Evrim KÜÇÜK
Karadeniz’de tahıl koridorunun açılması ve resesyon kaygılarının tesiriyle yılın üçüncü çeyreğinde tahıl fiyatları geri çekildi. Fiyatlar bu yıl kaydedilen tepelerden geri çekilmesine karşın Rusya-Ukrayna krizi, maliyet artışının ve kuraklığın üretimi baltalaması, ticari problemler üzere niçinlerle global hububat piyasanın gelecek yıl kuvvetli kalması bekleniyor. 2023’te ortalama fiyatların bu yılın altında kalabileceği lakin önümüzdeki iki yıl boyunca yüksek kalacağı öngörülüyor.
Tarım emtialarını takip S&P GSCI Tarım Endeksi yılbaşından bu yana yüzde 5.26 yükseldi. Chicago’da buğday vadelileri bu hafta itibariyle yılbaşına nazaran yüzde 6.5 yükselişle kile başına 8.10 dolar civarında. Mısır meblağları yüzde 9.5 artışla 6.55 dolar ve soya fasulyesinin fiyatı 7.5 yükselişle 14.45 dolar civarında. Öbür tarım mamüllerinde bakıldığında NYMEX’de kakao meblağlarının sene başına bakılırsa yüzde 1 gerileyerek 2.500 dolar/ton, kahve fiyatlarının yüzde 27 gerileyerek pound başına 1.65 dolar ve pamuk meblağlarının yüzde 25 gerileyerek pound başına 84 cent düzebir daha indiği görülüyor.
Ortalama fiyat %5 düşebilir
Küresel ekonomik büyüme kestirimlerinin aşağı istikametli revize edilmesi ve buğday üretimimdeki artış niçiniyle Dünya Bankası 2023’te tahıl piyasalarında ortalama fiyatın bu yılın yüzde 5 gerisinde kalacağı iddiasında bulunuyor. Banka, “Tarım meblağlarının 2024’te istikrar kazanmadan evvel 2023’te yüzde 5 düşeceği varsayım ediliyor. 2023’te öngörülen düşüş, beklenenden daha âlâ bir global buğday mahsulünü, pirinç pazarında istikrarlı arzı ve Ukrayna’dan tahıl ihracatının bir daha başlamasının yansıması” diyor. Dünya Bankası’na bakılırsa buğday fiyatları önümüzdeki yıl mütevazi bir gerileme gorebilir. Mısırda ise bu yılın ortalama yüzde 8 altında fiyat oluşumu yaşanabilir. Pirinç meblağlarının da gelecek yıl, bu yıla benzeri düzeylerde kalacağı varsayım ediliyor.
tutarları yükseltecek faktörler
Ancak banka fiyatları üst itebilecek şu faktörleri göz gerisi etmiyor:
■ Ukrayna ve Rusya: Her ikisi de değerli tahıl ihracatçıları olan Ukrayna yahut Rusya’dan yapılan ihracattaki kesintiler, Ukrayna’daki savaşın birinci basamaklarında olduğu üzere, global arzı bir kere daha kesintiye uğratabilir.
■ Güç meblağları: Güç fiyatlarındaki ek artışlar yahut güç kaynaklarındaki (özellikle gübrelerin temel girdileri olan doğal gaz ve kömür) kesintiler, tahıl ve yemeklik yağ meblağları üzerinde üst taraflı baskı oluşturabilir.
■ La Nina: Olumsuz hava şartları randımanı azaltabilir; 2023, Güney Amerika ve Güney Afrika’daki değerli mahsullerin randımanını potansiyel olarak azaltacak biçimde üst üste üçüncü La Niña yılı olacak.
■ Ticaret siyasetleri: Emtia fiyatları üzerinde ticaret siyasetlerinin değerli bir rolü bulunuyor. Ukrayna savaşı daha sonrasında kimi ülkeler iç piyasalarını denetim altında tutmak maksadıyla ihracat yasakları getirdi. Örneğin 2008’de ihracat yasakları pirinç piyasasında agresif alım getirmiş ve meblağların dörde katlanmasına niye olmuştu.
Fiyatlarda baskı unsurları
Aşağı tarafta, bilhassa Çin’de beklenenden daha zayıf büyüme, hayvan yemi olarak kullanılan mısır ve soya fasulyesi üzere birtakım ziraî mamüllerin fiyatlarını etkileyebilir.
Stok/kullanım oranı
Buğday: Dünya bankasına bakılırsa buğday üretiminde istikrarlı bir yıla girilecek. Arz tarafında Arjantin ve Ukrayna’daki düşüşler Avustralya, Kanada ve Rusya dahil kıymetli ihracatçılarda beklenenden daha yüksek mahsul ile dengelenecek. Global buğday tüketimi hayvan yemi talebinin beklenenden daha zayıf olması niçiniyle yüzde 0,5 oranında düşmesi bekleniyor. Sonuç olarak, stok/kullanım oranı kabaca 0.34’te yatay kalacak.
Mısır: Banka, bu dönem global mısır üretiminin yüzde 4 gerilemesini bekliyor. Bunun, global tedarikin yüzde 7’sini karşılayan AB ve yüzde 32’sini karşılayan ABD’de üretimin gerilemesinin bir kararı olduğunu belirtiyor. Lakin tüketimde beklenen düşüş niçiniyle stok/kullanım oranın, fiyatların fırladığı 2020 yılındaki 0.13 düzeyinin epey üzerinde bir sayıyla 0.26 olmasını bekliyor.
Okumaya devam et...
Karadeniz’de tahıl koridorunun açılması ve resesyon kaygılarının tesiriyle yılın üçüncü çeyreğinde tahıl fiyatları geri çekildi. Fiyatlar bu yıl kaydedilen tepelerden geri çekilmesine karşın Rusya-Ukrayna krizi, maliyet artışının ve kuraklığın üretimi baltalaması, ticari problemler üzere niçinlerle global hububat piyasanın gelecek yıl kuvvetli kalması bekleniyor. 2023’te ortalama fiyatların bu yılın altında kalabileceği lakin önümüzdeki iki yıl boyunca yüksek kalacağı öngörülüyor.
Tarım emtialarını takip S&P GSCI Tarım Endeksi yılbaşından bu yana yüzde 5.26 yükseldi. Chicago’da buğday vadelileri bu hafta itibariyle yılbaşına nazaran yüzde 6.5 yükselişle kile başına 8.10 dolar civarında. Mısır meblağları yüzde 9.5 artışla 6.55 dolar ve soya fasulyesinin fiyatı 7.5 yükselişle 14.45 dolar civarında. Öbür tarım mamüllerinde bakıldığında NYMEX’de kakao meblağlarının sene başına bakılırsa yüzde 1 gerileyerek 2.500 dolar/ton, kahve fiyatlarının yüzde 27 gerileyerek pound başına 1.65 dolar ve pamuk meblağlarının yüzde 25 gerileyerek pound başına 84 cent düzebir daha indiği görülüyor.
Ortalama fiyat %5 düşebilir
Küresel ekonomik büyüme kestirimlerinin aşağı istikametli revize edilmesi ve buğday üretimimdeki artış niçiniyle Dünya Bankası 2023’te tahıl piyasalarında ortalama fiyatın bu yılın yüzde 5 gerisinde kalacağı iddiasında bulunuyor. Banka, “Tarım meblağlarının 2024’te istikrar kazanmadan evvel 2023’te yüzde 5 düşeceği varsayım ediliyor. 2023’te öngörülen düşüş, beklenenden daha âlâ bir global buğday mahsulünü, pirinç pazarında istikrarlı arzı ve Ukrayna’dan tahıl ihracatının bir daha başlamasının yansıması” diyor. Dünya Bankası’na bakılırsa buğday fiyatları önümüzdeki yıl mütevazi bir gerileme gorebilir. Mısırda ise bu yılın ortalama yüzde 8 altında fiyat oluşumu yaşanabilir. Pirinç meblağlarının da gelecek yıl, bu yıla benzeri düzeylerde kalacağı varsayım ediliyor.
tutarları yükseltecek faktörler
Ancak banka fiyatları üst itebilecek şu faktörleri göz gerisi etmiyor:
■ Ukrayna ve Rusya: Her ikisi de değerli tahıl ihracatçıları olan Ukrayna yahut Rusya’dan yapılan ihracattaki kesintiler, Ukrayna’daki savaşın birinci basamaklarında olduğu üzere, global arzı bir kere daha kesintiye uğratabilir.
■ Güç meblağları: Güç fiyatlarındaki ek artışlar yahut güç kaynaklarındaki (özellikle gübrelerin temel girdileri olan doğal gaz ve kömür) kesintiler, tahıl ve yemeklik yağ meblağları üzerinde üst taraflı baskı oluşturabilir.
■ La Nina: Olumsuz hava şartları randımanı azaltabilir; 2023, Güney Amerika ve Güney Afrika’daki değerli mahsullerin randımanını potansiyel olarak azaltacak biçimde üst üste üçüncü La Niña yılı olacak.
■ Ticaret siyasetleri: Emtia fiyatları üzerinde ticaret siyasetlerinin değerli bir rolü bulunuyor. Ukrayna savaşı daha sonrasında kimi ülkeler iç piyasalarını denetim altında tutmak maksadıyla ihracat yasakları getirdi. Örneğin 2008’de ihracat yasakları pirinç piyasasında agresif alım getirmiş ve meblağların dörde katlanmasına niye olmuştu.
Fiyatlarda baskı unsurları
Aşağı tarafta, bilhassa Çin’de beklenenden daha zayıf büyüme, hayvan yemi olarak kullanılan mısır ve soya fasulyesi üzere birtakım ziraî mamüllerin fiyatlarını etkileyebilir.
Stok/kullanım oranı
Buğday: Dünya bankasına bakılırsa buğday üretiminde istikrarlı bir yıla girilecek. Arz tarafında Arjantin ve Ukrayna’daki düşüşler Avustralya, Kanada ve Rusya dahil kıymetli ihracatçılarda beklenenden daha yüksek mahsul ile dengelenecek. Global buğday tüketimi hayvan yemi talebinin beklenenden daha zayıf olması niçiniyle yüzde 0,5 oranında düşmesi bekleniyor. Sonuç olarak, stok/kullanım oranı kabaca 0.34’te yatay kalacak.
Mısır: Banka, bu dönem global mısır üretiminin yüzde 4 gerilemesini bekliyor. Bunun, global tedarikin yüzde 7’sini karşılayan AB ve yüzde 32’sini karşılayan ABD’de üretimin gerilemesinin bir kararı olduğunu belirtiyor. Lakin tüketimde beklenen düşüş niçiniyle stok/kullanım oranın, fiyatların fırladığı 2020 yılındaki 0.13 düzeyinin epey üzerinde bir sayıyla 0.26 olmasını bekliyor.
Okumaya devam et...