semaver
Active member
Sayıştay’dan DHMİ’ye üretim ihtar: Atıl kalma riski var Devlet Hava Meydanları İşletmesi’nin (DHMİ) TÜBİTAK ve HAVELSAN’ın da dayanağıyla yürüttüğü araştırma-geliştirme çalışmaları kararı üretilen hava trafik idaresi yazılımlarının seri üretimlerinin gerçekleştirilemediği ortaya çıktı. Sayıştay, üretimle dışa bağımlılığın azalacağına dikkat çekerek “Aksi takdirde ulusal prototip eserler atıl kalacak, gereksinim durumunda tekrarlanmış işgücü ve kaynak harcanmış olacak ve evvelce olduğu üzere yurtharicinden satın alınacak” tespitinde bulundu.
Türkiye’deki havalimanlarının işletilmesi ile Türk hava alanındaki hava trafiğinin denetiminden sorumlu olan DHMİ’nin 2020 yılına ilişkin Sayıştay kontrol raporunda, kurum bünyesinde hava trafik idaresi için sürdürülen araştırma-geliştirme (Ar-Ge) faaliyetleri hakkında bilgiler de yer aldı. Rapora nazaran, DHMİ’nin TÜBİTAK ile imzaladığı protokol doğrultusunda, 2010 yılında “Hava Trafik Denetim Simülatörü (atcTRsim)”, “Kontrolör Seçme Yazılımı (KONSEY)”, “Hava Aracı Takip Sistemi (HATS)”, “Kuş Radarı (KUŞRAD)” yazılımları geliştirildi. Bu dört Ar-Ge projesi, 2013 yılında tamamlandı. Ayrıyeten 2020 yılı sonuna kadar ortalarında “Çok Gayeli Radar Ekranı (ÇARE)”, “Milli Nezaret Radarı (MGR)”, “FOD Radarı (FODRAD)”, SSR Sinyal Sürece Sistemi, Havacılık Uzaktan Eğitim ve Bilgi Paylaşım Portalı’nın da bulunduğu toplam 12 Ar-Ge projesi tamamlandı. Tamamlanan projelerden atcTRsim, FODRAD ve KUŞRAD projelerinin satış ve pazarlama hakları, 2018’de yapılan teknoloji transfer mukavelesiyle HAVELSAN’a devredildi. Buna rağmen tamamlanan projelerin seri üretimi ve pazarlanmasında bir ilerleme kaydedilmedi.
“DIŞA BAĞIMLILIĞI AZALTIR”
Sayıştay raporunda, tüm bu Ar-Ge projelerinin DHMİ’nin özkaynaklarıyla yürütüldüğü, gelişmiş ülkelerin de kendi ulusal şirketleri tarafınca üretilen sistemleri desteklediği vurgulanarak “Yakın vakitte sivil havacılık nezaret alanında yaygın olarak kullanılacağı düşünülen kelam konusu sistemlerin Türkiye’de üretimi, dışa bağımlılığı azaltacak ve ülkede de sivil havacılık alanında geliştirilen yeni jenerasyon sistemlerin aktif olarak kullanılması kelam konusu olabilecektir. Yurtdışına bağımlılığı ortadan kaldırıp TÜBİTAK ve DHMİ tarafınca Ar-Ge çalışmalarıyla geliştirilen KUŞRAD ve MGR üzere radar eserleri ile özgün CWP projesindeki hava trafik denetim yazılımı eserleri üzere ulusal mamüllerin, endüstrileştirilmesi ve üretimlerinin yapılması hususlarında başlatılan çalışmaların devam etmesi gereklidir. Bu mamüllerin yurtiçi ve yurtdışı piyasalara sunulması fakat mamüllerin seri üretime geçirilmesi, satış daha sonrası bakım hizmeti sağlanması ve pazarlama faaliyetleriyle mümkün olabilecektir” denildi.
DHMİ ve TÜBİTAK’ın yürürlükteki mevzuat çerçevesinde bu Ar-Ge mamüllerinin endüstrileşmelerini sağlayamayacağı belirtilerek “Bu niçinle Ar-Ge mamüllerinin endüstrileştirilmesi gayesiyle DHMİ ve/veya TÜBİTAK tarafınca bir şirket kurulması yahut üretim lisansları ve tüzel hakların DHMİ’yi de koruyan bir mukavele ile özel bölüme devredilmesi gerekmektedir” teklifinde bulunuldu.
Türkiye’deki havalimanlarının işletilmesi ile Türk hava alanındaki hava trafiğinin denetiminden sorumlu olan DHMİ’nin 2020 yılına ilişkin Sayıştay kontrol raporunda, kurum bünyesinde hava trafik idaresi için sürdürülen araştırma-geliştirme (Ar-Ge) faaliyetleri hakkında bilgiler de yer aldı. Rapora nazaran, DHMİ’nin TÜBİTAK ile imzaladığı protokol doğrultusunda, 2010 yılında “Hava Trafik Denetim Simülatörü (atcTRsim)”, “Kontrolör Seçme Yazılımı (KONSEY)”, “Hava Aracı Takip Sistemi (HATS)”, “Kuş Radarı (KUŞRAD)” yazılımları geliştirildi. Bu dört Ar-Ge projesi, 2013 yılında tamamlandı. Ayrıyeten 2020 yılı sonuna kadar ortalarında “Çok Gayeli Radar Ekranı (ÇARE)”, “Milli Nezaret Radarı (MGR)”, “FOD Radarı (FODRAD)”, SSR Sinyal Sürece Sistemi, Havacılık Uzaktan Eğitim ve Bilgi Paylaşım Portalı’nın da bulunduğu toplam 12 Ar-Ge projesi tamamlandı. Tamamlanan projelerden atcTRsim, FODRAD ve KUŞRAD projelerinin satış ve pazarlama hakları, 2018’de yapılan teknoloji transfer mukavelesiyle HAVELSAN’a devredildi. Buna rağmen tamamlanan projelerin seri üretimi ve pazarlanmasında bir ilerleme kaydedilmedi.
“DIŞA BAĞIMLILIĞI AZALTIR”
Sayıştay raporunda, tüm bu Ar-Ge projelerinin DHMİ’nin özkaynaklarıyla yürütüldüğü, gelişmiş ülkelerin de kendi ulusal şirketleri tarafınca üretilen sistemleri desteklediği vurgulanarak “Yakın vakitte sivil havacılık nezaret alanında yaygın olarak kullanılacağı düşünülen kelam konusu sistemlerin Türkiye’de üretimi, dışa bağımlılığı azaltacak ve ülkede de sivil havacılık alanında geliştirilen yeni jenerasyon sistemlerin aktif olarak kullanılması kelam konusu olabilecektir. Yurtdışına bağımlılığı ortadan kaldırıp TÜBİTAK ve DHMİ tarafınca Ar-Ge çalışmalarıyla geliştirilen KUŞRAD ve MGR üzere radar eserleri ile özgün CWP projesindeki hava trafik denetim yazılımı eserleri üzere ulusal mamüllerin, endüstrileştirilmesi ve üretimlerinin yapılması hususlarında başlatılan çalışmaların devam etmesi gereklidir. Bu mamüllerin yurtiçi ve yurtdışı piyasalara sunulması fakat mamüllerin seri üretime geçirilmesi, satış daha sonrası bakım hizmeti sağlanması ve pazarlama faaliyetleriyle mümkün olabilecektir” denildi.
DHMİ ve TÜBİTAK’ın yürürlükteki mevzuat çerçevesinde bu Ar-Ge mamüllerinin endüstrileşmelerini sağlayamayacağı belirtilerek “Bu niçinle Ar-Ge mamüllerinin endüstrileştirilmesi gayesiyle DHMİ ve/veya TÜBİTAK tarafınca bir şirket kurulması yahut üretim lisansları ve tüzel hakların DHMİ’yi de koruyan bir mukavele ile özel bölüme devredilmesi gerekmektedir” teklifinde bulunuldu.