Talih Sohbetleri: Verimlilik artışı Türkiye’yi kurtarır

Zeytin

Global Mod
Global Mod
Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ, Talih Sohbetleri’nde bu hafta, yüksek güç ve hammadde maliyetlerine maruz kalınan bir müddetçte verimlilik artışının ehemmiyetine vurgu yaptı. İkili, bir daha kurulacak bir Ulusal Prodüktivite Merkezi ile Türkiye’nin değerli kazanımlar elde edeceği görüşünde hem fikir.

Güldağ, ABD’de yüzde 3’e dayanan 10 yıllık tahvil getirisine dikkat çekerken, Ağaoğlu, Fed’e yönelik 75 baz puan artış beklentilerinin fiyatlandığını söylemiş oldu. Ekonomist Ağaoğlu, birtakım raporlara giren petrolde 180 dolar beklentisi için “Gerçekleşmesi dünyayı durdurur” yorumunu yaptı.


Güldağ: Piyasalarda Fed’e yönelik fiyatlamaların bir daha öne çıktığını görüyoruz. Artık faiz artışına ait beklentiler 50 puana çıktı. İki kere üst üste 50 puan faiz artırımı yapılacak beklentisi var. Hatta 75 baz puanlık faiz artışları da konuşuluyor. Enflasyondaki seyir Amerikan 10 yıllık tahvil getirilerinin de oldukça yükselmesine yol açtı…

Ağaoğlu: Hatırlarsan bir orta “Fed’e de vurmak lazım” diye sohbetimiz olmuştu. Yani bu kadar lisanına, açıklamalarına söz kelime dikkat eden Fed bu süreçte güzel imtihan veremedi. Hem ABD’de hem dünyada enflasyon artıyor.

Güldağ: Parayı o kadar uzun müddet çekmediler ki, emtiaya yöneldi…

Ağaoğlu: Motamot. Navlun tarafında fiyatlar düşmesine düştü lakin Çin’deki bu kapanmalar vs. sebebiyle kamyonların mallarını yükleyip boşaltmada yaşadıkları meseleler niçiniyle gemi trafiğinde yığılmalar başladı. Artık bu döngü bir daha navlunlara yansıyacak. Bunu niçin anlatıyorum; bu durum da enflasyonu artırıcı ögelerden biri. Yani enflasyon artmaya devam ediyor. Artık bunları görmeyip 25 baz puan artırıp daha sonra “bekleyin 1 buçuk ay daha sonra duruma bakarız” demek Fed’e yakışmıyor. Gerçekten bahsetmiş olduğun tartışmada ben oyumu artık 75 puandan yana kullanmaya başladım. Amerikan 10 yıllıkları yüzde 3’e merdiven dayamışken artık Fed 75 puan artıracak beklentisi piyasalarda fiyatlanmaya başladı.

Güldağ: 75 baz puan gelirse, Fed 21. yüzyılda birinci sefer bu oranda faiz artırmış olacak. Bizi ve öteki gelişen ülkeleri nasıl tesirler bu durum?

Ağaoğlu: Bizim kendi kaygılarımız bize yetiyor lakin bir de üstüne üstlük Fed’den gelen bir baz tesiri ortaya çıkmaya başladı. Geçen sene ağustos ayında yüzde 1,11’lerde olan Amerikan 10 yıllık tahvil getirileri -ki krizin tabanında 0,51’lere kadar geri gelmişti- artık yüzde 3’e dayandı. Bu büyük artışın bizim için baz tesiri durumu var. Türkiye’nin risk primi diyelim ki 600. Risk primimiz sabit kalsa bile baz tesiri üst çektiği için toplam maliyetiniz artacak. 0,50’ye göre 6 buçukta borçlanan Türkiye, artık yüzde 3’e göre 9’la borçlanmak durumunda kalacak. Yani bu devri maalesef yüksek maliyetlerle geçirmek zorunda kalacağız. Başka ülkeleri daha az etkiliyor. Bunun geleceğini gördükleri için siyaset faizlerini artırmışlardı. Biz değil artırmak düşürdük. Garip bir deneme ortasındayız. Bu deneme ne vakit sona erecek, ne vakit makul olacak, ne vakit asıl olan faizdir deyip mevduat, kredi ve enflasyonu en azından tıpkı platoda buluşturabileceğiz bilmiyorum. Fakat net olan bir şey var ki, Türkiye’nin toplam fonlama maliyeti artıyor.

Güldağ: Son devirde yavaşça de olsa yabancı girişi oldu üzere duyuyoruz borsaya. Ancak swap işi çözülmeden de tam bir yabancı girişini beklememiz hayli yanlışsız olmayacak üzere görünüyor.
Ağaoğlu: Yabancı girişinden kastettiğimiz şeyin ne olduğunu biraz ayıralım. Kısa vadeli sermaye piyasalarına giren para için, köprüleri 3 kere yerle yeksan ettik. O yüzden buraya gelecek olan bireylerin geçecekleri bir köprü yok. Yani swap . O köprüyü yıkıp bir daha inşa etmeye kalksanız, bugün içeride uyguladığımız siyasetlerle çelişecektir. Bildiğimiz ortodoks metotlara geri dönmediğimiz sürece o köprüyü bir daha inşa etmek fırsatçılık olarak görülür. O fırsatçılığı sanıyorum yabancı yatırımcılar epey müspet algılayıp “hadi fırsat açıldı, köprü bir daha inşa edildi, biz de buraya girelim” demezler. Zira birincisinde girdiler, canları yandı çekildiler, ikincide bir daha canları yandı, çekildiler, üçüncüde de canları yanınca dördüncüsünde geleceklerinden epey emin değilim.

Güldağ: Pekala direkt yatırımlar tarafında umut var mı?

Ağaoğlu: Bence kıymetli bir değişim başladı dünyada. Gerek COVID süreci, gerekse Rusya- Ukrayna savaşı daha sonrası, daha bölgesel üretim merkezleri ortaya çıkmaya başlayacak. Bilhassa ziraî üretim tarafında bu hayli daha yatkın olacak. Rusya-Ukrayna savaşı diğer riskleri de ortaya çıkardığı için Türkiye bu mevzuda bence şanslı ülkelerden biri. Zira bizim sahiden üretim yeteneğimiz var. Evet, teknoloji üretme konusunda değil tahminen fakat üretilmiş teknoloji ile daha güzel üretme konusunda hiç üzücü değil, yaratıcı beyinlerimiz var. Türkiye’nin bence temel sorunu verimlilik tarafında, artık bunu biraz daha ciddiye ele almamız lazım. Bu mevzuda adımlar atarsak Türkiye gerçekten âlâ üretim üslerinden biri olmaya aday. Direkt yatırım açısından bakarsak; Rusya’dan çıkan birtakım şirketlerin gerek üretim gerek pazarlama konusunda yeni üslerinden biri Türkiye olabilir. Buna uygun ortam hazırlamamız lazım. Ortam çabucak hemen hazır değil.

Güldağ: Gazetemizde ağırladığımız bir iş insanı “milli prodüktivite merkezinin bir daha kurulması kaide. Fabrikaların verimliliğini bir daha ölçmeye başlamamız lazım” dedi. Kesinlikle bilimsel tarafta bu işi ölçerek hareket etmemiz rekabet gücümüz açısından epeyce değerli.
Bu ortada Çin sorunu de hayli konuşuluyor. Bakıyorum Batı basınında yer almaya başladı. Sanki Çin gereğince inançlı bir tedarik merkezi olmaktan çıkıyor mu? üzere bir yaklaşım var. Bilhassa bu son devirdeki kapanmalar da bunu biraz daha gündeme getiriyor. Bir de sermaye çıkışı olduğunu da yazıyorlar Çin tarafınca. Bunlar da zannediyorum, biraz evvel söylemiş olduklerini dayanaklar nitelikte ancak Türkiye’nin de yatırım yapması lazım. Yatırım yapmadan bu kapasitelerini artırmadan, buradan gelebilecek fırsatı kıymetlendirmekte zorlanacak.

Ağaoğlu: Ulusal prodüktivite merkezi teklifine katılıyorum, tam vakti. Prodüktivite yahut verimlilik dediğimiz şey birbirinden daha fazla getiri yahut eser elde etme işi. Yani bir ünite üretebilmek için teknik olarak baktığımızda 2 ünite elektrik, 1 ünite hammadde kullanıyorsunuz. 2 ünite elektrik, 1 ünite hammadde koyduğunuzda 1 ünite değil, mümkünse 3 ünite almanız lazım. Bunun için de zihniyet değişimi gerekiyor. Bütün sanayi için konuşuyorum. Olağan hizmet kesimi için de geçerli lakin orada biz maaşları, fiyatları düşük tutarak verimliliği artırdığımızı düşünüyoruz, bence yanılıyoruz. Lakin endüstride bilhassa güç kullanması, hammadde kullanmasındaki verimlilikle fazlaca daha değerli yollar kat edebiliriz. Verimlilik artışı bize hayli değerli avantaj sağlar.

Güldağ: Sanırım birinci yapılacak işlerden biri, güçte verimliliğini artırmak.

Ağaoğlu: Endüstriye güç ve hatta su kullanması ile ilgili epeyce önemli takviye verilmesi lazım. Biz birfazlaca fırsatı kaçırdık. örneğin 2008 yılında “enerjide kendi kendimize kâfi olmak için bütün uğraşımızı sarf etmemiz lazım” dememe karşın ben söylemiş oldum ben dinledim. Birinci parasız para döneminde… O gün o yatırımları yapmış olsaydık bugün 2022’ye geldiğimizde hayli daha rahat olur, güç arz güvenliği ile ilgili en azından sorunumuz olmazdı. O yüzden bu kadar değerli hammaddenin ve yüksek maliyetli gücün olduğu periyotta, en değerli yapmamız gereken işlerden biri verimlilik konusu.

Petrolde 180 dolar dünyayı durdurur

Güldağ:
Petrol için Goldman Sachs’ın 180 dolar beklentisi için ne dersin? Kendi kendini kanıtlayan kehanet üzere bir yere hakikat mu götürmeye çalışılıyor bu iş?

Ağaoğlu: Goldman Sachs, büyük emtia manipülasyonu dediğim 2008 yılında petrol 130’a geldiğinde 200 dolar olacak demişti. Eksi 40 dolar oldu petrol bir orta. Bir yıl ortasında 180 dolar bana bakılırsa fazlaca mümkün değil Goldman ile birebir fikirde değilim. Yalnızca rapor yazarak “ben demiştim” diyerek oraya çıkarttığınızda bunun ardındaki tesirleri de unutmamalıyız. 180 dolar olacak bir petrol bütün dünyayı durdurur.

Euro’da bedel kaybı sürebilir

Güldağ:
Emflasyon başta Almanya olmak üzere Avrupa’nın da kaygısı. Parite ile birlikte nasıl yorumlarsın?

Ağaoğlu: Son görüşmede Avrupa Merkez Bankası bir daha havanda su dövdü diyebiliriz. Amerika’daki faiz yükselişi devam ettikçe fark açılıyor. birlikteinde dolara olan ittifak artıyor. Görünen o ki Euro bir ölçü daha kıymet kaybedecek. Bedelsiz Euro enflasyon ithal etmek manasına geliyor Avrupa için, evet ihracat için âlâ ancak bir tek Almanya için, başkaları için fazlaca güzel değil.

Altında Fed kaynaklı hareket düşük mümkünlük

Güldağ
: Bilhassa Fed beklentileri çerçevesinde gümüş ve altın için öngörün ne?

Ağaoğlu: Fed’den 50 yada 75 baz puan artış gelse, epeyce majör bir hareket olmasını beklemem. Altında 1970 hedeflemiştim, 1998, yani 2000’e ramak kalmıştı. Sanıyorum çok alım bölgesine geçti yahut o denli bir dalga geldi. Çok kalıcı olacağını düşünmüyorum. Gümüşte de görülen 24,84 düzeyi 50 günlük hareketli ortalama. Tam oraya kadar geldi. Buranın aşağı kırılması durumunda düşüş biraz hızlanır. Gümüşte 26,35 ve altında 1970’ler haftalık kapanışlar bazında kritik eşikler diye düşünüyorum… Bunların üzerinde kapanışlar olmadığı takdirde hayli majör üst hareketi beklemiyorum.

Bitcoinde ‘80 bin dolar’ inandırıcı değil

Güldağ:
Bu hafta Bitcoin hareketliydi. Yılı 80 bin dolara yakın kapatabilir beklentileri de okudum…

Ağaoğlu: Eldeki düşmüş Bitcoin’i nasıl satacaksın birisine? 1 milyon dolar olacak diyorlardı Bitcoin ne oldu?

Güldağ: Hava satmak üzere değil mi bu?

Ağaoğlu: Hava oyunları kitabını okuyun, epey hoş kitaptır. Tarihten ders almıyoruz. Şayet ders alınsaydı tekerrür eder miydi demiş Mehmet Akif. Ancak şurada anlaşalım 80 bin dolar olacak mı sorusunun benim için hiç bir manası yok. 1 ay ortasında 1 yıl ortasında, 3 yıl ortasında 10 yıl ortasında olacak soruları benim için manalı. Yani bana 1 ay yahut sene sonu ortasında 80 bin dolar olacak derseniz olmayacak derim.

Okumaya devam et...