Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ, Talih Sohbetleri’nde dünyada olduğu üzere Türkiye’de de baş ağrıtan ‘enerji krizi’ni masaya yatırdı. Dönemsel arz kısıtlarının yaşanabildiğine işaret eden Ağaoğlu, başta doğalgaz olmak üzere güç fiyatlamalarında sunulan münasebetleri haklı bulmadığını lisana getirdi.
Çekirdek enflasyonun haricinde tutulsa da, güç ve besin meblağlarının önümüzdeki devirde her türlü enflasyon denkleminde olumsuz tesirler yaratacağını vurgulayan Hakan Güldağ, faiz indiriminin de faizin yükseltilmesinin de bu kademede enflasyonla çabaya fazlaca da fazla yardımcı olmayacağı bir periyoda girildiğini öne sürdü.
Güldağ: Güç cephesinde arz tedarikine de bağlı olarak fiyatlar yükselmeye devam ediyor. Petrolde 80 doları söylem etmiştin, Brent petrolde 83 dolarları gördük. Geçen hafta Kahramanmaraş’ta, ‘Bu yükselişte finansal aktörlerin, fonların tesiri var’ demiştin. Fonların spekülatif hareketleri motamot devam ediyor. Lakin onun ötesinde son devirde güç alımında fiziki talep de artmış görünüyor. Ve Çin başta, çeşitli ekonomilerde yaşanan güç arzındaki dengesizlikler finansal piyasaları bir daha iştahlandırıyor ve alım durumları artıyor. Yani iki taraftan bir iştah var. Putin, ‘Gerekirse ihracat rekorları kırarız, Avrupa’yı doğalgazsız bırakmayız’ deyince biraz sakinleşti piyasa. Lakin Brent petrolde hala 80 doların üzerindeyiz. Güç krizi derinleşme dinamiğini yitirmedi çabucak hemen…
Ağaoğlu: Petrolde artık de üç haneler söylem edenler var. Artık burayı ikiye ayırmamız lazım. Bir, işi petrol olanlar var. Bir de işi değilken, dalla alakası yokken, petrol üstünden finansal eser yaratanlar var. Artık bunlar beraberinde ‘fazlacaçular’ dediğimiz kümedir. bu biçimde üst hakikat bir trend başladığında ‘oldukçaçular’ “daha da gidecek” diye düşünür. Ya geç binmişlerdir trene. ‘Bu tren daha fazlaca uzağa gidecek’ diye düşünürler. Ya daha fazla getiri sağlamak gayesiyle ‘fiyatlar daha da artacak’ spekülasyonu yaparlar. Zira, daha fazlacaçuların gelmesi lazımdır ki ellerindeki malı devredebilsinler. Satıp kârlarını realize edebilsinler.
Güldağ: Şu sıralar devrederler mi?
Ağaoğlu: Zannetmiyorum. Fakat her vakit onların istedikleri de olmaz. Ayrıyeten, hiç elbet güç arzında ve bunun tedarikinde badireler var. Üretim tarafında ıstıraplar var. Koronavirüsün yaratmış olduğu işgücü kesintileri var.
Güldağ: Çarpıcı meselai İngiltere’de izliyoruz. Akaryakıt tedarik zincirindeki yaşanan aksaklıkları çözmek için askeri işçi devreye girdi.
Ağaoğlu: Zira kamyon sürücüsü açığı var. Bunun bir kısmı bir manada ‘Brexit’in laneti’… Öteki yanda, koronavirüsün yarattığı problemler var. Natürel bu biçimde sorunların olduğu yerde çeşitli münasebetler sunarak bundan faydalananlar da olacaktır. Oluyor da… Üstelik bunu yapabilmeleri için merkez bankaları fazlaca önemli bir finansal kolaylık sağlamış durumda. Piyasada para bol. Onlar da parayı bol bulunca her yere saldırıyorlar.
Güldağ: Tabir yerindeyse hakkını verdiler piyasayı alt üst ettiler. Asya’da spot piyasada doğalgaz fiyatı, 180 dolarlık petrol fiyatına karşılık gelir biçimde süreç görüyor. Huruç harekatı sürüyor bir nevi…
Ağaoğlu: Artık her yere saldırıyorlar derken, borsada benim epey sevdiğim özlü kelamlar vardır. Onlardan bir tanesi de şu; ‘Ya günün menüsünü yiyeceksin ya da sıranın sana gelmesini bekleyeceksin.’ Yani, ya o günün alım-satımlarıyla uğraşacaksın ya da yatırım yapacaksın. İnanacaksın, bekleyeceksin ki bir gün günün menüsüne senin pay senedin yahut enstrümanın dahil olsun.
Güldağ: Emtia piyasalarında da benzeri dengesizlikler ve spekülasyonlar var. Bedelli metaller pek gitmiyor. Endüstriyel metaller dalgalı. Pamuk, kahve üzere eserlerde ise üst hakikat tırmanış var.
Ağaoğlu: Zira kimileri bir enstrümandan çıkıp ötekine giriyor. Pahalı metallere daha sıra gelmemiş demek ki. Sen de söylemiş oldun, doğalgazdaki artış hayli daha önemli oldu. Bunun ardında ne var diye bakınca, kimi münasebetler sıralanıyor…
Güldağ: O münasebetlerden biri, dizi repliği üzere: “Kış geliyor”…
Ağaoğlu: Motamot. Tedarik zincirinde sorun var vs. Çeşit çeşit münasebetler…
Güldağ: İnandırıcı gelmiyor mu?
Ağaoğlu: Evet, doğrusu ben epey inanmıyorum. Zira bundan 3 yıl öncesine kadar dünyada hakikat düzgün büyük LNG gemileri yokken, ABD kayaç gazını yerleştireceği büyük LNG’leri daha yeni yeni yapmaya başlamışkenki durumdan ne farkımız var artık. bu biçimde dünyada nerede nasıl doğalgaz taşınıyorsa birebir biçimde taşınıyor. Dünya nüfusu son 3 senede 2,5 kat artmadı. Kış sert geçecek sorunu de abartılıyor bence. Hani Kızılderili şefi radyodan duymuş, “Bu sene sert kış geçecek” diye. Gitmiş kabilesine haber vermiş, “bol ölçüde odun toplayın” demiş. Bunu goren beyazlar, “Hımm… Kızılderililer odun topluyor, demek ki, kış sert geçecek, bu biçimde biz de odun toplayalım” demiş. Hani bu biçimde birbirini besleyen bir müddetç. Şayet bu kış yeni bir buzul çağına girmiyorsak bu münasebetleri haklı çıkaracak bir şey yok.
Güldağ: Bu mevzuda tahminen Mikdat Kadıoğlu hocamız bilgilendirir bizleri. Zira nitekim bir bilgi kirliliği var bu bahiste. Lakin ‘kış geliyor’ argümanı tuttu…
Ağaoğlu: Doğalgazda ‘kış geliyor’ argümanını kullanabilirsiniz lakin onun haricinde kullanılabilir pek bir enstrüman yok aslında. O açıdan kahır var. Ve merkez bankaları faizleri artırmaya niyetlenmeden de düzelecek üzere görünmüyor.
Güldağ: O da en az 6-9 ay ortası. O sıraya kadar güç ve besin fiyatları başımızı oldukça ağrıtacak anlaşılan. Çekirdek enflasyona geçtik diye sevinemedik. Eylülde çekirdek enflasyon, manşet enflasyondan daha süratli arttı. Bu da ‘faiz indirimi devam eder’ beklentisini değiştirebilir.
Ağaoğlu: Enflasyon beklentilerinde bir bozulma var. Ve ortada sahiden bir enflasyon var. Dediğin üzere yurtharicinden da ‘ithal’ geliyor. Arz istikametli bir durum.
Güldağ: Artık bu durumda Merkez Bankası ne yapar sorusuna gelelim. Bütün tartışmalar bir yana, faizi indirdiğimizde enflasyonla uğraşa bir katkısı olmayacağı üzere faizi yükseltmemizin de şu basamakta fazla bir katkısı olmayacağı görüşü oluştu bende. Bunun garip bir durum olduğunun farkındayım fakat burası da Türkiye…
Ağaoğlu: Bunu faizle terbiye etmeniz çok sıkıntı. Bunların hepsini anlayabiliyorum ve büyük oranda kabul ediyorum. Lakin kabul etmekte zorlandığım, bütün dünya merkez bankaları giderken Mersin’e biz gidiyoruz bilakis. Şu son gelen enflasyon verisi ile birlikte bence ekim ayındaki görüşmede tahminen faiz indiriminde ayaklarını gazdan çekecekler diye düşünüyorum. Yıl sonuna kadar 50’şer baz puanlık bir indirim bekliyorum.
Güldağ: TÜİK’in deklare ettiğı son enflasyon verisinde kömür fiyatındaki artış yüzde 34’tü. Tahminen ‘resmi’ tarafta enflasyon ‘ılımlı’ görülüyor lakin her an ipin ucu kaçabilir. esasen ‘ılımlı’ enflasyonların özelliğidir bu…
Ağaoğlu: Bu çerçevede ‘Merkez Bankası ne yapar’ sorusuna içerideki algı indirimlere devam edeceği istikametinde. aslına bakarsan o niçinle kurda aşağı taraflı manalı hiç bir hareket görmüyoruz. Merkez Bankası’nın 50-100 baz puanlık bir atağı korkarım ki kur tarafında bir daha bir üst hareket 9.20’lere kadar olacakmış üzere görünüyor.
Güldağ: O denli olursa, enflasyon için yinedan bir baskı ögesi olacak demektir. Daha son artış enflasyona yansımamışken… Biliyorsun 8.30’lara kadar gelmiştik. Hatta az altına bile indik. daha sonra bir daha süratle 8.90’ların üstüne çıktık. 9’a dayandık. O süreçte TL yüzde 8 bedel kaybetti . Tahminen de daha alacak kimse kalmadığından şu sıralar 8.90-95 civarında bir doygunluğa ulaşmış görünüyor. Biraz da kişisel yatırımcının döviz tutma davranışı kurları aşağıya çekme tarafında devreye giriyor. Kur süratle yükselince döviz bozduruyorlar. Döviz ve altın tutan yatırımcı, kurdaki yükselişleri ‘kârlarını’ realize etme fırsatı üzere görüyor. Bu da kurdaki yeni yükselişleri sınırlıyor. Kurda bir daha ani yükseliş beklenmediği sürece bu eğilim bir süre daha devam edebilir.
Ağaoğlu: Ne yaparsanız yapın kurun geçişkenlik özelliği var bir kez. Ayrıyeten aldığımız darbeler, bir değil, iki değil, üç değil. Navlundan, tedarik zincirinden, hammadde ve yarı mamul fiyatlarındaki artıştan yiyoruz. Çin’deki üretime bağımlı birfazlaca üretimimiz var. Çin fabrikaları durdurunca da darbe yiyoruz. Natürel bugüne kadar uygulanan kusurlu siyasetlerin darbesi var. Biz hem içeriden hem dışarıdan, neredeyse her taraftan dayak yiyen bir boksöre dönmüş durumdayız. Ne yazık ki bu durum kısa vadede değişecekmiş üzere durmuyor. bu biçimde da Merkez Bankası artırırsa tahminen farklı algılanır lakin faize dokunmazsa yahut indirirse hayli fazla bir şey değişmeyecek. Ve korkarım, süreksiz mi kalıcı mı tartışmasında ‘kalıcı’ taraf tartı kazanacak.
Güldağ: Bilhassa yüksek enflasyonun niçinlerini içtenlikle belirleyip üzerine gitmeden enflasyon hangi denklemde alırsak alalım, hangi çekirdeği temel enflasyon kabul edersek edelim başımızı önemli biçimde ağrıtacak. Geçim maliyetinin şiddetli biçimde arttığı bir müddetçte bunun yaratacağı badireyi ayrıyeten konuşalım. Bunu hafifçeletmek için gayretleri hiç yok saymıyorum, hiç küçümsemiyorum ancak market denetleme ve cezalandırmayı enflasyonla gayretin odağına koyarsak bu yalnızca kendimizi kandırmak olur. Ya da tribünlere oynamak…
Ağaoğlu: Tıpkı fikirdeyim. Piyasanın kendi ortasında çalışmasını engelleyecek müdahalelerle yol alamıyoruz. Zorlayıcı önlemlerle yapmak yerine kalıcı tahlillerle bu işi çözmek epeyce daha makul. Dünyadan gelen problemler var fakat bizim de yapısal olarak çözmemiz gereken külfetler var. Enflasyonla ilgili ne yazık ki bir türlü aşamadığımız temel sorunlarımız var
Güldağ: Ancak tahlilsiz de değil. Enflasyonu kalıcı halde düşürmek mutlaka uzun soluklu bir gayret. Kısa vadede mucize tahlil yok. Fakat odağımıza, haksızlık yaptığımızı bile bile marketleri değil cari açığımızı, cari fazlaya dönüştürmeyi koyarsak şimdiden rahatlamaya başlarız.
‘Yeni yıl yeni şans’ diyerek yeni bir pozisyonlama başlayabilir
Güldağ: Geçen hafta da konuştuk, bir tıp fiyat-ücret sarmalına girebilir Türkiye iktisadı. Benzeri bir tartışmaya dünyada da şahit oluyoruz. örneğin saatlik fiyatların 14-15 dolardan 20 doların üzerine çıktığı tabir edilen ABD’de de yaşınıyor bu durum.
Ağaoğlu: Elinde çekiç olan dünyayı çivi görürmüş misali ben de olaya fonlara sağlanan ücretsiz para gözüyle bakıyorum. O denli bakınca da, bu bol parayı piyasadan çekmediğiniz sürece yahut bu kadar kolay kullanımda tutmaktan vazgeçmediğiniz sürece, o para birinden çıkıp ötekine giderek bize enflasyon biçiminde yansıyacak. Gelir artışları çabucak hemen genele sirayet etmedi. ABD’deki saatlik fiyatlardaki epeyce majör bir artış değil. Buna karşılık o geliri elde edenlerin harcamak zorunda kaldıkları yerler var. Üretim maliyetleri arttıkça hizmet dalı de mecburen artırım yapıyor. Hele hele bu restoran ve cümbüş bölümü her insanın koronavirüsle biriktirdiği parayı çekmeye çalışıyor. O yüzden hizmet bölümündeki yüksek fiyatların kolay kolay geri geleceğini düşünmüyorum. Gelir buraya yakınlaşacak mı? Şimdilik buna daha vakit var üzere… O yüzden de bizim başımızı ağrıtacak olan finansal piyasalardan gelecek olan baskı Fed ve ECB nakdî genişlemeyi durdurana kadar devam edecek kaygısını taşıyorum. Yeni yıl yeni talih diyerek yeni bir pozisyonlama başlayabilir. Enflasyon tarafında negatif taraflı bir seyir gelebilir. Aksi takdirde bu para ortada kaldığı sürece her yere uğrayacak ve yaralanmaya çalışırken meblağları da yükseltecek.
Petrol kısa vadede çıkışta, uzunda düşük
Güldağ: Petrolde ileriye dönük olarak vadeli kontratlar ne söylüyor bize?
Ağaoğlu: Petrolde ardışık her aya kontrat vardır ve bu kontratları da istediğiniz vakit alıp satabiliyorsunuz. Kısa vadeli fiyatın uzun vadeli kontrat fiyatlarından daha düşük olması durumuna contango deniyor. Yani kısa vadede bir sıkışıklık var ancak bu sıkışıklık çözülecek, orta ve uzun vadede fiyatlar olağanlaşacak yahut düşecek diye düşünülür. 25 dolardan 83 dolara çıkan petrolün son bir buçuk yıldır bütün kontrat vadelerinde fiyatlar daima ileri vadedeki fiyatlardan yüksekti. İleri vadeler düşüktü. Şu demek: Aslında fiyatın epeyce çıkacağına inanmıyoruz ve düşeceğini düşünüyoruz lakin biz önlemli olalım. Kısa vadede biz kendimizi garantiye alalım lakin uzun vadede düşecek biz onu biliyoruz.
Güldağ: Uzun vadede fiyatlar bugünden düşük…
Ağaoğlu: Evet. Bu anlaşılır bir şey değil. Bunu bana ispat edecek yahut ikna edecek dünyada şu anda fazlaca az sayıda insan vardır. O yüzden kısa vadeli merkez bankalarının yaratmış oldukları mali genişlemenin tesirini ben buradan okuyorum. Yani bu biçimde bir tesir olmasa petrolcüler sabit fiyata razı olduklarında bugünkü fiyatla bir sene daha sonraki fiyatın şimdi eşit olması lazım. bu biçimde bir dünya yok! Artık kısa vadede bu oyun devam ediyor o yüzden kısa vadeyi fiyat olarak üstte tutuyorum uzun vadede petrol fiyatları düşebilir.
Pamuk fiyatı nereye?
Güldağ: Emtia piyasasında ‘beyaz altın’ olarak nitelendirilen pamuk 1 doların üzerine çıkarak 10 yılın doruğunu gördü.
Ağaoğlu: Libresi 115 senti gördü. Bu düzeyleri de üst kırarsa bende pamuğun dünyanın en değerli beyaz objesi haline geldiği hissi oluşacak. Kaldı ki, ikamesi olan bir eser.
Güldağ: 150 sente çıkabilir yorumları var..
Ağaoğlu: O denli olursa her insanın canı yanacak fakat ben daha fazla yükseleceğini düşünmüyorum. Buradaki kıymetli arz ıstırabı da navlundan kaynaklandı. Orası sakinleşiyor.
Okumaya devam et...
Çekirdek enflasyonun haricinde tutulsa da, güç ve besin meblağlarının önümüzdeki devirde her türlü enflasyon denkleminde olumsuz tesirler yaratacağını vurgulayan Hakan Güldağ, faiz indiriminin de faizin yükseltilmesinin de bu kademede enflasyonla çabaya fazlaca da fazla yardımcı olmayacağı bir periyoda girildiğini öne sürdü.
Güldağ: Güç cephesinde arz tedarikine de bağlı olarak fiyatlar yükselmeye devam ediyor. Petrolde 80 doları söylem etmiştin, Brent petrolde 83 dolarları gördük. Geçen hafta Kahramanmaraş’ta, ‘Bu yükselişte finansal aktörlerin, fonların tesiri var’ demiştin. Fonların spekülatif hareketleri motamot devam ediyor. Lakin onun ötesinde son devirde güç alımında fiziki talep de artmış görünüyor. Ve Çin başta, çeşitli ekonomilerde yaşanan güç arzındaki dengesizlikler finansal piyasaları bir daha iştahlandırıyor ve alım durumları artıyor. Yani iki taraftan bir iştah var. Putin, ‘Gerekirse ihracat rekorları kırarız, Avrupa’yı doğalgazsız bırakmayız’ deyince biraz sakinleşti piyasa. Lakin Brent petrolde hala 80 doların üzerindeyiz. Güç krizi derinleşme dinamiğini yitirmedi çabucak hemen…
Ağaoğlu: Petrolde artık de üç haneler söylem edenler var. Artık burayı ikiye ayırmamız lazım. Bir, işi petrol olanlar var. Bir de işi değilken, dalla alakası yokken, petrol üstünden finansal eser yaratanlar var. Artık bunlar beraberinde ‘fazlacaçular’ dediğimiz kümedir. bu biçimde üst hakikat bir trend başladığında ‘oldukçaçular’ “daha da gidecek” diye düşünür. Ya geç binmişlerdir trene. ‘Bu tren daha fazlaca uzağa gidecek’ diye düşünürler. Ya daha fazla getiri sağlamak gayesiyle ‘fiyatlar daha da artacak’ spekülasyonu yaparlar. Zira, daha fazlacaçuların gelmesi lazımdır ki ellerindeki malı devredebilsinler. Satıp kârlarını realize edebilsinler.
Güldağ: Şu sıralar devrederler mi?
Ağaoğlu: Zannetmiyorum. Fakat her vakit onların istedikleri de olmaz. Ayrıyeten, hiç elbet güç arzında ve bunun tedarikinde badireler var. Üretim tarafında ıstıraplar var. Koronavirüsün yaratmış olduğu işgücü kesintileri var.
Güldağ: Çarpıcı meselai İngiltere’de izliyoruz. Akaryakıt tedarik zincirindeki yaşanan aksaklıkları çözmek için askeri işçi devreye girdi.
Ağaoğlu: Zira kamyon sürücüsü açığı var. Bunun bir kısmı bir manada ‘Brexit’in laneti’… Öteki yanda, koronavirüsün yarattığı problemler var. Natürel bu biçimde sorunların olduğu yerde çeşitli münasebetler sunarak bundan faydalananlar da olacaktır. Oluyor da… Üstelik bunu yapabilmeleri için merkez bankaları fazlaca önemli bir finansal kolaylık sağlamış durumda. Piyasada para bol. Onlar da parayı bol bulunca her yere saldırıyorlar.
Güldağ: Tabir yerindeyse hakkını verdiler piyasayı alt üst ettiler. Asya’da spot piyasada doğalgaz fiyatı, 180 dolarlık petrol fiyatına karşılık gelir biçimde süreç görüyor. Huruç harekatı sürüyor bir nevi…
Ağaoğlu: Artık her yere saldırıyorlar derken, borsada benim epey sevdiğim özlü kelamlar vardır. Onlardan bir tanesi de şu; ‘Ya günün menüsünü yiyeceksin ya da sıranın sana gelmesini bekleyeceksin.’ Yani, ya o günün alım-satımlarıyla uğraşacaksın ya da yatırım yapacaksın. İnanacaksın, bekleyeceksin ki bir gün günün menüsüne senin pay senedin yahut enstrümanın dahil olsun.
Güldağ: Emtia piyasalarında da benzeri dengesizlikler ve spekülasyonlar var. Bedelli metaller pek gitmiyor. Endüstriyel metaller dalgalı. Pamuk, kahve üzere eserlerde ise üst hakikat tırmanış var.
Ağaoğlu: Zira kimileri bir enstrümandan çıkıp ötekine giriyor. Pahalı metallere daha sıra gelmemiş demek ki. Sen de söylemiş oldun, doğalgazdaki artış hayli daha önemli oldu. Bunun ardında ne var diye bakınca, kimi münasebetler sıralanıyor…
Güldağ: O münasebetlerden biri, dizi repliği üzere: “Kış geliyor”…
Ağaoğlu: Motamot. Tedarik zincirinde sorun var vs. Çeşit çeşit münasebetler…
Güldağ: İnandırıcı gelmiyor mu?
Ağaoğlu: Evet, doğrusu ben epey inanmıyorum. Zira bundan 3 yıl öncesine kadar dünyada hakikat düzgün büyük LNG gemileri yokken, ABD kayaç gazını yerleştireceği büyük LNG’leri daha yeni yeni yapmaya başlamışkenki durumdan ne farkımız var artık. bu biçimde dünyada nerede nasıl doğalgaz taşınıyorsa birebir biçimde taşınıyor. Dünya nüfusu son 3 senede 2,5 kat artmadı. Kış sert geçecek sorunu de abartılıyor bence. Hani Kızılderili şefi radyodan duymuş, “Bu sene sert kış geçecek” diye. Gitmiş kabilesine haber vermiş, “bol ölçüde odun toplayın” demiş. Bunu goren beyazlar, “Hımm… Kızılderililer odun topluyor, demek ki, kış sert geçecek, bu biçimde biz de odun toplayalım” demiş. Hani bu biçimde birbirini besleyen bir müddetç. Şayet bu kış yeni bir buzul çağına girmiyorsak bu münasebetleri haklı çıkaracak bir şey yok.
Güldağ: Bu mevzuda tahminen Mikdat Kadıoğlu hocamız bilgilendirir bizleri. Zira nitekim bir bilgi kirliliği var bu bahiste. Lakin ‘kış geliyor’ argümanı tuttu…
Ağaoğlu: Doğalgazda ‘kış geliyor’ argümanını kullanabilirsiniz lakin onun haricinde kullanılabilir pek bir enstrüman yok aslında. O açıdan kahır var. Ve merkez bankaları faizleri artırmaya niyetlenmeden de düzelecek üzere görünmüyor.
Güldağ: O da en az 6-9 ay ortası. O sıraya kadar güç ve besin fiyatları başımızı oldukça ağrıtacak anlaşılan. Çekirdek enflasyona geçtik diye sevinemedik. Eylülde çekirdek enflasyon, manşet enflasyondan daha süratli arttı. Bu da ‘faiz indirimi devam eder’ beklentisini değiştirebilir.
Ağaoğlu: Enflasyon beklentilerinde bir bozulma var. Ve ortada sahiden bir enflasyon var. Dediğin üzere yurtharicinden da ‘ithal’ geliyor. Arz istikametli bir durum.
Güldağ: Artık bu durumda Merkez Bankası ne yapar sorusuna gelelim. Bütün tartışmalar bir yana, faizi indirdiğimizde enflasyonla uğraşa bir katkısı olmayacağı üzere faizi yükseltmemizin de şu basamakta fazla bir katkısı olmayacağı görüşü oluştu bende. Bunun garip bir durum olduğunun farkındayım fakat burası da Türkiye…
Ağaoğlu: Bunu faizle terbiye etmeniz çok sıkıntı. Bunların hepsini anlayabiliyorum ve büyük oranda kabul ediyorum. Lakin kabul etmekte zorlandığım, bütün dünya merkez bankaları giderken Mersin’e biz gidiyoruz bilakis. Şu son gelen enflasyon verisi ile birlikte bence ekim ayındaki görüşmede tahminen faiz indiriminde ayaklarını gazdan çekecekler diye düşünüyorum. Yıl sonuna kadar 50’şer baz puanlık bir indirim bekliyorum.
Güldağ: TÜİK’in deklare ettiğı son enflasyon verisinde kömür fiyatındaki artış yüzde 34’tü. Tahminen ‘resmi’ tarafta enflasyon ‘ılımlı’ görülüyor lakin her an ipin ucu kaçabilir. esasen ‘ılımlı’ enflasyonların özelliğidir bu…
Ağaoğlu: Bu çerçevede ‘Merkez Bankası ne yapar’ sorusuna içerideki algı indirimlere devam edeceği istikametinde. aslına bakarsan o niçinle kurda aşağı taraflı manalı hiç bir hareket görmüyoruz. Merkez Bankası’nın 50-100 baz puanlık bir atağı korkarım ki kur tarafında bir daha bir üst hareket 9.20’lere kadar olacakmış üzere görünüyor.
Güldağ: O denli olursa, enflasyon için yinedan bir baskı ögesi olacak demektir. Daha son artış enflasyona yansımamışken… Biliyorsun 8.30’lara kadar gelmiştik. Hatta az altına bile indik. daha sonra bir daha süratle 8.90’ların üstüne çıktık. 9’a dayandık. O süreçte TL yüzde 8 bedel kaybetti . Tahminen de daha alacak kimse kalmadığından şu sıralar 8.90-95 civarında bir doygunluğa ulaşmış görünüyor. Biraz da kişisel yatırımcının döviz tutma davranışı kurları aşağıya çekme tarafında devreye giriyor. Kur süratle yükselince döviz bozduruyorlar. Döviz ve altın tutan yatırımcı, kurdaki yükselişleri ‘kârlarını’ realize etme fırsatı üzere görüyor. Bu da kurdaki yeni yükselişleri sınırlıyor. Kurda bir daha ani yükseliş beklenmediği sürece bu eğilim bir süre daha devam edebilir.
Ağaoğlu: Ne yaparsanız yapın kurun geçişkenlik özelliği var bir kez. Ayrıyeten aldığımız darbeler, bir değil, iki değil, üç değil. Navlundan, tedarik zincirinden, hammadde ve yarı mamul fiyatlarındaki artıştan yiyoruz. Çin’deki üretime bağımlı birfazlaca üretimimiz var. Çin fabrikaları durdurunca da darbe yiyoruz. Natürel bugüne kadar uygulanan kusurlu siyasetlerin darbesi var. Biz hem içeriden hem dışarıdan, neredeyse her taraftan dayak yiyen bir boksöre dönmüş durumdayız. Ne yazık ki bu durum kısa vadede değişecekmiş üzere durmuyor. bu biçimde da Merkez Bankası artırırsa tahminen farklı algılanır lakin faize dokunmazsa yahut indirirse hayli fazla bir şey değişmeyecek. Ve korkarım, süreksiz mi kalıcı mı tartışmasında ‘kalıcı’ taraf tartı kazanacak.
Güldağ: Bilhassa yüksek enflasyonun niçinlerini içtenlikle belirleyip üzerine gitmeden enflasyon hangi denklemde alırsak alalım, hangi çekirdeği temel enflasyon kabul edersek edelim başımızı önemli biçimde ağrıtacak. Geçim maliyetinin şiddetli biçimde arttığı bir müddetçte bunun yaratacağı badireyi ayrıyeten konuşalım. Bunu hafifçeletmek için gayretleri hiç yok saymıyorum, hiç küçümsemiyorum ancak market denetleme ve cezalandırmayı enflasyonla gayretin odağına koyarsak bu yalnızca kendimizi kandırmak olur. Ya da tribünlere oynamak…
Ağaoğlu: Tıpkı fikirdeyim. Piyasanın kendi ortasında çalışmasını engelleyecek müdahalelerle yol alamıyoruz. Zorlayıcı önlemlerle yapmak yerine kalıcı tahlillerle bu işi çözmek epeyce daha makul. Dünyadan gelen problemler var fakat bizim de yapısal olarak çözmemiz gereken külfetler var. Enflasyonla ilgili ne yazık ki bir türlü aşamadığımız temel sorunlarımız var
Güldağ: Ancak tahlilsiz de değil. Enflasyonu kalıcı halde düşürmek mutlaka uzun soluklu bir gayret. Kısa vadede mucize tahlil yok. Fakat odağımıza, haksızlık yaptığımızı bile bile marketleri değil cari açığımızı, cari fazlaya dönüştürmeyi koyarsak şimdiden rahatlamaya başlarız.
‘Yeni yıl yeni şans’ diyerek yeni bir pozisyonlama başlayabilir
Güldağ: Geçen hafta da konuştuk, bir tıp fiyat-ücret sarmalına girebilir Türkiye iktisadı. Benzeri bir tartışmaya dünyada da şahit oluyoruz. örneğin saatlik fiyatların 14-15 dolardan 20 doların üzerine çıktığı tabir edilen ABD’de de yaşınıyor bu durum.
Ağaoğlu: Elinde çekiç olan dünyayı çivi görürmüş misali ben de olaya fonlara sağlanan ücretsiz para gözüyle bakıyorum. O denli bakınca da, bu bol parayı piyasadan çekmediğiniz sürece yahut bu kadar kolay kullanımda tutmaktan vazgeçmediğiniz sürece, o para birinden çıkıp ötekine giderek bize enflasyon biçiminde yansıyacak. Gelir artışları çabucak hemen genele sirayet etmedi. ABD’deki saatlik fiyatlardaki epeyce majör bir artış değil. Buna karşılık o geliri elde edenlerin harcamak zorunda kaldıkları yerler var. Üretim maliyetleri arttıkça hizmet dalı de mecburen artırım yapıyor. Hele hele bu restoran ve cümbüş bölümü her insanın koronavirüsle biriktirdiği parayı çekmeye çalışıyor. O yüzden hizmet bölümündeki yüksek fiyatların kolay kolay geri geleceğini düşünmüyorum. Gelir buraya yakınlaşacak mı? Şimdilik buna daha vakit var üzere… O yüzden de bizim başımızı ağrıtacak olan finansal piyasalardan gelecek olan baskı Fed ve ECB nakdî genişlemeyi durdurana kadar devam edecek kaygısını taşıyorum. Yeni yıl yeni talih diyerek yeni bir pozisyonlama başlayabilir. Enflasyon tarafında negatif taraflı bir seyir gelebilir. Aksi takdirde bu para ortada kaldığı sürece her yere uğrayacak ve yaralanmaya çalışırken meblağları da yükseltecek.
Petrol kısa vadede çıkışta, uzunda düşük
Güldağ: Petrolde ileriye dönük olarak vadeli kontratlar ne söylüyor bize?
Ağaoğlu: Petrolde ardışık her aya kontrat vardır ve bu kontratları da istediğiniz vakit alıp satabiliyorsunuz. Kısa vadeli fiyatın uzun vadeli kontrat fiyatlarından daha düşük olması durumuna contango deniyor. Yani kısa vadede bir sıkışıklık var ancak bu sıkışıklık çözülecek, orta ve uzun vadede fiyatlar olağanlaşacak yahut düşecek diye düşünülür. 25 dolardan 83 dolara çıkan petrolün son bir buçuk yıldır bütün kontrat vadelerinde fiyatlar daima ileri vadedeki fiyatlardan yüksekti. İleri vadeler düşüktü. Şu demek: Aslında fiyatın epeyce çıkacağına inanmıyoruz ve düşeceğini düşünüyoruz lakin biz önlemli olalım. Kısa vadede biz kendimizi garantiye alalım lakin uzun vadede düşecek biz onu biliyoruz.
Güldağ: Uzun vadede fiyatlar bugünden düşük…
Ağaoğlu: Evet. Bu anlaşılır bir şey değil. Bunu bana ispat edecek yahut ikna edecek dünyada şu anda fazlaca az sayıda insan vardır. O yüzden kısa vadeli merkez bankalarının yaratmış oldukları mali genişlemenin tesirini ben buradan okuyorum. Yani bu biçimde bir tesir olmasa petrolcüler sabit fiyata razı olduklarında bugünkü fiyatla bir sene daha sonraki fiyatın şimdi eşit olması lazım. bu biçimde bir dünya yok! Artık kısa vadede bu oyun devam ediyor o yüzden kısa vadeyi fiyat olarak üstte tutuyorum uzun vadede petrol fiyatları düşebilir.
Pamuk fiyatı nereye?
Güldağ: Emtia piyasasında ‘beyaz altın’ olarak nitelendirilen pamuk 1 doların üzerine çıkarak 10 yılın doruğunu gördü.
Ağaoğlu: Libresi 115 senti gördü. Bu düzeyleri de üst kırarsa bende pamuğun dünyanın en değerli beyaz objesi haline geldiği hissi oluşacak. Kaldı ki, ikamesi olan bir eser.
Güldağ: 150 sente çıkabilir yorumları var..
Ağaoğlu: O denli olursa her insanın canı yanacak fakat ben daha fazla yükseleceğini düşünmüyorum. Buradaki kıymetli arz ıstırabı da navlundan kaynaklandı. Orası sakinleşiyor.
Okumaya devam et...