Maruf BUZCUGİL, Hüseyin GÖKÇE / ANKARA
Ankara Sanayi Odası(ASO) Lideri Nurettin Özdebir, dünya ve Türkiye iktisadında yaşanan bütün belirsizliklere karşın sanayicide risk iştahının sürdüğünü söylemiş oldu. Kıymetsiz TL’nin ihracata etkisinin marjinal düzeyde olduğunu belirten Özdebir, buna karşılık ithalatın daha hayli etkilendiğini bildirdi. Nurettin Özdebir, seçim daha sonrası yeni bir ekonomik programa muhtaçlık olmadığına dikkat çekerek, mevcut programın sürdürülmesi gerektiğini aktardı Nurettin Özdebir, Ankara Temsilciliğimizin yeni ofisini ziyaret ederek, iktisada ait değerlendirmelerini paylaştı.
Mevcut kur düzeyini Türkiye iktisadı ve ihracatçı açısından kıymetlendirebilir misiniz?
Buna yanıt vermedilk evvel biraz daha geriye gitmemiz lazım. 2013 yılında bu biçimdeki ABD büyükelçisi, gerek İngiltere Büyükelçisiyle yaşadığımız olaylar var, onun akabinde Seyahat olayları oldu. Seyahat olayları aslında Türkiye’nin önemli bir kırılmasıydı. Akabinde 15 Temmuz dahil Türkiye’nin risk algısında hayli önemli erozyon oldu. aslına bakarsanız bu Seyahat olaylarından daha sonra başlayan yabancı sermaye çıkışının devam edeceği belirliydi. Bu bizi iki türlü etkiliyor. Biz devamlı cari açık veren bir ülkeyiz. Diğerlerinin tasarruflarına her vakit gereksinimimiz var. aslına bakarsanız kıt olan dövizimizden daha fazlasını harcıyoruz.
Döviz gelirini bir biçimde artırmak gerekiyor. Bugün milletlerarası regülasyonlardan dolayı gümrük vergisi koyamıyoruz. TL kıymetini artırarak döviz cinsinden tüketimi kısıtlamak bunun alternatif yollardan birisi. esasen 100 liralık ihracatın 70 lirası ithalata dayalı. Bu manada bedelsiz TL’nin ihracata etkisinin marjinal olduğu kanaatindeyim fakat ithalata etkisinin epeyce daha güçlü olduğunu düşünüyorum.
Bunun aksisini 2010 senelerında yaşadık. Çok bedelli TL ile bu kurlarla rekabet edemiyoruz şikayeti geliyordu. Bir sürü endüstrici ithalatçı olmaya başladı.
Yedek kesim yahut yarı mamul gönderdikleri firmalardan mamul olarak alıp satmaya başlamışlar. Artık bunun aksisi yaşanmaya başladı. Yatırım iştahının hala devam etmesinin sebebinin bu olduğu kanaatindeyim. Ankara’da şu anda bitme basamağına gelmiş 100’ün üzerinde fabrika var. Akyurt’ta, Kazan’da ASO 2, Anadolu, Başşehir OSB’de bir sürü yatırım var. Dolaştığımız her bölgede yatırı yeri bulamamaktan dolayı badirelerini iletiyorlar, mevcut yatırımın genişletme gereksiniminden bahsediyorlar. Yani herkeste bütün belirsizliklere karşın yatırım iştahı var.
“POLİTİKA YATIRIM VE İHRACATI DESTEKLİYOR LAKİN KREDİDE DARALMA VAR”
Buna yönelik yürütülen siyasetleri nasıl değerlendiriyorsunuz?
İhracatımızın yüzde 98’i sanayi mamüllerinden oluşuyor. Bunun bedelini siyasilerde daha yeterli anlamış durumdalar. Şu anda yürütülen siyasetler, yatırımı desteklemek, işsizlik oranını düşürmek, ihracatı artırmak tarafında. Lakin, Mayıs’ta başlayan bir kredi daralması var. Bunun da talimatla yapıldığını düşünüyorum. Merkez Bankası sübvansiyonlu kredilerden kullananlar var, MB onları oyalıyor, bankalar da 2 ay muslukları kapatın diyorlar yukardan. Her şeye karşın yıl sonunda yüzde 5’in üzerinde büyüme yaşanır diye öngörüyorum. Seçimden daha sonra da bu ekonomik programın devam etmesi gerektiğini düşünüyorum.
ASO Lideri olarak Türkiye iktisadını özetlemek gerekirse nasıl özetlersiniz?
Bana bakılırsa Türkiye iktisadının özeti ‘para var ise iş var, para yoksa herkes yatıyor’. Ben kendi fabrikamda yatırım malı üretiyorum. Bir orta satış tarafında bocalama vardı, bu ay yeniden canlanmaya başladı. Varsayım ediyorum, en makus ihtimalle Kasım’ın ortalarından itibaren yeniden kredi muslukları açılacaktır.
Merkez Bankası’nın uygulaması, yani kredilerde faizin yükselmesi halinde Hazine kağıdı alma mecburiyeti, faizin makul bir oranın altına düşmesi durumunda kağıt yükümlülüğünün azalması uygulamasıyla birlikte faiz yüzde 18-21 içinde gidip geliyor. Ortalama faiz yüzde 19.5 seviyesinde.
“ASGARİ FİYATTAKİ ARTIŞIN TESİRİ 3 GÜN SÜRDÜ”
Yapılması gerekenler var. örneğin 2023 sonuna kadar enflasyon muhasebesi yasaklandı. Benim enflasyonum yüzde 150’nin üzerinde, kimi şeyleri peşinen kabul etmek lazım. Fakat tüketici tarafına da bakmak lazım. Yani aylık geliri yüksek olan birisi için yüzde 83 enflasyonun tesiri ile taban fiyatla geçinmeye çalışan birisinin enflasyondan etkilenme oranları tıpkı değil. Taban fiyatlı enflasyonu fazlaca daha fazla hissediyor.
Gölcük zelzelesi oldu, denize ne kadar doldurulmuş yer var ise bunların hepsini tabiat geri aldı. O kısmı battı, iktisat de tıpkı biçimde. Taban fiyattaki artışın 3 gün yararı oldu. Beklentiler hayli sık değişiyor. Fiyatlara artırım yapıldı, şayet o maliyetleri yansıtabiliyorsam ürettiğim eserde yansıtmaya çalışıyorum, yansıtmaya çalışırken de maliyetlerim artacak, mal aldığım insanların da maliyeti artacak. Yani beşerler 1 ay daha sonra yerine koyup koyamayacağım muhakkak değil deyip, yerine mal koyma maliyetini düşünüyor.
Yüksek enflasyon ortamı fiyatlama davranışlarını nasıl etkiliyor?
İnsanlar hala fiyatlamayla ilgili sorun yaşıyorlar. Artık pandemi periyodunda tedarik zincirinin kırılma beklentisiyle birlikte, fiyatlar artmaya başladı. Bizim fabrikamızda imalatta kullandığımız çipler var. Olağanda 10 dolara aldığımız çipleri 80 dolara kadar aldık. Yani üretimimiz durmasın diye yüzde 800 maliyete katlandık.
Bunun sakıncalarını yaşayanlar da oldu. Yani tedarik zinciri kırıldığında beşerler bir daha eser bulamayacakları telaşıyla gereksinimlerinden epey daha fazla hammadde stoklamaya başladılar. Lakin bu sefer de emtia fiyatı geri gelmeye başladı. Ayrıyeten stoktaki mallarda kur farkı kaynaklı fiktif gelirler de çıktı ortaya. İnsanların mal ölçüsü değişmedi fakat kur artışı kaynaklı fiktif kâr oluştu. Az evvel söylemiş olduğim üzere emtia fiyatı kaynaklı bu defa stok kıymetleri düşmeye başladı. Bu koşullar altında kimileri da büyük hacimli işlerde karar vermekte zorlandılar. Bu bir nevi kumar oynamak üzere bir şey.
Yanı sıra evvelden dolar 1.20 liraya kadar gerilediğinde kimi işler yapılamaz hale gelmişti. Elbiseler öteki ülkelerde diktiriliyordu, herkes otomobilini değiştirdi. Artık ise tam karşıtı yaşanıyor. İthal eserler kıymetlendi, Türkiye’nin verimliliğine göre artık iç piyasada rekabet edebilir hale geldik.
“Yatırımlarını Türkiye’ye kaydırmak isteyenler bize bilgi almaya geliyor”
Geçenlerde Litvanya’dan bir heyet geldi bize. Avrupa İşletmeler Ağı kapsamında geldiler. Litvanya’daki birtakım yatırımlarını Türkiye’ye kaydırmayı planlıyorlar. Bunlardan bir tanesi de sünger yatırımı. Türkiye sünger konusunda önemli sorunlar çekti, hammaddede büsbütün dışa bağımlı olduğumuz bir durum. Bir tane mouse yapan bir firma var. Çin’de ürettiriyormuş, 3 kuruş değerli olsun Türkiye’de üretelim deyip yatırımı kaydırmaya çalışıyorlar. Güç fiyatındaki artıştan dolayı üretim yapamaz hale geldiklerini söylemiş olduler. Yatırım şartlarıyla ilgili sanayicilerle görüştüler.
ASO Lideri Nurettin Özdebir, DÜNYA Ankara Temsilciliği’ne gerçekleştirdiği ziyarette, ekonomik gündeme ait değerlendirmelerde bulundu.
Buna benzeri şeyler önümüzdeki devirde de olacak. Yani Avrupa’nın en büyük cam üreticisi üretimi durdurdu. Bu üretimi durdurdu diye cam kırılmayacak mı? Yahut bitme evresine gelmiş bir yatırım tamamlanmayacak mı? O kapattıysa öteki bir fabrika bu eseri verecek. Yani Çinlilerde kriz ve fırsat tıpkı söz. Kimileri ziyan edecek, kimileri yükselecek. Küresel olarak baktığımızda Türkiye iktisadının hayli fazla ziyan nazaranceğini varsayım etmiyorum. Bu gelişmelerden kârlı çıkan tek ülke var o da ABD. Değerli kaya gazını satabilir hale geldi. Lakin dünyada o kadar gazı taşıyacak gemi ve gazlaştıracak tesis yok, sıvılaştıracak tesis yok.
Türkiye teknolojik olarak belirli bir eğişi aştık, mühendislerimiz özgüveni kazandı. Evvelden biz yapamayız derlerdi.
“KKM ile şapkadan tavşan çıkardılar”
Aslında Merkez Bankası’nın faizi indirmesi, bizim lehimize, bizim şikayet etmememiz lazım. Kurun yükselmesi istenilen bir şey lakin onu da bu Kur Muhafazalı Mevduat ile baskıladılar, stabilize ettiler. Türkiye’nin toplam borcu 450 milyar dolar, Hazine’nin borcu 180 milyar dolar. 1 liralık kur artışı 180 milyar lira Hazine’ye yük geliyor. Artık o yük daha düşük. Şayet Aralık’taki şok devam etseydi dolar şu an 26 liraydı. Hangisi daha değerli? Gerçek manada şapkadan tavşan çıkardılar. Şu anda geçen Aralık’taki fiyat civarındayız. ABD’de enflasyon 9, faiz 3.25, Almanya’da yüzde 10 civarında, İngiltere’de enflasyon 11 civarında. Faiz ise 3’te biri oranında. Yani onlarda da faizle enflasyon içinde büyük fark var. Roubini Merkez Bankalarının agresif faiz artışına gitmemesi konusunda uyarıyor, gelişmekte olan ülkelerin önemli manada düşünceye gireceklerini öngörüyor. Dünyanın eksiksiz stagflasyona gireceğini söylüyor. Bu ortada hoş bir şey de var. Gazprom’la muahedeye yakın olunduğu söyleniyor. Bu muahede değerli bir şey. Aylık ödemeler istikrarına önemli manada katkı sağlayacaktır.
Okumaya devam et...
Ankara Sanayi Odası(ASO) Lideri Nurettin Özdebir, dünya ve Türkiye iktisadında yaşanan bütün belirsizliklere karşın sanayicide risk iştahının sürdüğünü söylemiş oldu. Kıymetsiz TL’nin ihracata etkisinin marjinal düzeyde olduğunu belirten Özdebir, buna karşılık ithalatın daha hayli etkilendiğini bildirdi. Nurettin Özdebir, seçim daha sonrası yeni bir ekonomik programa muhtaçlık olmadığına dikkat çekerek, mevcut programın sürdürülmesi gerektiğini aktardı Nurettin Özdebir, Ankara Temsilciliğimizin yeni ofisini ziyaret ederek, iktisada ait değerlendirmelerini paylaştı.
Mevcut kur düzeyini Türkiye iktisadı ve ihracatçı açısından kıymetlendirebilir misiniz?
Buna yanıt vermedilk evvel biraz daha geriye gitmemiz lazım. 2013 yılında bu biçimdeki ABD büyükelçisi, gerek İngiltere Büyükelçisiyle yaşadığımız olaylar var, onun akabinde Seyahat olayları oldu. Seyahat olayları aslında Türkiye’nin önemli bir kırılmasıydı. Akabinde 15 Temmuz dahil Türkiye’nin risk algısında hayli önemli erozyon oldu. aslına bakarsanız bu Seyahat olaylarından daha sonra başlayan yabancı sermaye çıkışının devam edeceği belirliydi. Bu bizi iki türlü etkiliyor. Biz devamlı cari açık veren bir ülkeyiz. Diğerlerinin tasarruflarına her vakit gereksinimimiz var. aslına bakarsanız kıt olan dövizimizden daha fazlasını harcıyoruz.
Döviz gelirini bir biçimde artırmak gerekiyor. Bugün milletlerarası regülasyonlardan dolayı gümrük vergisi koyamıyoruz. TL kıymetini artırarak döviz cinsinden tüketimi kısıtlamak bunun alternatif yollardan birisi. esasen 100 liralık ihracatın 70 lirası ithalata dayalı. Bu manada bedelsiz TL’nin ihracata etkisinin marjinal olduğu kanaatindeyim fakat ithalata etkisinin epeyce daha güçlü olduğunu düşünüyorum.
Bunun aksisini 2010 senelerında yaşadık. Çok bedelli TL ile bu kurlarla rekabet edemiyoruz şikayeti geliyordu. Bir sürü endüstrici ithalatçı olmaya başladı.
Yedek kesim yahut yarı mamul gönderdikleri firmalardan mamul olarak alıp satmaya başlamışlar. Artık bunun aksisi yaşanmaya başladı. Yatırım iştahının hala devam etmesinin sebebinin bu olduğu kanaatindeyim. Ankara’da şu anda bitme basamağına gelmiş 100’ün üzerinde fabrika var. Akyurt’ta, Kazan’da ASO 2, Anadolu, Başşehir OSB’de bir sürü yatırım var. Dolaştığımız her bölgede yatırı yeri bulamamaktan dolayı badirelerini iletiyorlar, mevcut yatırımın genişletme gereksiniminden bahsediyorlar. Yani herkeste bütün belirsizliklere karşın yatırım iştahı var.
“POLİTİKA YATIRIM VE İHRACATI DESTEKLİYOR LAKİN KREDİDE DARALMA VAR”
Buna yönelik yürütülen siyasetleri nasıl değerlendiriyorsunuz?
İhracatımızın yüzde 98’i sanayi mamüllerinden oluşuyor. Bunun bedelini siyasilerde daha yeterli anlamış durumdalar. Şu anda yürütülen siyasetler, yatırımı desteklemek, işsizlik oranını düşürmek, ihracatı artırmak tarafında. Lakin, Mayıs’ta başlayan bir kredi daralması var. Bunun da talimatla yapıldığını düşünüyorum. Merkez Bankası sübvansiyonlu kredilerden kullananlar var, MB onları oyalıyor, bankalar da 2 ay muslukları kapatın diyorlar yukardan. Her şeye karşın yıl sonunda yüzde 5’in üzerinde büyüme yaşanır diye öngörüyorum. Seçimden daha sonra da bu ekonomik programın devam etmesi gerektiğini düşünüyorum.
ASO Lideri olarak Türkiye iktisadını özetlemek gerekirse nasıl özetlersiniz?
Bana bakılırsa Türkiye iktisadının özeti ‘para var ise iş var, para yoksa herkes yatıyor’. Ben kendi fabrikamda yatırım malı üretiyorum. Bir orta satış tarafında bocalama vardı, bu ay yeniden canlanmaya başladı. Varsayım ediyorum, en makus ihtimalle Kasım’ın ortalarından itibaren yeniden kredi muslukları açılacaktır.
Merkez Bankası’nın uygulaması, yani kredilerde faizin yükselmesi halinde Hazine kağıdı alma mecburiyeti, faizin makul bir oranın altına düşmesi durumunda kağıt yükümlülüğünün azalması uygulamasıyla birlikte faiz yüzde 18-21 içinde gidip geliyor. Ortalama faiz yüzde 19.5 seviyesinde.
“ASGARİ FİYATTAKİ ARTIŞIN TESİRİ 3 GÜN SÜRDÜ”
Yapılması gerekenler var. örneğin 2023 sonuna kadar enflasyon muhasebesi yasaklandı. Benim enflasyonum yüzde 150’nin üzerinde, kimi şeyleri peşinen kabul etmek lazım. Fakat tüketici tarafına da bakmak lazım. Yani aylık geliri yüksek olan birisi için yüzde 83 enflasyonun tesiri ile taban fiyatla geçinmeye çalışan birisinin enflasyondan etkilenme oranları tıpkı değil. Taban fiyatlı enflasyonu fazlaca daha fazla hissediyor.
Gölcük zelzelesi oldu, denize ne kadar doldurulmuş yer var ise bunların hepsini tabiat geri aldı. O kısmı battı, iktisat de tıpkı biçimde. Taban fiyattaki artışın 3 gün yararı oldu. Beklentiler hayli sık değişiyor. Fiyatlara artırım yapıldı, şayet o maliyetleri yansıtabiliyorsam ürettiğim eserde yansıtmaya çalışıyorum, yansıtmaya çalışırken de maliyetlerim artacak, mal aldığım insanların da maliyeti artacak. Yani beşerler 1 ay daha sonra yerine koyup koyamayacağım muhakkak değil deyip, yerine mal koyma maliyetini düşünüyor.
Yüksek enflasyon ortamı fiyatlama davranışlarını nasıl etkiliyor?
İnsanlar hala fiyatlamayla ilgili sorun yaşıyorlar. Artık pandemi periyodunda tedarik zincirinin kırılma beklentisiyle birlikte, fiyatlar artmaya başladı. Bizim fabrikamızda imalatta kullandığımız çipler var. Olağanda 10 dolara aldığımız çipleri 80 dolara kadar aldık. Yani üretimimiz durmasın diye yüzde 800 maliyete katlandık.
Bunun sakıncalarını yaşayanlar da oldu. Yani tedarik zinciri kırıldığında beşerler bir daha eser bulamayacakları telaşıyla gereksinimlerinden epey daha fazla hammadde stoklamaya başladılar. Lakin bu sefer de emtia fiyatı geri gelmeye başladı. Ayrıyeten stoktaki mallarda kur farkı kaynaklı fiktif gelirler de çıktı ortaya. İnsanların mal ölçüsü değişmedi fakat kur artışı kaynaklı fiktif kâr oluştu. Az evvel söylemiş olduğim üzere emtia fiyatı kaynaklı bu defa stok kıymetleri düşmeye başladı. Bu koşullar altında kimileri da büyük hacimli işlerde karar vermekte zorlandılar. Bu bir nevi kumar oynamak üzere bir şey.
Yanı sıra evvelden dolar 1.20 liraya kadar gerilediğinde kimi işler yapılamaz hale gelmişti. Elbiseler öteki ülkelerde diktiriliyordu, herkes otomobilini değiştirdi. Artık ise tam karşıtı yaşanıyor. İthal eserler kıymetlendi, Türkiye’nin verimliliğine göre artık iç piyasada rekabet edebilir hale geldik.
“Yatırımlarını Türkiye’ye kaydırmak isteyenler bize bilgi almaya geliyor”
Geçenlerde Litvanya’dan bir heyet geldi bize. Avrupa İşletmeler Ağı kapsamında geldiler. Litvanya’daki birtakım yatırımlarını Türkiye’ye kaydırmayı planlıyorlar. Bunlardan bir tanesi de sünger yatırımı. Türkiye sünger konusunda önemli sorunlar çekti, hammaddede büsbütün dışa bağımlı olduğumuz bir durum. Bir tane mouse yapan bir firma var. Çin’de ürettiriyormuş, 3 kuruş değerli olsun Türkiye’de üretelim deyip yatırımı kaydırmaya çalışıyorlar. Güç fiyatındaki artıştan dolayı üretim yapamaz hale geldiklerini söylemiş olduler. Yatırım şartlarıyla ilgili sanayicilerle görüştüler.
ASO Lideri Nurettin Özdebir, DÜNYA Ankara Temsilciliği’ne gerçekleştirdiği ziyarette, ekonomik gündeme ait değerlendirmelerde bulundu.
Buna benzeri şeyler önümüzdeki devirde de olacak. Yani Avrupa’nın en büyük cam üreticisi üretimi durdurdu. Bu üretimi durdurdu diye cam kırılmayacak mı? Yahut bitme evresine gelmiş bir yatırım tamamlanmayacak mı? O kapattıysa öteki bir fabrika bu eseri verecek. Yani Çinlilerde kriz ve fırsat tıpkı söz. Kimileri ziyan edecek, kimileri yükselecek. Küresel olarak baktığımızda Türkiye iktisadının hayli fazla ziyan nazaranceğini varsayım etmiyorum. Bu gelişmelerden kârlı çıkan tek ülke var o da ABD. Değerli kaya gazını satabilir hale geldi. Lakin dünyada o kadar gazı taşıyacak gemi ve gazlaştıracak tesis yok, sıvılaştıracak tesis yok.
Türkiye teknolojik olarak belirli bir eğişi aştık, mühendislerimiz özgüveni kazandı. Evvelden biz yapamayız derlerdi.
“KKM ile şapkadan tavşan çıkardılar”
Aslında Merkez Bankası’nın faizi indirmesi, bizim lehimize, bizim şikayet etmememiz lazım. Kurun yükselmesi istenilen bir şey lakin onu da bu Kur Muhafazalı Mevduat ile baskıladılar, stabilize ettiler. Türkiye’nin toplam borcu 450 milyar dolar, Hazine’nin borcu 180 milyar dolar. 1 liralık kur artışı 180 milyar lira Hazine’ye yük geliyor. Artık o yük daha düşük. Şayet Aralık’taki şok devam etseydi dolar şu an 26 liraydı. Hangisi daha değerli? Gerçek manada şapkadan tavşan çıkardılar. Şu anda geçen Aralık’taki fiyat civarındayız. ABD’de enflasyon 9, faiz 3.25, Almanya’da yüzde 10 civarında, İngiltere’de enflasyon 11 civarında. Faiz ise 3’te biri oranında. Yani onlarda da faizle enflasyon içinde büyük fark var. Roubini Merkez Bankalarının agresif faiz artışına gitmemesi konusunda uyarıyor, gelişmekte olan ülkelerin önemli manada düşünceye gireceklerini öngörüyor. Dünyanın eksiksiz stagflasyona gireceğini söylüyor. Bu ortada hoş bir şey de var. Gazprom’la muahedeye yakın olunduğu söyleniyor. Bu muahede değerli bir şey. Aylık ödemeler istikrarına önemli manada katkı sağlayacaktır.
Okumaya devam et...