Şebnem TURHAN
Yüksek bütçe açığı ve yüksek enflasyon ortamında Türkiye 2023 seçim yılını karşılayacak. Hazine ve Maliye Bakanlığı hem bütçe açığını tıpkı vakitte seçim iktisadının finansmanını sağlamak için yüksek iç borçlanma gayelerini belirledi. Önümüzdeki üç ay 173.6 milyar lira iç borçlanma öngoren Hazine’nin 2023 yılı maksadı ise 918.3 milyar lira. Merkez Bankası ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) aldığı makroihtiyati tedbirler ise bankaları kredilendirme ve mevduat siyasetinde zarurî sabit getirili menkul değer alımına yönlendirirken Hazine’nin de düşük maliyetli borçlanmasını sağlıyor. Bankacılık bölümünün yüksek risk ihtarları yaptığı zarurî menkul değer alımları uzmanlara nazaran hem seçimin birebir vakitte bütçe açığının finansmanının bankacılık dalına yüklenmesi kararınu doğuracak.
Yüksek mevduat faizine uyarı
Merkez Bankası’nın TL mevduatın artırılmasına ait düzenlemede yaptığı son değişikliğin akabinde bankacılık kesiminde TL mevduat için yüzde 30’a varan faiz oranları gündeme geldi. Bankalar yüzde 10 civarı faizlerden menkul değer alımı yapmak yerine kur muhafazalı mevduat hariç TL mevduatları artırmak için faiz oranlarını yükseltti. Lakin buna da Merkez Bankası’ndan ikaz geldi. Merkez Bankası bankaların faiz artırımının yaptıkları düzenlemelerin ‘ruhuna aykırı’ olduğunu ve uygulamadan vazgeçilmesini istedi.
Öte yandan Hazine ve Maliye Bakanlığı da kasım-ocak periyodunu kapsayan üç aylık iç borçlanma stratejisini yayımladı. bu vakitte yüksek ölçüde iç borçlanma öngoren Hazine, bu ay 31.2 milyar liralık iç borç servisine karşılık 57 milyar TL’lik iç borçlanma yapılması programlandı. Aralıkta 24.2 milyar TL’lik iç borç servisine karşılık 49.4 milyar TL’lik, ocakta 46.7 milyar TL’lik iç borç servisine karşılık toplam 69.9 öngörüldü. Eylül sonundaki planda kasım için 31.2 milyar liralık iç borçlanma öngörülmüştü. Yeni planla kasım ayı artırıldığı üzere toplam üç ayda 1 liralık ödemeye karşılık yaklaşık 1.7 liralık bir borçlanma öngörülmüş oldu. Kasımda düzenlenecek 7 ihalenin birincisi 7 Kasım’da olacak.
Borçlanmada sabit getirilinin hissesi yüzde 58’e yükseldi
bir daha Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklamasına nazaran bankaları sabit getirili menkul değer alımına yönelten makroihtiyati tedbirler sonunda 2022 yılı başında yüzde 24,6 olan sabit getirili TL cinsi iç borçlanmanın ortalama maliyeti, 2022 Ekim ayına gelindiğinde yüzde 10,9’a geriledi. 2022 Ocak – Ekim periyodunda ise yüzde 17,6 düzeyinde gerçekleşti. 2019-2021 devrinde toplam iç borçlanmanın yüzde 38’i sabit getirili TL cinsi senetler ile sağlanmışken, 2022 Ocak – Ekim periyodunda sabit getirili TL cinsi senetlerin iç borçlanmadaki hissesi yüzde 58’e yükseldi.
Hazine’nin 2023 planı da 2022’deki yaşananlara ve siyasete uyumlu şekillendi. 2022 başında Hazine iç borçlanma gayesini 397.1 milyar lira olarak açıklamışken gerçekleşme kestirimi 643.7 milyar liraya yükseltildi. Yani yüzde 62,1 artırıldı.
Yukarı taraflı revizyonlar eylül itibariyle yıllık 176.6 milyar liraya yükselen bütçe açığının finanse etme uğraşlarının bir kararı olarak yorumlandı. Hazine ve Maliye Bakanlığı datalarına bakılırsa eylül ayında merkezi idare bütçe istikrarı 78.6 milyar lira açık verdi. 9 aylık bütçe açığı 45.5 milyar dolara ulaşırken eylül itibariyle yıllık bütçe açığı da 176.6 milyar TL’ye yükseldi.
Vatandaşın tasarrufu da negatif getiride 2022 bütçe açığına yönelik Hazine’nin adımları izlenirken uzmanlar 2023 bütçe maksatlarında de seçim bütçesinin izlerinin görüldüğünü vurguladı. Harcamalarda ve bütçe açığında artışın da finansmanı için de Hazine’nin iç borçlanma maksadı 918.3 milyar liraya çıktı.
Makroihtiyati tedbirler yalnızca bankacılık bölümüne yük getirmiyor. Hazine’nin düşük maliyetli borçlanmasını sağlayan düşük faiz siyaseti TL mevduatın getirisinin negatif olması kararınu doğuruyor. Merkez Bankası’nın faiz indirimleri daha sonrasında TL mevduat faizi yüzde 15,4 düzeyine gerilemiş durumda. Üç ay evvel yüzde 18 düzeylerinde olsa da mevduat faizi yüksek enflasyonla getiri bir daha negatifdeydi. Birebir biçimde kurun baskılanması da kur muhafazalı mevduatın getirisinin düşük kalmasına niye oluyor. Evvelki devirlerde yatırımcısını şad eden KKM tercihi de son periyotta kurdaki baskı niçiniyle yatırımcısına düşük mevduat faizi kazandıracak. Öte yandan BDDK’nın ve Merkez Bankası’nın aldığı makroihtiyati tedbirler tahvil faizlerinde sert düşüşe niye oldu. Bankaların menkul değer tutma mecburiliği hem kredilerde birebir vakitte mevduatlarda uygulanıyor. Alınan kararların başında bankaların yabancı para mevduatın yüzde 5’ine kadar tahvil tutulması mecburiliği geliyor. Bankalar yeni yıldan itibaren TL mevduat oranı yüzde 50 ve yüzde 60’ın altında kalırsa ek 2 ve 7 puan tahvil tutma yükümlülüğü altındalar. Ayrıyeten KOBİ, esnaf, mali kesim, KİT, tarım, ihracat ve yatırım kredileri, kurumsal kredi kartları hariç kullandırılan ticari kredilerin yüzde 30’u oranında tahvil tutma kuralı bulunuyor. Temmuz-aralık içinde kelam konusu kredilerin stok fiyatının artış oranı yüzde 10’u aşarsa, aşan tutan kadar tahvil tutulması gerekiyor. Bunun yanı sıra kullandırılan ticari kredi faizi referans oranının 1,4 katını aşarsa yüzde 20, 1,8 katını aşarsa yüzde 90 tahvil tutma kaidesi da var.
5 yılda bankacılık dalının iç borçtaki hissesi yüzde 65 arttı
Hazine ve Maliye Bakanlığı bilgilerine nazaran eylül ayı itibariyle iç borç stokun yüzde 99,1’i yurtiçi yerleşiklerin elinde bulunuyor. Stokun yüzde 76’sı ise bankacılık kesiminde. Bundan 5 yıl evvel bankacılık dalının iç borç stokundaki hissesi yüzde 46,1 düzeyindeydi. 5 yılda bölümün elindeki iç borç stoku yüzde 65 artış gösterdi. Dikkat alımlı artış kamu bankalarında. Kamu bankaları neredeyse iki katı iç borç stoku bulunduruyor 5 yıl öncesine nazaran. 2017 Eylül’de kamu bankaları iç borç stokundaki elinde bulundurma oranı yüzde 17,7 iken Eylül 2022 itibariyle yüzde 37’ye çıktı. Özel bankalarda da 5 yıl evvel yüzde 17,1 olan hisse şu an yüzde 21,2 düzeyinde. Yabancı yatırımcıların ise 5 yılda iç borç stokundaki hissesi yüzde 95,6 azaldı ve yüzde 20,4’ten yüzde 0,9’a indi.
UZMANLAR NASIL YORUMLADI
ZORLAMAYLA FİNANSMAN SAĞLANIYOR
TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Özatay: esasen bütçe açığı verince Hazine’nin öbür finansman yolu yok, tahvil satacak. Bankalar da bu tahvillerin bir kısmını portföyünde tutacak bir kısmını satacaklar. Lakin ölçüler fazlaca yükseldi. Ve olağan şartlarda bu döngü bankaların kendi isteğiyle oluyor, Hazine ihaleye çıkıyor, bankalar teklif veriyorlar Hazine de ne kadar teklifi karşılamak istiyorsa karşılıyor. Fakat artık bir zorlama var. Onun haricinde faiz epey düşük ve tahvilin fiyatı artıyor sonuçta ilerde faizlerin artırıldığını düşünelim bankalar buradan ziyan yazacaklar. İşlerini zorlaştırıyor. Bu bankaların ne kadar tesirler portföy yapılarına bağlı bilemiyorum. Faiz yükseldiğinde ellerindeki tahvillerin kıymeti düşecek. Kıymetli olan başta bir yanlış karar alıyorsunuz faizi indiriyorsunuz, o evvel kuru sıçratıyor, daha sonra enflasyon sıçrıyor, kur sıçramasından ürküyorsunuz bir sürü dolu karar alıyorsunuz dövize talep olmasın diye fakat bir sürü düzenleme yapıyorsunuz yetmiyor. Akabinde kredi ve mevduata sıra geliyor. Bunların hepsi zorluyor ve öbür kırılganlıklar yaratıyor. hiç bir ülkede faizler daima düşük olmaz ki düşük ve yüksek olduğu periyotlar vardır. Bu mevcut sistem ortasında öbür sistem tasarlanırsa, ekonomiyi kapatıyor, sermaye hareketlerini yasaklıyorsunuz ve her şeyi tek merkezden denetim ederseniz olabilir. Faiz şudur, bunlara kredi açabilirsiniz olabilir bu öbür bir dünya lakin o dünyada mıyız onu da bilmiyoruz. İkisinin içindeyız. Her şey merkezden denetim edildiği periyotlar vardı, 70’lerde kredi mevduat faizlerine hudut vardı. Bu ikisinin ortasında bir yerdeyiz onun için karışıklar çıkıyor. Onu da savunanlar olabilir ancak o sistemi tasarlamak lazım bir ayağı burada başkası öbür yerde karışıyor işler.
BİLANÇOLARDA VADE VE FAİZ RİSKİ OLUŞTURUYOR
Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara: Bankalara ek olarak uzun vadeli tahvil tutma yükümlülüğünün getirilmesi bilançolarında vade ve faiz riski oluşturuyor. Bankalar bunu kredi vadelerini kısaltarak telafi etmeye çalışıyorlar. Şu an prestijiyle yönetebiliyorlar lakin ilerde faizler beklenenden epey daha yüksek düzeylere çıkarsa bankacılık kesiminin sermayesi önemli manada aşınabilir. Faiz artınca iktisat aslına bakarsan yavaşlayacak, kimi şirketler iflas edecek ve bankaların faal kalitesi bozulacak. Bunun üzerine bir de uzun vadeli devlet tahvillerinden gelecek kayıpların eklendiği bir durumda bankacılık sisteminin zorlanabileceğini söyleyebiliriz.
SEÇİM ÖNCESİNDE HARCAMA FIRTINASI GELECEK
TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Doç, Dr. Atılım Murat: Orta vadeli programdaki 2021 bütçesine bakınca muazzam bir seçim bütçesinin olduğu görülüyor ve açık konuşmak gerekirse ömrümde hiç görmediğim bir harcama fırtınası gelecek seçim öncesinde. Bir biçimde bunun finanse edilmesi gerekiyor. Son periyotta açıklanan düzenlemeler önlemlere baktığımız vakit da bu maliyetin bankacılık dalına yıkılacağı görülüyor. Bankacılık dalının şikayetleri var fakat seçime kadar bu türlü devam edecek. Ancak KKM’den gelen yükü, ancak seçim için yapılacak bütçe harcamalarının bir kısmı bankacılık kesimi tarafınca karşılanacak bu epeyce net. Yüzde 10 tahvil faiziyle risk alacağıma mevduatta yüzde 30 vereyim diyen bankalar vardı Merkez Bankası ikazıyla bir daha bunun önüne geçildi. Siyaset yapıcıların aklındakiler epeyce net anlaşılıyor seçime kadar bankalardan finanse edecekler. Bankalar da düşük faizli tahvilleri düşük faizli menkul değerleri bilançolarında taşıyarak önemli biçimde risk almış olacaklar.
HALININ ALTINA SÜPÜRMEK ÜZERE BANKALARA SÜPÜRÜLÜYOR
Fortuna Capital CEO’su Dr. Altuğ Özaslan: Menkul değer alımı bankacılık bölümünün tercihlerini kendi inisiyatifinden çıkaran ve özgür piyasa dinamiklerinin bilakis bir zorlamadır. Bu baskı ile yüksek enflasyon sebebiyle artan vergi gelirlerine karşın 2022 yılında %180 çevirme oranıyla borçlanan Hazine, tarihi yüksek enflasyon periyodunda tarihi düşük gerçek faiz ile ve ortalama fonlama vadesi yükseltilerek fonlanıyor. Bunun iktisat biliminde ismi borç monetizasyonudur. Lakin borç monetizasyonu bile genelde hür piyasa dinamikler ortasında gerçekleşirken, bu durum borç monetizasyonunu dahi 1 düzey öteye taşıyarak Türkiye’de bankacılık kesimini -65% gerçek faiz ile 5 yıl ve üzere tahvil almak zorunda bırakıyor. Bu da demek oluyor ki, KKM üzere ortodoks iktisat siyaseti araçlarının kamuya maliyeti ve seçim iktisadının maliyeti, halının altına süpürülür üzere bankacılık dalının bilançosuna gerçek süpürülüyor. Bu orta ve uzun vadede, en sağlam dalımız olan bankacılık dalı için istenmeyen riskleri doğurmaya hamile bir siyasettir. Umarım bu siyasetler sonucunda 90’lı yılların tarihinin kafiyeli olduğunu görmeyiz.
KAMU FİNANSMANI İÇİN ANGARYA SALINIYOR
Ekonomist Uğur Civelek: Mevzu şu enflasyon yüzde 80’nin üzerinde kalırken yüzde 50’nin altına düşmesi beklenmezken yüzde 10,5 referans faiz var, yüzde 20’lerden kamu finansmanını nasıl sürdürecekler? Bankalara kamu finansmanı için angarya salınıyor. Bütçe açığı yüksek ve finansman lazım ve bunu düşük faizle yapmak istiyorlar. Eki açıdan bakılmalı, bankalar tek başına bu yükü çekemez. Bankalar aracıdır. Bankalardan yüksek bütçe açığında iştirak istiyorlar. Düşük faizle seçim finansmanını karşılasınlar istiyorlar bankalardan ve bunu yapmaya zorluyorlar. Bankalar aracıdır bu finansman bir daha vatandaştan gelecek. Bankalarda risklerini azaltma konusunda adımları olduğunu görüyoruz. Yeni kredi vermek isteksizliği var, bir kadro kurumsal kredilerin geri alabilmesi için menkul değer tavsiyesi var, halka açılsın tahvil ihraç etsin bankaya olan borcu ödesin isteniyor. Bankalar büyümek istemiyor, iki ateş altında sıkışmış vaziyetteler. Bu makûs bir yol bu yolun sonu yok. BDDK, Merkez Bankası ve siyaset de o yola sürmeye çalışıyor. O yola giren bankalar çıkamaz bu gidiş kredi kalitesini çökertiyor.
Okumaya devam et...
Yüksek bütçe açığı ve yüksek enflasyon ortamında Türkiye 2023 seçim yılını karşılayacak. Hazine ve Maliye Bakanlığı hem bütçe açığını tıpkı vakitte seçim iktisadının finansmanını sağlamak için yüksek iç borçlanma gayelerini belirledi. Önümüzdeki üç ay 173.6 milyar lira iç borçlanma öngoren Hazine’nin 2023 yılı maksadı ise 918.3 milyar lira. Merkez Bankası ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) aldığı makroihtiyati tedbirler ise bankaları kredilendirme ve mevduat siyasetinde zarurî sabit getirili menkul değer alımına yönlendirirken Hazine’nin de düşük maliyetli borçlanmasını sağlıyor. Bankacılık bölümünün yüksek risk ihtarları yaptığı zarurî menkul değer alımları uzmanlara nazaran hem seçimin birebir vakitte bütçe açığının finansmanının bankacılık dalına yüklenmesi kararınu doğuracak.
Yüksek mevduat faizine uyarı
Merkez Bankası’nın TL mevduatın artırılmasına ait düzenlemede yaptığı son değişikliğin akabinde bankacılık kesiminde TL mevduat için yüzde 30’a varan faiz oranları gündeme geldi. Bankalar yüzde 10 civarı faizlerden menkul değer alımı yapmak yerine kur muhafazalı mevduat hariç TL mevduatları artırmak için faiz oranlarını yükseltti. Lakin buna da Merkez Bankası’ndan ikaz geldi. Merkez Bankası bankaların faiz artırımının yaptıkları düzenlemelerin ‘ruhuna aykırı’ olduğunu ve uygulamadan vazgeçilmesini istedi.
Öte yandan Hazine ve Maliye Bakanlığı da kasım-ocak periyodunu kapsayan üç aylık iç borçlanma stratejisini yayımladı. bu vakitte yüksek ölçüde iç borçlanma öngoren Hazine, bu ay 31.2 milyar liralık iç borç servisine karşılık 57 milyar TL’lik iç borçlanma yapılması programlandı. Aralıkta 24.2 milyar TL’lik iç borç servisine karşılık 49.4 milyar TL’lik, ocakta 46.7 milyar TL’lik iç borç servisine karşılık toplam 69.9 öngörüldü. Eylül sonundaki planda kasım için 31.2 milyar liralık iç borçlanma öngörülmüştü. Yeni planla kasım ayı artırıldığı üzere toplam üç ayda 1 liralık ödemeye karşılık yaklaşık 1.7 liralık bir borçlanma öngörülmüş oldu. Kasımda düzenlenecek 7 ihalenin birincisi 7 Kasım’da olacak.
Borçlanmada sabit getirilinin hissesi yüzde 58’e yükseldi
bir daha Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklamasına nazaran bankaları sabit getirili menkul değer alımına yönelten makroihtiyati tedbirler sonunda 2022 yılı başında yüzde 24,6 olan sabit getirili TL cinsi iç borçlanmanın ortalama maliyeti, 2022 Ekim ayına gelindiğinde yüzde 10,9’a geriledi. 2022 Ocak – Ekim periyodunda ise yüzde 17,6 düzeyinde gerçekleşti. 2019-2021 devrinde toplam iç borçlanmanın yüzde 38’i sabit getirili TL cinsi senetler ile sağlanmışken, 2022 Ocak – Ekim periyodunda sabit getirili TL cinsi senetlerin iç borçlanmadaki hissesi yüzde 58’e yükseldi.
Hazine’nin 2023 planı da 2022’deki yaşananlara ve siyasete uyumlu şekillendi. 2022 başında Hazine iç borçlanma gayesini 397.1 milyar lira olarak açıklamışken gerçekleşme kestirimi 643.7 milyar liraya yükseltildi. Yani yüzde 62,1 artırıldı.
Yukarı taraflı revizyonlar eylül itibariyle yıllık 176.6 milyar liraya yükselen bütçe açığının finanse etme uğraşlarının bir kararı olarak yorumlandı. Hazine ve Maliye Bakanlığı datalarına bakılırsa eylül ayında merkezi idare bütçe istikrarı 78.6 milyar lira açık verdi. 9 aylık bütçe açığı 45.5 milyar dolara ulaşırken eylül itibariyle yıllık bütçe açığı da 176.6 milyar TL’ye yükseldi.
Vatandaşın tasarrufu da negatif getiride 2022 bütçe açığına yönelik Hazine’nin adımları izlenirken uzmanlar 2023 bütçe maksatlarında de seçim bütçesinin izlerinin görüldüğünü vurguladı. Harcamalarda ve bütçe açığında artışın da finansmanı için de Hazine’nin iç borçlanma maksadı 918.3 milyar liraya çıktı.
Makroihtiyati tedbirler yalnızca bankacılık bölümüne yük getirmiyor. Hazine’nin düşük maliyetli borçlanmasını sağlayan düşük faiz siyaseti TL mevduatın getirisinin negatif olması kararınu doğuruyor. Merkez Bankası’nın faiz indirimleri daha sonrasında TL mevduat faizi yüzde 15,4 düzeyine gerilemiş durumda. Üç ay evvel yüzde 18 düzeylerinde olsa da mevduat faizi yüksek enflasyonla getiri bir daha negatifdeydi. Birebir biçimde kurun baskılanması da kur muhafazalı mevduatın getirisinin düşük kalmasına niye oluyor. Evvelki devirlerde yatırımcısını şad eden KKM tercihi de son periyotta kurdaki baskı niçiniyle yatırımcısına düşük mevduat faizi kazandıracak. Öte yandan BDDK’nın ve Merkez Bankası’nın aldığı makroihtiyati tedbirler tahvil faizlerinde sert düşüşe niye oldu. Bankaların menkul değer tutma mecburiliği hem kredilerde birebir vakitte mevduatlarda uygulanıyor. Alınan kararların başında bankaların yabancı para mevduatın yüzde 5’ine kadar tahvil tutulması mecburiliği geliyor. Bankalar yeni yıldan itibaren TL mevduat oranı yüzde 50 ve yüzde 60’ın altında kalırsa ek 2 ve 7 puan tahvil tutma yükümlülüğü altındalar. Ayrıyeten KOBİ, esnaf, mali kesim, KİT, tarım, ihracat ve yatırım kredileri, kurumsal kredi kartları hariç kullandırılan ticari kredilerin yüzde 30’u oranında tahvil tutma kuralı bulunuyor. Temmuz-aralık içinde kelam konusu kredilerin stok fiyatının artış oranı yüzde 10’u aşarsa, aşan tutan kadar tahvil tutulması gerekiyor. Bunun yanı sıra kullandırılan ticari kredi faizi referans oranının 1,4 katını aşarsa yüzde 20, 1,8 katını aşarsa yüzde 90 tahvil tutma kaidesi da var.
5 yılda bankacılık dalının iç borçtaki hissesi yüzde 65 arttı
Hazine ve Maliye Bakanlığı bilgilerine nazaran eylül ayı itibariyle iç borç stokun yüzde 99,1’i yurtiçi yerleşiklerin elinde bulunuyor. Stokun yüzde 76’sı ise bankacılık kesiminde. Bundan 5 yıl evvel bankacılık dalının iç borç stokundaki hissesi yüzde 46,1 düzeyindeydi. 5 yılda bölümün elindeki iç borç stoku yüzde 65 artış gösterdi. Dikkat alımlı artış kamu bankalarında. Kamu bankaları neredeyse iki katı iç borç stoku bulunduruyor 5 yıl öncesine nazaran. 2017 Eylül’de kamu bankaları iç borç stokundaki elinde bulundurma oranı yüzde 17,7 iken Eylül 2022 itibariyle yüzde 37’ye çıktı. Özel bankalarda da 5 yıl evvel yüzde 17,1 olan hisse şu an yüzde 21,2 düzeyinde. Yabancı yatırımcıların ise 5 yılda iç borç stokundaki hissesi yüzde 95,6 azaldı ve yüzde 20,4’ten yüzde 0,9’a indi.
UZMANLAR NASIL YORUMLADI
ZORLAMAYLA FİNANSMAN SAĞLANIYOR
TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Özatay: esasen bütçe açığı verince Hazine’nin öbür finansman yolu yok, tahvil satacak. Bankalar da bu tahvillerin bir kısmını portföyünde tutacak bir kısmını satacaklar. Lakin ölçüler fazlaca yükseldi. Ve olağan şartlarda bu döngü bankaların kendi isteğiyle oluyor, Hazine ihaleye çıkıyor, bankalar teklif veriyorlar Hazine de ne kadar teklifi karşılamak istiyorsa karşılıyor. Fakat artık bir zorlama var. Onun haricinde faiz epey düşük ve tahvilin fiyatı artıyor sonuçta ilerde faizlerin artırıldığını düşünelim bankalar buradan ziyan yazacaklar. İşlerini zorlaştırıyor. Bu bankaların ne kadar tesirler portföy yapılarına bağlı bilemiyorum. Faiz yükseldiğinde ellerindeki tahvillerin kıymeti düşecek. Kıymetli olan başta bir yanlış karar alıyorsunuz faizi indiriyorsunuz, o evvel kuru sıçratıyor, daha sonra enflasyon sıçrıyor, kur sıçramasından ürküyorsunuz bir sürü dolu karar alıyorsunuz dövize talep olmasın diye fakat bir sürü düzenleme yapıyorsunuz yetmiyor. Akabinde kredi ve mevduata sıra geliyor. Bunların hepsi zorluyor ve öbür kırılganlıklar yaratıyor. hiç bir ülkede faizler daima düşük olmaz ki düşük ve yüksek olduğu periyotlar vardır. Bu mevcut sistem ortasında öbür sistem tasarlanırsa, ekonomiyi kapatıyor, sermaye hareketlerini yasaklıyorsunuz ve her şeyi tek merkezden denetim ederseniz olabilir. Faiz şudur, bunlara kredi açabilirsiniz olabilir bu öbür bir dünya lakin o dünyada mıyız onu da bilmiyoruz. İkisinin içindeyız. Her şey merkezden denetim edildiği periyotlar vardı, 70’lerde kredi mevduat faizlerine hudut vardı. Bu ikisinin ortasında bir yerdeyiz onun için karışıklar çıkıyor. Onu da savunanlar olabilir ancak o sistemi tasarlamak lazım bir ayağı burada başkası öbür yerde karışıyor işler.
BİLANÇOLARDA VADE VE FAİZ RİSKİ OLUŞTURUYOR
Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara: Bankalara ek olarak uzun vadeli tahvil tutma yükümlülüğünün getirilmesi bilançolarında vade ve faiz riski oluşturuyor. Bankalar bunu kredi vadelerini kısaltarak telafi etmeye çalışıyorlar. Şu an prestijiyle yönetebiliyorlar lakin ilerde faizler beklenenden epey daha yüksek düzeylere çıkarsa bankacılık kesiminin sermayesi önemli manada aşınabilir. Faiz artınca iktisat aslına bakarsan yavaşlayacak, kimi şirketler iflas edecek ve bankaların faal kalitesi bozulacak. Bunun üzerine bir de uzun vadeli devlet tahvillerinden gelecek kayıpların eklendiği bir durumda bankacılık sisteminin zorlanabileceğini söyleyebiliriz.
SEÇİM ÖNCESİNDE HARCAMA FIRTINASI GELECEK
TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Doç, Dr. Atılım Murat: Orta vadeli programdaki 2021 bütçesine bakınca muazzam bir seçim bütçesinin olduğu görülüyor ve açık konuşmak gerekirse ömrümde hiç görmediğim bir harcama fırtınası gelecek seçim öncesinde. Bir biçimde bunun finanse edilmesi gerekiyor. Son periyotta açıklanan düzenlemeler önlemlere baktığımız vakit da bu maliyetin bankacılık dalına yıkılacağı görülüyor. Bankacılık dalının şikayetleri var fakat seçime kadar bu türlü devam edecek. Ancak KKM’den gelen yükü, ancak seçim için yapılacak bütçe harcamalarının bir kısmı bankacılık kesimi tarafınca karşılanacak bu epeyce net. Yüzde 10 tahvil faiziyle risk alacağıma mevduatta yüzde 30 vereyim diyen bankalar vardı Merkez Bankası ikazıyla bir daha bunun önüne geçildi. Siyaset yapıcıların aklındakiler epeyce net anlaşılıyor seçime kadar bankalardan finanse edecekler. Bankalar da düşük faizli tahvilleri düşük faizli menkul değerleri bilançolarında taşıyarak önemli biçimde risk almış olacaklar.
HALININ ALTINA SÜPÜRMEK ÜZERE BANKALARA SÜPÜRÜLÜYOR
Fortuna Capital CEO’su Dr. Altuğ Özaslan: Menkul değer alımı bankacılık bölümünün tercihlerini kendi inisiyatifinden çıkaran ve özgür piyasa dinamiklerinin bilakis bir zorlamadır. Bu baskı ile yüksek enflasyon sebebiyle artan vergi gelirlerine karşın 2022 yılında %180 çevirme oranıyla borçlanan Hazine, tarihi yüksek enflasyon periyodunda tarihi düşük gerçek faiz ile ve ortalama fonlama vadesi yükseltilerek fonlanıyor. Bunun iktisat biliminde ismi borç monetizasyonudur. Lakin borç monetizasyonu bile genelde hür piyasa dinamikler ortasında gerçekleşirken, bu durum borç monetizasyonunu dahi 1 düzey öteye taşıyarak Türkiye’de bankacılık kesimini -65% gerçek faiz ile 5 yıl ve üzere tahvil almak zorunda bırakıyor. Bu da demek oluyor ki, KKM üzere ortodoks iktisat siyaseti araçlarının kamuya maliyeti ve seçim iktisadının maliyeti, halının altına süpürülür üzere bankacılık dalının bilançosuna gerçek süpürülüyor. Bu orta ve uzun vadede, en sağlam dalımız olan bankacılık dalı için istenmeyen riskleri doğurmaya hamile bir siyasettir. Umarım bu siyasetler sonucunda 90’lı yılların tarihinin kafiyeli olduğunu görmeyiz.
KAMU FİNANSMANI İÇİN ANGARYA SALINIYOR
Ekonomist Uğur Civelek: Mevzu şu enflasyon yüzde 80’nin üzerinde kalırken yüzde 50’nin altına düşmesi beklenmezken yüzde 10,5 referans faiz var, yüzde 20’lerden kamu finansmanını nasıl sürdürecekler? Bankalara kamu finansmanı için angarya salınıyor. Bütçe açığı yüksek ve finansman lazım ve bunu düşük faizle yapmak istiyorlar. Eki açıdan bakılmalı, bankalar tek başına bu yükü çekemez. Bankalar aracıdır. Bankalardan yüksek bütçe açığında iştirak istiyorlar. Düşük faizle seçim finansmanını karşılasınlar istiyorlar bankalardan ve bunu yapmaya zorluyorlar. Bankalar aracıdır bu finansman bir daha vatandaştan gelecek. Bankalarda risklerini azaltma konusunda adımları olduğunu görüyoruz. Yeni kredi vermek isteksizliği var, bir kadro kurumsal kredilerin geri alabilmesi için menkul değer tavsiyesi var, halka açılsın tahvil ihraç etsin bankaya olan borcu ödesin isteniyor. Bankalar büyümek istemiyor, iki ateş altında sıkışmış vaziyetteler. Bu makûs bir yol bu yolun sonu yok. BDDK, Merkez Bankası ve siyaset de o yola sürmeye çalışıyor. O yola giren bankalar çıkamaz bu gidiş kredi kalitesini çökertiyor.
Okumaya devam et...