Belçika Anayasa Mahkemesi, mezbahalarda ya da diğer yerlerde İslam ya da Yahudi yöntemi hayvan bölümü yasağına karşı yapılan tüm itirazları ve bozma taleplerini reddetti. Belçika’da Valon ve Flaman bölge hükümetleri koyun ve sığır kesitinde hayvanların kesinlikle önce uyutulması gerektiği konusunda karar almış ve bu karara dini niçinlere dayanan itirazlar yapılmıştı. Belçika’nın en üst mahkemesinin Perşembe günü aldığı ve bilhassa siyasal İslamcı etrafları rahatsız eden bu sonucunda Avrupa Birliği Adalet Divanı’na danıştığı da bildirildi.
* AB Adalet Divanı
Belçika’da GAİA (Hayvan çıkarları için global eylem) isimli kuruluşun yıllardır düzenlediği kampanyalar kararı Valon ve Flaman bölgelerinde 2019 yılından itibaren hayvanların mezbahada ya da öbür yerde uyutulmadan boğazlarının kesilerek öldürülmesi, canlılar için gözetilmesi gereken minimum refah ve düzgün muamele şartlarına karşıt bulunduğu için yasaklanmıştı. Tüm mezbahalarda ve Kurban bayramlarındaki özel kesim yerlerinde hayvanların evvel uyutulması ve onlara acı verilmemesi sonucu alınmıştı. Belçika makamları dini gerekliliklere bir hürmet tabiri olarak “uyutma” sürecinin “réversible” yani geri dönülebilir bulunmasına da ihtimam gösterilmesini kararlaştırmıştı. bu türlü hayvan bir daha canlı iken ve kanı akıtılarak kesilmiş oluyor, fakat acı çekmiyordu.
* GAİA Örgütü sözcüsü
* Uyutmadan hayvan kesme yasağı Kurban Bayramı için de geçerli
* Hayvan hakları hareketi
* Hayvan hakları hareketi
REAKSİYONLAR DEMOKRASİYE TERS
Hayvan hakları açısından dünyada kıymetli bir basamak olan bu karar Belçika’da Müslümanların ve Musevilerin temsil şuraları olan “Exécutif des Musulmans” ve “Comité de Coordination des Organisations Juives” isimli kuruluşların yansısını çekti ve bu kurumların avukatları bir hukuk gayreti başlattılar.
Hayvanların uyutulmadan kesilmesi yasağına karşı olanlar bu sonucun din özgürlüğüne ters olduğunu savunmaktaydılar. Dini kesim kuralları hayvanların uyutulmasını öngörmemekte bilakis hayvanın ölmedilk evvel “el değmemiş, kusursuz” biçimde bulunmasını emretmekteydi. Anayasa Mahkemesi sonucunda “uyuşturma olmaksızın kısmın genel olarak yasaklanmasının” bir açıdan Yahudi ve Müslüman müminlerin dini özgürlüklerini kısıtladığını kabul etmekle birlikte, “duyuları bulunan canlılar niteliğindeki hayvanların acı çekmemesini sağlamanın da toplumun yasal ve ortak çıkarlarından biri olduğunu” vurgulamıştır. Mahkeme, kesilen hayvanın acısının azalmasını sağlayan en âlâ yolun “uyuşturma” olduğu üzerinde bilimsel bir ortak görüş bulunduğunu da belirtmiştir.
Kararda iki bölgenin hükümetlerinin bahisle ilgili tarafları dinlediklerini ve istenen maksada ulaşmada uygun bir istikrar bulmak için kesilen hayvanı uyuşturma sürecinin “geri dönülebilir” nitelikte olmasını öngördüklerini de kaydetmiştir. Bu sürece “elektronarkoz” denilmektedir, elektrik akımıyla hislerin kaybolması sağlanmakta lakin “ölüm“ gerçekleşmemektedir, uyuşturmanın geri dönülebilir niteliği de buradan gelmektedir. Karara göre bu türlü dindar insanların isteği olan hayvanın kesim sırasında canlı ve “kusursuz” olması özelliği de korunmuş olmaktadır ve bundan ötesi demokratik bir rejimde din özgürlüğü ismine kabul edilemez.
* Hayvan Hakları Partisi’nden Brüksel vekili seçilen Victoria Austraet
GÜNÜMÜZÜN ETİK PAHALARI DİNİ BEDELLERDEN ÜSTÜN
Belçika Anayasa Mahkemesi “düşünce, vicdan ve din özgürlüğü günümüz hayat koşulları ışığında ve demokratik toplumlarda günümüzde ağır basan anlayışlar çerçevesinde ele alınmalıdır” diyor ve “günümüz Belçika toplumunda ve öteki demokratik toplumlarda hayvanların refahının korunması da giderek artan bir biçimde değer kazanan etik bedeller içinde yer almaktadır” diye ekliyor.
Yüksek mahkeme iptal müracaatında bulunanların devletin din işlerine karışmaması gerektiği, kasap olarak çalışma ve iş seçme özgürlüğü, dindarlara karşı ayrımcılık yapmama prensibi üzere taleplerini de reddetmiş ve hususla ilgili bulmamıştır. Belçika Anayasa Mahkemesi hayvanların kesim sırasındaki korunmasıyla ilgili Avrupa hukukuna uygun bir yorum almak için AB Adalet Divanı’na da başvurmuş ve Divan 2020 yılında açık bir biçimde İslam ve Yahudi tarzlarına bakılırsa hayvan kesitine uygulanan yasağın devam etmesi tarafında bir hal almıştır. Avrupa Adalet Divanı, Avrupa hukukunun hayvanları muhafaza istikametinde daha da geniş tedbirler alınabileceğinin de işaretini vermiştir.
* Belçika Anayasa Mahkemesi
BRÜKSEL’DE DE UYGULANACAK
Hayvan hakları kurumu GAİA, Belçika Mahkemesi sonucunı son derece olumlu bulmuştur. Kurumun Lideri Michel Vendenbosch “böyle hayvanların çektikleri acılar azaltılacaktır ve bilimsel olarak kanıtlanmış bir formülün demokrat bir toplumda geçerliliği üstündeki hukuk uğraşımız bir basamağa vardı” demiştir. GAİA, Valon ve Flaman bölgelerindeki uygulamanın Müslüman nüfusun en ağır olduğu Brüksel bölgesinde de başlamasını istemiştir.
Brüksel’in bu uygulama konusundaki hali hakkında konuşan yetkili bakan Bernard Clerfayt ise “La Libre Belgique” gazetesine Anayasa Mahkemesi’nin karar metnini beklediklerini, birebir yasağın Brüksel’de de uygulanmaması için hiç bir niye olmadığını söylemiştir. İddialara nazaran bu bahiste Brüksel bölgesi de Ekim sonundan itibaren bir karar alacağından Belçika’daki mezbaha ve kasapların tümü artık önce uyuşturma sistemine geçmek zorunda kalacak.
Karar daha sonrası, son iki yıldır yalnızca Brüksel mezbahasında kesilen etleri satan üzerlerinde “helal” yazılı Türk, Arap vs. topluluklarının kasap dükkânları halinin ne olacağı merakla bekleniyor. Birebir biçimde Belçika’daki uygulamayı İslam’a alışılmamış bulan Müslüman toplumu temsilcilerinin de et tüketmeye devam edip etmeyecekleri tartışılıyor. Geçen Kurban Bayramı’nda kaçak olarak kesilmek istenen 75 koyuna el koyan yetkililer, çabucak hemen yasağın geçerli olmadığı Almanya, Hollanda üzere ülkelerden et getirilmesinin de deva olmadığını söylüyorlar. Her hâlükârda Belçika’da epey faal olan hayvan hakları savunucuları mevzunun peşini bırakmayacaklar üzere görünüyor.
LAİKLİK DİNAMİK BİR KAVRAMDIR
Bu ortada, Belçika’da laik kesiti temsil eden Centre d’Action Laïque (Laik Hareket Merkezi) bu gelişmeleri epey olumlu bulduğunu, sivil maddelerin din kuralları üzerinde bulunduğunun kavranması gerektiğini belirtti. Kurumun Genel Sekreteri Benoit Van Der Meerschen Anayasa Mahkemesi’nin din ve devlet işlerini ayırma istikametinde karar aldığını, toplumun etik kıymetlerinin bir modülü olan hayvanların korunması kelam mevzusuysa din kurallarının bunun karşısına çıkarılamayacağını söylemiş oldu. Yapılan açıklamada “insanların yaptıkları kural ve kanunlar her şartta önceliklidir ve bu rastgele bir dinin kendini topluma dayatması önündeki en büyük manidir” denildi. Belçika Anayasa Mahkemesi sonucuyla dini kurallar yalnızca insan hakları karşısında değil hayvan haklarında da bağlayıcılığını yitiriyor
Kayahan Uygur
* AB Adalet Divanı
Belçika’da GAİA (Hayvan çıkarları için global eylem) isimli kuruluşun yıllardır düzenlediği kampanyalar kararı Valon ve Flaman bölgelerinde 2019 yılından itibaren hayvanların mezbahada ya da öbür yerde uyutulmadan boğazlarının kesilerek öldürülmesi, canlılar için gözetilmesi gereken minimum refah ve düzgün muamele şartlarına karşıt bulunduğu için yasaklanmıştı. Tüm mezbahalarda ve Kurban bayramlarındaki özel kesim yerlerinde hayvanların evvel uyutulması ve onlara acı verilmemesi sonucu alınmıştı. Belçika makamları dini gerekliliklere bir hürmet tabiri olarak “uyutma” sürecinin “réversible” yani geri dönülebilir bulunmasına da ihtimam gösterilmesini kararlaştırmıştı. bu türlü hayvan bir daha canlı iken ve kanı akıtılarak kesilmiş oluyor, fakat acı çekmiyordu.
* GAİA Örgütü sözcüsü
* Uyutmadan hayvan kesme yasağı Kurban Bayramı için de geçerli
* Hayvan hakları hareketi
* Hayvan hakları hareketi
REAKSİYONLAR DEMOKRASİYE TERS
Hayvan hakları açısından dünyada kıymetli bir basamak olan bu karar Belçika’da Müslümanların ve Musevilerin temsil şuraları olan “Exécutif des Musulmans” ve “Comité de Coordination des Organisations Juives” isimli kuruluşların yansısını çekti ve bu kurumların avukatları bir hukuk gayreti başlattılar.
Hayvanların uyutulmadan kesilmesi yasağına karşı olanlar bu sonucun din özgürlüğüne ters olduğunu savunmaktaydılar. Dini kesim kuralları hayvanların uyutulmasını öngörmemekte bilakis hayvanın ölmedilk evvel “el değmemiş, kusursuz” biçimde bulunmasını emretmekteydi. Anayasa Mahkemesi sonucunda “uyuşturma olmaksızın kısmın genel olarak yasaklanmasının” bir açıdan Yahudi ve Müslüman müminlerin dini özgürlüklerini kısıtladığını kabul etmekle birlikte, “duyuları bulunan canlılar niteliğindeki hayvanların acı çekmemesini sağlamanın da toplumun yasal ve ortak çıkarlarından biri olduğunu” vurgulamıştır. Mahkeme, kesilen hayvanın acısının azalmasını sağlayan en âlâ yolun “uyuşturma” olduğu üzerinde bilimsel bir ortak görüş bulunduğunu da belirtmiştir.
Kararda iki bölgenin hükümetlerinin bahisle ilgili tarafları dinlediklerini ve istenen maksada ulaşmada uygun bir istikrar bulmak için kesilen hayvanı uyuşturma sürecinin “geri dönülebilir” nitelikte olmasını öngördüklerini de kaydetmiştir. Bu sürece “elektronarkoz” denilmektedir, elektrik akımıyla hislerin kaybolması sağlanmakta lakin “ölüm“ gerçekleşmemektedir, uyuşturmanın geri dönülebilir niteliği de buradan gelmektedir. Karara göre bu türlü dindar insanların isteği olan hayvanın kesim sırasında canlı ve “kusursuz” olması özelliği de korunmuş olmaktadır ve bundan ötesi demokratik bir rejimde din özgürlüğü ismine kabul edilemez.
* Hayvan Hakları Partisi’nden Brüksel vekili seçilen Victoria Austraet
GÜNÜMÜZÜN ETİK PAHALARI DİNİ BEDELLERDEN ÜSTÜN
Belçika Anayasa Mahkemesi “düşünce, vicdan ve din özgürlüğü günümüz hayat koşulları ışığında ve demokratik toplumlarda günümüzde ağır basan anlayışlar çerçevesinde ele alınmalıdır” diyor ve “günümüz Belçika toplumunda ve öteki demokratik toplumlarda hayvanların refahının korunması da giderek artan bir biçimde değer kazanan etik bedeller içinde yer almaktadır” diye ekliyor.
Yüksek mahkeme iptal müracaatında bulunanların devletin din işlerine karışmaması gerektiği, kasap olarak çalışma ve iş seçme özgürlüğü, dindarlara karşı ayrımcılık yapmama prensibi üzere taleplerini de reddetmiş ve hususla ilgili bulmamıştır. Belçika Anayasa Mahkemesi hayvanların kesim sırasındaki korunmasıyla ilgili Avrupa hukukuna uygun bir yorum almak için AB Adalet Divanı’na da başvurmuş ve Divan 2020 yılında açık bir biçimde İslam ve Yahudi tarzlarına bakılırsa hayvan kesitine uygulanan yasağın devam etmesi tarafında bir hal almıştır. Avrupa Adalet Divanı, Avrupa hukukunun hayvanları muhafaza istikametinde daha da geniş tedbirler alınabileceğinin de işaretini vermiştir.
* Belçika Anayasa Mahkemesi
BRÜKSEL’DE DE UYGULANACAK
Hayvan hakları kurumu GAİA, Belçika Mahkemesi sonucunı son derece olumlu bulmuştur. Kurumun Lideri Michel Vendenbosch “böyle hayvanların çektikleri acılar azaltılacaktır ve bilimsel olarak kanıtlanmış bir formülün demokrat bir toplumda geçerliliği üstündeki hukuk uğraşımız bir basamağa vardı” demiştir. GAİA, Valon ve Flaman bölgelerindeki uygulamanın Müslüman nüfusun en ağır olduğu Brüksel bölgesinde de başlamasını istemiştir.
Brüksel’in bu uygulama konusundaki hali hakkında konuşan yetkili bakan Bernard Clerfayt ise “La Libre Belgique” gazetesine Anayasa Mahkemesi’nin karar metnini beklediklerini, birebir yasağın Brüksel’de de uygulanmaması için hiç bir niye olmadığını söylemiştir. İddialara nazaran bu bahiste Brüksel bölgesi de Ekim sonundan itibaren bir karar alacağından Belçika’daki mezbaha ve kasapların tümü artık önce uyuşturma sistemine geçmek zorunda kalacak.
Karar daha sonrası, son iki yıldır yalnızca Brüksel mezbahasında kesilen etleri satan üzerlerinde “helal” yazılı Türk, Arap vs. topluluklarının kasap dükkânları halinin ne olacağı merakla bekleniyor. Birebir biçimde Belçika’daki uygulamayı İslam’a alışılmamış bulan Müslüman toplumu temsilcilerinin de et tüketmeye devam edip etmeyecekleri tartışılıyor. Geçen Kurban Bayramı’nda kaçak olarak kesilmek istenen 75 koyuna el koyan yetkililer, çabucak hemen yasağın geçerli olmadığı Almanya, Hollanda üzere ülkelerden et getirilmesinin de deva olmadığını söylüyorlar. Her hâlükârda Belçika’da epey faal olan hayvan hakları savunucuları mevzunun peşini bırakmayacaklar üzere görünüyor.
LAİKLİK DİNAMİK BİR KAVRAMDIR
Bu ortada, Belçika’da laik kesiti temsil eden Centre d’Action Laïque (Laik Hareket Merkezi) bu gelişmeleri epey olumlu bulduğunu, sivil maddelerin din kuralları üzerinde bulunduğunun kavranması gerektiğini belirtti. Kurumun Genel Sekreteri Benoit Van Der Meerschen Anayasa Mahkemesi’nin din ve devlet işlerini ayırma istikametinde karar aldığını, toplumun etik kıymetlerinin bir modülü olan hayvanların korunması kelam mevzusuysa din kurallarının bunun karşısına çıkarılamayacağını söylemiş oldu. Yapılan açıklamada “insanların yaptıkları kural ve kanunlar her şartta önceliklidir ve bu rastgele bir dinin kendini topluma dayatması önündeki en büyük manidir” denildi. Belçika Anayasa Mahkemesi sonucuyla dini kurallar yalnızca insan hakları karşısında değil hayvan haklarında da bağlayıcılığını yitiriyor
Kayahan Uygur