“Başkalarından bizim tarihimizi kendi tarihleriymiş üzere kabullenmelerini isteyemeyiz.” Paul W. Kahn
ERGENLİK SAFSATALARI
Adam Phillips’in Yasak Olmayan Hazlar isimli yapıtının “İtaatin Hileleri” başlıklı kısımda alıntıladığı üstteki cümleye dair “geçmiş”te de kafayı fazla yormuştum; yorulan baş ya tımarhaneye koşar ya da sanata/edebiyata.
Soru şu: Beni “tarih” dediğimiz olguyla bu kadar “didişmeli” yapan nedir? Öncelikle buna bir cevap bulmalıyım.
A) Öznel tarihimin “itaatsiz ergenliği” mi?
B) İnsanlık tarihinin “burjuva ergenliği” mi?
C) İkisinin buluşması ya da çarpışmasından doğan, iç içe geçen “dram-trajedi ergenliği”, yani “yaşamın doğa’l faşizan ergenliği” mi?…
D) şıkkı eklemiyorum zira malum diyalektik, “Tümü” diyecektir!
Fark ettiyseniz “başkasının tarihi”ni epey da kaale almadım. Yalnızca yerellikte değil, küresellikte de “başkalarının tarihi” ortasında yüzüyoruz. Kendi tarihimizden çok “başkalarının tarihi”ne gözlerimizi dikmiş vaziyetteyiz. Kendi ahımızdan epey oburlarının ahıyla yatıp kalkıyoruz. Gazetelerde, radyolarda, televizyonlarda, bilgisayarlarda, cep telefonlarında, tabletlerde, özetlemek gerekirsesı gözümüzü diktiğimiz her yerde “başka/bizler” var. “Aşağı mahalle”de empatide ve dikizcilikte son noktaya varmak üzereyiz; diğer beyinlerin/ruhların ortasında gezintiye çıkacağımız günler yakındır. Yapbozun son modülü da bu biçimdece tamamlanacak. Lakin olağan olarak empatinin ciğerleri sökülmüş olarak…
O kadar iç içe geçtik ki “burjuva/kapitalist” dediğimiz “özel yaratık” bile “bize” görünmemek için “başka” gezegenlere ricat sonucu almış görünüyor. Onun hicret’i daha uzun sürecek üzere; fakirlerin gözbebekleriyle karşılaşmak oldukça huzursuz edici olmalı. Devasa malikânelerinde kendilerini gereğince gözlerden ırak hissetmiyorlar anlaşılan. Ol bu niçinle, “başkasının tarihi” bahsini “başka” bir anlatıya bırakalım. Orada Türkçenin en has muharrirlerinden Tahsin Yücel’in Gökdelen’inin Kenterler’i ile Yılkı İnsanları bizi bekliyor olabilir.
Şimdi…
A) ÖZNEL TARİHİMİN “İTAATSİZ ERGENLİĞİ”
İsterseniz A şıkkıyla başlayalım. İtaatsiz ergen Alaattin, “başkaldırmanın nahoş tarihi”ne onlu yaşlarda başladı. Nasıl yaptı bunu? Meskenden kaçtı. Hanlarda saklandı, kahvehanelerde sabahladı. On beş yaşına kadar bu cins kalkışmaları görüldü, gözlendi. Her seferinde baba, sıkıntıyı bir biçimde, daha hayli kaba bir biçimde çözdü. esasen itaatsizlik ile itaatkârlık içindeki “hayali çizgi” sanıldığı üzere o denli uzun uzunluklu yahut kalın başlı değildir.
Tırnak içine alıyorum fakat kaynağını hatırlamıyorum: “İnsanın şahsi tarihi, diğer ne olursa olsun, insanın itaatinin tarihçesidir…” niye? Bir sefer “bilinçli” olmayan her türlü “kalkışma” köleliği daha derine gömerek, ruha/bilince kazıyarak genişletir. Babanın otoritesinden kaçmak isterken öteki otoritelere toslamak kaçınılmaz olur. Baba otoritesi döverken sevebilir, koruyup kollayabilir. Genelde bu biçimdedir. neden? En sıradan tabirle, kendi otoritesini oğula devretme sıkıntısındadır de ondan. Genetik akış problemi… Sistem bu anlayışı ciğerlerine kadar empoze etmiştir.
Baba otoritesinden kaçıp öbür (Levinas’ın meşhur “başka”sı da var tabii) otoritelere sığınıldığında öykü hiç de o denli yazılmayabilir, genelde yazılmaz da. “Bende bunun aksi oldu” dersem gülüp geçebilirsiniz. Nanik dahi yapabilirsiniz.
***
Burada küçük minnacık bir anı dökümü yapayım. Darbenin geleceğinin aşikâr olduğu yıldı, yani seksen başları. Babamın beni muhafazaya alma prosedürü aşikardı. Kısa yoldan evlendirmek ve memuriyete memur etmek, yani itaatin çarkı/düzeneği işlemeliydi, bozuma uğratılmamalıydı. İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi’nde veznedardı. Eski tahsildar; at üstünde, motorsiklet üstünde vergi toplayıcısı. Akademide bir hemşire varmış, onunla evlendirmek istiyormuş. En azından görmemi istedi. Gördüm, uzaktan; fazlaca utangaçtım ve yaklaşamadım. “Tamam” dedim babama. Sevindi adamcağız. daha sonra “örgüt sorumlusuna” gittim. bu biçimde bu biçimde dedim. Ben evlenmeyi düşünüyorum. Yaş on sekiz. aslına bakarsanız oldum mümkün militan uğraşla aram uygun değil. Bir ayağım daima dışarıda. “Sorumlu” vatandaş, “Alaattinciğim örgütümüzün sana muhtaçlığı var. Bir yıl ertelesen uygun olur” dedi. Ne demek! Koskoca örgütün bana gereksinimi var ise ötesi teferruattır! Sorgu sual iptal, ona da “Tamam” dedim. İtaatkârın hal değiştirmişi. Ki bu “teslimiyetin bedeli”ni birkaç ay daha sonra epeyce ağır ödeyecektim. (Bu arkadaşla ilgili rivayetleri Güzel/Tatlı Çağ isimli iki ciltlik romanımda “kurgu tüneli”ne sokarak ve olağan diğer kurmaca hayatların içine boca ederek işledim. Burada tek sözle tabir edeyim: “Sızma” imiş! “Rafine” örgüt mü olurmuş canım! Ne diyordu merhum Bülent Ecevit: DSP’nin ilçe örgütlerine kadar Amerikan casusları sızmış!)
Vardığımız noktada şunu anlamış üzereyiz -sanırım:İnsanın kendi tarihini başlatabilmesi için “bilinçli irade” kullanabilecek duruma gelmesi gerekir. Birikimi/deneyimi bu tarafta oluşmalıdır. Her birikim ve tecrübe “otorite”yi yadsımak, dışlamak üzerine kurulmaz. Dahası, kurulmamalıdır da. Aksi biçimde, otoriteye vehmedilen güç tahlilsiz bir biçimde bizi zıddından itaate zorlar, gdolayır. Şuurlu olmak öznenin öznelliğini hayat uzunluğu durduraksız geliştirmesi demektir. Aksisi durumda yahut boş bulunduğu anın birinde bir obje olarak akışa kapılır, sürüklenir. Şayet onu o selden çekip çıkaracak bir el/özne yoksa gidişat belirlidir. O el/özne onu bir el/özne’ye dönüştürmezse daha sonraki tüm ömür süreçleri de aşikardır. “Batsın bu dünya / bitsin bu rüya…” Yaşamak, evet, sahiden bir rüya/düş üzeredir ancak hak etmek için çok zahmetli/faşizan bir müddetçtir de beraberinde. Ne batsın deyince batar ne de bitsin deyince biter. Çektireceği kadarını çektirmeden, ağzından burnundan getirmeden asla yakanı bırakmaz. Geçelim B şıkkına…
B) İNSANLIK TARİHİNİN “BURJUVA ERGENLİĞİ”
Ergen burjuvazi tüm çağların tartısını omuzlarına yüklendi. Dayanılmaz heveskârdı. Ebeveynlerinin geleneklerine bile elinin zıddıyla tokadı geçirdi. Devrim’in bu biçimdesi tarihte hiç görülmemişti. Özgüvenine diyecek yoktu. Üstelik gençliğinin “altın çağı”nı yaşıyordu. Harika “hızlı” hareket ediyordu. Durdurağı yoktu. Maraton sporlarını keşfeden değilse de doğal bir dopingin mimarıdır. Nasıl bir doping ama!… “Selefleri”ni tarihten silmek için olanca gücüyle, gücüyle, aklının tüm varyantlarıyla çalıştı çabaladı. Bu ortada “ilerleme motoru” gürültüsünü hiç kısmadı. Bir an olsun stop etmedi. Bir çizgi üzerinde ne kadar ilerlenebilir, bunu kanıtlayan bir ip cambazı üzereydi. O denli ki sosyalistler/komünistler bile bu fotoğraftan harikulade etkilendi; “çizgisel tarih” diye bir format geliştirdi, bir daha sonraki ihtilal için burjuvanınkinin aşılmasını mecburi kıldı. İnsanlık faturasının bu kısmını öteki bir yazıya bırakalım, kaldığımız yerden devam edelim.
Genç burjuvaya sormazlar mı, uçuruma koşuyorsun, farkında mısın? Tekli çukurlar açtın, toplu mezarlar kazdın… Günyüzü görmemiş, yasa dışı çukurlar/mezarlar da ol bu tarihin “karartılmış” sayfaları içinde yerini aldı. Aklını başına devşir: sen de yarın “selef” pozisyonuna düşebilirsin, kazdığın çukurlara gömülebilirsin!
Ne yazık ki arkadaşın “karşı cümlelerle” ortası hiç âlâ değildi, olmadı, olmayacak da. Görünen köyleri bile umursamadı. Birinci Paylaşım Savaşı’nın ortasından doğan devası Sovyetler Birliği bile aklını başına getirtemedi. İkinci Paylaşım Savaşı ise epey daha derin oyuklar açtı savaşçı burjuvanın bağrında. Dünyanın neredeyse üçte birini kaybetmişti. “Doğu Bloku ne yana düşer usta / Batı Bloku ne yana” diye besteler bile yapıldı ancak aaa… Müzik kulağı “muhalif notaları” içeri almıyordu. Gözyaşlarını sele dönüştüren, feryat figanları arşa gönderen Arabesk’i hiç umursamadı. “Protest Müzik” ona hiç bir şey söz etmiyordu. Kulak zarlarında garip bir filtre vardı güya. Ne var ki tuhaf bir cızırtı da huzursuz etmiyor değildi. Cızırtıyı susturabilmek için “vahşinin vahşisi” prosedürler (faşizm olarak adlandırılanı yani) kendi asli fonksiyonunu dahi gölgede bıraktı. Düne kadar ceddinin dizi tabanında Klasik Müzik diye ölüp ölüp dirilen aristokrasi çocuğu, burjuvalığa göz dikince, haliyle “iç/erik”ini boşaltıp tecime dönüştüremediği her şeyi susturma yoluna gidecekti.
Ol vakit genç/şımarık burjuva, kendi oluşturduğu tüm pahaları, bilhassa “Aydınlanma Ansiklopedisi”ni kulak çöpü olarak kullandı; “burjuva demokrasisi”ni muma çevirdi; “laikliği” ise, söylemeye/yazmaya utanıyor insan, Orta-doğu’dan esen rüzgâra bakılırsa şamar oğlanı olarak kullanıyor.
Anlaşılan o ki tarihin motorunu artık “ileri”ye yanlışsız çalıştırmak işine gelmiyor. Bilim-teknikteki her türlü “devrim” aslında harikulade bir karşı-devrim “mucize”sine dönüştü. En başta savaş, akabinde robot teknolojisi olmak üzere…
Karşı-devrimin bir versiyonunu da afili/cafcaflı bir biçimde sanat/edebiyatta sahneye sürdü; muhalif güçlerin, daha doğrusu burjuva aksisi ana ve orta sınıfların “muhalefet” ismi altında varoluş sergilemesinin önüne geçmeliydi. Genel çizgileriyle bunu başardı da.
Denen odur ki hasbelkader, iteleye kakalaya ergenliği aşan genç/savaşkan/şımarık burjuvazi direksiyonu kırdı, sağlam viraj yaptı. Olgunlaşmayı yaşlanmak ve tedavülden kalkmak olarak algıladığından aracı öbür gezegenlere gerçek sürmeye başladı; şimdikini ise “ya benim olacak ya toprağın” ideolojisiyle “kemirmeye” devam ediyor. Yeri göğü inleten çığlıkların niçini budur; yeryüzü üzücü biçimde yaralı, kanıyor…
Kısacası, genç/savaşkan burjuvayı durdurmak artık ne mümkündür, na-mümkündür. Olgunlaştığını ne kendisi gorecek ne de biz. O, tamam, bir daha yırtacak, öbür gezegenleri tırtıklayacak, eyvallah da bize n’oluyor! Burada tabiat ananın rahminde huzura hasret gömüleceksek bu “sürmenaj” niçin? “yaşamın doğa’l faşizmi”ni tadalım diye mi?
C) “DRAM-TRAJEDİ ERGENLİĞİ” YANİ HAYATIN “DOĞA’L” FAŞİZAN ERGENLİĞİ
Fernando Pessoa, Huzursuzluğun Kitabı’nda “Kendi pisliğinden iğrenen lakin o pisliği temizlemeyen domuzlar vardır; dehşete kapılmış insanın kaçmamasına niye olan da işte bu hissin çok halidir” der.
Hiç sağa sola sapmadan, yekten belirtmeliyim: “yaşamın doğa’l faşizan ergenliği” faşistleri de dışlamıyor. Onları kendinden muaf kılmıyor. Örneğin Mussolini’yi, Hitler’i bile bunu tatmaktan yoksun bırakmamıştır.
Faşizm, olağan olarak, bin bir kılıkta ortaya çıkar. en çok da vatan, millet, ırk, din, lisan fanatizmiyle kendini yasallaştırmaya çalışır. Lakin en tehlikelisi içi boş, vıcık vıcık arabesk kokan “hümanizm” kılığında ortaya çıkanıdır. Baştan ayağa makyajlıdır. Ördüğü/diktiği/dokuduğu ideolojik giysilerin tümü gerçek fonksiyonunu gizlemek içindir. Gözyaşı da buna hizmet eder, öfkesi de… Sevgisi de buna hizmet eder, nefreti de. Kendinden olan’a itaati dayatmak, öteki’ne ömrü dar etmek en bayağı felsefesi…
Pessoa’nın demesi “kendi pisliğimizi örtmek” için icat edilen tüm aygıtlar Hades’in elini güçlendiriyor. Bu durumda gerçeğin, bir öbür düzlemde hakikatin yer üstünde barınabilmesi için yeterlice “kaşarlanması” gerekiyor. Bu da Afrika’daki çocukların doğmadan üç-beş evreyi (bebek, çocuk, ergen, orta yaşlı, yaşlı) tamamlayıp mevte yolculanmaları üzere bir şeydir. Afrika anavatanımız ise faşizm de orada ana karnında başlayan bir “hızlı evrim” geçirmiştir. İnsanı/insanlığı kuraklıkla, açlıkla sınayarak, yoklukla/yoksullukla cezalandırarak, vicdansızlıkla/merhametsizlikle öldürerek…
Anlaşılan o ki kaçarı yok, biz bu bataklığa mahkûmuz, bu bataklıkta debelenip duracak, günü geldiğinde de defolup gideceğiz! İster kabul edelim, ister etmeyelim; ister vicdanlarımızın bir yanı diren desin, öteki yanı teslim ol desin… Durum kabaca, “kaba gerçekçilikçe” bundan ibarettir.
SON MU / SONUÇ MU
Kaç yüzsenelerdır (bir ihtimal Platon’un mağarası’ndan itibaren) şifreli düşünüyor, şifreli konuşuyor, şifreli yazıyor, kısacası her şeyi her şeye bağlıyoruz lakin aslında hiç bir şeyi hiç bir şeye de bağlamadığımızı argüman ediyoruz. Terör makinesinin ürettiği harikulade bir aygıttır: takiye (diğer ismiyle sansür/oto-sansür). Biz, bu aygıt (takiye/sansür) olmadan hayatta kalamayız. Sanatçılar/edebiyatçılar tahminen bunu estetik çerçevede isimlendirerek metafor, imge, istiare vb bir sürü tabirle taçlandırarak içlerini ferahlatma yolunu tercih ettiler. Düzgün mi ettiler, berbat mü ettiler; işin yoksa tartış dur! Bilhassa “kapalı” (ne demekse) şiir (sanat), bu terör makinesinin çokun ötesinde çalıştığı devirlerde yaygınlık kazanmış ve gittikçe sanatın tüm alanlarına sirayet etmiştir. Sanatçı, sanatı yalnızca bununla anar olmuştur. vakit içinde kendi palavrasına kendi kanmış ve oyununu bu türlü sürdürmeye “mecbur” kalmıştır. Hatta bu savda o denli ileri gitmiştir ki “doğrudan/bodoslama” sanat/edebiyat yapanları “kaba gerçekçilik”le itham etmiş, dahası bu aktifliğin dışına itmeye kalkışmış; ürettiği makinenin bir türevi olarak ikincil bir terör makinesine dönüşmüştür.
Gündelik hayata, emeğin diyarına dönebilirsek… Luddistler “bizim mahalle”de oturmuyor artık. “Yol Ayrımı” sinemasında de öylesine bir görünüp kayboldu esasen. Artık duaya çıkma vakti. Tüm “burjuvalar” bir tünelden geçerken “kaza” yapsınlar. Nirvanaya/Farkındalığa “hiper süratli geçiş” yapsınlar: Amin. Ne demişti Tuna Kiremitçi: Dualar Kalıcıdır.
***
Tabanın dibi: Körlük isimli romanında “Pek güzelimize gitmese de, ömrün bu kirli gerçekleri rastgele bir anlatıda dikkate alınmalıdır” der José Saramago. Bizi “adam” yerine koymayan “anlatılar” için epey baş patlatmak niçin bilmiyorum, nitekim bilmiyorum.
Alaattin Topçu
ERGENLİK SAFSATALARI
Adam Phillips’in Yasak Olmayan Hazlar isimli yapıtının “İtaatin Hileleri” başlıklı kısımda alıntıladığı üstteki cümleye dair “geçmiş”te de kafayı fazla yormuştum; yorulan baş ya tımarhaneye koşar ya da sanata/edebiyata.
Soru şu: Beni “tarih” dediğimiz olguyla bu kadar “didişmeli” yapan nedir? Öncelikle buna bir cevap bulmalıyım.
A) Öznel tarihimin “itaatsiz ergenliği” mi?
B) İnsanlık tarihinin “burjuva ergenliği” mi?
C) İkisinin buluşması ya da çarpışmasından doğan, iç içe geçen “dram-trajedi ergenliği”, yani “yaşamın doğa’l faşizan ergenliği” mi?…
D) şıkkı eklemiyorum zira malum diyalektik, “Tümü” diyecektir!
Fark ettiyseniz “başkasının tarihi”ni epey da kaale almadım. Yalnızca yerellikte değil, küresellikte de “başkalarının tarihi” ortasında yüzüyoruz. Kendi tarihimizden çok “başkalarının tarihi”ne gözlerimizi dikmiş vaziyetteyiz. Kendi ahımızdan epey oburlarının ahıyla yatıp kalkıyoruz. Gazetelerde, radyolarda, televizyonlarda, bilgisayarlarda, cep telefonlarında, tabletlerde, özetlemek gerekirsesı gözümüzü diktiğimiz her yerde “başka/bizler” var. “Aşağı mahalle”de empatide ve dikizcilikte son noktaya varmak üzereyiz; diğer beyinlerin/ruhların ortasında gezintiye çıkacağımız günler yakındır. Yapbozun son modülü da bu biçimdece tamamlanacak. Lakin olağan olarak empatinin ciğerleri sökülmüş olarak…
O kadar iç içe geçtik ki “burjuva/kapitalist” dediğimiz “özel yaratık” bile “bize” görünmemek için “başka” gezegenlere ricat sonucu almış görünüyor. Onun hicret’i daha uzun sürecek üzere; fakirlerin gözbebekleriyle karşılaşmak oldukça huzursuz edici olmalı. Devasa malikânelerinde kendilerini gereğince gözlerden ırak hissetmiyorlar anlaşılan. Ol bu niçinle, “başkasının tarihi” bahsini “başka” bir anlatıya bırakalım. Orada Türkçenin en has muharrirlerinden Tahsin Yücel’in Gökdelen’inin Kenterler’i ile Yılkı İnsanları bizi bekliyor olabilir.
Şimdi…
A) ÖZNEL TARİHİMİN “İTAATSİZ ERGENLİĞİ”
İsterseniz A şıkkıyla başlayalım. İtaatsiz ergen Alaattin, “başkaldırmanın nahoş tarihi”ne onlu yaşlarda başladı. Nasıl yaptı bunu? Meskenden kaçtı. Hanlarda saklandı, kahvehanelerde sabahladı. On beş yaşına kadar bu cins kalkışmaları görüldü, gözlendi. Her seferinde baba, sıkıntıyı bir biçimde, daha hayli kaba bir biçimde çözdü. esasen itaatsizlik ile itaatkârlık içindeki “hayali çizgi” sanıldığı üzere o denli uzun uzunluklu yahut kalın başlı değildir.
Tırnak içine alıyorum fakat kaynağını hatırlamıyorum: “İnsanın şahsi tarihi, diğer ne olursa olsun, insanın itaatinin tarihçesidir…” niye? Bir sefer “bilinçli” olmayan her türlü “kalkışma” köleliği daha derine gömerek, ruha/bilince kazıyarak genişletir. Babanın otoritesinden kaçmak isterken öteki otoritelere toslamak kaçınılmaz olur. Baba otoritesi döverken sevebilir, koruyup kollayabilir. Genelde bu biçimdedir. neden? En sıradan tabirle, kendi otoritesini oğula devretme sıkıntısındadır de ondan. Genetik akış problemi… Sistem bu anlayışı ciğerlerine kadar empoze etmiştir.
Baba otoritesinden kaçıp öbür (Levinas’ın meşhur “başka”sı da var tabii) otoritelere sığınıldığında öykü hiç de o denli yazılmayabilir, genelde yazılmaz da. “Bende bunun aksi oldu” dersem gülüp geçebilirsiniz. Nanik dahi yapabilirsiniz.
***
Burada küçük minnacık bir anı dökümü yapayım. Darbenin geleceğinin aşikâr olduğu yıldı, yani seksen başları. Babamın beni muhafazaya alma prosedürü aşikardı. Kısa yoldan evlendirmek ve memuriyete memur etmek, yani itaatin çarkı/düzeneği işlemeliydi, bozuma uğratılmamalıydı. İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi’nde veznedardı. Eski tahsildar; at üstünde, motorsiklet üstünde vergi toplayıcısı. Akademide bir hemşire varmış, onunla evlendirmek istiyormuş. En azından görmemi istedi. Gördüm, uzaktan; fazlaca utangaçtım ve yaklaşamadım. “Tamam” dedim babama. Sevindi adamcağız. daha sonra “örgüt sorumlusuna” gittim. bu biçimde bu biçimde dedim. Ben evlenmeyi düşünüyorum. Yaş on sekiz. aslına bakarsanız oldum mümkün militan uğraşla aram uygun değil. Bir ayağım daima dışarıda. “Sorumlu” vatandaş, “Alaattinciğim örgütümüzün sana muhtaçlığı var. Bir yıl ertelesen uygun olur” dedi. Ne demek! Koskoca örgütün bana gereksinimi var ise ötesi teferruattır! Sorgu sual iptal, ona da “Tamam” dedim. İtaatkârın hal değiştirmişi. Ki bu “teslimiyetin bedeli”ni birkaç ay daha sonra epeyce ağır ödeyecektim. (Bu arkadaşla ilgili rivayetleri Güzel/Tatlı Çağ isimli iki ciltlik romanımda “kurgu tüneli”ne sokarak ve olağan diğer kurmaca hayatların içine boca ederek işledim. Burada tek sözle tabir edeyim: “Sızma” imiş! “Rafine” örgüt mü olurmuş canım! Ne diyordu merhum Bülent Ecevit: DSP’nin ilçe örgütlerine kadar Amerikan casusları sızmış!)
Vardığımız noktada şunu anlamış üzereyiz -sanırım:İnsanın kendi tarihini başlatabilmesi için “bilinçli irade” kullanabilecek duruma gelmesi gerekir. Birikimi/deneyimi bu tarafta oluşmalıdır. Her birikim ve tecrübe “otorite”yi yadsımak, dışlamak üzerine kurulmaz. Dahası, kurulmamalıdır da. Aksi biçimde, otoriteye vehmedilen güç tahlilsiz bir biçimde bizi zıddından itaate zorlar, gdolayır. Şuurlu olmak öznenin öznelliğini hayat uzunluğu durduraksız geliştirmesi demektir. Aksisi durumda yahut boş bulunduğu anın birinde bir obje olarak akışa kapılır, sürüklenir. Şayet onu o selden çekip çıkaracak bir el/özne yoksa gidişat belirlidir. O el/özne onu bir el/özne’ye dönüştürmezse daha sonraki tüm ömür süreçleri de aşikardır. “Batsın bu dünya / bitsin bu rüya…” Yaşamak, evet, sahiden bir rüya/düş üzeredir ancak hak etmek için çok zahmetli/faşizan bir müddetçtir de beraberinde. Ne batsın deyince batar ne de bitsin deyince biter. Çektireceği kadarını çektirmeden, ağzından burnundan getirmeden asla yakanı bırakmaz. Geçelim B şıkkına…
B) İNSANLIK TARİHİNİN “BURJUVA ERGENLİĞİ”
Ergen burjuvazi tüm çağların tartısını omuzlarına yüklendi. Dayanılmaz heveskârdı. Ebeveynlerinin geleneklerine bile elinin zıddıyla tokadı geçirdi. Devrim’in bu biçimdesi tarihte hiç görülmemişti. Özgüvenine diyecek yoktu. Üstelik gençliğinin “altın çağı”nı yaşıyordu. Harika “hızlı” hareket ediyordu. Durdurağı yoktu. Maraton sporlarını keşfeden değilse de doğal bir dopingin mimarıdır. Nasıl bir doping ama!… “Selefleri”ni tarihten silmek için olanca gücüyle, gücüyle, aklının tüm varyantlarıyla çalıştı çabaladı. Bu ortada “ilerleme motoru” gürültüsünü hiç kısmadı. Bir an olsun stop etmedi. Bir çizgi üzerinde ne kadar ilerlenebilir, bunu kanıtlayan bir ip cambazı üzereydi. O denli ki sosyalistler/komünistler bile bu fotoğraftan harikulade etkilendi; “çizgisel tarih” diye bir format geliştirdi, bir daha sonraki ihtilal için burjuvanınkinin aşılmasını mecburi kıldı. İnsanlık faturasının bu kısmını öteki bir yazıya bırakalım, kaldığımız yerden devam edelim.
Genç burjuvaya sormazlar mı, uçuruma koşuyorsun, farkında mısın? Tekli çukurlar açtın, toplu mezarlar kazdın… Günyüzü görmemiş, yasa dışı çukurlar/mezarlar da ol bu tarihin “karartılmış” sayfaları içinde yerini aldı. Aklını başına devşir: sen de yarın “selef” pozisyonuna düşebilirsin, kazdığın çukurlara gömülebilirsin!
Ne yazık ki arkadaşın “karşı cümlelerle” ortası hiç âlâ değildi, olmadı, olmayacak da. Görünen köyleri bile umursamadı. Birinci Paylaşım Savaşı’nın ortasından doğan devası Sovyetler Birliği bile aklını başına getirtemedi. İkinci Paylaşım Savaşı ise epey daha derin oyuklar açtı savaşçı burjuvanın bağrında. Dünyanın neredeyse üçte birini kaybetmişti. “Doğu Bloku ne yana düşer usta / Batı Bloku ne yana” diye besteler bile yapıldı ancak aaa… Müzik kulağı “muhalif notaları” içeri almıyordu. Gözyaşlarını sele dönüştüren, feryat figanları arşa gönderen Arabesk’i hiç umursamadı. “Protest Müzik” ona hiç bir şey söz etmiyordu. Kulak zarlarında garip bir filtre vardı güya. Ne var ki tuhaf bir cızırtı da huzursuz etmiyor değildi. Cızırtıyı susturabilmek için “vahşinin vahşisi” prosedürler (faşizm olarak adlandırılanı yani) kendi asli fonksiyonunu dahi gölgede bıraktı. Düne kadar ceddinin dizi tabanında Klasik Müzik diye ölüp ölüp dirilen aristokrasi çocuğu, burjuvalığa göz dikince, haliyle “iç/erik”ini boşaltıp tecime dönüştüremediği her şeyi susturma yoluna gidecekti.
Ol vakit genç/şımarık burjuva, kendi oluşturduğu tüm pahaları, bilhassa “Aydınlanma Ansiklopedisi”ni kulak çöpü olarak kullandı; “burjuva demokrasisi”ni muma çevirdi; “laikliği” ise, söylemeye/yazmaya utanıyor insan, Orta-doğu’dan esen rüzgâra bakılırsa şamar oğlanı olarak kullanıyor.
Anlaşılan o ki tarihin motorunu artık “ileri”ye yanlışsız çalıştırmak işine gelmiyor. Bilim-teknikteki her türlü “devrim” aslında harikulade bir karşı-devrim “mucize”sine dönüştü. En başta savaş, akabinde robot teknolojisi olmak üzere…
Karşı-devrimin bir versiyonunu da afili/cafcaflı bir biçimde sanat/edebiyatta sahneye sürdü; muhalif güçlerin, daha doğrusu burjuva aksisi ana ve orta sınıfların “muhalefet” ismi altında varoluş sergilemesinin önüne geçmeliydi. Genel çizgileriyle bunu başardı da.
Denen odur ki hasbelkader, iteleye kakalaya ergenliği aşan genç/savaşkan/şımarık burjuvazi direksiyonu kırdı, sağlam viraj yaptı. Olgunlaşmayı yaşlanmak ve tedavülden kalkmak olarak algıladığından aracı öbür gezegenlere gerçek sürmeye başladı; şimdikini ise “ya benim olacak ya toprağın” ideolojisiyle “kemirmeye” devam ediyor. Yeri göğü inleten çığlıkların niçini budur; yeryüzü üzücü biçimde yaralı, kanıyor…
Kısacası, genç/savaşkan burjuvayı durdurmak artık ne mümkündür, na-mümkündür. Olgunlaştığını ne kendisi gorecek ne de biz. O, tamam, bir daha yırtacak, öbür gezegenleri tırtıklayacak, eyvallah da bize n’oluyor! Burada tabiat ananın rahminde huzura hasret gömüleceksek bu “sürmenaj” niçin? “yaşamın doğa’l faşizmi”ni tadalım diye mi?
C) “DRAM-TRAJEDİ ERGENLİĞİ” YANİ HAYATIN “DOĞA’L” FAŞİZAN ERGENLİĞİ
Fernando Pessoa, Huzursuzluğun Kitabı’nda “Kendi pisliğinden iğrenen lakin o pisliği temizlemeyen domuzlar vardır; dehşete kapılmış insanın kaçmamasına niye olan da işte bu hissin çok halidir” der.
Hiç sağa sola sapmadan, yekten belirtmeliyim: “yaşamın doğa’l faşizan ergenliği” faşistleri de dışlamıyor. Onları kendinden muaf kılmıyor. Örneğin Mussolini’yi, Hitler’i bile bunu tatmaktan yoksun bırakmamıştır.
Faşizm, olağan olarak, bin bir kılıkta ortaya çıkar. en çok da vatan, millet, ırk, din, lisan fanatizmiyle kendini yasallaştırmaya çalışır. Lakin en tehlikelisi içi boş, vıcık vıcık arabesk kokan “hümanizm” kılığında ortaya çıkanıdır. Baştan ayağa makyajlıdır. Ördüğü/diktiği/dokuduğu ideolojik giysilerin tümü gerçek fonksiyonunu gizlemek içindir. Gözyaşı da buna hizmet eder, öfkesi de… Sevgisi de buna hizmet eder, nefreti de. Kendinden olan’a itaati dayatmak, öteki’ne ömrü dar etmek en bayağı felsefesi…
Pessoa’nın demesi “kendi pisliğimizi örtmek” için icat edilen tüm aygıtlar Hades’in elini güçlendiriyor. Bu durumda gerçeğin, bir öbür düzlemde hakikatin yer üstünde barınabilmesi için yeterlice “kaşarlanması” gerekiyor. Bu da Afrika’daki çocukların doğmadan üç-beş evreyi (bebek, çocuk, ergen, orta yaşlı, yaşlı) tamamlayıp mevte yolculanmaları üzere bir şeydir. Afrika anavatanımız ise faşizm de orada ana karnında başlayan bir “hızlı evrim” geçirmiştir. İnsanı/insanlığı kuraklıkla, açlıkla sınayarak, yoklukla/yoksullukla cezalandırarak, vicdansızlıkla/merhametsizlikle öldürerek…
Anlaşılan o ki kaçarı yok, biz bu bataklığa mahkûmuz, bu bataklıkta debelenip duracak, günü geldiğinde de defolup gideceğiz! İster kabul edelim, ister etmeyelim; ister vicdanlarımızın bir yanı diren desin, öteki yanı teslim ol desin… Durum kabaca, “kaba gerçekçilikçe” bundan ibarettir.
SON MU / SONUÇ MU
Kaç yüzsenelerdır (bir ihtimal Platon’un mağarası’ndan itibaren) şifreli düşünüyor, şifreli konuşuyor, şifreli yazıyor, kısacası her şeyi her şeye bağlıyoruz lakin aslında hiç bir şeyi hiç bir şeye de bağlamadığımızı argüman ediyoruz. Terör makinesinin ürettiği harikulade bir aygıttır: takiye (diğer ismiyle sansür/oto-sansür). Biz, bu aygıt (takiye/sansür) olmadan hayatta kalamayız. Sanatçılar/edebiyatçılar tahminen bunu estetik çerçevede isimlendirerek metafor, imge, istiare vb bir sürü tabirle taçlandırarak içlerini ferahlatma yolunu tercih ettiler. Düzgün mi ettiler, berbat mü ettiler; işin yoksa tartış dur! Bilhassa “kapalı” (ne demekse) şiir (sanat), bu terör makinesinin çokun ötesinde çalıştığı devirlerde yaygınlık kazanmış ve gittikçe sanatın tüm alanlarına sirayet etmiştir. Sanatçı, sanatı yalnızca bununla anar olmuştur. vakit içinde kendi palavrasına kendi kanmış ve oyununu bu türlü sürdürmeye “mecbur” kalmıştır. Hatta bu savda o denli ileri gitmiştir ki “doğrudan/bodoslama” sanat/edebiyat yapanları “kaba gerçekçilik”le itham etmiş, dahası bu aktifliğin dışına itmeye kalkışmış; ürettiği makinenin bir türevi olarak ikincil bir terör makinesine dönüşmüştür.
Gündelik hayata, emeğin diyarına dönebilirsek… Luddistler “bizim mahalle”de oturmuyor artık. “Yol Ayrımı” sinemasında de öylesine bir görünüp kayboldu esasen. Artık duaya çıkma vakti. Tüm “burjuvalar” bir tünelden geçerken “kaza” yapsınlar. Nirvanaya/Farkındalığa “hiper süratli geçiş” yapsınlar: Amin. Ne demişti Tuna Kiremitçi: Dualar Kalıcıdır.
***
Tabanın dibi: Körlük isimli romanında “Pek güzelimize gitmese de, ömrün bu kirli gerçekleri rastgele bir anlatıda dikkate alınmalıdır” der José Saramago. Bizi “adam” yerine koymayan “anlatılar” için epey baş patlatmak niçin bilmiyorum, nitekim bilmiyorum.
Alaattin Topçu