Hakan Güldağ ve Ali Ağaoğlu Talih Sohbetleri’nde bu hafta; dünyada yükselen enflasyonu ve tesirlerini ele aldı. Fed’in siyasetlerinin dünyayı ve Türkiye’yi nasıl etkileyeceğini tartıştı. Yanlış teşhisin yanlış tedaviyi de birlikteinde getireceğini vurgulayan ikili, Türkiye’nin Fed’den bağımsız fiyatlandığına dikkat çekti.
‘Dövizde ne olur’ tartışmasının karşılığının, şirketlerin yaptığı kur muhafazalı mevduatların yaz aylarında dönmesiyle bir arada daha net halde ortaya çıkacağını savunan ekonomist Ali Ağaoğlu, altın, gümüş, petrol ve de euro/dolar paritesine ait değerlendirmelerini de paylaştı. Ağaoğlu’na göre, euro/dolar paritesinde kritik eşik 1.0825, dolar endeksinde ise 101.95.
Güldağ: Bu sefer dışarıdan başlayalım istersen. Amerikan faizleri bir çok hareketli. Daha evvelki sohbetlerimizde ‘halen niçin yükselmiyor’ diye aslına bakarsanız sorguluyordun. İşte yükseliyor artık. Amerikan Merkez Bankası niteliğindeki Fed’e oldukça tenkit var. Birden çok 50 baz puanlık faiz artışları gelebileceği işareti veriyor Fed cephesi. Hatta piyasada 75 baz puanlık artış gelir mi tartışması da başladı artık…
Ağaoğlu: ABD bizim için de kıymetli lakin dünya için daha değerli şu anda. Piyasalarda yeni bir istikrar arayışının arifesindeyiz. Fed tarafında fazlaca geç kalınmış bir faiz artışı süreci başladı. Ve daha birincisinde 50 puan ile başlaması lazımdı. Bu kadar parasız parayı, bu kadar uzun mühlet piyasaya salarsanız yan tesirini nazaranceksiniz kesinlikle. COVID-19 daha sonrası ertelenmiş talep piyasayı sarsacak derece süratli geldi. Tedbir alması lazımdı Fed’in, almadı. Enflasyona süreksiz dedi. Artık enflasyon patlayınca ne yapsak diye bakıyor.
Güldağ: Lakin 2008’deki küresel finans krizi periyodunda de fazlaca büyük mali genişleme oldu. bu biçimde bu biçimde bir enflasyon olmadı. Hatta hatırlarsan enflasyon patlayacak diye beklenirken dezenflasyon oldu birtakım ülkelerde. bu biçimde teknolojik gelişmelerin birfazlaca alanda sistemi ucuzlatması niçiniyle enflasyonun baskılandığı söylenmişti. Bir de Çin ve öteki Güney Doğu Asya ülkelerinin ucuz eserleri gösterilmişti…
Ağaoğlu: Ekonomileri çalıştıran şey inançtır. İstihdam, üretim değil, evvel gereken şey inançtır ile falan çalışmaz yalnızca inançtır. O günü ve bugünü inanç açısından kıyaslayalım. 2008’de emtia balonu da patladı. Emtia tarafında manipülatif fiyatlamalar vardı. Gerisinden finansal kurumlara olan inanç kayboldu, orada verilen para iktisada giremedi. Bankalarda kaldı. Daha epey gelişmekte olan ülkelere geldi. Batı’da evvel tasarruf etmeyi tercih etti beşerler. Para sisteme girip çalışmadı o devir. halbuki COVID-19 daha sonrasındaki durum epeyce farklı. İktisada olan itimat epey tartışılmadı. Tüketmedik değil tüketemedik. Sokağa çıkamadık, restorana gidemedik. Sıhhat telaşı ön plandaydı. Konteyner kahırları, navlundaki artışlar inançla ilgili değildi. COVID-19 daha sonrası ise harcamaya hazırdık. İnanç sorunumuz yoktu. Bir de bu süreçte ertelenen ve takviyelerle birlikte artan talep, arz tedarikindeki badireler niçiniyle emtia tarafında işin spekülasyondan manipülasyona evrilmesi derken, ortaya bir de savaş girdi.
Güldağ: Geçen Profesör Erhan Aslanoğlu, “barış dezenflasyonisttir, savaş enflasyonisttir” diye yazıyordu…
Ağaoğlu: Motamot o denli. Bizde durum biraz farklı lakin dünyaya baktığımızda önemli bir enflasyonla karşı karşıyayız.
Güldağ: Varlıklı dünya son 30 yıldır bu biçimde enflasyon görmedi. Bizde ise enflasyon dediğin üzere daha farklı. Artık eğri oturalım gerçek konuşalım; Türkiye’de enflasyon Rusya-Ukrayna krizinden çok daha evvel patladı. Eylülde 19.6’ydı, artık 61.1. ÜFE 115’te. Hissedilen enflasyonun epeyce daha yüksek olduğunu söylememe gerek bile yok herbiçimde…
Ağaoğlu: 2008’deki, 2018’deki nakdî genişlemenin geri döndürülememiş olmasının üstüne bir de 2020’deki nakdî genişleme eklediğin anda harikulade bir para bolluğu ya da parasız para periyodu var. Bu para da tabir yerindeyse davulcuya zurnacıya kaçtı. Fed’in geç kalması hem ABD’ye hem dünyaya değerliye patlıyor. 25 baz puan yerine birinci elde 50 artırsaydınız sorun yoktu. Bugün bir ay geçmiş ortadan 75 artırmasını konuşuyor piyasa. Toplantı notları açıklanınca bakacağız. Ağır kalacağı anlaşılırsa piyasa toparlar lakin daha sonra her halükarda Fed’in süratli gelmesi gerekecek.
Güldağ: Fed’in faiz artırımı hızlanırsa bizi olumsuz etkileyecek.
Ağaoğlu: Bence bizi etkileyeceği kadar etkiledi. Baksanıza, İBB 10.75 ile dolar bazında borçlandı. Devlet 8.60’la borçlanıyor. Çok yüksek faiz veriyoruz aslına bakarsanız. Daha ne etkileyecek bizi? Gerçekçi olalım. Biz bu faizi Fed yüzünden ödemiyoruz. İBB ardında öbür riskler gördüğü için bu düzeyden borçlanıyor. Lakin devletin kendisi bile çok yüksek borçlanıyor. Bunlar çok yüksek oranlar. Fed’in faizi, 25 baz puan ya da 150 baz puan artsa ne olur artmasa ne olur? Baz tesiri diye baktığımda, 2,5 deseniz, 600 baz puanlık risk priminiz var demektir. Belediye olarak baktığınızda bu risk primi 900’e çıkıyor. Fed’in arttırmış haline nazaran konuşuyorum. Biz büyük ölçüde Fed’den bağımsız fiyatlanıyoruz şu evrede.
Güldağ: Fed’den de, büyük ölçüde savaştan da. Artık bu fazlaca söyleniyor; ‘Eh işte ne yapalım. Dünyada enflasyon epey yükseldi. Bize de yansıyor’ diye. Hani, elle gelen düğünle bayram misali. Burada inatlaşma, iddialaşmanın değil, gerçeklerin peşinde olmamız lazım. Gerçeklikten koparsak geleceğin risklerine karşı da kendimizi koruyamayız. Biz bu enflasyonu evvela kendi yaptıklarımızla, kendi dinamiklerimizle ortaya çıkardık. Yanlış teşhis, yanlış tedaviye niye olur. Şayet kendi dinamiklerimizin hissesi yüzde 80’se demek ki enflasyonu buraya nasıl tırmandırdıysak, fakat tam karşıtını yaparak indiririz.
Ağaoğlu: Alışılmış işin diğer boyutları da var. Haftaya ‘enflasyon nasıl durur’ diye bir soru sorup tartışalım. Mevduat, faiz ve enflasyonu eşitleyecek bir formülü konuşmayı hayli önemsiyorum doğrusu…
Döviz hareketi için ağustos ayı kritik
Güldağ: Görünen o ki, kur muhafazalı mevduat para siyasetinin yerini almaya devam edecek. Birinci dönüşler başladı. Devam edenler olduğu üzere, tekrar dövize dönenler olduğu da anlaşılıyor. TL paha kaybetmeye devam ediyor lakin dış ticaret açığı da büyüyor. Tam aksi hesaplanıyordu. Geçen yıl bu sıralarda ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 80’lerin üzerinde rekor kırıyordu. Artık 70 küsürlerde… Bunun kura tesiri ne olur?
Ağaoğlu: Var olan enflasyonla, bugün Türk Lirası tasarrufçusunun kaldığını ben düşünmüyorum. Neredeyse TL tasarruf edeni dövüyoruz, canını epey yakıyoruz. Duranın da bir kısmı kur korumalıyı anlayamadı, bir kısmı şirketlerin operasyonel gereksinimleri için TL mevduatında duruyor.
Güldağ: aslına bakarsanız şirketlere TL üzerinden kur muhafazalı hesap açtırmıyorlar, lakin dövizden dönerlerse imkan var.
Ağaoğlu: Dövizden geçenler geçen yılın vergi avantajı niçiniyle geçmişlerdir ve de kurda hareket olmuyor diye geçiyor olabilirler. TL’si olanlar için kur muhafazalı hala âlâ alternatif. Lakin öte yandan, makro düzeyden baktığımızda bütün ülkeyi dolarize etmiş durumdayız. Sayın Bakanın kendisi deklare etti; Merkez Bankası siyaset faizini anlamsızlaştırdı, ortalıkta TL faizi ile iş yapan olmasa gerek. Bireyler de gayrimenkul tarafına gidiyor, bir kısmı borsaya gidiyor. ‘Döviz patlar mı’ derseniz, ağustos ortasında goreceğiz. Şirketlerin kur muhafazalı yapmış olduğu kontratlar Ağustos ortasında sona eriyor. daha sonrasında onların tercihleri belirleyici olacak.
Altın ve gümüş te aşağı taraflı hareket sürebilir
Güldağ: Altın tarafında düşüş var…
Ağaoğlu: Tasarruf sahipleri için altın ve gümüşte ben geçen günlerde negatif olduğumu söylemiştim. Ben altın düşecek dediğimde 1965-1970 dolar düzeylerindeydi, şu anda 1925 dolar düzeylerine geldi, 40-45 dolar geriledi. Gümüşte, 24.20 dolar düzeylerinde o da bir dolar kadar geriledi. Hala daha düşüş ihtimali var. Altında 1865 kritik bir eşik, gümüş içinse 23,90 dolar kritik eşik. Oralara kadar gelme ihtimalini yüksek görüyorum. Şayet alacaksa yatırımcı, buralar alıcı olarak düşünülmesi gereken seviyeler… Fed’in faiz artışı gündemdeyken, 50 yerine 75 baz puan artışlar konuşulurken, kıymetli metaller işi var. Pahalı metallerde majör bir yükseliş beklemiyorum. Kripto paralar da tıpkı sebepten olumsuz etkileniyorlar aslına bakarsanız.
Güldağ: Dolar tarafında, dolar/Euro paritesinde nasıl bir beklentin var?
Ağaoğlu: Faiz artışı dolara yarıyor. Kısa vadeli yarayıp orta ve uzun vadeli işini biraz zorlaştırır. ABD dış ticaret açığının daha da artmasına sebep olacak lakin onun tesirlerini görmemize daha vakit var. Euro/ dolar paritesinin bundan evvelki taban düzeyi 1,08’di. Artık bir trend geçiyor. Euro/dolar paritesinde 1,0825 kritik eşik. Bilhassa bu hafta için değerli. Bir de dolar endeksi var. O da 99’un üzerine atmış durumda bir daha sonraki eşik düzeyi 101,95. Baktığımızda onunda gideceği maksat var. Euro/dolar 1,0550’lerin görülme ihtimali artıyor. Dolar biraz daha güçlenecek görünen o. Bizde dengeyi Ağustos’a kadar sürdürebileceğiz. Öte yandan, İsrail’den gelen gazın Türkiye üzerinden geçirilmesinin getireceği politik avantajlar daha değerli sonuçlar doğurur.
Güldağ: Petrolde neler oluyor?
Ağaoğlu: Petrolde majör bir değişiklik yok. Rusya ve İran’ı bekliyor orası, daha sonrasında karar verecek. Benim gördüğüm kadarıyla brent 101,5 dolarlara kadar düşebilir lakin aşağı taraflı gidecek üzere görünmüyor. Rekor potansiyeli bana bakılırsa azaldı. Ukrayna ve Rusya sorununda istikrarlı mutsuzluk, istikrarlı tatminsizlik halinde bitecek.
Okumaya devam et...
‘Dövizde ne olur’ tartışmasının karşılığının, şirketlerin yaptığı kur muhafazalı mevduatların yaz aylarında dönmesiyle bir arada daha net halde ortaya çıkacağını savunan ekonomist Ali Ağaoğlu, altın, gümüş, petrol ve de euro/dolar paritesine ait değerlendirmelerini de paylaştı. Ağaoğlu’na göre, euro/dolar paritesinde kritik eşik 1.0825, dolar endeksinde ise 101.95.
Güldağ: Bu sefer dışarıdan başlayalım istersen. Amerikan faizleri bir çok hareketli. Daha evvelki sohbetlerimizde ‘halen niçin yükselmiyor’ diye aslına bakarsanız sorguluyordun. İşte yükseliyor artık. Amerikan Merkez Bankası niteliğindeki Fed’e oldukça tenkit var. Birden çok 50 baz puanlık faiz artışları gelebileceği işareti veriyor Fed cephesi. Hatta piyasada 75 baz puanlık artış gelir mi tartışması da başladı artık…
Ağaoğlu: ABD bizim için de kıymetli lakin dünya için daha değerli şu anda. Piyasalarda yeni bir istikrar arayışının arifesindeyiz. Fed tarafında fazlaca geç kalınmış bir faiz artışı süreci başladı. Ve daha birincisinde 50 puan ile başlaması lazımdı. Bu kadar parasız parayı, bu kadar uzun mühlet piyasaya salarsanız yan tesirini nazaranceksiniz kesinlikle. COVID-19 daha sonrası ertelenmiş talep piyasayı sarsacak derece süratli geldi. Tedbir alması lazımdı Fed’in, almadı. Enflasyona süreksiz dedi. Artık enflasyon patlayınca ne yapsak diye bakıyor.
Güldağ: Lakin 2008’deki küresel finans krizi periyodunda de fazlaca büyük mali genişleme oldu. bu biçimde bu biçimde bir enflasyon olmadı. Hatta hatırlarsan enflasyon patlayacak diye beklenirken dezenflasyon oldu birtakım ülkelerde. bu biçimde teknolojik gelişmelerin birfazlaca alanda sistemi ucuzlatması niçiniyle enflasyonun baskılandığı söylenmişti. Bir de Çin ve öteki Güney Doğu Asya ülkelerinin ucuz eserleri gösterilmişti…
Ağaoğlu: Ekonomileri çalıştıran şey inançtır. İstihdam, üretim değil, evvel gereken şey inançtır ile falan çalışmaz yalnızca inançtır. O günü ve bugünü inanç açısından kıyaslayalım. 2008’de emtia balonu da patladı. Emtia tarafında manipülatif fiyatlamalar vardı. Gerisinden finansal kurumlara olan inanç kayboldu, orada verilen para iktisada giremedi. Bankalarda kaldı. Daha epey gelişmekte olan ülkelere geldi. Batı’da evvel tasarruf etmeyi tercih etti beşerler. Para sisteme girip çalışmadı o devir. halbuki COVID-19 daha sonrasındaki durum epeyce farklı. İktisada olan itimat epey tartışılmadı. Tüketmedik değil tüketemedik. Sokağa çıkamadık, restorana gidemedik. Sıhhat telaşı ön plandaydı. Konteyner kahırları, navlundaki artışlar inançla ilgili değildi. COVID-19 daha sonrası ise harcamaya hazırdık. İnanç sorunumuz yoktu. Bir de bu süreçte ertelenen ve takviyelerle birlikte artan talep, arz tedarikindeki badireler niçiniyle emtia tarafında işin spekülasyondan manipülasyona evrilmesi derken, ortaya bir de savaş girdi.
Güldağ: Geçen Profesör Erhan Aslanoğlu, “barış dezenflasyonisttir, savaş enflasyonisttir” diye yazıyordu…
Ağaoğlu: Motamot o denli. Bizde durum biraz farklı lakin dünyaya baktığımızda önemli bir enflasyonla karşı karşıyayız.
Güldağ: Varlıklı dünya son 30 yıldır bu biçimde enflasyon görmedi. Bizde ise enflasyon dediğin üzere daha farklı. Artık eğri oturalım gerçek konuşalım; Türkiye’de enflasyon Rusya-Ukrayna krizinden çok daha evvel patladı. Eylülde 19.6’ydı, artık 61.1. ÜFE 115’te. Hissedilen enflasyonun epeyce daha yüksek olduğunu söylememe gerek bile yok herbiçimde…
Ağaoğlu: 2008’deki, 2018’deki nakdî genişlemenin geri döndürülememiş olmasının üstüne bir de 2020’deki nakdî genişleme eklediğin anda harikulade bir para bolluğu ya da parasız para periyodu var. Bu para da tabir yerindeyse davulcuya zurnacıya kaçtı. Fed’in geç kalması hem ABD’ye hem dünyaya değerliye patlıyor. 25 baz puan yerine birinci elde 50 artırsaydınız sorun yoktu. Bugün bir ay geçmiş ortadan 75 artırmasını konuşuyor piyasa. Toplantı notları açıklanınca bakacağız. Ağır kalacağı anlaşılırsa piyasa toparlar lakin daha sonra her halükarda Fed’in süratli gelmesi gerekecek.
Güldağ: Fed’in faiz artırımı hızlanırsa bizi olumsuz etkileyecek.
Ağaoğlu: Bence bizi etkileyeceği kadar etkiledi. Baksanıza, İBB 10.75 ile dolar bazında borçlandı. Devlet 8.60’la borçlanıyor. Çok yüksek faiz veriyoruz aslına bakarsanız. Daha ne etkileyecek bizi? Gerçekçi olalım. Biz bu faizi Fed yüzünden ödemiyoruz. İBB ardında öbür riskler gördüğü için bu düzeyden borçlanıyor. Lakin devletin kendisi bile çok yüksek borçlanıyor. Bunlar çok yüksek oranlar. Fed’in faizi, 25 baz puan ya da 150 baz puan artsa ne olur artmasa ne olur? Baz tesiri diye baktığımda, 2,5 deseniz, 600 baz puanlık risk priminiz var demektir. Belediye olarak baktığınızda bu risk primi 900’e çıkıyor. Fed’in arttırmış haline nazaran konuşuyorum. Biz büyük ölçüde Fed’den bağımsız fiyatlanıyoruz şu evrede.
Güldağ: Fed’den de, büyük ölçüde savaştan da. Artık bu fazlaca söyleniyor; ‘Eh işte ne yapalım. Dünyada enflasyon epey yükseldi. Bize de yansıyor’ diye. Hani, elle gelen düğünle bayram misali. Burada inatlaşma, iddialaşmanın değil, gerçeklerin peşinde olmamız lazım. Gerçeklikten koparsak geleceğin risklerine karşı da kendimizi koruyamayız. Biz bu enflasyonu evvela kendi yaptıklarımızla, kendi dinamiklerimizle ortaya çıkardık. Yanlış teşhis, yanlış tedaviye niye olur. Şayet kendi dinamiklerimizin hissesi yüzde 80’se demek ki enflasyonu buraya nasıl tırmandırdıysak, fakat tam karşıtını yaparak indiririz.
Ağaoğlu: Alışılmış işin diğer boyutları da var. Haftaya ‘enflasyon nasıl durur’ diye bir soru sorup tartışalım. Mevduat, faiz ve enflasyonu eşitleyecek bir formülü konuşmayı hayli önemsiyorum doğrusu…
Döviz hareketi için ağustos ayı kritik
Güldağ: Görünen o ki, kur muhafazalı mevduat para siyasetinin yerini almaya devam edecek. Birinci dönüşler başladı. Devam edenler olduğu üzere, tekrar dövize dönenler olduğu da anlaşılıyor. TL paha kaybetmeye devam ediyor lakin dış ticaret açığı da büyüyor. Tam aksi hesaplanıyordu. Geçen yıl bu sıralarda ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 80’lerin üzerinde rekor kırıyordu. Artık 70 küsürlerde… Bunun kura tesiri ne olur?
Ağaoğlu: Var olan enflasyonla, bugün Türk Lirası tasarrufçusunun kaldığını ben düşünmüyorum. Neredeyse TL tasarruf edeni dövüyoruz, canını epey yakıyoruz. Duranın da bir kısmı kur korumalıyı anlayamadı, bir kısmı şirketlerin operasyonel gereksinimleri için TL mevduatında duruyor.
Güldağ: aslına bakarsanız şirketlere TL üzerinden kur muhafazalı hesap açtırmıyorlar, lakin dövizden dönerlerse imkan var.
Ağaoğlu: Dövizden geçenler geçen yılın vergi avantajı niçiniyle geçmişlerdir ve de kurda hareket olmuyor diye geçiyor olabilirler. TL’si olanlar için kur muhafazalı hala âlâ alternatif. Lakin öte yandan, makro düzeyden baktığımızda bütün ülkeyi dolarize etmiş durumdayız. Sayın Bakanın kendisi deklare etti; Merkez Bankası siyaset faizini anlamsızlaştırdı, ortalıkta TL faizi ile iş yapan olmasa gerek. Bireyler de gayrimenkul tarafına gidiyor, bir kısmı borsaya gidiyor. ‘Döviz patlar mı’ derseniz, ağustos ortasında goreceğiz. Şirketlerin kur muhafazalı yapmış olduğu kontratlar Ağustos ortasında sona eriyor. daha sonrasında onların tercihleri belirleyici olacak.
Altın ve gümüş te aşağı taraflı hareket sürebilir
Güldağ: Altın tarafında düşüş var…
Ağaoğlu: Tasarruf sahipleri için altın ve gümüşte ben geçen günlerde negatif olduğumu söylemiştim. Ben altın düşecek dediğimde 1965-1970 dolar düzeylerindeydi, şu anda 1925 dolar düzeylerine geldi, 40-45 dolar geriledi. Gümüşte, 24.20 dolar düzeylerinde o da bir dolar kadar geriledi. Hala daha düşüş ihtimali var. Altında 1865 kritik bir eşik, gümüş içinse 23,90 dolar kritik eşik. Oralara kadar gelme ihtimalini yüksek görüyorum. Şayet alacaksa yatırımcı, buralar alıcı olarak düşünülmesi gereken seviyeler… Fed’in faiz artışı gündemdeyken, 50 yerine 75 baz puan artışlar konuşulurken, kıymetli metaller işi var. Pahalı metallerde majör bir yükseliş beklemiyorum. Kripto paralar da tıpkı sebepten olumsuz etkileniyorlar aslına bakarsanız.
Güldağ: Dolar tarafında, dolar/Euro paritesinde nasıl bir beklentin var?
Ağaoğlu: Faiz artışı dolara yarıyor. Kısa vadeli yarayıp orta ve uzun vadeli işini biraz zorlaştırır. ABD dış ticaret açığının daha da artmasına sebep olacak lakin onun tesirlerini görmemize daha vakit var. Euro/ dolar paritesinin bundan evvelki taban düzeyi 1,08’di. Artık bir trend geçiyor. Euro/dolar paritesinde 1,0825 kritik eşik. Bilhassa bu hafta için değerli. Bir de dolar endeksi var. O da 99’un üzerine atmış durumda bir daha sonraki eşik düzeyi 101,95. Baktığımızda onunda gideceği maksat var. Euro/dolar 1,0550’lerin görülme ihtimali artıyor. Dolar biraz daha güçlenecek görünen o. Bizde dengeyi Ağustos’a kadar sürdürebileceğiz. Öte yandan, İsrail’den gelen gazın Türkiye üzerinden geçirilmesinin getireceği politik avantajlar daha değerli sonuçlar doğurur.
Güldağ: Petrolde neler oluyor?
Ağaoğlu: Petrolde majör bir değişiklik yok. Rusya ve İran’ı bekliyor orası, daha sonrasında karar verecek. Benim gördüğüm kadarıyla brent 101,5 dolarlara kadar düşebilir lakin aşağı taraflı gidecek üzere görünmüyor. Rekor potansiyeli bana bakılırsa azaldı. Ukrayna ve Rusya sorununda istikrarlı mutsuzluk, istikrarlı tatminsizlik halinde bitecek.
Okumaya devam et...