semaver
Active member
THK’nin hali Cumhuriyet bedellerine karşı bir hareket Eski İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Melih Boydak’la Türkiye’de orman yangınlarını, alınabilecek tedbirleri ve yanan ormanların bir daha nasıl korunması ve ağaçlandırılması konusunu konuştuk. Boydak, yanan ormanlarda kızılçam ve makilerin yangına hassas ağaçlar olduğuna dikkat çekerek yanan bölgelerde bu ağaçların bir daha filiz vereceğini ve ek olarak yapılacak çalışmalar hakkında bilgiler verirken yangınlarda orman teşkilatının kâfi donanıma sahip olduğunu, lakin havadan müdahale olmadan yetersiz kalacağını söylemiş oldu.
YANGIN DAVRANIŞLARI VAR
Sohbetimizde ağaçların yangına karşı davranışları olduğunu seylemiştiniz. Kızılçamların yangına karşı davranışları var mı?
Kızılçamlar ve makiler geçirdikleri evrimlerle kendilerini yangına uyarlamışlardır. Bilhassa tohum etmenine bağlı olarak yangınlardan daha sonra, alanları kızılçam yahut maki cinsleri kaplayabilir yahut birlikte gelişebilirler. Birkaç ahenk özelliğini paylaşayım.
Kızılçamların zirvelerinde 3-9 yaşlarında açılmayan ve ortasında canlı tohumlar bulunan kozalakları vardır. Bunlara “tepe tohum bankası” diyoruz. Bu kozalaklar fakat zirve yangınındaki yüksek sıcaklıkla açılabilir ve kozalak ortasındaki tohumlar genelde canlılığını korur. Yangından daha sonra kapalı kozalaklar 20-25 gün ortasında açılarak tohumlar dökülür. Yangın, tohumların çimlenme pürüzünü de giderir ve sonbahardaki birinci tesirli yağışlarla kitle halinde çimlenmeler olur. Yangın geçiren topraklarda fidanlar daha âlâ gelişir, fidan yaşama oranı epeyce daha yüksek olur. Fideler süratle derinlere inen kazık kök oluşturur. Lakin, belirtmeliyim; yangın olmadan da tohumlardan gençlikler oluşmaktadır. Açılan kızılçam kozalakları tüm yıl uzunluğu tohum saçar, ağaçta ve toprakta her vakit çimlenmeye hazır tohum vardır. Çimlenebilen tohum içeren kozalaklar fazlaca erken, mesela 4-7 yaşlarında oluşabilmektedir. Kızılçam ağaçlarının toprak seviyesi ile yerden 2 metre yüksekliğe kadar olan kısmında, başka iğne yapraklı tiplere oranla epey kalın kabukları vardır. Bu niçinle, kapalı kozalakları açamayan 200-300 ºC’lik örtü yangınlarında ölmezler.
Makiler köklerini 5 -10 metre derinlere uzatabilir. Yanarak kavrulan maki cinslerinin kökleri canlı kalır. Yangından 1-2 ay daha sonra, sürgünler vererek ömürlerini sürdürür. Ladenler ve birtakım baklagillerin “toprak tohum bankası” vardır. Kalın, sert kabuklu ve çimlenme manisi olan bu tohumlar döküldükten daha sonra, birfazlaca yıl canlı olarak toprakta bekler. Örtü yangınlarının sıcaklığı ile çimlenme manisi giderilir ve birinci yağışlardan daha sonra topluca çimlenirler. Kimi maki çeşitleri yangından daha sonra hem tohumla birebir vakitte sürgün vererek gençliklerini oluşturur.
Yanan orman alanlarını doğal haliyle bırakma kanısı, öteki doğal ormanlarımızın tahrip edilmesi manasındadır. Ekimlerle ilgili süreçlerin en geç Ekim 2021 sonunda, dikimlerle ilgili süreçlerin en geç 2022 erken ilkbaharında tamamlanması için gereken çalışma takvimi süratle uygulamaya sokulmalıdır. Öteki ormanlarda kesitler azaltılarak, işgücü ve makineler yanan alanlara yönlendirilmelidir. Yayılışı yalnız ülkemizde olan endemik cinsler de korunmalıdır.
TÜRKİYE’YE HAS BİR MODELDİ
Türkiye’de ormancılık örgütü yangınları söndürmede ne kadar ehil?
Türkiye yangınla uğraşta dünyada en yeterli örgütlenmeye sahip ülkelerden birisidir. Geçmişte THK uçaklarıyla öbür ülkelerde çıkan yangınlara yardıma hazır bir gücümüz vardı. 1990’lı senelerdaki istatistiklerde, Akdeniz ülkeleri içinde bir yılda en az orman alanı yanan ve bir yangında ortalama en az orman alanı yanan ülke konumundaydık. Yangınla çaba bir sistemdir. Sistemin öğeleri uçak, helikopter, orman bölge müdürlüklerinde yangınla uğraş grupları, orman köylüleri, arozöz, dozer, yangın kuleleri, telsiz haberleşme sistemi, yangın emniyet yolları ve şeritleridir. Yangınla gayrette orman bölge müdürlüklerinde adeta askeri bir disiplin vardır. Orman bölge müdürü, yardımcısı, yangınla gayret şube müdürü, gerekirse yetki zamanı ortasında, yangın çıkan yöredeki işletme şefi ile bağlantı ortasında yangın söndürmeyi yönetir. Tüm orman mühendisleri, orman koruma memurları, personeller daima eğitim alırlar. Araziyi fazlaca düzgün tanırlar. Yangınlar müddetince orman mühendisleri, orman koruma memurları, yangın çalışanları nazaranvlerini uyumadan canla başla yaptı.
Pekala, sistemde eksik olan neydi?
Orman yangınları geometrik olarak dört tarafa hakikat yayılabilir. Erken müdahale ana kuraldır. Bu yıl yangınların denetimden çıkmasının sebebi kâfi uçak ve helikopter bulunmaması, yangınlara erken müdahale edemeyişimizdir. Türkiye ormanlarının yüzde 60’ı yangına hassas bölgelerdedir. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yangınların söndürülmesi için kâfi uçak ve helikopter bulundurmaması hiç bir şartta kabul edilemez. Ekonomik açıdan da bilgisizliktir. Boşaltılan köylerimiz, yanan konutlar, bahçeler, tarım alanları, bugüne kadar yanan 159 bin hektar yanan ormanlarda kaybolan ağaç serveti, düşen ağaç serveti bedeli, bir daha ormanlaştırma için harcanacak para, turizmden kayıplar, uçak ve helikopterlerin maliyetinden kat kat fazladır.
SORUMLULUK BAKANLIKTA KRİZİ YÖNETEMEDİLER
Lokal idarelerin orman yangınlarını söndürmede yükümlülükleri var mı?
Orman yangınlarını söndürme nazaranvi maddelerle Orman Genel Müdürlüğü’ne verilmiştir. Sorumluluk Tarım ve Orman Bakanına aittir. Lokal idarelerin orman yangınlarını söndürmede yasal olarak hiç bir sorumluluğu yoktur. Orman yangınlarıyla gayret, tek merkezden yönetilmesi gereken bir uzmanlık konusudur. Tüm mahallî idareler yangın müddetince, yerleşim bölgelerinde, köylerde sorumluluk sonlarından da öte insani yardım, araç gereç her türlü yardımları düzgün biçimde yaptılar. Kriz, bakanlık seviyesinde yönetilemedi. Hatta uçak bulundurmamak krizin ana sebebi oldu. Muğla Büyükşehir Belediye Liderini kriz merkezine davet etmemesi de kabul edilebilir değildir. Tüm kurumların eşgüdüm ortasında çalışması gerekir. Ayrıyeten, asıl konuşması gereken ve halkı rahatlatabilecek açıklamalar yapabilecek Orman Genel Müdürü, orman bölge müdürleri, alandaki mühendisler hiç konuşmadı yahut konuşturulmadı. Ehil olmayan şahısların konuşmaları, bilgi kirliliği yarattı.
HEM UÇAK HEM HELİKOPTER
Yangında helikopter ve uçak hangi şartlarda uygun?
Toroslar fazlaca engebeli alanlar. Helikopter yangınla çaba takımlarının süratle taşınmasında en aktif vasıtadır.
Ayrıyeten, yangınların başladığı anda birinci müdahale ve yangın söndürüldükten daha sonra soğutma çalışmalarında değerli fonksiyon yapmaktadır. Uçaklara gelince, Toroslar’ın engebeli yapısında, daha alçak yükseltilere inip suyunu boşaltabilen küçük uçaklar kıymetlidir. Daha fazla su alan uçaklara da ihtiyaç var. Bu bahiste bir istikrarın kurulması gerekir. Ayrıyeten, bu uçaklar denizden su alabilmelidir. THK uçaklarının gerekli bakımların yapılması halinde yangınlarda aktif olarak kullanılabileceği yetkililerce belirtildi. Geçmişte muvaffakiyet ile kullanıldı. THK’nin uçakları ile orman yangınlarına müdahale, Türkiye’ye has hoş bir modeldi. Bir yandan gençler eğitilirken, bir yandan da uçaklar ziraî ilaçlama ve orman yangınları ile uğraşta kullanılıyordu. Harcanacak para Türkiye’de kalır. Türkçe konuşan pilotlarla yangınlarda sevk ve yönetim daha kolaydır. Hatta pilotlar ruhsal olarak daha faal uğraş harcayacaktır. THK’nin elden çıkartmaya çalışılmasını Atatürk ve Cumhuriyet kıymetlerine karşı bir aksiyon olarak görüyorum. Toplum olarak müsaade vermemeliyiz.
Yanan orman alanalarını 3 kümeye ayıran Prof. Dr. Boydak şu ayrıntıları verdi:
YANGIN DAVRANIŞLARI VAR
Sohbetimizde ağaçların yangına karşı davranışları olduğunu seylemiştiniz. Kızılçamların yangına karşı davranışları var mı?
Kızılçamlar ve makiler geçirdikleri evrimlerle kendilerini yangına uyarlamışlardır. Bilhassa tohum etmenine bağlı olarak yangınlardan daha sonra, alanları kızılçam yahut maki cinsleri kaplayabilir yahut birlikte gelişebilirler. Birkaç ahenk özelliğini paylaşayım.
Kızılçamların zirvelerinde 3-9 yaşlarında açılmayan ve ortasında canlı tohumlar bulunan kozalakları vardır. Bunlara “tepe tohum bankası” diyoruz. Bu kozalaklar fakat zirve yangınındaki yüksek sıcaklıkla açılabilir ve kozalak ortasındaki tohumlar genelde canlılığını korur. Yangından daha sonra kapalı kozalaklar 20-25 gün ortasında açılarak tohumlar dökülür. Yangın, tohumların çimlenme pürüzünü de giderir ve sonbahardaki birinci tesirli yağışlarla kitle halinde çimlenmeler olur. Yangın geçiren topraklarda fidanlar daha âlâ gelişir, fidan yaşama oranı epeyce daha yüksek olur. Fideler süratle derinlere inen kazık kök oluşturur. Lakin, belirtmeliyim; yangın olmadan da tohumlardan gençlikler oluşmaktadır. Açılan kızılçam kozalakları tüm yıl uzunluğu tohum saçar, ağaçta ve toprakta her vakit çimlenmeye hazır tohum vardır. Çimlenebilen tohum içeren kozalaklar fazlaca erken, mesela 4-7 yaşlarında oluşabilmektedir. Kızılçam ağaçlarının toprak seviyesi ile yerden 2 metre yüksekliğe kadar olan kısmında, başka iğne yapraklı tiplere oranla epey kalın kabukları vardır. Bu niçinle, kapalı kozalakları açamayan 200-300 ºC’lik örtü yangınlarında ölmezler.
Makiler köklerini 5 -10 metre derinlere uzatabilir. Yanarak kavrulan maki cinslerinin kökleri canlı kalır. Yangından 1-2 ay daha sonra, sürgünler vererek ömürlerini sürdürür. Ladenler ve birtakım baklagillerin “toprak tohum bankası” vardır. Kalın, sert kabuklu ve çimlenme manisi olan bu tohumlar döküldükten daha sonra, birfazlaca yıl canlı olarak toprakta bekler. Örtü yangınlarının sıcaklığı ile çimlenme manisi giderilir ve birinci yağışlardan daha sonra topluca çimlenirler. Kimi maki çeşitleri yangından daha sonra hem tohumla birebir vakitte sürgün vererek gençliklerini oluşturur.
Yanan orman alanlarını doğal haliyle bırakma kanısı, öteki doğal ormanlarımızın tahrip edilmesi manasındadır. Ekimlerle ilgili süreçlerin en geç Ekim 2021 sonunda, dikimlerle ilgili süreçlerin en geç 2022 erken ilkbaharında tamamlanması için gereken çalışma takvimi süratle uygulamaya sokulmalıdır. Öteki ormanlarda kesitler azaltılarak, işgücü ve makineler yanan alanlara yönlendirilmelidir. Yayılışı yalnız ülkemizde olan endemik cinsler de korunmalıdır.
TÜRKİYE’YE HAS BİR MODELDİ
Türkiye’de ormancılık örgütü yangınları söndürmede ne kadar ehil?
Türkiye yangınla uğraşta dünyada en yeterli örgütlenmeye sahip ülkelerden birisidir. Geçmişte THK uçaklarıyla öbür ülkelerde çıkan yangınlara yardıma hazır bir gücümüz vardı. 1990’lı senelerdaki istatistiklerde, Akdeniz ülkeleri içinde bir yılda en az orman alanı yanan ve bir yangında ortalama en az orman alanı yanan ülke konumundaydık. Yangınla çaba bir sistemdir. Sistemin öğeleri uçak, helikopter, orman bölge müdürlüklerinde yangınla uğraş grupları, orman köylüleri, arozöz, dozer, yangın kuleleri, telsiz haberleşme sistemi, yangın emniyet yolları ve şeritleridir. Yangınla gayrette orman bölge müdürlüklerinde adeta askeri bir disiplin vardır. Orman bölge müdürü, yardımcısı, yangınla gayret şube müdürü, gerekirse yetki zamanı ortasında, yangın çıkan yöredeki işletme şefi ile bağlantı ortasında yangın söndürmeyi yönetir. Tüm orman mühendisleri, orman koruma memurları, personeller daima eğitim alırlar. Araziyi fazlaca düzgün tanırlar. Yangınlar müddetince orman mühendisleri, orman koruma memurları, yangın çalışanları nazaranvlerini uyumadan canla başla yaptı.
Pekala, sistemde eksik olan neydi?
Orman yangınları geometrik olarak dört tarafa hakikat yayılabilir. Erken müdahale ana kuraldır. Bu yıl yangınların denetimden çıkmasının sebebi kâfi uçak ve helikopter bulunmaması, yangınlara erken müdahale edemeyişimizdir. Türkiye ormanlarının yüzde 60’ı yangına hassas bölgelerdedir. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yangınların söndürülmesi için kâfi uçak ve helikopter bulundurmaması hiç bir şartta kabul edilemez. Ekonomik açıdan da bilgisizliktir. Boşaltılan köylerimiz, yanan konutlar, bahçeler, tarım alanları, bugüne kadar yanan 159 bin hektar yanan ormanlarda kaybolan ağaç serveti, düşen ağaç serveti bedeli, bir daha ormanlaştırma için harcanacak para, turizmden kayıplar, uçak ve helikopterlerin maliyetinden kat kat fazladır.
SORUMLULUK BAKANLIKTA KRİZİ YÖNETEMEDİLER
Lokal idarelerin orman yangınlarını söndürmede yükümlülükleri var mı?
Orman yangınlarını söndürme nazaranvi maddelerle Orman Genel Müdürlüğü’ne verilmiştir. Sorumluluk Tarım ve Orman Bakanına aittir. Lokal idarelerin orman yangınlarını söndürmede yasal olarak hiç bir sorumluluğu yoktur. Orman yangınlarıyla gayret, tek merkezden yönetilmesi gereken bir uzmanlık konusudur. Tüm mahallî idareler yangın müddetince, yerleşim bölgelerinde, köylerde sorumluluk sonlarından da öte insani yardım, araç gereç her türlü yardımları düzgün biçimde yaptılar. Kriz, bakanlık seviyesinde yönetilemedi. Hatta uçak bulundurmamak krizin ana sebebi oldu. Muğla Büyükşehir Belediye Liderini kriz merkezine davet etmemesi de kabul edilebilir değildir. Tüm kurumların eşgüdüm ortasında çalışması gerekir. Ayrıyeten, asıl konuşması gereken ve halkı rahatlatabilecek açıklamalar yapabilecek Orman Genel Müdürü, orman bölge müdürleri, alandaki mühendisler hiç konuşmadı yahut konuşturulmadı. Ehil olmayan şahısların konuşmaları, bilgi kirliliği yarattı.
HEM UÇAK HEM HELİKOPTER
Yangında helikopter ve uçak hangi şartlarda uygun?
Toroslar fazlaca engebeli alanlar. Helikopter yangınla çaba takımlarının süratle taşınmasında en aktif vasıtadır.
Ayrıyeten, yangınların başladığı anda birinci müdahale ve yangın söndürüldükten daha sonra soğutma çalışmalarında değerli fonksiyon yapmaktadır. Uçaklara gelince, Toroslar’ın engebeli yapısında, daha alçak yükseltilere inip suyunu boşaltabilen küçük uçaklar kıymetlidir. Daha fazla su alan uçaklara da ihtiyaç var. Bu bahiste bir istikrarın kurulması gerekir. Ayrıyeten, bu uçaklar denizden su alabilmelidir. THK uçaklarının gerekli bakımların yapılması halinde yangınlarda aktif olarak kullanılabileceği yetkililerce belirtildi. Geçmişte muvaffakiyet ile kullanıldı. THK’nin uçakları ile orman yangınlarına müdahale, Türkiye’ye has hoş bir modeldi. Bir yandan gençler eğitilirken, bir yandan da uçaklar ziraî ilaçlama ve orman yangınları ile uğraşta kullanılıyordu. Harcanacak para Türkiye’de kalır. Türkçe konuşan pilotlarla yangınlarda sevk ve yönetim daha kolaydır. Hatta pilotlar ruhsal olarak daha faal uğraş harcayacaktır. THK’nin elden çıkartmaya çalışılmasını Atatürk ve Cumhuriyet kıymetlerine karşı bir aksiyon olarak görüyorum. Toplum olarak müsaade vermemeliyiz.
Yanan orman alanalarını 3 kümeye ayıran Prof. Dr. Boydak şu ayrıntıları verdi:
- Makiler bir iki ay ortasında sürgün verir. Bu alanlar muhafazaya alınmalıdır. Fakat, orman dışına çıkarılma tehlikesi olan maki alanları öncelik ve acilen kızılçamla ağaçlandırılmalıdır.
- Çeşitli derecelerde yanmış, doruklarında kâfi seviyede açılmamış kozalak bulunduran kızılçam alanlarında ek tohum katkısı yapılarak yahut kozalaklı ince kollar serilerek doğal gençleştirme uygulanacaktır. Zarurî durumda tamamında yahut muhakkak bir kısmında ağaçlandırma da yapılabilir.
- Yanmış, lakin kâfi açılmamış kozalak bulunmayan kızılçam alanlarıdır. Buralar ağaçlandırma yapılacak alanlardır. Makineli çalışmaya elverişli olan kısımlarında toprak, makineli sürece ile dikime hazırlanmalıdır