“Şüphenin Tarihi” isimli yeni kitabı raflarda yer alan Sadık Usta, kitabıyla ilgili merak edilen soruları cevapladı.
“Dünyayı Değiştiren Düşünürler” üzere değerli bir dizinin akabinde Kuşkunun Tarihi isimli yeni bir seriyle okuru selamladınız. “Felsefeye Giriş” isimli bu birinci cildin her iki seri için de değerli bir yeri var bildiğim kadarıyla…
İki açıdan değeri var. Birincisi, bir tarafıyla “Dünyayı Değiştiren Düşünürler” serisinin eksiğini gidererek tamamlamaktadır. “Dünyayı Değiştiren Düşünürler” serisine kapsamlı bir “Felsefeye Giriş” kısmı yazamamıştım. Zira o seriye başladığımızda maksat, tarihe istikamet veren düşünürlerin seçkin yapıtlarından kısımlar çevirip okurlara, fikir ve ideoloji tarihinden bir okuma demeti sunmaktı. Lakin ikinci ciltten itibaren formatı değiştirerek, her düşünüre bir sunuş yazmanın ve bu sunuşta hem tarihi şartlara tıpkı vakitte düşünürün hayatına ve öğretisine ait bilgiler sunmanın değeri ortaya çıkmıştı. Artık Kuşkunun Tarihi ile bu boşluğu da doldurmuş oluyoruz.
İkincisi, 5 ciltlik seride yer alan düşünürlere ait bilgiler birbirinden kopuk olmamakla bir arada bir daha de tam olarak ideoloji tarihine ait bütünlüklü bir kavrayış sunmuyordu. Yeni kitapla birlikte ideoloji tarihi ve ideolojinin insan omurundaki ehemmiyeti, bütünlüklü bir biçimde ortaya konmuş olmaktadır.
Fikir tarihindilk evvel insan ırkının evrimini anlatmayı seçmeniz, o birinci kuşku kıvılcımını, ötürüsıyla fikrin doğuş ânını işaretlemeniz hakikaten epeyce etkileyici. Kitapta bu biçimdesi bir kurguyu seçmenizin niçini neydi?
Hedefim insanlık tarihinin birkaç milyon yıllık sürecinde, ideoloji açısından iki ayak üzerine dikilmenin ne manaya geldiğini; beyin hacminin büyümeyle kuşkunun nasıl oluştuğunu; düşünmeyle bir arada inanç olgusunun niye ortaya çıktığını; ülkü varlık ya da ilah fikrinin şuurda birinci andan itibaren nasıl birbiriyle çatışan iki devrimci bilince yol açtığını; anlatmak istedim.
Etraflı okumaya vakti olmayan ve geniş araştırma imkanından mahrum okura, evrimle de ilişkilendirilmiş, bütünlüklü bir uygarlık tarihi sunmak ve ayrıyeten ideolojinin devletleşmeyle başlayan süreçte niyette nasıl sıçramaya yol açtığını göstermek istedim. Umarım bu efor olumlu karşılanır.
Kitabın insanlık tarihine değinen birinci kısmının akabinde ideolojinin var oluşunu inceliyoruz. Okurları k..itapta nasıl bir izleğin beklediğinden kelam edebilir misiniz?
İdeoloji tarihinin fazlaca tartışmalı alanları var. Bunlardan biri ideolojinin nerede ve nasıl ortaya çıktığıyla ilgili. İkincisi, ideolojinin tarifi konusunda ve bilhassa ideolojinin nasıl kavranması ve insan omurundaki fonksiyonunun ne olması geldiği konusunda sıradan bir farklı yaklaşımlar kelam konusudur.
Bu alanları açıklığa kavuşturmak için kendimce hem ideolojiye yeni bir tarif getirmek istedim ki bunu “İnsanın sonlu ve kıt bilgisiyle, cihanın sonsuz ve sınırsız bilgisine baş tutması” olarak söz ettim. bu biçimdece ideolojiyi, salt düşünsel bir aktiflik olmaktan kurtararak, onu şahsen insan hayatında uygulanması gereken değerli bir düşünsel-pratik aktiflik olarak tanımladım.
İdeolojinin bir Yunan icadı olmadığını; onun birinci kere Hint, Çin ve diğer kavimlerin filozoflarının düşünsel gayretleriyle başladığını, kelam konusu kavimlerin felsefi metinlerinden örnekler vererek deklare ettim. daha sonra bu metinleri, Yunan filozoflarının metinleriyle karşılaştırarak ideolojinin, uygarlık tarihinin başlangıcına kadar gdolayılebilecek fazlaca esaslı bir geleneğe sahip olduğunu belirttim. Yani ideoloji, İndus ve Ganj, Sarı Irmak, Nil Irmağı ve Mezopotamya’nın inci gerdanı olan Dicle ve Fırat ırmaklarının uzunluklarında başladığını örnek metinlerle ve hatta bunların içerik açısından Yunan fikrinden geri olmadığını, karşılaştırarak göstermeye çalıştım. Natürel bu geleneklerin binlerce yıl ortasında birbirini etkileyerek en sonunda bütünlüklü ve sistemli bir biçimde Yunan-Akdeniz havzasında muazzam bir düşünsel çağlayana dönüştüğünü de inkar etmeden ortaya koydum. Kuşkusuz Yunan niyeti birfazlaca açıdan yenilikler içerir ancak bu niyetin kökeninin Mısır uygarlığında bulunduğunu da şahsen Yunan filozoflarının ağzından aktardım.
daha sonra kitapta ideolojinin nasıl bir sınır izleyerek adım adım tepeye tırmandığını, yeni hususlarla çeşitlendiğini, istisnasız ömrün bütün alanına hakim olacak biçimde kapsamlı bir düşünsel aktifliğe, bir deryaya dönüştüğünü göstermeye çalıştım.
Kitabınızın anlatım lisanı epeyce yalın. İdeoloji üzere bir alanda bu sadeleşmeyi yaratmak sizin için zorlayıcı mıydı? Önsözde “halkçı felsefe” olarak isimlendirdiğiniz bir kavramdan kelam ediyorsunuz. Bu mevzuyu izah edebilir misiniz
Aslında öteden beri yazdığım her şeyi, hususun uzmanı olmayanların da anlayacağı biçimde yazmayı prensip edinmiştim. Zira uzun yıllardır başımı meşgul eden husus, geniş insan kitlelerini, bayağı insanı ve bilhassa de çalışmaktan dolayı vakit bulamayan, sonlu bir vakitte ömrünü devam ettirmeye çalışan ve derinlemesine okuma fırsatı bulamayan, lakin okumak ve aydınlanmak da isteyen okurlara nasıl faydalı olabileceğimiz konusudur.
İdeolojiyi insanlara anlatmanın, adeta teğe on eser verdiğini bildiğim için bu kitabın üslup açısından yalın, fikri açıdansa ağır olmasını istedim. Yani o denli bir kitap yazmalıyız ki beşerler fikri açıdan doygunluğa ulaşsın ancak anlamakta da zorluk çekmesin istedim. Kitapta neredeyse hiç bir yabancı tabire başvurmadım. Mecburî olduğu yerde de karşılığını verdim. Ayrıyeten kitabın sonunda, kitapta kullanmadığım ancak ideoloji kitaplarında çoğunlukla karşılaşılan tabirlerin açıklamalarını (sözlükçe) da ekledim.
bu biçimde bir metoda başvurmamın değerli niçinlerinden biri, şahsen yaşadıklarımdır. Okuduğumuzu anlamamak, hem vakit kaybıdır birebir vakitte insanın okuma ve araştırma isteğini köreltir. Bunun olması zarurî değil. İdeoloji en epeyce uzman olmayan amatör ruhlu insanlara lazım. O beşerler çaba ettikleri biçimde okuduklarını anlayamıyorlarsa, bu biçimde felsefecinin yakasına yapışmak lazım. İdeolojiyi halkçılaştırmalıyız derken de ideolojiyi en çok muhtaçlığı olanlara, yani bağnazlığa ve ezberlere teslim olmaya en açık olan insanlara sevdirmemiz ve götürmemiz lazım. bu biçimde onları ideolojiyle buluşturup hayatlarını değiştirmeye yardımcı olmamız gerekir ki ben de bunu yapmaya çalıştım.
Kitapta, isteyen her insanın ideoloji yapabileceğinden kelam etmişsiniz. Bunun nasıl gerçekleşebileceğinden bahseder misiniz?
Birfazlaca insan ve bilhassa de felsefeciler, ideolojinin anlatılarak öğrenilebileceğini ve bunun formüllerini ezberlemenin kâfi olduğunu sanır. Okullarda ideoloji derslerinde yapılan imtihan sorularına bakınca garabeti daha uygun anlayabiliriz. Bu, derin bir yanılgıdır. Biroldukça insan ideolojinin mantık bilimi ve ötürüsıyla matematik ve mantık oyunlarından ibaret olduğunu düşünür. Bu da bir yanılgıdır. İdeoloji, ideoloji yapanın şahsen kendi ömrünü sorgulayıp değiştirmesidir. İdeoloji yapanın her şeydilk evvel kendi yakasına yapışması gerekir ve “yaşamakta olduğum bu hayat bana bakılırsa mi? Çalışıyorum, meslek yapıyorum ve daima tüketiyorum pekala ya keyifli muyum? Bildiklerim gerçek mi? Duyduklarıma inanmalı mıyım?” vb. sorularla kendi ömrünü düzenlemek için kolları sıvamalıdır. İdeoloji, bizim kendi ömrümüzü sorguladığımız bir süreçtir. İdeoloji niyetimizi sistemleştirdiğimiz, fakat bununla birlikte hayatımızı düzenlediğimiz bir pratiktir. İdeoloji insanı, kendi yeteneklerinin, kendi şuurunun, kendi varlığının, kendi kimliğinin keşfedilmesini sağlayan bir düşünsel-pratik etkinliktir. İdeoloji salt tefekkür, meditasyon, düşünme aktifliği değil, önemli bir sorgudur.
Şebnem Soral Tamer
“Dünyayı Değiştiren Düşünürler” üzere değerli bir dizinin akabinde Kuşkunun Tarihi isimli yeni bir seriyle okuru selamladınız. “Felsefeye Giriş” isimli bu birinci cildin her iki seri için de değerli bir yeri var bildiğim kadarıyla…
İki açıdan değeri var. Birincisi, bir tarafıyla “Dünyayı Değiştiren Düşünürler” serisinin eksiğini gidererek tamamlamaktadır. “Dünyayı Değiştiren Düşünürler” serisine kapsamlı bir “Felsefeye Giriş” kısmı yazamamıştım. Zira o seriye başladığımızda maksat, tarihe istikamet veren düşünürlerin seçkin yapıtlarından kısımlar çevirip okurlara, fikir ve ideoloji tarihinden bir okuma demeti sunmaktı. Lakin ikinci ciltten itibaren formatı değiştirerek, her düşünüre bir sunuş yazmanın ve bu sunuşta hem tarihi şartlara tıpkı vakitte düşünürün hayatına ve öğretisine ait bilgiler sunmanın değeri ortaya çıkmıştı. Artık Kuşkunun Tarihi ile bu boşluğu da doldurmuş oluyoruz.
İkincisi, 5 ciltlik seride yer alan düşünürlere ait bilgiler birbirinden kopuk olmamakla bir arada bir daha de tam olarak ideoloji tarihine ait bütünlüklü bir kavrayış sunmuyordu. Yeni kitapla birlikte ideoloji tarihi ve ideolojinin insan omurundaki ehemmiyeti, bütünlüklü bir biçimde ortaya konmuş olmaktadır.
Fikir tarihindilk evvel insan ırkının evrimini anlatmayı seçmeniz, o birinci kuşku kıvılcımını, ötürüsıyla fikrin doğuş ânını işaretlemeniz hakikaten epeyce etkileyici. Kitapta bu biçimdesi bir kurguyu seçmenizin niçini neydi?
Hedefim insanlık tarihinin birkaç milyon yıllık sürecinde, ideoloji açısından iki ayak üzerine dikilmenin ne manaya geldiğini; beyin hacminin büyümeyle kuşkunun nasıl oluştuğunu; düşünmeyle bir arada inanç olgusunun niye ortaya çıktığını; ülkü varlık ya da ilah fikrinin şuurda birinci andan itibaren nasıl birbiriyle çatışan iki devrimci bilince yol açtığını; anlatmak istedim.
Etraflı okumaya vakti olmayan ve geniş araştırma imkanından mahrum okura, evrimle de ilişkilendirilmiş, bütünlüklü bir uygarlık tarihi sunmak ve ayrıyeten ideolojinin devletleşmeyle başlayan süreçte niyette nasıl sıçramaya yol açtığını göstermek istedim. Umarım bu efor olumlu karşılanır.
Kitabın insanlık tarihine değinen birinci kısmının akabinde ideolojinin var oluşunu inceliyoruz. Okurları k..itapta nasıl bir izleğin beklediğinden kelam edebilir misiniz?
İdeoloji tarihinin fazlaca tartışmalı alanları var. Bunlardan biri ideolojinin nerede ve nasıl ortaya çıktığıyla ilgili. İkincisi, ideolojinin tarifi konusunda ve bilhassa ideolojinin nasıl kavranması ve insan omurundaki fonksiyonunun ne olması geldiği konusunda sıradan bir farklı yaklaşımlar kelam konusudur.
Bu alanları açıklığa kavuşturmak için kendimce hem ideolojiye yeni bir tarif getirmek istedim ki bunu “İnsanın sonlu ve kıt bilgisiyle, cihanın sonsuz ve sınırsız bilgisine baş tutması” olarak söz ettim. bu biçimdece ideolojiyi, salt düşünsel bir aktiflik olmaktan kurtararak, onu şahsen insan hayatında uygulanması gereken değerli bir düşünsel-pratik aktiflik olarak tanımladım.
İdeolojinin bir Yunan icadı olmadığını; onun birinci kere Hint, Çin ve diğer kavimlerin filozoflarının düşünsel gayretleriyle başladığını, kelam konusu kavimlerin felsefi metinlerinden örnekler vererek deklare ettim. daha sonra bu metinleri, Yunan filozoflarının metinleriyle karşılaştırarak ideolojinin, uygarlık tarihinin başlangıcına kadar gdolayılebilecek fazlaca esaslı bir geleneğe sahip olduğunu belirttim. Yani ideoloji, İndus ve Ganj, Sarı Irmak, Nil Irmağı ve Mezopotamya’nın inci gerdanı olan Dicle ve Fırat ırmaklarının uzunluklarında başladığını örnek metinlerle ve hatta bunların içerik açısından Yunan fikrinden geri olmadığını, karşılaştırarak göstermeye çalıştım. Natürel bu geleneklerin binlerce yıl ortasında birbirini etkileyerek en sonunda bütünlüklü ve sistemli bir biçimde Yunan-Akdeniz havzasında muazzam bir düşünsel çağlayana dönüştüğünü de inkar etmeden ortaya koydum. Kuşkusuz Yunan niyeti birfazlaca açıdan yenilikler içerir ancak bu niyetin kökeninin Mısır uygarlığında bulunduğunu da şahsen Yunan filozoflarının ağzından aktardım.
daha sonra kitapta ideolojinin nasıl bir sınır izleyerek adım adım tepeye tırmandığını, yeni hususlarla çeşitlendiğini, istisnasız ömrün bütün alanına hakim olacak biçimde kapsamlı bir düşünsel aktifliğe, bir deryaya dönüştüğünü göstermeye çalıştım.
Kitabınızın anlatım lisanı epeyce yalın. İdeoloji üzere bir alanda bu sadeleşmeyi yaratmak sizin için zorlayıcı mıydı? Önsözde “halkçı felsefe” olarak isimlendirdiğiniz bir kavramdan kelam ediyorsunuz. Bu mevzuyu izah edebilir misiniz
Aslında öteden beri yazdığım her şeyi, hususun uzmanı olmayanların da anlayacağı biçimde yazmayı prensip edinmiştim. Zira uzun yıllardır başımı meşgul eden husus, geniş insan kitlelerini, bayağı insanı ve bilhassa de çalışmaktan dolayı vakit bulamayan, sonlu bir vakitte ömrünü devam ettirmeye çalışan ve derinlemesine okuma fırsatı bulamayan, lakin okumak ve aydınlanmak da isteyen okurlara nasıl faydalı olabileceğimiz konusudur.
İdeolojiyi insanlara anlatmanın, adeta teğe on eser verdiğini bildiğim için bu kitabın üslup açısından yalın, fikri açıdansa ağır olmasını istedim. Yani o denli bir kitap yazmalıyız ki beşerler fikri açıdan doygunluğa ulaşsın ancak anlamakta da zorluk çekmesin istedim. Kitapta neredeyse hiç bir yabancı tabire başvurmadım. Mecburî olduğu yerde de karşılığını verdim. Ayrıyeten kitabın sonunda, kitapta kullanmadığım ancak ideoloji kitaplarında çoğunlukla karşılaşılan tabirlerin açıklamalarını (sözlükçe) da ekledim.
bu biçimde bir metoda başvurmamın değerli niçinlerinden biri, şahsen yaşadıklarımdır. Okuduğumuzu anlamamak, hem vakit kaybıdır birebir vakitte insanın okuma ve araştırma isteğini köreltir. Bunun olması zarurî değil. İdeoloji en epeyce uzman olmayan amatör ruhlu insanlara lazım. O beşerler çaba ettikleri biçimde okuduklarını anlayamıyorlarsa, bu biçimde felsefecinin yakasına yapışmak lazım. İdeolojiyi halkçılaştırmalıyız derken de ideolojiyi en çok muhtaçlığı olanlara, yani bağnazlığa ve ezberlere teslim olmaya en açık olan insanlara sevdirmemiz ve götürmemiz lazım. bu biçimde onları ideolojiyle buluşturup hayatlarını değiştirmeye yardımcı olmamız gerekir ki ben de bunu yapmaya çalıştım.
Kitapta, isteyen her insanın ideoloji yapabileceğinden kelam etmişsiniz. Bunun nasıl gerçekleşebileceğinden bahseder misiniz?
Birfazlaca insan ve bilhassa de felsefeciler, ideolojinin anlatılarak öğrenilebileceğini ve bunun formüllerini ezberlemenin kâfi olduğunu sanır. Okullarda ideoloji derslerinde yapılan imtihan sorularına bakınca garabeti daha uygun anlayabiliriz. Bu, derin bir yanılgıdır. Biroldukça insan ideolojinin mantık bilimi ve ötürüsıyla matematik ve mantık oyunlarından ibaret olduğunu düşünür. Bu da bir yanılgıdır. İdeoloji, ideoloji yapanın şahsen kendi ömrünü sorgulayıp değiştirmesidir. İdeoloji yapanın her şeydilk evvel kendi yakasına yapışması gerekir ve “yaşamakta olduğum bu hayat bana bakılırsa mi? Çalışıyorum, meslek yapıyorum ve daima tüketiyorum pekala ya keyifli muyum? Bildiklerim gerçek mi? Duyduklarıma inanmalı mıyım?” vb. sorularla kendi ömrünü düzenlemek için kolları sıvamalıdır. İdeoloji, bizim kendi ömrümüzü sorguladığımız bir süreçtir. İdeoloji niyetimizi sistemleştirdiğimiz, fakat bununla birlikte hayatımızı düzenlediğimiz bir pratiktir. İdeoloji insanı, kendi yeteneklerinin, kendi şuurunun, kendi varlığının, kendi kimliğinin keşfedilmesini sağlayan bir düşünsel-pratik etkinliktir. İdeoloji salt tefekkür, meditasyon, düşünme aktifliği değil, önemli bir sorgudur.
Şebnem Soral Tamer