Ekonomist Ali Ağaoğlu ve iktisat gazetecisi Hakan Güldağ bu hafta Talih Sohbetleri’nde, Merkez Bankası’nın son mecburî karşılık düzenlemesinin piyasalara tesirlerini, bankalardan borsaya kadar geniş bir yelpazede ele aldı. İkili, son periyottaki hareketlerin borsanın yapısında değerli değişimin işareti olduğuna dikkat çekti.
Avrupa Merkez Bankası’nın da faiz artırımına hazırlandığını, fakat Fed’in önde koşmaya devam edeceğine işaret eden Ağaoğlu ve Güldağ, doların kuvvetli kalmasının dış ticaretimizi olumsuz etkileyeceğini öne sürdü. Ağaoğlu, Türkiye açısından asıl riskin faiz artışı süreçlerinde yaşanacak talep daralması olacağını vurguladı.
Güldağ: Merkez Bankası mecburî karşılıklarla bir daha oynadı. Hem ek karşılık uygulanacak alanı genişletti tıpkı vakitte bireylerin yanı sıra şirketleri de dövizden TL’ye dönüşte kapsama aldı. Kur muhafazalı mevduat, uygulanan siyasetin belkemiğini oluşturduğu için oradan kaçışa müsaade vermek istenmiyor anlaşılan. Onun için de bankalara yeni misyon yüklüyor.
Ağaoğlu: KKM için bankalara verilmiş maksatlar var. Artık bireysellerin yanına hukukî şahıslar ve şirketler de eklendi.
Güldağ: Ne kişiselde ne de hukuksal bireylerde KKM’ye geçirmek ya da orada kalmasını sağlamak bankanın direkt bakılırsavi değil. O müşterinin tercihi. Fakat bankalara mecburilik getirilerek durum yönetim edilmeye çalışılıyor.
Ağaoğlu: Daha evvelinde bankaların faiz oranı haricinde alabilecekleri komiteye da sınırlama getirilmişti. Özetle, fiyatlama davranışlarını bozan, yani bir manada tırnak ortasında “narh” uygulamasının geldiği, yani fiyatlara narh uygulandığı bir periyoda gelmiş durumdayız.
Güldağ: Narh amaçlanmamıştır muhtemelen. Lakin odağınız dövizi denetim etmek olunca, faize de üst gerçek dokunma müsaadeniz olmayınca, iş oraya varıyor…
Ağaoğlu: Bunun içine sığamıyor Türkiye iktisadı. KKM’deki kuralları ağırlaştırıp, daha fazla zorlayıp dövizleri Merkez Bankası’na aktardığınızda iş çözülmüyor. Merkez Bankası bunları kullanmayıp rezervleri artırmış olsaydı esasen bir sorun yoktu. Lakin aşikâr ki kullanıyor ve bu niçinle rezervlerde değerli değişiklik olmuyor.
Güldağ: KKM 60- 62 milyar dolar civarında bir yere geldi. Görünen o ki, bu süreçte piyasaya şu ya da bu yolla verilen dolar ölçüsü da şimdi birebir ölçüye denk düşüyor. Artık ‘artık narh uygulanan noktaya gerçek geliyoruz’ tespitini de, akılda tutarak nasıl bir sonbahar bekliyorsun? Eylüle girdik…
Ağaoğlu: Öncelikle sendikasyonlar var. bir daha uzatılır lakin konuşmuştuk tahsilatlar daha önden olacak diye düşünüyorum. Zira şunu biliyorum; yurt haricindeki bankaların Türkiye’ye bakış açılarında hiç bir güzelleşme olmadığı üzere, bundan 1-1,5 ay öncesine bakılırsa fiyatlamalar yeniden üst çıktı. Bir yıllık finansmana teklif ettikleri libor + 6-8 bölgesine gelmeye başladı. Maliyetleriyle bir arada 12-13 civarında.
Güldağ: Dolar olarak…
Ağaoğlu: Evet dolardan bahsediyoruz. Çok yüksek bir sayı. Zira Türkiye’nin risk algısında olumlu bir düzgünleşme görünmüyor.
Güldağ: Bankaların işi zorsa Türkiye’nin işi sıkıntı. Motamot gerçek bölümün de olduğu üzere…
Ağaoğlu: Herkes bankaların kârı çok yüksek diyor. Bankaları savunmak bana düşmedi ancak bankaların kârı uygun ki yüksek. Zira toplam sermaye sayısı büyüyor, o kâr dağıtılmadığı sürece… Sermaye yeterlilik rasyolarına bakılırsa daha yüksek kredi verebiliyorlar. Yani büyümeyi yahut enflasyonu finanse edebiliyorlar. Aksi takdirde düzgünce küçülecek ve gerçekten kredi bulmakta bugünkünden de epeyce daha fazla zorluk çekeceğiz. Düzenlemelerle gelen kısıtları geçtim. Bir de gerçekten bankaların rasyoları ile ilgili bir problemden dolayı lakin onlar da bu enflasyon muhasebesine girmedikleri için bu nominal karlarında çok yüksek bir vergi ödeyecekler. Şu anda aslında enflasyon muhasebesi dahil olsaydı bu kadar karlı görünmeyecekti bankalar.
Güldağ: Düzenleme deyince enflasyona endeksli kağıtlar yerine yeni oranlarla almak durumunda kalacakları kağıtlar geliyor aklıma…
Ağaoğlu: O denli de bir durum var, evet.Kâr yazmışlardı o kağıtlardan. Hala daha bankalar talep ediyor lakin şu anda faizi 13’e inen parayı alabilmeniz için Merkez Bankası’na teminat vermeniz lazım. Ya döviz ya hazine bonosu teminatı vermek lazım. Merkez Bankası artık mealen dedi ki, enflasyona endeksli kağıtların teminata sayılma oranlarını bilk evvel yüzde 70’e indirdim, daha sonra yüzde 50’ye indirdim. Yeniden bankalar bunları istekli olarak fiyatlar ancak bu yan kullanması sınırlanıyor. Faiz oranlarına konulan hudut düzenlemesi de bankaların zarurî olarak bu enflasyon tahvilleri haricindeki Hazine’nin ihraç etmiş olduğu sabit faizli tahvillerini, yani enflasyona endeksli olanlar haricindeki tahvillerini talep etmelerine yol açtı. Ve orada da faizde yüzde 19’dan yüzde 14’lere süratli bir düşüş oldu. Yani aslında Hazine’ye, Merkez Bankası eliyle borç vermek yahut direkt avans açmak yerine bankacılık sistemi üzerinden yürüyen bir düzenekte bankalar kullanılıyor.
Güldağ: Evet, görünen o…
Ağaoğlu: Onun için de bu kredi düzeneğini, yani bir taşta 3-5 kuşu yahut hatta bir kuş sürüsü vurmaya çalışılıyor.
Güldağ: Çalışır mı sence? Daha doğrusu sürdürülebilir mi?
Ağaoğlu: Önemli tasalarımın olduğunu söylüyorum daima. Şu anda bankalar mecburî olarak tahvil alıyor. Enflasyon tahvili haricinde olağan faizli tahvil almaya başladılar.
Güldağ: Bu sefer de gelirleri düşecek. Bu borsa tarafında da doğal tesirli olabilir. Borsada bankalarla bir tırmanış yaşanıyor…
Ağaoğlu: Borsadaki yükselişi aslında biraz enflasyonla bağlamıştım. Fakat geçen haftaki datalara göre 800 milyon dolarlık bir giriş var. Bu durum bana hayli sağlıklı üzere görünmüyor. Kamu bankaları başta olmak üzere bankacılık dalıyla borsanın yükselmesi bende soru işareti. Hatta ben şu biçimde bir tweet atmayı bile düşündüm; Herbiçimde banka yöneticileri birbirlerini arayıp “biz neyi epeyce güzel yaptık da paylarımız bu kadar güzel performans gösteriyor” diye soruyorlardır. Bankalarda maden mi vardı da biz fark etmemiştik?
Güldağ: Doğal banka payları uzun mühlet oldukça düşük kaldı..Gecikmiş bir düzgünleşme…
Ağaoğlu: Yahut düzgün niyet kelam konusu. İran muahedesi olursa bilhassa Halk Bankası’nın üstündeki baskılar kalkmasa bile azalacak. Bu akla geliyor bir yandan. Ancak torba kanunla sizin gazetede mümkünlük olarak belirttiğiniz üzere enflasyon muhasebesi hayata geçerse, bankaların bugünkü kâr sayılarını olağan ki bakılırsameyeceğiz. Gerçeğe daha yakın sayılar bakılırsaceğiz.
Güldağ: Borsayı etkileyebilir dediğim o. Borsada şu sıralar TL bazında rekor kırılıyor fakat dolar bazında tepenin uzağındayız…
Ağaoğlu: Maksadı dolar bazında 5.1 alıyorum. Borsamız üç kere geçmişte o düzeye geldi. Buna bakılırsa bakarsak bugün o düzeyin gerisinde miyiz? Evet, gerideyiz. Daha üste gidecek potansiyelimiz var mı? Evet, var. Ancak “5.1 dolar seviyesini bir daha yakalamak için ne yapılıyor ve buna yönelik adımlar atılıyor mu” sorusunda biraz başım karışık. Son bir yıldaki kararlara bakıyorum ve bu kararların ortasında Türkiye’nin dünya ile rekabetinde, Türk yatırımcısının, Türk iş adamının önünü açacak, dünyayla rekabette hayatını kolaylaştıracak ne üzere tedbirler alındı sorusunu kendime sorduğumda, doğrusunu istersen epey fazla örnek bulamıyorum.
Güldağ: Pastayı büyütmekten epeyce, bana düşen pasta dilimini nasıl büyütürüm sorusu önde…
Ağaoğlu: Alınan tedbirlerin neredeyse tamamı içeriye yönelik ve içerideki var olan küçük kapalı, kendi ortasında dönüp duran iktisada yönelik tedbirler.
Güldağ: Alışılmış o denli bakınca borsadaki o 5.1 dolar seviyesi öteki şartların ve ortamın seviyesi. Borsada yabancı hissesinin yüzde 30’lara düştüğü ortam değil.
Ağaoğlu: Hakikat yüzde 70’lere çıkmıştı yabancı hissesi borsada. Artık, 800 milyon dolar yabancı fon geldi yahut yurtharicinden borsamıza bir iltifat oldu deyip büyük bir olaymışçasına sunmak da bana biraz züğürt tesellisi üzere geliyor.
Güldağ: Bilhassa Jackson Hole toplantı daha sonrasında Fed’in enflasyonla çaba için ‘acı’ da olsa faiz tarafında sert adımlar atmaya devam edeceği görülüyor. 3-3.5 seviyesi konuşulurken artık faizde 4’ler hatta 5 seviyesi Amerikan iktisat basınında lisana getirilir oldu. Bu dünya borsalarında düşüş getirdi ancak bizimki hariç…
Ağaoğlu: İstanbul borsası yurtdışı borsalardan büsbütün farklı istikamete gitti. Dünya borsaları aşağıya giderken, emtia meblağları aşağıya giderken… Evet Türkiye için dış ticaret açısından avantajlı bir durum ancak bunun borsaya yansımasının bu kadar süratli olması bana fazlaca manalı gelmediği üzere Amerikan borsalarının bu kadar sert düştüğü bir devirde bizim borsaların sert yükselmesi bana bir şey söylüyor.
Güldağ: Ne diyor?
Ağaoğlu: Yabancı yatırımcının az olduğu bir ortamda artık Türkler Türklere pay senedi alıp satıyorlar üzere bir durum var. Tahran, Mısır, Pakistan, ne bileyim Arjantin borsası öyledir. Yabancı yatırımcıların olmadığı, yerlilerin birbirleriyle alıp sattıkları kapalı, kendi yağıyla kavrulan bir dünya tertibi kendi dünyaları var onların. O denli bir yere hakikat geldik ve son birkaç gündeki hareketler de bunu sıradan tescil eder nitelikteydi. Onu da küçük bir not olarak kayda geçelim. Güldağ: Küçük lakin değerli.Yapısal bir değişiklik mi bu sence? Ağaoğlu: Bir manada evet. Borsada 5.1’in dünyası öteki bir dünyaydı bence. Güldağ: Ya bugünün dünyası? Ağaoğlu: Bugün 1 buçuk ile 2 buçuk dolar dünyasına hapsolacağız bir süre. O denli bir dünyaya yanlışsız geliyoruz üzere görünüyor.
Enerjide daha güç bir surece yanlışsız giriliyor
Güldağ: Fed ve Avrupa Merkez Bankası’nın kararları paritenin seyrini belirleyecek. Avrupa’dan da bir 75 baz puanlık ‘jumbo’ dedikleri bir faiz artışı bekleniyor fakat belirli ki Fed önden koşmaya devam edecek. Euro/dolarda ibre dolar lehine gözüküyor bir süre daha. Dolarla alımlarımızın yüzde 70’leri bulduğu, euro ile satışımızın ise yüzde 50’ler civarında kaldığı bir müddetçte ihracatçımız olumsuz etkileniyor doların güçlenmesinden…
Ağaoğlu: Yanlışsız lakin faiz artışı süreçlerinde yaşanacak talep daralması bizim için en büyük risk. Euro’dan dolar tarafına kayan zayıf bir Euro ihtimali var. 92.50, 94.50, 96.50 maksatlarından bahsetmiştim. Avrupa’da talep daralması bize ihracatın zayıflaması olarak yansıyacaktır. Âlâ tarafınca baktığımızda ise emtia meblağlarında genelde bir gerileme var. Gaz fiyatlarında sert düşüş yaşandı lakin Avrupa’daki gaz meblağlarında yüksek oynaklık yaşanıyor. fiyatları aşağı çekebilmek için ülkeler ulusal rezervlerini açıyorlar. Bu güzel bir şey değil. Ağustosta rezervi açıyorsanız aralık ayında ne yapacaksınız, hangi rezervi açacaksınız?
Güldağ: Önümüzdeki 6-8 yalnızca bu yılın seyrini değil, tahminen bir 10 yılı belirleyecek.
Ağaoğlu: Rus filosunda Boeing ve Airbus yüklü 600 küsur uçak var. Ve bunlar yedek modül ve güncelleme haklarından yoksunlar. Ruslar kimi uçaklarını, ‘soyup’ başkaları için yedek modül olarak kullanmaya başlamışlar. Havacılıkla ilgili bir arkadaşım “İran da yıllardır bu işi yaşadı, bu işin garip bir karaborsası var. Bir biçimde temin ederler” diyor fakat Rusya yeni yaptırımlarla bir yere sıkışıyor üzere görünüyor. Buna karşılık Rusya’da uçaklar uçmayacak da, kışın Rusya gaz vermezse Avrupa ne yapacak? Sahiden güç bir denklem ve süreç.
Güldağ: Güçte daha da güç bir surece giriliyor olması, Avrupa’da resesyon ihtimalinin de güçlendiği yorumlarına yol açıyor. Petrol fiyatlarında da taraf arayışı var. Brent, 100 dolardan bir daha döndü…
Ağaoğlu: Orada değerli haber, İran denkleme girmek üzere. Son 3-4 aya girdik, bitecek üzere görünüyor. Libya’daki ufacık bir ıstırap, çat diye petrolü 102 dolara geri getirdi. Rahatlama için İran’ın denkleme girmesi lazım. Girdiğinde süratli bir düşüş daha sonra yine 95 dolarlarda bir dengelenme bekliyorum. Ancak doğalgaz için bu biçimde bir şey kelam konusu değil. Doğalgaz gerçekten neredeyse Putin’in iki dudağı ortasına geldi.
Okumaya devam et...
Avrupa Merkez Bankası’nın da faiz artırımına hazırlandığını, fakat Fed’in önde koşmaya devam edeceğine işaret eden Ağaoğlu ve Güldağ, doların kuvvetli kalmasının dış ticaretimizi olumsuz etkileyeceğini öne sürdü. Ağaoğlu, Türkiye açısından asıl riskin faiz artışı süreçlerinde yaşanacak talep daralması olacağını vurguladı.
Güldağ: Merkez Bankası mecburî karşılıklarla bir daha oynadı. Hem ek karşılık uygulanacak alanı genişletti tıpkı vakitte bireylerin yanı sıra şirketleri de dövizden TL’ye dönüşte kapsama aldı. Kur muhafazalı mevduat, uygulanan siyasetin belkemiğini oluşturduğu için oradan kaçışa müsaade vermek istenmiyor anlaşılan. Onun için de bankalara yeni misyon yüklüyor.
Ağaoğlu: KKM için bankalara verilmiş maksatlar var. Artık bireysellerin yanına hukukî şahıslar ve şirketler de eklendi.
Güldağ: Ne kişiselde ne de hukuksal bireylerde KKM’ye geçirmek ya da orada kalmasını sağlamak bankanın direkt bakılırsavi değil. O müşterinin tercihi. Fakat bankalara mecburilik getirilerek durum yönetim edilmeye çalışılıyor.
Ağaoğlu: Daha evvelinde bankaların faiz oranı haricinde alabilecekleri komiteye da sınırlama getirilmişti. Özetle, fiyatlama davranışlarını bozan, yani bir manada tırnak ortasında “narh” uygulamasının geldiği, yani fiyatlara narh uygulandığı bir periyoda gelmiş durumdayız.
Güldağ: Narh amaçlanmamıştır muhtemelen. Lakin odağınız dövizi denetim etmek olunca, faize de üst gerçek dokunma müsaadeniz olmayınca, iş oraya varıyor…
Ağaoğlu: Bunun içine sığamıyor Türkiye iktisadı. KKM’deki kuralları ağırlaştırıp, daha fazla zorlayıp dövizleri Merkez Bankası’na aktardığınızda iş çözülmüyor. Merkez Bankası bunları kullanmayıp rezervleri artırmış olsaydı esasen bir sorun yoktu. Lakin aşikâr ki kullanıyor ve bu niçinle rezervlerde değerli değişiklik olmuyor.
Güldağ: KKM 60- 62 milyar dolar civarında bir yere geldi. Görünen o ki, bu süreçte piyasaya şu ya da bu yolla verilen dolar ölçüsü da şimdi birebir ölçüye denk düşüyor. Artık ‘artık narh uygulanan noktaya gerçek geliyoruz’ tespitini de, akılda tutarak nasıl bir sonbahar bekliyorsun? Eylüle girdik…
Ağaoğlu: Öncelikle sendikasyonlar var. bir daha uzatılır lakin konuşmuştuk tahsilatlar daha önden olacak diye düşünüyorum. Zira şunu biliyorum; yurt haricindeki bankaların Türkiye’ye bakış açılarında hiç bir güzelleşme olmadığı üzere, bundan 1-1,5 ay öncesine bakılırsa fiyatlamalar yeniden üst çıktı. Bir yıllık finansmana teklif ettikleri libor + 6-8 bölgesine gelmeye başladı. Maliyetleriyle bir arada 12-13 civarında.
Güldağ: Dolar olarak…
Ağaoğlu: Evet dolardan bahsediyoruz. Çok yüksek bir sayı. Zira Türkiye’nin risk algısında olumlu bir düzgünleşme görünmüyor.
Güldağ: Bankaların işi zorsa Türkiye’nin işi sıkıntı. Motamot gerçek bölümün de olduğu üzere…
Ağaoğlu: Herkes bankaların kârı çok yüksek diyor. Bankaları savunmak bana düşmedi ancak bankaların kârı uygun ki yüksek. Zira toplam sermaye sayısı büyüyor, o kâr dağıtılmadığı sürece… Sermaye yeterlilik rasyolarına bakılırsa daha yüksek kredi verebiliyorlar. Yani büyümeyi yahut enflasyonu finanse edebiliyorlar. Aksi takdirde düzgünce küçülecek ve gerçekten kredi bulmakta bugünkünden de epeyce daha fazla zorluk çekeceğiz. Düzenlemelerle gelen kısıtları geçtim. Bir de gerçekten bankaların rasyoları ile ilgili bir problemden dolayı lakin onlar da bu enflasyon muhasebesine girmedikleri için bu nominal karlarında çok yüksek bir vergi ödeyecekler. Şu anda aslında enflasyon muhasebesi dahil olsaydı bu kadar karlı görünmeyecekti bankalar.
Güldağ: Düzenleme deyince enflasyona endeksli kağıtlar yerine yeni oranlarla almak durumunda kalacakları kağıtlar geliyor aklıma…
Ağaoğlu: O denli de bir durum var, evet.Kâr yazmışlardı o kağıtlardan. Hala daha bankalar talep ediyor lakin şu anda faizi 13’e inen parayı alabilmeniz için Merkez Bankası’na teminat vermeniz lazım. Ya döviz ya hazine bonosu teminatı vermek lazım. Merkez Bankası artık mealen dedi ki, enflasyona endeksli kağıtların teminata sayılma oranlarını bilk evvel yüzde 70’e indirdim, daha sonra yüzde 50’ye indirdim. Yeniden bankalar bunları istekli olarak fiyatlar ancak bu yan kullanması sınırlanıyor. Faiz oranlarına konulan hudut düzenlemesi de bankaların zarurî olarak bu enflasyon tahvilleri haricindeki Hazine’nin ihraç etmiş olduğu sabit faizli tahvillerini, yani enflasyona endeksli olanlar haricindeki tahvillerini talep etmelerine yol açtı. Ve orada da faizde yüzde 19’dan yüzde 14’lere süratli bir düşüş oldu. Yani aslında Hazine’ye, Merkez Bankası eliyle borç vermek yahut direkt avans açmak yerine bankacılık sistemi üzerinden yürüyen bir düzenekte bankalar kullanılıyor.
Güldağ: Evet, görünen o…
Ağaoğlu: Onun için de bu kredi düzeneğini, yani bir taşta 3-5 kuşu yahut hatta bir kuş sürüsü vurmaya çalışılıyor.
Güldağ: Çalışır mı sence? Daha doğrusu sürdürülebilir mi?
Ağaoğlu: Önemli tasalarımın olduğunu söylüyorum daima. Şu anda bankalar mecburî olarak tahvil alıyor. Enflasyon tahvili haricinde olağan faizli tahvil almaya başladılar.
Güldağ: Bu sefer de gelirleri düşecek. Bu borsa tarafında da doğal tesirli olabilir. Borsada bankalarla bir tırmanış yaşanıyor…
Ağaoğlu: Borsadaki yükselişi aslında biraz enflasyonla bağlamıştım. Fakat geçen haftaki datalara göre 800 milyon dolarlık bir giriş var. Bu durum bana hayli sağlıklı üzere görünmüyor. Kamu bankaları başta olmak üzere bankacılık dalıyla borsanın yükselmesi bende soru işareti. Hatta ben şu biçimde bir tweet atmayı bile düşündüm; Herbiçimde banka yöneticileri birbirlerini arayıp “biz neyi epeyce güzel yaptık da paylarımız bu kadar güzel performans gösteriyor” diye soruyorlardır. Bankalarda maden mi vardı da biz fark etmemiştik?
Güldağ: Doğal banka payları uzun mühlet oldukça düşük kaldı..Gecikmiş bir düzgünleşme…
Ağaoğlu: Yahut düzgün niyet kelam konusu. İran muahedesi olursa bilhassa Halk Bankası’nın üstündeki baskılar kalkmasa bile azalacak. Bu akla geliyor bir yandan. Ancak torba kanunla sizin gazetede mümkünlük olarak belirttiğiniz üzere enflasyon muhasebesi hayata geçerse, bankaların bugünkü kâr sayılarını olağan ki bakılırsameyeceğiz. Gerçeğe daha yakın sayılar bakılırsaceğiz.
Güldağ: Borsayı etkileyebilir dediğim o. Borsada şu sıralar TL bazında rekor kırılıyor fakat dolar bazında tepenin uzağındayız…
Ağaoğlu: Maksadı dolar bazında 5.1 alıyorum. Borsamız üç kere geçmişte o düzeye geldi. Buna bakılırsa bakarsak bugün o düzeyin gerisinde miyiz? Evet, gerideyiz. Daha üste gidecek potansiyelimiz var mı? Evet, var. Ancak “5.1 dolar seviyesini bir daha yakalamak için ne yapılıyor ve buna yönelik adımlar atılıyor mu” sorusunda biraz başım karışık. Son bir yıldaki kararlara bakıyorum ve bu kararların ortasında Türkiye’nin dünya ile rekabetinde, Türk yatırımcısının, Türk iş adamının önünü açacak, dünyayla rekabette hayatını kolaylaştıracak ne üzere tedbirler alındı sorusunu kendime sorduğumda, doğrusunu istersen epey fazla örnek bulamıyorum.
Güldağ: Pastayı büyütmekten epeyce, bana düşen pasta dilimini nasıl büyütürüm sorusu önde…
Ağaoğlu: Alınan tedbirlerin neredeyse tamamı içeriye yönelik ve içerideki var olan küçük kapalı, kendi ortasında dönüp duran iktisada yönelik tedbirler.
Güldağ: Alışılmış o denli bakınca borsadaki o 5.1 dolar seviyesi öteki şartların ve ortamın seviyesi. Borsada yabancı hissesinin yüzde 30’lara düştüğü ortam değil.
Ağaoğlu: Hakikat yüzde 70’lere çıkmıştı yabancı hissesi borsada. Artık, 800 milyon dolar yabancı fon geldi yahut yurtharicinden borsamıza bir iltifat oldu deyip büyük bir olaymışçasına sunmak da bana biraz züğürt tesellisi üzere geliyor.
Güldağ: Bilhassa Jackson Hole toplantı daha sonrasında Fed’in enflasyonla çaba için ‘acı’ da olsa faiz tarafında sert adımlar atmaya devam edeceği görülüyor. 3-3.5 seviyesi konuşulurken artık faizde 4’ler hatta 5 seviyesi Amerikan iktisat basınında lisana getirilir oldu. Bu dünya borsalarında düşüş getirdi ancak bizimki hariç…
Ağaoğlu: İstanbul borsası yurtdışı borsalardan büsbütün farklı istikamete gitti. Dünya borsaları aşağıya giderken, emtia meblağları aşağıya giderken… Evet Türkiye için dış ticaret açısından avantajlı bir durum ancak bunun borsaya yansımasının bu kadar süratli olması bana fazlaca manalı gelmediği üzere Amerikan borsalarının bu kadar sert düştüğü bir devirde bizim borsaların sert yükselmesi bana bir şey söylüyor.
Güldağ: Ne diyor?
Ağaoğlu: Yabancı yatırımcının az olduğu bir ortamda artık Türkler Türklere pay senedi alıp satıyorlar üzere bir durum var. Tahran, Mısır, Pakistan, ne bileyim Arjantin borsası öyledir. Yabancı yatırımcıların olmadığı, yerlilerin birbirleriyle alıp sattıkları kapalı, kendi yağıyla kavrulan bir dünya tertibi kendi dünyaları var onların. O denli bir yere hakikat geldik ve son birkaç gündeki hareketler de bunu sıradan tescil eder nitelikteydi. Onu da küçük bir not olarak kayda geçelim. Güldağ: Küçük lakin değerli.Yapısal bir değişiklik mi bu sence? Ağaoğlu: Bir manada evet. Borsada 5.1’in dünyası öteki bir dünyaydı bence. Güldağ: Ya bugünün dünyası? Ağaoğlu: Bugün 1 buçuk ile 2 buçuk dolar dünyasına hapsolacağız bir süre. O denli bir dünyaya yanlışsız geliyoruz üzere görünüyor.
Enerjide daha güç bir surece yanlışsız giriliyor
Güldağ: Fed ve Avrupa Merkez Bankası’nın kararları paritenin seyrini belirleyecek. Avrupa’dan da bir 75 baz puanlık ‘jumbo’ dedikleri bir faiz artışı bekleniyor fakat belirli ki Fed önden koşmaya devam edecek. Euro/dolarda ibre dolar lehine gözüküyor bir süre daha. Dolarla alımlarımızın yüzde 70’leri bulduğu, euro ile satışımızın ise yüzde 50’ler civarında kaldığı bir müddetçte ihracatçımız olumsuz etkileniyor doların güçlenmesinden…
Ağaoğlu: Yanlışsız lakin faiz artışı süreçlerinde yaşanacak talep daralması bizim için en büyük risk. Euro’dan dolar tarafına kayan zayıf bir Euro ihtimali var. 92.50, 94.50, 96.50 maksatlarından bahsetmiştim. Avrupa’da talep daralması bize ihracatın zayıflaması olarak yansıyacaktır. Âlâ tarafınca baktığımızda ise emtia meblağlarında genelde bir gerileme var. Gaz fiyatlarında sert düşüş yaşandı lakin Avrupa’daki gaz meblağlarında yüksek oynaklık yaşanıyor. fiyatları aşağı çekebilmek için ülkeler ulusal rezervlerini açıyorlar. Bu güzel bir şey değil. Ağustosta rezervi açıyorsanız aralık ayında ne yapacaksınız, hangi rezervi açacaksınız?
Güldağ: Önümüzdeki 6-8 yalnızca bu yılın seyrini değil, tahminen bir 10 yılı belirleyecek.
Ağaoğlu: Rus filosunda Boeing ve Airbus yüklü 600 küsur uçak var. Ve bunlar yedek modül ve güncelleme haklarından yoksunlar. Ruslar kimi uçaklarını, ‘soyup’ başkaları için yedek modül olarak kullanmaya başlamışlar. Havacılıkla ilgili bir arkadaşım “İran da yıllardır bu işi yaşadı, bu işin garip bir karaborsası var. Bir biçimde temin ederler” diyor fakat Rusya yeni yaptırımlarla bir yere sıkışıyor üzere görünüyor. Buna karşılık Rusya’da uçaklar uçmayacak da, kışın Rusya gaz vermezse Avrupa ne yapacak? Sahiden güç bir denklem ve süreç.
Güldağ: Güçte daha da güç bir surece giriliyor olması, Avrupa’da resesyon ihtimalinin de güçlendiği yorumlarına yol açıyor. Petrol fiyatlarında da taraf arayışı var. Brent, 100 dolardan bir daha döndü…
Ağaoğlu: Orada değerli haber, İran denkleme girmek üzere. Son 3-4 aya girdik, bitecek üzere görünüyor. Libya’daki ufacık bir ıstırap, çat diye petrolü 102 dolara geri getirdi. Rahatlama için İran’ın denkleme girmesi lazım. Girdiğinde süratli bir düşüş daha sonra yine 95 dolarlarda bir dengelenme bekliyorum. Ancak doğalgaz için bu biçimde bir şey kelam konusu değil. Doğalgaz gerçekten neredeyse Putin’in iki dudağı ortasına geldi.
Okumaya devam et...