New York’tan döndüm. Bir ay boyunca sokaklarda en çok gördüğüm yemek sosisli sandviç oldu. Bizim ülkemizde çiğ köfteciler ne ise Amerika’da sosisli sandviç satıcıları o minvalde. Bu yüzden “Amerika’nın en ünlü sokak lezzetlerinden biri hamburger değil lakin sosisli sandviçtir” desem yanlış olmaz.
Sosis, en eski işlenmiş et formlarından biri ve o denli ki İsa’dan evvel 9. yy’da yazılmış Homeros’un Oddyseia’sında bile bahsi geçiyor.
Dünyada neredeyse her ülkenin çeşitli baharatlarla kendi damak tadına uyarladığı sosis çeşitleri var. Ayrıyeten sosis şimdi her etten üretilebiliyor. Kuzu, dana, piliç, domuz, geyik, balık etleri bunlardan bazıları… Almanların Frankfurter’i ya da Bratwurst’ü, Viyanalıların Winer’i, Polonyalıların Kielbasa’sı, İtalyanların Salami’si dünya sosisleri listesinde yer alan sosislerin bir kısmı.
*Kielbasa
NEREDEN ÇIKTIĞI MUAMMA
Amerika’da sosisler bir sandviç içerisinde sunuldukları andan itibaren “Hot Dog” ismiyle anılıyorlar. Bu ismin (Hot Dog çevirisi Sıcak Köpek manasına geliyor) nereden ortaya çıktığı ise en az UFO’lar kadar muamma bir bahis. Lakin Amerika’ya sosisi ve sosis imalatını birinci sefer Alman göçmenlerin getirdiği tarihi kayıtlarda var. vakit içinde ucuz ve doyurucu olan bu lezzetin sosisli ekmeği içerisinde sunularak yaygınlaşmasıyla “Hot Dog” ismini aldığı ayrıyeten Avrupa’dan göç eden her ülkenin vatandaşının da kendi sosis külçeşidini yeni dünyaya taşıdığı argüman ediliyor. Amerika’daki “Ulusal Hot Dog ve Sosis Birliği”nin dediğine bakılırsa Frankfurt kenti, 1987 yılında Frankfurter sosisinin 500. yılını kutlamış.
Doğrusu sosisi ben de epey severim. Lakin en sevdiğim, çocukluğumda birinci vakit içinderda annemin yaptığı salçalı suda kaynattığı sosislerdi. O günden bu yana bu zevkim hiç değişmedi. Ayrıyeten her ne kadar bugün yurt haricinden gördüklerini uyarlamaya çalışan sosisli sandviççiler piyasada yaygınlaşmaya başlasa da, ülkemizde sosisli sandviç külçeşidini oluşturan ve yayanlar kırmızı ışıklı bol salçalı su ortasında sosis pişirip ekmek içinde satan büfelerdir. Türkiye’nin sosisli sandviç kültürü ve damak zevki bu büfeler ile ortaya çıkmıştır. Bu büfeler yerli toz hardallardan kendi acı hardallarını da üretirler. Evet, kullandıkları sosis tahminen piliç etidir fakat salçalı, mayonez ve hardal soslu bir “Turkish Hot Dog” ucuz ve tatmin edici bir öğüne tekabül eder. Büfe sosislisi katiyetle savlı değildir, salaştır. İki sosisli sandviç ile bir açık ayran sipariş verirsiniz, sosislilerinizin üstüne bir de acısı burnunuzdan fırlayan büfe hardalı sürdürürsünüz ve son derece tatmin olmuş bir biçimde yolunuza devam edersiniz. Bugüne kadar Türkiye’de dışarıda bundan daha düzgün bir sosisli sandviç yemedim. Bazıları sosis yalnızca ızgarada olur der fakat yazımın başında da belirttiğim üzere sosis aslına bakarsan işlenmiş bir eserdir. Izgarası olur, haşlaması olur, buharda pişer, kimi birtakım çiğ bile yenir. Amerika’da Chicago eyaletinde sosisli sandviçler yalnızca haşlanarak ve buharda pişirilerek satılırlar. Ayrıyeten bir daha Chicago’da sosisli sandviçlere asla ketçap konulmaz.
REN GEYİĞİ ETİ…
Bugüne kadar yediğim en değişik sosisli sandviçi Norveç’te yedim. 2017 yılında Norveç ziyaretimde yediğim bu sosisli sandviç Ren geyiği etindendi. Ren geyiği eti fazlaca mu farklıydı pekala? Açıkçası lezzet olarak bariz farklılığın sosisin ortasındaki baharatlardan kaynaklandığını söyleyebilirim. Bu sosiste en besbelli baharat ise anason idi.
Türkiye’de sucuk hala sosisten daha evla sayılıyor. halbukiki tıpkı sucuk üzere sosis de kıyma haline getirilen etin çeşitli baharatlarla bir bağırsak içine ya da yenilebilir bir kılıfın içerisine doldurulmasından öteki bir şey değil.
Sosisin Türkiye’de sucuk kadar yaygın bir pazar bulamamasının sebebini üreticilerin sosisi yanlışsız pazarlayamamalarına bağlıyorum. Bir de tıpkı burger üzere sosisli sandviçin de yerelleşmeden direkt Avrupai sunumla son kullanıcıya sunulmasının bunda hissesi büyük. İçselleştiremediğimiz her yemeği dışlamakta da üstümüze yok.
halbukiki, burger ne ise sosisli sandviç de ondan farklı mantığa sahip bir yemek değil ve tıpkı burger üzere daha fazlaca sofralarda yer bulmalı.
Bir yazının daha sonuna geldik…
Ülkemizde sevdiğiniz, ya da sosisli sandviçini hayli beğendiğiniz yerleri bana yazabilirseniz ilerleyen vakit içinderda bu yerlerle ilgili derleme bir yazı kaleme almayı fazlaca isterim.
Afiyetle kalın.
Salih Seçkin Sevinç
Sosis, en eski işlenmiş et formlarından biri ve o denli ki İsa’dan evvel 9. yy’da yazılmış Homeros’un Oddyseia’sında bile bahsi geçiyor.
Dünyada neredeyse her ülkenin çeşitli baharatlarla kendi damak tadına uyarladığı sosis çeşitleri var. Ayrıyeten sosis şimdi her etten üretilebiliyor. Kuzu, dana, piliç, domuz, geyik, balık etleri bunlardan bazıları… Almanların Frankfurter’i ya da Bratwurst’ü, Viyanalıların Winer’i, Polonyalıların Kielbasa’sı, İtalyanların Salami’si dünya sosisleri listesinde yer alan sosislerin bir kısmı.
*Kielbasa
NEREDEN ÇIKTIĞI MUAMMA
Amerika’da sosisler bir sandviç içerisinde sunuldukları andan itibaren “Hot Dog” ismiyle anılıyorlar. Bu ismin (Hot Dog çevirisi Sıcak Köpek manasına geliyor) nereden ortaya çıktığı ise en az UFO’lar kadar muamma bir bahis. Lakin Amerika’ya sosisi ve sosis imalatını birinci sefer Alman göçmenlerin getirdiği tarihi kayıtlarda var. vakit içinde ucuz ve doyurucu olan bu lezzetin sosisli ekmeği içerisinde sunularak yaygınlaşmasıyla “Hot Dog” ismini aldığı ayrıyeten Avrupa’dan göç eden her ülkenin vatandaşının da kendi sosis külçeşidini yeni dünyaya taşıdığı argüman ediliyor. Amerika’daki “Ulusal Hot Dog ve Sosis Birliği”nin dediğine bakılırsa Frankfurt kenti, 1987 yılında Frankfurter sosisinin 500. yılını kutlamış.
Doğrusu sosisi ben de epey severim. Lakin en sevdiğim, çocukluğumda birinci vakit içinderda annemin yaptığı salçalı suda kaynattığı sosislerdi. O günden bu yana bu zevkim hiç değişmedi. Ayrıyeten her ne kadar bugün yurt haricinden gördüklerini uyarlamaya çalışan sosisli sandviççiler piyasada yaygınlaşmaya başlasa da, ülkemizde sosisli sandviç külçeşidini oluşturan ve yayanlar kırmızı ışıklı bol salçalı su ortasında sosis pişirip ekmek içinde satan büfelerdir. Türkiye’nin sosisli sandviç kültürü ve damak zevki bu büfeler ile ortaya çıkmıştır. Bu büfeler yerli toz hardallardan kendi acı hardallarını da üretirler. Evet, kullandıkları sosis tahminen piliç etidir fakat salçalı, mayonez ve hardal soslu bir “Turkish Hot Dog” ucuz ve tatmin edici bir öğüne tekabül eder. Büfe sosislisi katiyetle savlı değildir, salaştır. İki sosisli sandviç ile bir açık ayran sipariş verirsiniz, sosislilerinizin üstüne bir de acısı burnunuzdan fırlayan büfe hardalı sürdürürsünüz ve son derece tatmin olmuş bir biçimde yolunuza devam edersiniz. Bugüne kadar Türkiye’de dışarıda bundan daha düzgün bir sosisli sandviç yemedim. Bazıları sosis yalnızca ızgarada olur der fakat yazımın başında da belirttiğim üzere sosis aslına bakarsan işlenmiş bir eserdir. Izgarası olur, haşlaması olur, buharda pişer, kimi birtakım çiğ bile yenir. Amerika’da Chicago eyaletinde sosisli sandviçler yalnızca haşlanarak ve buharda pişirilerek satılırlar. Ayrıyeten bir daha Chicago’da sosisli sandviçlere asla ketçap konulmaz.
REN GEYİĞİ ETİ…
Bugüne kadar yediğim en değişik sosisli sandviçi Norveç’te yedim. 2017 yılında Norveç ziyaretimde yediğim bu sosisli sandviç Ren geyiği etindendi. Ren geyiği eti fazlaca mu farklıydı pekala? Açıkçası lezzet olarak bariz farklılığın sosisin ortasındaki baharatlardan kaynaklandığını söyleyebilirim. Bu sosiste en besbelli baharat ise anason idi.
Türkiye’de sucuk hala sosisten daha evla sayılıyor. halbukiki tıpkı sucuk üzere sosis de kıyma haline getirilen etin çeşitli baharatlarla bir bağırsak içine ya da yenilebilir bir kılıfın içerisine doldurulmasından öteki bir şey değil.
Sosisin Türkiye’de sucuk kadar yaygın bir pazar bulamamasının sebebini üreticilerin sosisi yanlışsız pazarlayamamalarına bağlıyorum. Bir de tıpkı burger üzere sosisli sandviçin de yerelleşmeden direkt Avrupai sunumla son kullanıcıya sunulmasının bunda hissesi büyük. İçselleştiremediğimiz her yemeği dışlamakta da üstümüze yok.
halbukiki, burger ne ise sosisli sandviç de ondan farklı mantığa sahip bir yemek değil ve tıpkı burger üzere daha fazlaca sofralarda yer bulmalı.
Bir yazının daha sonuna geldik…
Ülkemizde sevdiğiniz, ya da sosisli sandviçini hayli beğendiğiniz yerleri bana yazabilirseniz ilerleyen vakit içinderda bu yerlerle ilgili derleme bir yazı kaleme almayı fazlaca isterim.
Afiyetle kalın.
Salih Seçkin Sevinç