Mehmet KAYA
Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) Merih Celasun’a Hürmet Günü ismiyle düzenlediği evvelinde belirlenmiş konularda iktisadi sunumların yapıldığı aktifliğin 7’ncisini düzenledi. Açılışında konuşan SPM Yöneticisi Prof. Dr. Serdar Sayan, dünyada ve bölgede yaşanan gelişmelerle salgının akabinde bir sefer daha tedarik zinciri, mal ve hizmet fiyatlarının artışı ile Türkiye’ye has sıkıntılar niçiniyle ekonomik zorluklar oluştuğunu, bu meselelerin en çok savunmasız, fakir kesitleri vurduğunu kaydederek, yedinci toplantıyı yoksulluğa ayırdıklarını deklare etti. Boğaziçi Üniversitesi Emeritus Profesörü Ayşe Buğra’nın ana konuşmacı olduğu toplantının panel kısmında ODTÜ Öğretim Üyesi Erol Taymaz, Yoksulluk Dayanışma Ofisi Koordinatörü Hacer Foggo, Koç Üniversitesi Emeritus Profesörü İnsan Tunalı katıldı. Merih Celasun’un kızı Esin Celasun da toplantıya katıldı.
Hürmet Günününde Boğaziçi Üniversitesi Emeritus Profesörü Ayşe Buğra “Sosyal Siyaset Fikri İçinde ve İktisatta Yoksulluğa Yaklaşımlar ve Eşit Yurttaşlık İdeali” başlığıyla ana konuşmayı yaptı. Buğra, salgın periyodu akabinde gelen Ukrayna-Rusya savaşı ile dünyanın yeni bir hal alacağını, yoksulluk tartışmalarının tarihi olarak adalet-siyasal nizam tartışmalarıyla birlikte yürüdüğü; toplumsal kontratın bir bağlamı olarak alındığı ortamda yeni sistem ortasında yoksulluk sıkıntısının nasıl bir yer teşkil edeceğinin kıymetli olduğunu kaydetti. “Bu tartışmalar, toplum ne kadar adil, güzel bir tertipte mi yaşanıyor, âlâ bir tertip mi var sorularına yol açıyor” diyen Ayşe Buğra, yoksulluk ve çalışmanın her periyot olduğu üzere bu vakitte de münasebetinin göz önünde bulundurulmakla birlikte, hayli daha geniş bir çerçeveye oturduğunu hatırlattı. Yoksulluk ve işsizlik, ucuz emek arzı üzere çalışma hayatı tartışmasının ötesinde bir çalışma ortamı ve yoksulluk ilgisi doğduğunu kaydeden Ayşe Buğra, “Çalışma ömrüyle ilgili olarak, insanların kendini gerçekleştirme, tatmin olmasıyla da ilgili birlikte düşünülmesi lazım. İşin aslında insanı nasıl insanlıktan çıkarabileceğini düşünmek gerekli. ILO uzun vakittir bunun için ‘insana yaraşır iş-decent work’ diyor. Bayanların işgücüne katıldığı bugünlerde toplumsal bakımlar, kümelerin dışlanması, yalnızca ferdi değil etnik, cinsel yönelim, bölge, mahalle üzere kümelere da bakışı gerektiren pek fazlaca boyutlu sorun” diye konuştu.
Ayşe Buğra, neo-liberal olarak isimlendirilen yeni periyotta yoksulluk ve toplumsal siyasetlere yönelik ilginin artmasının da günümüz açısından dikkat cazip bir olgu olduğunu vurguladı. Buğra, yoksulluğu belirlemede günlük karın dolar cinsinden karşılığı üzere ölçütlerin yeni yaklaşımlarla tanımlanan yoksulluğu kavramaması niçiniyle yakın vakit içinderda “ortanca gelirin yüzde 50’si ve yüzde 60’ından daha az geliri olanlar”ın bir ölçü olarak alınmasının yaygınlaştığını da kaydetti.
Toplumsal siyasetin istihdam oluşturma potansiyeli var
Salgın devrinde, toplumsal siyasetlerin geniş manadaki değerinin görüldüğünü söyleyen Ayşe Buğra, toplumsal siyasetlerin yalnızca “kaynak aktarılacak alan” olarak görüldüğü bir devirden, istihdam oluşturan bir alan olarak algılandığı periyoda geçildiğini kaydetti. Ayşe Buğra, fakirlerin etiketlenmeden ve kapitalist yorumla eşitliği bozmadan bir toplumsal siyaset olarak ‘vatandaşlık geliri’nin ön plana çıktığını da vurguladı. Bunun hem gelişmekte olan tıpkı vakitte gelişmiş ülkelerce benimsendiğini kaydeden Buğra, vatandaş olan herkese bir gelir verilmesi ve gelir seviyesi yüksek olanlardan vergiyle geri alınması yaklaşımının ortaya çıktığını vurguladı. Buğra, temel gelirle ilgili olarak iktisatçıların, nasıl uygulanacağı ve maliyeti yanında vatandaşları tembelliğe teşvik edip-etmeme tarafının de incelenmesi gerektiğini kaydetti.
Toplumsal siyaset ve yoksulluğa yaklaşımlar
Tarihi olarak, toplumsal siyaset ve yoksulluğun tartışıldığını kaydeden Ayşe Buğra, son periyotta ise iki temel yaklaşımın ortaya çıktığını, zira tartışma alanının yalnızca gelir azlığından öteye geçtiğini kaydetti. Çalışan yoksulluğu, atipik-esnek çalışma modellerinin yaygınlaşması, KOBİ’lerin yaygınlaşması, üretimin epeyce merkezli hale gelmesi, iş değiştirmelerin hızlanması üzere olguların yaygınlaştığını; çalışan ve emekli yoksulluğu ile kayıtdışılık üzere önemli meselelerin belirdiğini kaydeden Ayşe Buğra, bunun da geniş bir yaklaşım gerektirdiğini anlattı. ILO’nun 2019 datalarına göre dünyada çalışanların yüzde 61’inin kayıt dışı, yüzde 50’sinin de toplumsal garantisiz olduğu; düşük ve orta gelirli ülkelerde her 4 çalışandan birinin, Avrupa’da ise yüzde 12’sinin fakir olduğunu hatırlattı. Toplumsal siyaset, yoksulluk çalışmalarının kriz periyotlarında kırılma yaşadığını, 70’lerin sonunda ortaya çıkan besin kıtlığı üzerine çalışmaya başlayan Amartya Sen’in yoksulluğu “Her rasyonel insanın kaçınmak isteyeceği, açlık, sağlıksızlık, erken vefat, eğitimsizlik, siyasi baskı üzere beşere ziyan veren durumlara maruz kalmama özgürlüğü” olarak tanımlayarak, “yapabilirlik” kavramını ortaya attığını hatırlatan Ayşe Buğra, gelişimin bireylerin özgürlükleriyle ilgili olduğunu, verilen imkanlarla insanların bu imkanları değerlendirmesi ilgisi olarak ortaya çıkan “yapabilirliğin” yoksulluğu önlemede araç olarak kullanılmasını önerdiğini söylemiş oldu. Bir öbür ana yaklaşımın fakirlerin “Sahip oldukları maddi, kültürel ve toplumsal kaynaklar ortasında yaşadıkları toplumun taban hayat biçimini sürdürmelerine yetmeyecek kadar kısıtlı olan insanlar” olarak tanımlandığı Avrupa’da ortaya çıkan toplumsal dışlanma yaklaşımı olduğunu kaydeden Ayşe Buğra, bu yaklaşımın yalnızca bireylerin yoksulluğu değil, etnik, küme, mahalle, cinsiyet yönelimi üzere kümelerin da ele alınması; maddi, kültürel, toplumsal yetilerle ve çalışan yoksulluğuyla da alakasının kurulduğunu kaydetti. ILO’nun çalışmalarıyla bu iki yaklaşımın ortak noktalarının belirginleştiğini kaydeden Ayşe Buğra, toplumsal dışlama ile gelişme çalışmalarının her ikisinin de çalışma hayatı problemlerini çözmekte kullanıldığını kaydetti.
Kırılgan bölümlere vurgu yapıldı
Moderatörlüğünü ODTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erol Taymaz’ın yaptığı panel kısmında konuşan İnsan Tunalı, çalışan kesitler ortasında kırılgan durumda olanlar bulunduğunu hatırlattı. Gelir seviyesi meselesinin devam ettiğini belirten Tunalı, minimum fiyatın, medyan fiyata yaklaştığı bir periyot yaşandığını vurguladı ve bunun gelir düzeyi açısından uyguna işaret olmadığını kaydetti. Kurallı gelir dayanağı vb. toplumsal takviyeleri öneren Dünya Bankası’nın yakın vakitte “sıradanleştirme”yi ön plana çıkardığını, Vatandaşlık Geliri üzere sıradan formüllerin ortaya çıkmaya başladığını anlattı. Hacer Foggo ise kentsel dönüşüm periyodunda toplumsal çalışmalarının başladığını belirterek, birinci devir meskenleri yıkılan fakir şahısların şu anda 20’li yaşlarında kimilerinin çocuk sahibi olduğunu hatırlatarak, yoksulluklarının devam ettiğine ve çocuklarının da fakir bir ortamda yaşadığını, fakir şahısların yoksulluğu ileri kuşaklara taşıdıklarını kaydetti.
Okumaya devam et...
Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) Merih Celasun’a Hürmet Günü ismiyle düzenlediği evvelinde belirlenmiş konularda iktisadi sunumların yapıldığı aktifliğin 7’ncisini düzenledi. Açılışında konuşan SPM Yöneticisi Prof. Dr. Serdar Sayan, dünyada ve bölgede yaşanan gelişmelerle salgının akabinde bir sefer daha tedarik zinciri, mal ve hizmet fiyatlarının artışı ile Türkiye’ye has sıkıntılar niçiniyle ekonomik zorluklar oluştuğunu, bu meselelerin en çok savunmasız, fakir kesitleri vurduğunu kaydederek, yedinci toplantıyı yoksulluğa ayırdıklarını deklare etti. Boğaziçi Üniversitesi Emeritus Profesörü Ayşe Buğra’nın ana konuşmacı olduğu toplantının panel kısmında ODTÜ Öğretim Üyesi Erol Taymaz, Yoksulluk Dayanışma Ofisi Koordinatörü Hacer Foggo, Koç Üniversitesi Emeritus Profesörü İnsan Tunalı katıldı. Merih Celasun’un kızı Esin Celasun da toplantıya katıldı.
Hürmet Günününde Boğaziçi Üniversitesi Emeritus Profesörü Ayşe Buğra “Sosyal Siyaset Fikri İçinde ve İktisatta Yoksulluğa Yaklaşımlar ve Eşit Yurttaşlık İdeali” başlığıyla ana konuşmayı yaptı. Buğra, salgın periyodu akabinde gelen Ukrayna-Rusya savaşı ile dünyanın yeni bir hal alacağını, yoksulluk tartışmalarının tarihi olarak adalet-siyasal nizam tartışmalarıyla birlikte yürüdüğü; toplumsal kontratın bir bağlamı olarak alındığı ortamda yeni sistem ortasında yoksulluk sıkıntısının nasıl bir yer teşkil edeceğinin kıymetli olduğunu kaydetti. “Bu tartışmalar, toplum ne kadar adil, güzel bir tertipte mi yaşanıyor, âlâ bir tertip mi var sorularına yol açıyor” diyen Ayşe Buğra, yoksulluk ve çalışmanın her periyot olduğu üzere bu vakitte de münasebetinin göz önünde bulundurulmakla birlikte, hayli daha geniş bir çerçeveye oturduğunu hatırlattı. Yoksulluk ve işsizlik, ucuz emek arzı üzere çalışma hayatı tartışmasının ötesinde bir çalışma ortamı ve yoksulluk ilgisi doğduğunu kaydeden Ayşe Buğra, “Çalışma ömrüyle ilgili olarak, insanların kendini gerçekleştirme, tatmin olmasıyla da ilgili birlikte düşünülmesi lazım. İşin aslında insanı nasıl insanlıktan çıkarabileceğini düşünmek gerekli. ILO uzun vakittir bunun için ‘insana yaraşır iş-decent work’ diyor. Bayanların işgücüne katıldığı bugünlerde toplumsal bakımlar, kümelerin dışlanması, yalnızca ferdi değil etnik, cinsel yönelim, bölge, mahalle üzere kümelere da bakışı gerektiren pek fazlaca boyutlu sorun” diye konuştu.
Ayşe Buğra, neo-liberal olarak isimlendirilen yeni periyotta yoksulluk ve toplumsal siyasetlere yönelik ilginin artmasının da günümüz açısından dikkat cazip bir olgu olduğunu vurguladı. Buğra, yoksulluğu belirlemede günlük karın dolar cinsinden karşılığı üzere ölçütlerin yeni yaklaşımlarla tanımlanan yoksulluğu kavramaması niçiniyle yakın vakit içinderda “ortanca gelirin yüzde 50’si ve yüzde 60’ından daha az geliri olanlar”ın bir ölçü olarak alınmasının yaygınlaştığını da kaydetti.
Toplumsal siyasetin istihdam oluşturma potansiyeli var
Salgın devrinde, toplumsal siyasetlerin geniş manadaki değerinin görüldüğünü söyleyen Ayşe Buğra, toplumsal siyasetlerin yalnızca “kaynak aktarılacak alan” olarak görüldüğü bir devirden, istihdam oluşturan bir alan olarak algılandığı periyoda geçildiğini kaydetti. Ayşe Buğra, fakirlerin etiketlenmeden ve kapitalist yorumla eşitliği bozmadan bir toplumsal siyaset olarak ‘vatandaşlık geliri’nin ön plana çıktığını da vurguladı. Bunun hem gelişmekte olan tıpkı vakitte gelişmiş ülkelerce benimsendiğini kaydeden Buğra, vatandaş olan herkese bir gelir verilmesi ve gelir seviyesi yüksek olanlardan vergiyle geri alınması yaklaşımının ortaya çıktığını vurguladı. Buğra, temel gelirle ilgili olarak iktisatçıların, nasıl uygulanacağı ve maliyeti yanında vatandaşları tembelliğe teşvik edip-etmeme tarafının de incelenmesi gerektiğini kaydetti.
Toplumsal siyaset ve yoksulluğa yaklaşımlar
Tarihi olarak, toplumsal siyaset ve yoksulluğun tartışıldığını kaydeden Ayşe Buğra, son periyotta ise iki temel yaklaşımın ortaya çıktığını, zira tartışma alanının yalnızca gelir azlığından öteye geçtiğini kaydetti. Çalışan yoksulluğu, atipik-esnek çalışma modellerinin yaygınlaşması, KOBİ’lerin yaygınlaşması, üretimin epeyce merkezli hale gelmesi, iş değiştirmelerin hızlanması üzere olguların yaygınlaştığını; çalışan ve emekli yoksulluğu ile kayıtdışılık üzere önemli meselelerin belirdiğini kaydeden Ayşe Buğra, bunun da geniş bir yaklaşım gerektirdiğini anlattı. ILO’nun 2019 datalarına göre dünyada çalışanların yüzde 61’inin kayıt dışı, yüzde 50’sinin de toplumsal garantisiz olduğu; düşük ve orta gelirli ülkelerde her 4 çalışandan birinin, Avrupa’da ise yüzde 12’sinin fakir olduğunu hatırlattı. Toplumsal siyaset, yoksulluk çalışmalarının kriz periyotlarında kırılma yaşadığını, 70’lerin sonunda ortaya çıkan besin kıtlığı üzerine çalışmaya başlayan Amartya Sen’in yoksulluğu “Her rasyonel insanın kaçınmak isteyeceği, açlık, sağlıksızlık, erken vefat, eğitimsizlik, siyasi baskı üzere beşere ziyan veren durumlara maruz kalmama özgürlüğü” olarak tanımlayarak, “yapabilirlik” kavramını ortaya attığını hatırlatan Ayşe Buğra, gelişimin bireylerin özgürlükleriyle ilgili olduğunu, verilen imkanlarla insanların bu imkanları değerlendirmesi ilgisi olarak ortaya çıkan “yapabilirliğin” yoksulluğu önlemede araç olarak kullanılmasını önerdiğini söylemiş oldu. Bir öbür ana yaklaşımın fakirlerin “Sahip oldukları maddi, kültürel ve toplumsal kaynaklar ortasında yaşadıkları toplumun taban hayat biçimini sürdürmelerine yetmeyecek kadar kısıtlı olan insanlar” olarak tanımlandığı Avrupa’da ortaya çıkan toplumsal dışlanma yaklaşımı olduğunu kaydeden Ayşe Buğra, bu yaklaşımın yalnızca bireylerin yoksulluğu değil, etnik, küme, mahalle, cinsiyet yönelimi üzere kümelerin da ele alınması; maddi, kültürel, toplumsal yetilerle ve çalışan yoksulluğuyla da alakasının kurulduğunu kaydetti. ILO’nun çalışmalarıyla bu iki yaklaşımın ortak noktalarının belirginleştiğini kaydeden Ayşe Buğra, toplumsal dışlama ile gelişme çalışmalarının her ikisinin de çalışma hayatı problemlerini çözmekte kullanıldığını kaydetti.
Kırılgan bölümlere vurgu yapıldı
Moderatörlüğünü ODTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erol Taymaz’ın yaptığı panel kısmında konuşan İnsan Tunalı, çalışan kesitler ortasında kırılgan durumda olanlar bulunduğunu hatırlattı. Gelir seviyesi meselesinin devam ettiğini belirten Tunalı, minimum fiyatın, medyan fiyata yaklaştığı bir periyot yaşandığını vurguladı ve bunun gelir düzeyi açısından uyguna işaret olmadığını kaydetti. Kurallı gelir dayanağı vb. toplumsal takviyeleri öneren Dünya Bankası’nın yakın vakitte “sıradanleştirme”yi ön plana çıkardığını, Vatandaşlık Geliri üzere sıradan formüllerin ortaya çıkmaya başladığını anlattı. Hacer Foggo ise kentsel dönüşüm periyodunda toplumsal çalışmalarının başladığını belirterek, birinci devir meskenleri yıkılan fakir şahısların şu anda 20’li yaşlarında kimilerinin çocuk sahibi olduğunu hatırlatarak, yoksulluklarının devam ettiğine ve çocuklarının da fakir bir ortamda yaşadığını, fakir şahısların yoksulluğu ileri kuşaklara taşıdıklarını kaydetti.
Okumaya devam et...