 380 milyon liralık yatırım yapılmış bulunuyor. Teşebbüs sermayesi katkı hisselerinin yüzde 50’sini TÜBİTAK olarak hibe biçiminde veriyoruz. Desteklenen kuruluşa ödenen teşebbüs sermayesi katkı hissesinin yüzde 10’u kadar genel sarfiyat dayanağı sağlanıyor.
Tech-InvesTR Programı ile yakın vakitte ulusal ve memleketler arası toplam 5 fonun kurulmasını öngörüyoruz. Yaklaşık 3 milyar liralık fon meblağının gelecek 5 yılda 150 erken evre teknoloji tabanlı teşebbüsün gayelerini destekleyen yatırımlara dönüşmesini bekliyoruz.
AŞI VE İLAÇTA DEĞERLİ KAZANIM SAĞLADIK
Geriye dönüp baktığınızda, “Şu projede TÜBİTAK’ın takviyesi olmasa yol alınamazdı” diyebileceğiniz neler var?
Ekosistemimizde TÜBİTAK’ın belirleyici rol oynaması değerlidir. Yeni stratejik yaklaşımımız olan birlikte geliştirme ve birlikte başarma yaklaşımı doğrultusunda global salgının ilan edilmesindilk evvel 2020’nin birinci ayında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızın himayelerinde ve TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsünün uyumunda COVID-19 Türkiye Platformunu kurmuş olmamız bu gereksinime bir örnektir. COVID-19 Türkiye Platformu, global salgına niye olan SARS-CoV-2 virüsüne karşı bağışıklık kazanılmasına yönelik aşı adayları ve tedavi odaklı tahlillere yönelik ilaç adaylarının geliştirilmesi odağında oluşturuldu. Toplamda 49 farklı kurum ve kuruluştan 436 araştırmacının yer aldığı platformun her bir basamağında belirleyici rol aldık. Toplam 7 aşı ve 10 ilaç geliştirme projesi olmak üzere 17 farklı projeye odaklanan araştırmacıların 118’i üniversiteden, 67’si kamu Ar-Ge ünitesinden, 38’i özel daldan ve 213’ü bursiyer olarak bu seferberliğimizde yer aldı.
COVID-19 Türkiye Platformunun aşı ve ilaç geliştirme odaklı araştırma takımlarının içinde nitelikli bilgi, nitelikli insan kaynağı ve araştırma altyapıları dahil her türlü imkanın paylaşımı sağlandı. Ortak akıl, ortak çalışma ve ortak altyapı kullanması ile dinamik bir müddetç idaresini tabir eden COVID-19 Türkiye Platformu yardımıyla ülkemizin aşı ve ilaç geliştirme ekosistemi için epey değerli bir kazanım elde etmiş bulunuyoruz. COVID-19 Türkiye Platformunun aşı adayları, yurtharicinde çalışılanların birebiri değil, virüse karşı aktifliği ve güvenirliği daha yüksek olma özelliği için yenilikçi dizaynlara sahip olan aşı adaylarıdır. Örneğin, COVID-19 Türkiye Platformunun yenilikçi aşı adayları içinde yer alan virüs gibisi parçacıklara dayalı aşı (VLP) adayı dünyada bu çeşitte klinik etaba geçen 4. aşı adayı olmayı başarmıştır. COVID-19 Türkiye Platformunun ilaç geliştirme projeleri içinde da toplamda 20.000’den çok molekül sanal olarak taranarak en yararlı olabilecek etken hususların tespit edilmesi için kapsamlı tahlillerin gerçekleştirildiği projeler bulunuyor. Ortalarından Montelukast için hücre içerisindeki virüsün çoğalmasını sağlayan enzimleri bloke etme ve virüsün hücre içerisine girmesini sağlayan proteinleri engelleme özelliği tespit edildi. Bir daha sonraki kademede Faz 3 klinik çalışmaları gerçekleştirilecek.
Birtakım iş insanlarından, “TÜBİTAK’ta son senelerda eksen kayması var. Üretim yapmaya ve bu alanda özel bölüme rakip olmaya çalışıyor” yakınmaları duyuyoruz. TÜBİTAK direkt kendisi üretimle öne mi çıkmak istiyor?
Yeni örneklerimizin içerisinde kritik ileri materyal yüksek sıcaklık dayanımlı polimerik reçine teknolojisi ve ülkemizin birinci yüksek ısıl dayanımlı yapısal yapıştırıcısının seri üretimi için özel kesime teknoloji transferi ve daha biroldukça alanda örnekler bulunmaktadır. bir daha enstitülerimiz bünyesinde geliştirilen tıbbi eserlerden başka örneklerin verilmesi mümkündür. Örneğin, Anadolu’daki ismiyle enir yahut tavşan elması bitkisi kökünden elde edilen bitkisel ekstre, Venöz Sirkülasyon Bozukluklarına karşı endike (damar daraltıcı) olarak reçete edilmektedir. Ülkemizde yaygın olarak yetişen adaçayı, ekinezya, zeytin yaprağı ve enginar yaprağından standardize edilmiş yeni besin destekleri de geliştirilmiş bulunuyor. Yalnızca bu alanda toplam 14 adet lisanslanmış eser, büyük ölçekli üretim çalışmalarının tamamlanması ile ülke ekonomimize kazandırılmaktadır. TÜBİTAK Teknoloji Transfer Ofisi Başkanlığımız ticarileşme süreçlerinin belirlenmesi ve bu kapsamda transfer süreçlerinin yönetilmesinden sorumludur. Teknoloji transferi süreçleri faal bir biçimde ele alınmakta ve teknolojik kazanımların teknoloji transferi ile seri üretime geçmesi için çalışmaktadır.
10 BİNİ AŞKIN PROJEYE 3 MİLYAR LİRA VERDİK
TÜBİTAK’ın üniversitelerle münasebeti nasıl? Teknoloji geliştirme, inovasyon adımlarında üniversitelerle işbirlikleri kelam konusu mu?
Yüksek Teknoloji Platformlarımızda araştırma ve aday araştırma üniversiteleri ile 6550 sayılı Kanuna göre yeterlik almış altyapıları ile ekosistem aktörlerimizin seferberliğini sağlıyoruz. Sıhhat alanına hizmet eden Yüksek Teknoloji Platformlarımızın içinde rejeneratif ve restoratif tıp araştırmaları ile HPV ve enflüanza kaynaklı enfeksiyonlara karşı teşhis kitleri, ilaç formülasyonları ve aşı geliştirilmesine odaklı platformlarımız da bulunuyor. Ayrıyeten, inflamazom aracılı otoenflamatuvar hastalıkların takip ve tedavisine yönelik biyogösterge ve ileri teknoloji eseri ilaçların geliştirilmesi ve gayeye mahsus pan-kanser terapiler öteki platformların içinde yer alıyor. Son 5 yılda üniversitelerde yürütülen 10 binin üzerinde projeye yaklaşık 3 milyar TL takviye sağladık. Teşebbüsçü ve Yenilikçi Üniversite Endeksi kapsamında ise üniversitelerimizin performanslarını toplam 4 boyut ve 23 göstergeye nazaran kıymetlendiriyoruz.
İşbirliği ve etkileşimde sanayi işbirliği yahut memleketler arası işbirliğiyle yapılan proje sayısı ve fon meblağı, dolanımdaki öğretim elemanı/öğrenciler ile Sanayi Doktora Programı performansları kıymetlendiriyor. Ekonomik katkı ve ticarileşmede akademisyen ve öğrenci/ mezun firma sayıları ve net satış gelirleri, lisanslanan patent ve faydalı model sayısı ile BiGG firma sayısı değer kazanıyor.
200 BİN LİRAYA KADAR TEMİNATSIZ HİBE VAR
TÜBİTAK’ın takviye düzenekleri çerçevesinde girişimcilere en düşük-en yüksek ne kadar kaynak sağlanabiliyor? TÜBİTAK’ın bugüne kadar verdiği takviyelerin toplamı ne kadar?
Toplam 3 evreden oluşan Girişimcilik Takviye Programımızın farklı etaplarına göre girişimcilere sağlanan hizmet ve dayanaklar çeşitlilik gösteriyor. Birinci basamağı iş fikirlerinin uygulayıcı kuruluşlara sunularak değerlendirdiği iş fikirleri için girişimcilere hızlandırıcı hizmetlerin sunulduğu evredir. İkinci etapta ise kıymetlendirme kararına nazaran desteklenmesi uygun bulunan iş planları için girişimcilerimizin başlangıç firması kurduğu ve iş planları için proje dayanağının verildiği evredir. Yenilikçi istikameti yüksek, uygun ve yapılabilir iş planlarına sahip ve ticarileşme potansiyeli yüksek olan iş planları bu evrede desteklenir. Dayanağımız teminat alınmaksızın geri ödemesiz olarak hibe biçimde en çok 200 bin TL’dir. Günümüze kadar 1799 teşebbüs firması bu türlü desteklenmiş bulunuyor. Üçüncü basamakta ise teşebbüs firmalarının Teşebbüs Sermayesi Yatırımları ile ulusal ve memleketler arası takviyelere erişim sağladığı basamaktır. Tech-InvesTR’in erken etap teknoloji tabanlı teşebbüslere 5 yılda ortalama 20 milyon TL yatırım yapılması öngörülüyor. KOBİ Ar-Ge Başlangıç Takviye Programımız kapsamında da yüzde 75’lik bir takviye oranı ile proje bütçesinin üst hududu 600 bin TL’dir.
SANAYİ ATAĞIYLA ÇİP ÜRETİMİ İÇİN TAHLİL İMKANI ARTAR
Dünyada bir çip krizi yaşanıyor. TÜBİTAK, bu çeşit teknolojiye dayalı sorunlu durumlarda tahlil odaklı rol oynayabilir mi?
Yarı İletken Sanayisi Derneğinin dahil olduğu bir rapora nazaran önümüzdeki 10 yılda yarı iletkenlere yönelik talep artışının karşılanabilmesi için Ar-Ge ve sermaye harcamaları kapsamında yaklaşık 3 trilyon dolarlık yatırım yapılması gerektiği belirtiliyor. Bu noktada Ar-Ge ve üretim süreçlerinin entegre bir biçimde ele alınması stratejik kıymete haizdir. Teknoloji Odaklı Sanayi Atağı Programının uçtan uca yaklaşımı da bu muhtaçlığı karşılıyor. Yaklaşık 2 milyar TL seviyesinde yatırımın öngörüldüğü programın davetleri içinde makine, mobilite, üretimde yapısal dönüşüm, sıhhat ve kimya eserler ile dijital dönüşüm davetleri yer aldı. Bu davetlerin içerdiği öncelikli mamüllerin içerisinde de bilim ve bağlantı teknolojileri tabanlı yenilikçi tıbbi aygıtlar, yeni kuşak akıllı sensörler, giyilebilir teknolojiler, mikroelektronik teknolojileri, otonom ve yarı otonom endüstriyel ve hizmet robotları ile şoför takviye ve güvenlik teknolojileri yer aldı. Yeni açılacak olan davetlerde ise yenilikçi ve yıkıcı teknolojiler yer alacak. Program kapsamında sunulan imkanlar da dikkate alındığında ekosistemimizin bir arada geliştirme odaklı işbirliği yardımıyla çip üretimine yönelik yerli tahlil imkanları artırılabilir.
Okumaya devam et...