Türkiye son bir aydır orman yangınları ve sel felaketleriyle karşı karşıya kaldı. Her iki alandaki risklerin hala devam etmesi bu mevzuda alınması gereken tedbirleri ve arazi kullanması siyasetlerinde esaslı değişiklikler yapılması gerektiğini gösteriyor. Yangınlar ve sellerin akabinde yaralar sarılmaya çalışılırken mevzuyla ilgili meslek odaları ve sivil toplum örgütlerinin ihtarları da sürüyor.
Kırsal Kırsal Etraf ve Ormancılık Meseleleri Araştırma Derneği de insan eliyle afete dönüşen doğal olaylara ait bir basın açıklaması yaparak bahisle ilgili alınması gereken tedbirlere dikkat çekti.
‘YAŞANAN FELAKETLERİN BAHT OLDUĞU İZLENİMİ YARATILIYOR’
Son senelerda ülkemizde ortalama yağışın üzerinde görülen her yağışın, sel telaşı yarattığı kaydedilen açıklamada, “Yoğun yağışların sele dönüşmesi artık doğal karşılanmaya başlandı. ‘Yağmur hayli fazla yağdı, metrekareye şu kadar yağış düştü, tarihte görülmemiş bir yağış oldu; biz ne yapalım’ çeşidinden açıklamalarla kamuoyunda yaşanan felaketlerin adeta bir mukadderat olduğu izlenimi yaratılıyor. bu biçimdece tabiata yapılan yanlış insan müdahaleleri, kamu kurumlarının tedbir alma konusundaki eksiklikleri ve beceriksizlikleri örtülmeye çalışılıyor” denildi.
‘YANLIŞ ISLAH ÇALIŞMALARI DERELERİ SU KANALINA DÖNÜŞTÜRDÜ’
yıllardır ‘dere ıslahı’ ismi altında yapılan çalışmalarla doğal akan derelerin birer su kanalına dönüştürüldüğüne dikkat çekilen açıklamada, şu görüşlere yer verildi:
“Ülkemiz coğrafyasında, bilhassa Karadeniz bölgesinde dere yatakları insan müdahaleleriyle çeşitli hallerde daraltıldı; vakit içinde neredeyse hiç doğal akan dere kalmadı. Ranta dayalı anlayış ve uygulamalarla dere yataklarının imara açılması ve yanlış ıslah çalışmaları, dereleri adeta birer su kanalına dönüştürdü. Ne yazık ki bu çalışmalar çeşitli kurumlarca ‘dere ıslahı’ ismi altında yapıldı ve kelamım ona yapılaşmaya uygun alanlar ‘kazanılmaya’ çalışıldı. Hiç kuşku yok ki ‘kazanılan’ bu alanlar derelerin uzun yıllar boyunca biriktirdiği alüvyonal topraklardan oluşuyordu ve muhakkak yapılaşmaya uygun yerler değildi. ‘Kazanılan’ bu alanların derelerin taşkın yatakları içerisinde kaldığı herkes tarafınca biliniyordu. bu biçimdece doğal, menderes özelliği bozulan bütün derelerin ‘dere ıslahı’ projeleriyle kanala dönüştürülmesi, suyun akış suratını ve ötürüsıyla yıkıcı gücünü artırmış oldu.”
‘RANTA DAYALI ARAZİ KULLANIMI FELAKETE DAVETİYE ÇIKARIYOR’
Yanlış arazi kullanmasının felaketlerin boyutunu artırdığına işaret edilen Kırsal Kırsal Etraf ve Ormancılık Sıkıntıları Araştırma Derneği’nin açıklamasında, “Yanlış arazi kullanmasının yol açtığı heyelanlar, felaketin boyutunu artırdı. Heyelanlarla akan toprak, derelerin önünü kapatarak baraj duvarı tesiri yaptı ve selle birlikte patladı. Ülkemizdeki şimdi her karış toprağın ranta dayalı yanlış arazi kullanmasıyla felaketlere davetiye çıkarılıyor. Bir yandan orman ekosistemleri tarım alanlarına (fındık, çay vb) dönüştürülüyor; bir yandan da madenler, taş ocakları, yollar, HES’ler, RES’lerle delik deşik edilen orman ekosistemlerinin yapısı bozuluyor. Sel oluşumunu engelleyen ya da büyük ölçüde yavaşlatarak felakete dönüşmesini engelleyen en kıymetli öge ormanlarken Orman Genel Müdürlüğü, odun üretimini 2-3 kat artırmakla övünebiliyor. Son senelerda artan ağaç kesitleriyle ormanlarımızın kapalılığının kırılması (seyreltilmesi), yağan yağışın yüzeysel akışa geçmesini hızlandırarak derelerdeki su düzeyinin yükselmesini ve devamında ise yıkıcı tesirini artırıyor. Bu çerçevede, sel denetimi ve sellere karşı alınacak tedbirler, yalnızca dere yatakları kapsamında değil havza kapsamında bütüncül bir yaklaşımla ele alınmayı gerektiriyor” sözlerine yer verildi.
‘ORMAN BÖLÜMLERİNDE BIRAKILAN ARTIKLAR SORUN YARATIYOR’
Orman kesitlerinde yerde itinasız bırakılan üretim artıklarının da sorun yarattığı görüşüne yer verilen açıklamada, şu biçimde denildi:
“Bir yandan da orman kesitleri sırasında yerde bırakılan üretim artıklarının büyük sorun oluşturduğu görüldü. halbuki üretim artıklarının yağış ve heyelan niçiniyle sorun oluşturmaması için yerde sabitlenmesi ya da derelerde bu materyallerin geçişlerini kolaylaştıracak tedbirlerin alınması gerekiyordu. Dereler üzerine yakın geçmişte inşa edilen köprü ve menfezler selle taşınan her türlü gerecin önünü tıkayarak bent fonksiyonu görmeye başladı, bir süre daha sonra da patlayarak felaketin boyutunu artırdı. halbuki yüzlerce yıl evvel klâsik tekniklerle inşa edilmiş köprülerde bu biçimdesi meselelerin yaşanmadığı görüldü.
‘SON DEVA OTOMOBİLLERİ ÇEKİP, MESKENLERİ BOŞALTMAK MIDIR?’
Soruyoruz: Sorumlu kamu kurumları kamusal sorumluluklarını yerine getiriyor mu?
Su İdaresi Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü üzere teknik altyapısı, bilgi ve tecrübe birikimi olan kuruluşlarımız, göz bakılırsa nazaran gelen sel için yağmur başladıktan daha sonra yalnızca ‘sel tehlikesine karşı otomobillerinizi çekin’ uyarısı yapabiliyor. Pekala, bu kadar vakittir sel ve taşkınlarla ilgili yapılan çalışmaların sonuçları ne oldu, neler yapıldı, niye bu durumdayız? Son deva otomobillerimizi çekmek, meskenlerimizi boşaltmak mıdır? İmar planları yapılırken bilimsel çalışmalardan, sel taşkın idaresi planlarından, iklim değişikliği bilgilerinden faydalanıldı mı? Yoksa rant uğruna dere yatakları imara açılırken bunların sel taşkın yataklarında bulunduğunu bilen kurumlar, kuruluşlar, beşerler sessiz mi kaldı? Bu anlayışla devam edilirse ilgili ve sorumlu kurumların bilimsel ve teknik datalara sırtını dönerek ya da bunları görmezden gelerek yaptığı planlar, bizi felaketlere sürüklemeye devam edecek.”
YANLIŞLARIN HESABI SORULMAZSA FELAKETLER DEVAM EDECEK
Kelam konusu yanlışlıklar ve eksiklikler tespit edilip hesap sorulmadıkça ileride de bu cins felaketlerin yaşanacağını ileri sürmenin kehanet olmadığı görüşü savunulan açıklamada, hususla ilgili yapılması gerekenler ise şu biçimde sıralandı: “Sel ve taşkınlarla çaba, bütüncül bir yaklaşımla ele alınmalı; bakılırsav, yetki ve sorumluluk karmaşasından kurtarılmalı. Global ısınma, iklim değişikliği ve iklim krizi çaba edilmesi gereken olgulardır. Lakin bunlar felaketlerin mazereti olarak değil, alınacak tedbirler için bir bilgi olarak kullanılmalı. sıra dışı her yağışın felakete dönüşmesinin özünde bir idare krizi olduğu bilinmeli.
‘ORMAN EKOSİSTEMLERİNİN YOK EDİLMESİ POLİTİK BİR TERCİH’
Karadeniz Bölgesi özelinde alttan kıyı yolu, üstten ‘yeşil yol’ denilen rant projesi ve uygulamalarının, bilimsel ve teknik gelişmelere, teknolojik imkanlara rağmen yanlış köprü dizaynlarının, dere yataklarındaki alüvyon yerlerin imara açılmasının, havzadaki orman ekosistemlerinin tahrip ve yok edilmesinin büsbütün politik tercihler olduğu; bir tabiat olayının felakete dönüşmesinin de politik sorumluluk gerektirdiği bilinmeli. Sel felaketinde hayatını kaybeden yurttaşlarımızın yakınlarına başsağlığı, yaralananlara acil şifa dileriz.”
Yusuf Yavuz
Kırsal Kırsal Etraf ve Ormancılık Meseleleri Araştırma Derneği de insan eliyle afete dönüşen doğal olaylara ait bir basın açıklaması yaparak bahisle ilgili alınması gereken tedbirlere dikkat çekti.
‘YAŞANAN FELAKETLERİN BAHT OLDUĞU İZLENİMİ YARATILIYOR’
Son senelerda ülkemizde ortalama yağışın üzerinde görülen her yağışın, sel telaşı yarattığı kaydedilen açıklamada, “Yoğun yağışların sele dönüşmesi artık doğal karşılanmaya başlandı. ‘Yağmur hayli fazla yağdı, metrekareye şu kadar yağış düştü, tarihte görülmemiş bir yağış oldu; biz ne yapalım’ çeşidinden açıklamalarla kamuoyunda yaşanan felaketlerin adeta bir mukadderat olduğu izlenimi yaratılıyor. bu biçimdece tabiata yapılan yanlış insan müdahaleleri, kamu kurumlarının tedbir alma konusundaki eksiklikleri ve beceriksizlikleri örtülmeye çalışılıyor” denildi.
‘YANLIŞ ISLAH ÇALIŞMALARI DERELERİ SU KANALINA DÖNÜŞTÜRDÜ’
yıllardır ‘dere ıslahı’ ismi altında yapılan çalışmalarla doğal akan derelerin birer su kanalına dönüştürüldüğüne dikkat çekilen açıklamada, şu görüşlere yer verildi:
“Ülkemiz coğrafyasında, bilhassa Karadeniz bölgesinde dere yatakları insan müdahaleleriyle çeşitli hallerde daraltıldı; vakit içinde neredeyse hiç doğal akan dere kalmadı. Ranta dayalı anlayış ve uygulamalarla dere yataklarının imara açılması ve yanlış ıslah çalışmaları, dereleri adeta birer su kanalına dönüştürdü. Ne yazık ki bu çalışmalar çeşitli kurumlarca ‘dere ıslahı’ ismi altında yapıldı ve kelamım ona yapılaşmaya uygun alanlar ‘kazanılmaya’ çalışıldı. Hiç kuşku yok ki ‘kazanılan’ bu alanlar derelerin uzun yıllar boyunca biriktirdiği alüvyonal topraklardan oluşuyordu ve muhakkak yapılaşmaya uygun yerler değildi. ‘Kazanılan’ bu alanların derelerin taşkın yatakları içerisinde kaldığı herkes tarafınca biliniyordu. bu biçimdece doğal, menderes özelliği bozulan bütün derelerin ‘dere ıslahı’ projeleriyle kanala dönüştürülmesi, suyun akış suratını ve ötürüsıyla yıkıcı gücünü artırmış oldu.”
‘RANTA DAYALI ARAZİ KULLANIMI FELAKETE DAVETİYE ÇIKARIYOR’
Yanlış arazi kullanmasının felaketlerin boyutunu artırdığına işaret edilen Kırsal Kırsal Etraf ve Ormancılık Sıkıntıları Araştırma Derneği’nin açıklamasında, “Yanlış arazi kullanmasının yol açtığı heyelanlar, felaketin boyutunu artırdı. Heyelanlarla akan toprak, derelerin önünü kapatarak baraj duvarı tesiri yaptı ve selle birlikte patladı. Ülkemizdeki şimdi her karış toprağın ranta dayalı yanlış arazi kullanmasıyla felaketlere davetiye çıkarılıyor. Bir yandan orman ekosistemleri tarım alanlarına (fındık, çay vb) dönüştürülüyor; bir yandan da madenler, taş ocakları, yollar, HES’ler, RES’lerle delik deşik edilen orman ekosistemlerinin yapısı bozuluyor. Sel oluşumunu engelleyen ya da büyük ölçüde yavaşlatarak felakete dönüşmesini engelleyen en kıymetli öge ormanlarken Orman Genel Müdürlüğü, odun üretimini 2-3 kat artırmakla övünebiliyor. Son senelerda artan ağaç kesitleriyle ormanlarımızın kapalılığının kırılması (seyreltilmesi), yağan yağışın yüzeysel akışa geçmesini hızlandırarak derelerdeki su düzeyinin yükselmesini ve devamında ise yıkıcı tesirini artırıyor. Bu çerçevede, sel denetimi ve sellere karşı alınacak tedbirler, yalnızca dere yatakları kapsamında değil havza kapsamında bütüncül bir yaklaşımla ele alınmayı gerektiriyor” sözlerine yer verildi.
‘ORMAN BÖLÜMLERİNDE BIRAKILAN ARTIKLAR SORUN YARATIYOR’
Orman kesitlerinde yerde itinasız bırakılan üretim artıklarının da sorun yarattığı görüşüne yer verilen açıklamada, şu biçimde denildi:
“Bir yandan da orman kesitleri sırasında yerde bırakılan üretim artıklarının büyük sorun oluşturduğu görüldü. halbuki üretim artıklarının yağış ve heyelan niçiniyle sorun oluşturmaması için yerde sabitlenmesi ya da derelerde bu materyallerin geçişlerini kolaylaştıracak tedbirlerin alınması gerekiyordu. Dereler üzerine yakın geçmişte inşa edilen köprü ve menfezler selle taşınan her türlü gerecin önünü tıkayarak bent fonksiyonu görmeye başladı, bir süre daha sonra da patlayarak felaketin boyutunu artırdı. halbuki yüzlerce yıl evvel klâsik tekniklerle inşa edilmiş köprülerde bu biçimdesi meselelerin yaşanmadığı görüldü.
‘SON DEVA OTOMOBİLLERİ ÇEKİP, MESKENLERİ BOŞALTMAK MIDIR?’
Soruyoruz: Sorumlu kamu kurumları kamusal sorumluluklarını yerine getiriyor mu?
Su İdaresi Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü üzere teknik altyapısı, bilgi ve tecrübe birikimi olan kuruluşlarımız, göz bakılırsa nazaran gelen sel için yağmur başladıktan daha sonra yalnızca ‘sel tehlikesine karşı otomobillerinizi çekin’ uyarısı yapabiliyor. Pekala, bu kadar vakittir sel ve taşkınlarla ilgili yapılan çalışmaların sonuçları ne oldu, neler yapıldı, niye bu durumdayız? Son deva otomobillerimizi çekmek, meskenlerimizi boşaltmak mıdır? İmar planları yapılırken bilimsel çalışmalardan, sel taşkın idaresi planlarından, iklim değişikliği bilgilerinden faydalanıldı mı? Yoksa rant uğruna dere yatakları imara açılırken bunların sel taşkın yataklarında bulunduğunu bilen kurumlar, kuruluşlar, beşerler sessiz mi kaldı? Bu anlayışla devam edilirse ilgili ve sorumlu kurumların bilimsel ve teknik datalara sırtını dönerek ya da bunları görmezden gelerek yaptığı planlar, bizi felaketlere sürüklemeye devam edecek.”
YANLIŞLARIN HESABI SORULMAZSA FELAKETLER DEVAM EDECEK
Kelam konusu yanlışlıklar ve eksiklikler tespit edilip hesap sorulmadıkça ileride de bu cins felaketlerin yaşanacağını ileri sürmenin kehanet olmadığı görüşü savunulan açıklamada, hususla ilgili yapılması gerekenler ise şu biçimde sıralandı: “Sel ve taşkınlarla çaba, bütüncül bir yaklaşımla ele alınmalı; bakılırsav, yetki ve sorumluluk karmaşasından kurtarılmalı. Global ısınma, iklim değişikliği ve iklim krizi çaba edilmesi gereken olgulardır. Lakin bunlar felaketlerin mazereti olarak değil, alınacak tedbirler için bir bilgi olarak kullanılmalı. sıra dışı her yağışın felakete dönüşmesinin özünde bir idare krizi olduğu bilinmeli.
‘ORMAN EKOSİSTEMLERİNİN YOK EDİLMESİ POLİTİK BİR TERCİH’
Karadeniz Bölgesi özelinde alttan kıyı yolu, üstten ‘yeşil yol’ denilen rant projesi ve uygulamalarının, bilimsel ve teknik gelişmelere, teknolojik imkanlara rağmen yanlış köprü dizaynlarının, dere yataklarındaki alüvyon yerlerin imara açılmasının, havzadaki orman ekosistemlerinin tahrip ve yok edilmesinin büsbütün politik tercihler olduğu; bir tabiat olayının felakete dönüşmesinin de politik sorumluluk gerektirdiği bilinmeli. Sel felaketinde hayatını kaybeden yurttaşlarımızın yakınlarına başsağlığı, yaralananlara acil şifa dileriz.”
Yusuf Yavuz