Antalya’nın Kaş ilçesine bağlı Bezirgân köyü, yakın vakit öncesine kadar özgün kırsal dokusuyla ve tarihi ahşap tahıl ambarlarıyla örnek köy yerleşimi olarak anılıyordu. Yayla ile kıyı içinde yer alan bir polye ovanın kıyısında kurulan Bezirgân, yüzlerce yıllık üretim geleneğinin sürdüğü bir köy iken son senelerda bölgede artan kontrolsüz ve kaçak yapılaşmadan hissesini aldı. Bezirgân’ın verimli tarım alanları birer birer lüks villalara, betonarme yapılara bırakıyor. Denetimsizlik ve mahallî yönetimin göz yumması kaçak yapılaşmayı körüklerken tatil emelli inşa edilen villaların haftalık kira fiyatlarının 6 bin ila 15 bin TL içinde değişen fiyatları bulması, kimi villaların ise 30 bin TL’yi bulan fiyatlara kiralanması yüksek beton rantının önüne gelişmesini zorlaştırıyor. Yaklaşık 40 yeni inşaatın yapıldığı kaydedilen Bezirgân’da konuştuğumuz köylülerden biri, şu sözlerle durumu özetliyor: “Buğday ve arpa üretilen tarlalarda, üzüm, elma yetiştirilen bahçelerde villalar yapıldı. Kimi köy ortasından kimi de köy haricinden beşerler yapıyor bu villaları. Kalkan’daki acenteler ya da internet üzerinden pazarlanıyor. Buraya tatile gelenlerin çoğunluğu Türk vatandaşları. Daha epey İslamlar mahallesindeki üzere yüksek duvarlı, dışarıdan yalıtılmış villalar var. Ağır olarak ‘muhafazakâr’ aileler geliyor. Fakat gelenlerin köye fazlaca fazla bir katkısı olmuyor. Köy kahvesinde bir çay bile içmiyorlar. Lüks araçlarıyla gelip, kimselerle konuşmadan, kimseye karışmadan villalarda tatilini yapıp gidiyorlar.”
BİNLERCE YILLIK ÜRETİM MERKEZİ BETON MEZARLIĞI OLMAK ÜZERE
Antalya’nın değerli turizm merkezlerinden biri olan Kaş ilçesine bağlı Bezirgân köyü, Kalkan’ın sırtlarında bulunan bir polye ovanın kıyısında kurulmuş. Antik çağdan bu yana yerleşimlerin olduğu bilinen Bezirgân ve etrafı, bölgedeki klasik ziraî üretimin ve toplumsal hayatın yakın vakit içindera kadar sürdüğü yerleşimlerden biri. Bezirgân’da Roma periyodunda inşa edildiği bilinen su kanalı, kış aylarında verimli ovada biriken suyun tahliye edilmesi için kullanılmış. Yüzlerce yıllık geçmişin ilerini taşıyan ahşap tahıl ambarları, Bezirgân’ın üretim kültürüne ve yayla-sahil içinde sürüp gelen hayatının hikayesini sükunet içinde geleceğe aktarıyor.
YAYLA-SAHİL ORTASINDA KALKAN İSKELESİNDEN EVVELKİ SON DURAK
Bölgedeki karayolu ağı inşa edilmedilk evvel Elmalı Ovası ve öbür yayla köylerindeki ziraî ve hayvansal üretimin yanında çeşitli orman mamüllerinin Kalkan’ın küçük iskelesinden dış dünyaya ulaştırıldığı senelerda Bezirgân bir cins istasyon fonksiyonu görmüş. Yayla ile kıyı içinde mal taşıyan kervanlar, geceyi Farsça’da tüccar manasına gelen ve Kalkan iskelesine varmadan evvelki son durak olan Bezirgân’da geçirdikten daha sonra yola devam edermiş.
LİKYA YOLUNUN BİR KISMI BEZİRGÂN’DAN GEÇİYOR
Bölge bugün kervanların olmasa da yürüyüşçüler için hala ilgi cazip bir rota olma fonksiyonunu sürdürüyor. Fethiye’den Antalya’ya uzanan ülkenin işaretli birinci kültür rotası olan Likya Yolu’nun bir kısmı da Bezirgân’dan geçiyor. Kalkan sırtlarından Sarnıçbaşı’na uzanan Likya Yolu, buradan Akdeniz’in maviliklerine bakan makilik ve zeytinlik yamaçlardan geçerek Bezirgân’a ulaşıyor.
KLÂSİK KIRSAL MİMARİ YERİNİ BETONARMEYE BIRAKIYOR
Son birkaç yılda Kalkan sırtlarındaki plansız ve denetimsiz yapılaşmanın içinde adeta kaybolan Likya Yolu’ndan Bezirgân’a ulaştığınızda rota üstündeki ahşap tahıl ambarlarını geçer geçmez karşınıza verimli ovada daha evvel görülmeyen betonarme binalar çıkmaya başlıyor. Karstik moloz taşlar, ahşap ile inşa edilmiş, klasik kırsal mimari örneği eski Bezirgân meskenleri birer birer yazgısına terk edilirken yerine yüksek duvarlı avluların çevrelediği lüks villaların yapıldığı dikkat çekiyor. Kimisi tamamlanıp hizmete girmiş, kimisi de inşaat halinde olan onlarca villa ova boyunca Bezirgân’dan İkizce tarafına gerçek uzanıyor.
KIYILARDAKİ VİLLA RANTI DAĞ KÖYLERİNE ÇIKIYOR
Kaş ve Kalkan bölgesinde son senelerda artan kaçak yapılaşma ve yüksek bedellere kiraya verilen villa furyasının kıyılardan taşarak dağ köylerine gerçek uzandığının göstergelerinden birine tanıklık ediyoruz Bezirgân’da. Birtakım bahçelerde inşaat yapmak için yığılmış taşlar, çimento torbaları ve öbür gereçler göze çarpıyor. Bezirgân’da neler olup bittiğini öğrenmek için köylülerden biriyle konuşuyoruz. Birçok köylü gidişattan rahatsız olsa da inşaat rantı fazlaca büyük olduğu için reaksiyonların maksadı olmaktan çekiniyor. Direkt görüşlerini lisana getirenler de var. İsminin açıklanmasını istemeyen Bezirgânlı bir köylü, cetlerinin kendilerine doğal haliyle bıraktığı köyün dokusunun bozulmasından duyduğu rahatsızlığı lisana getiriyor.
PLANSIZ KAÇAK YAPILAŞMANIN KISKACINDAKİ KÖY
Edindiğimiz bilgilere nazaran Bezirgân köyünü de kapsayan yerleşimlerde planlı ve ilgili mevzuata uygun bir yapılaşma olabilmesi için Antalya Büyükşehir Belediyesi’nce yürütülen Köy Tasarım Rehberi çalışması devam ediyor. Kaş Belediyesi’nin de ilçedeki 23 köy için Köy Yerleşik Alanı çalışmalarının sürdüğü kaydediliyor. Lakin inşaat rantının suratı, planlamadan epeyce daha fazla. Kurumların kontrol ve yaptırımlarda yetersiz kalması bu kuralsız ve kaçak yapılaşmayı hızlandırmış. Bezirgân’da yaklaşık 40 yeni inşaat yapıldığı belirtiliyor. Bir o kadarı da inşa kademesinde olan binaların birçok villa.
BUĞDAY TARLALARI, ÜZÜM VE ELMA YETİŞEN BAHÇELER VİLLA DOLDU
Köylülerden edindiğimiz bilgilere nazaran köyde inşa edilen villalar haftalık 6 ila 15 bin TL içinde fiyatlarla kiralanıyor. Lakin kimi lüks villaların haftalık 30 bin TL’yi bulan bedellerle kiralandığı belirtiliyor. Bezirgân’daki bu yeni inşaat furyası hakkında konuştuğumuz köylülerden biri, yaşananları şu biçimde özetledi: “Buğday ve arpa üretilen tarlalarda, üzüm, elma yetiştirilen bahçelerde villalar yapıldı. Kimi köy ortasından kimi de köy haricinden beşerler yapıyor bu villaları. Kalkan’daki acenteler ya da internet üzerinden pazarlanıyor. Buraya tatile gelenlerin birçok Türk vatandaşları. Daha epeyce İslamlar mahallesindeki üzere yüksek duvarlı, dışarıdan yalıtılmış villalar var. Ağır olarak ‘muhafazakâr’ aileler geliyor. Lakin gelenlerin köye hayli fazla bir katkısı olmuyor. Köy kahvesinde bir çay bile içmiyorlar. Lüks araçlarıyla gelip, kimselerle konuşmadan, kimseye karışmadan villalarda tatilini yapıp gidiyorlar.”
‘BURADA HERŞEY AKIŞINA BIRAKILMIŞ GİBİ’
Bezirgân’da yaşayan bir öbür vatandaş ise köyde son vakit içinderda artan villa turizminin denetimsizliğine işaret ederek şunları söylüyor:
“Burada her şey akışına bırakılmış üzere. Villalarda gece geç saatlere kadar yüksek sesle gürültü yapılıyor, çöpler yüzeysel dökülüyor. Geçtiğimiz ay yangınların sürdüğü bir periyotta mangal közleri olduğu üzere ortalığa dökülmüştü. Köylülerin müdahalesi ile çıkması mümkün bir yangın önlendi. Bütün köy yanabilirdi. Ayrıyeten köyde su külfeti da başladı. Sık sık sular ve elektrikler kesiliyor. Kimi villaların havuzlarında şebeke suyu kullandığı söyleniyor. Kimileri ise artezyen kuyuları açtırıp sondaj suyu kullanıyor. Fakat yeraltı suları da artık yetersiz kalıyor.”
KAÇAK İNŞAATLAR TUTANAK TUTULDUKTAN daha sonra DEVAM EDİYOR
Bezirgân’da ortaya çıkan bu yeni durumdan halkın bir kısmı mutlu görünüyor lakin gidişatın köyün lokal dokusunu bozduğunu düşünenler de var. Denetimsizlik had safhada. Belediye vazifelilerinin gelip kaçak inşaatlar hakkında tutanak tuttuklarını lakin ondan sonrasında inşaatın devam ettiği öne sürülüyor. Geçmişte köy statüsünde iken 2012’de çıkarılan Büyükşehir Yasası ile mahalle yapılan Bezirgân, geçtiğimiz günlerde yapılan müracaat ile bir daha “kırsal mahalle” statüsüne alınmış. Lakin kırsal mimariyi ve klasik köy hayatını süratle yitiren köy, Kaş, Kalkan ve civar yerleşimlerdeki plansız ve kaçak yapılaşmadan hissesini almış durumda.
BEZİRGÂN’DAKİ DENETİMSİZ BETONLAŞMA DURDURULMALI
Bölgedeki özgün kırsal yerleşimlerden biri olan Bezirgân’daki plansız ve denetimsiz betonlaşmanın bir an evvel durdurulması ve tarım alanlarının yok edilmesinin önüne geçilmesi bekleniyor. Lakin bölgede benzeri meseleleri yaşayan tek kırsal yerleşim Bezirgân değil. Kaş’ın biroldukça kırsal mahallesi kaçak yapılaşma baskısıyla karşı karşıya. Toprak Muhafaza Kanunu, İmar Kanunu ve Büyükşehir Yasası ile ilgili başka kanunların çiğnendiğini lisana getiren vatandaşlar, Antalya Büyükşehir Belediyesi ve Kaş Belediyesi başta olmak üzere bahisle ilgili kurumların faal kontrol yapması gerektiğini kaydediyor.
Yusuf Yavuz
BİNLERCE YILLIK ÜRETİM MERKEZİ BETON MEZARLIĞI OLMAK ÜZERE
Antalya’nın değerli turizm merkezlerinden biri olan Kaş ilçesine bağlı Bezirgân köyü, Kalkan’ın sırtlarında bulunan bir polye ovanın kıyısında kurulmuş. Antik çağdan bu yana yerleşimlerin olduğu bilinen Bezirgân ve etrafı, bölgedeki klasik ziraî üretimin ve toplumsal hayatın yakın vakit içindera kadar sürdüğü yerleşimlerden biri. Bezirgân’da Roma periyodunda inşa edildiği bilinen su kanalı, kış aylarında verimli ovada biriken suyun tahliye edilmesi için kullanılmış. Yüzlerce yıllık geçmişin ilerini taşıyan ahşap tahıl ambarları, Bezirgân’ın üretim kültürüne ve yayla-sahil içinde sürüp gelen hayatının hikayesini sükunet içinde geleceğe aktarıyor.
YAYLA-SAHİL ORTASINDA KALKAN İSKELESİNDEN EVVELKİ SON DURAK
Bölgedeki karayolu ağı inşa edilmedilk evvel Elmalı Ovası ve öbür yayla köylerindeki ziraî ve hayvansal üretimin yanında çeşitli orman mamüllerinin Kalkan’ın küçük iskelesinden dış dünyaya ulaştırıldığı senelerda Bezirgân bir cins istasyon fonksiyonu görmüş. Yayla ile kıyı içinde mal taşıyan kervanlar, geceyi Farsça’da tüccar manasına gelen ve Kalkan iskelesine varmadan evvelki son durak olan Bezirgân’da geçirdikten daha sonra yola devam edermiş.
LİKYA YOLUNUN BİR KISMI BEZİRGÂN’DAN GEÇİYOR
Bölge bugün kervanların olmasa da yürüyüşçüler için hala ilgi cazip bir rota olma fonksiyonunu sürdürüyor. Fethiye’den Antalya’ya uzanan ülkenin işaretli birinci kültür rotası olan Likya Yolu’nun bir kısmı da Bezirgân’dan geçiyor. Kalkan sırtlarından Sarnıçbaşı’na uzanan Likya Yolu, buradan Akdeniz’in maviliklerine bakan makilik ve zeytinlik yamaçlardan geçerek Bezirgân’a ulaşıyor.
KLÂSİK KIRSAL MİMARİ YERİNİ BETONARMEYE BIRAKIYOR
Son birkaç yılda Kalkan sırtlarındaki plansız ve denetimsiz yapılaşmanın içinde adeta kaybolan Likya Yolu’ndan Bezirgân’a ulaştığınızda rota üstündeki ahşap tahıl ambarlarını geçer geçmez karşınıza verimli ovada daha evvel görülmeyen betonarme binalar çıkmaya başlıyor. Karstik moloz taşlar, ahşap ile inşa edilmiş, klasik kırsal mimari örneği eski Bezirgân meskenleri birer birer yazgısına terk edilirken yerine yüksek duvarlı avluların çevrelediği lüks villaların yapıldığı dikkat çekiyor. Kimisi tamamlanıp hizmete girmiş, kimisi de inşaat halinde olan onlarca villa ova boyunca Bezirgân’dan İkizce tarafına gerçek uzanıyor.
KIYILARDAKİ VİLLA RANTI DAĞ KÖYLERİNE ÇIKIYOR
Kaş ve Kalkan bölgesinde son senelerda artan kaçak yapılaşma ve yüksek bedellere kiraya verilen villa furyasının kıyılardan taşarak dağ köylerine gerçek uzandığının göstergelerinden birine tanıklık ediyoruz Bezirgân’da. Birtakım bahçelerde inşaat yapmak için yığılmış taşlar, çimento torbaları ve öbür gereçler göze çarpıyor. Bezirgân’da neler olup bittiğini öğrenmek için köylülerden biriyle konuşuyoruz. Birçok köylü gidişattan rahatsız olsa da inşaat rantı fazlaca büyük olduğu için reaksiyonların maksadı olmaktan çekiniyor. Direkt görüşlerini lisana getirenler de var. İsminin açıklanmasını istemeyen Bezirgânlı bir köylü, cetlerinin kendilerine doğal haliyle bıraktığı köyün dokusunun bozulmasından duyduğu rahatsızlığı lisana getiriyor.
PLANSIZ KAÇAK YAPILAŞMANIN KISKACINDAKİ KÖY
Edindiğimiz bilgilere nazaran Bezirgân köyünü de kapsayan yerleşimlerde planlı ve ilgili mevzuata uygun bir yapılaşma olabilmesi için Antalya Büyükşehir Belediyesi’nce yürütülen Köy Tasarım Rehberi çalışması devam ediyor. Kaş Belediyesi’nin de ilçedeki 23 köy için Köy Yerleşik Alanı çalışmalarının sürdüğü kaydediliyor. Lakin inşaat rantının suratı, planlamadan epeyce daha fazla. Kurumların kontrol ve yaptırımlarda yetersiz kalması bu kuralsız ve kaçak yapılaşmayı hızlandırmış. Bezirgân’da yaklaşık 40 yeni inşaat yapıldığı belirtiliyor. Bir o kadarı da inşa kademesinde olan binaların birçok villa.
BUĞDAY TARLALARI, ÜZÜM VE ELMA YETİŞEN BAHÇELER VİLLA DOLDU
Köylülerden edindiğimiz bilgilere nazaran köyde inşa edilen villalar haftalık 6 ila 15 bin TL içinde fiyatlarla kiralanıyor. Lakin kimi lüks villaların haftalık 30 bin TL’yi bulan bedellerle kiralandığı belirtiliyor. Bezirgân’daki bu yeni inşaat furyası hakkında konuştuğumuz köylülerden biri, yaşananları şu biçimde özetledi: “Buğday ve arpa üretilen tarlalarda, üzüm, elma yetiştirilen bahçelerde villalar yapıldı. Kimi köy ortasından kimi de köy haricinden beşerler yapıyor bu villaları. Kalkan’daki acenteler ya da internet üzerinden pazarlanıyor. Buraya tatile gelenlerin birçok Türk vatandaşları. Daha epeyce İslamlar mahallesindeki üzere yüksek duvarlı, dışarıdan yalıtılmış villalar var. Ağır olarak ‘muhafazakâr’ aileler geliyor. Lakin gelenlerin köye hayli fazla bir katkısı olmuyor. Köy kahvesinde bir çay bile içmiyorlar. Lüks araçlarıyla gelip, kimselerle konuşmadan, kimseye karışmadan villalarda tatilini yapıp gidiyorlar.”
‘BURADA HERŞEY AKIŞINA BIRAKILMIŞ GİBİ’
Bezirgân’da yaşayan bir öbür vatandaş ise köyde son vakit içinderda artan villa turizminin denetimsizliğine işaret ederek şunları söylüyor:
“Burada her şey akışına bırakılmış üzere. Villalarda gece geç saatlere kadar yüksek sesle gürültü yapılıyor, çöpler yüzeysel dökülüyor. Geçtiğimiz ay yangınların sürdüğü bir periyotta mangal közleri olduğu üzere ortalığa dökülmüştü. Köylülerin müdahalesi ile çıkması mümkün bir yangın önlendi. Bütün köy yanabilirdi. Ayrıyeten köyde su külfeti da başladı. Sık sık sular ve elektrikler kesiliyor. Kimi villaların havuzlarında şebeke suyu kullandığı söyleniyor. Kimileri ise artezyen kuyuları açtırıp sondaj suyu kullanıyor. Fakat yeraltı suları da artık yetersiz kalıyor.”
KAÇAK İNŞAATLAR TUTANAK TUTULDUKTAN daha sonra DEVAM EDİYOR
Bezirgân’da ortaya çıkan bu yeni durumdan halkın bir kısmı mutlu görünüyor lakin gidişatın köyün lokal dokusunu bozduğunu düşünenler de var. Denetimsizlik had safhada. Belediye vazifelilerinin gelip kaçak inşaatlar hakkında tutanak tuttuklarını lakin ondan sonrasında inşaatın devam ettiği öne sürülüyor. Geçmişte köy statüsünde iken 2012’de çıkarılan Büyükşehir Yasası ile mahalle yapılan Bezirgân, geçtiğimiz günlerde yapılan müracaat ile bir daha “kırsal mahalle” statüsüne alınmış. Lakin kırsal mimariyi ve klasik köy hayatını süratle yitiren köy, Kaş, Kalkan ve civar yerleşimlerdeki plansız ve kaçak yapılaşmadan hissesini almış durumda.
BEZİRGÂN’DAKİ DENETİMSİZ BETONLAŞMA DURDURULMALI
Bölgedeki özgün kırsal yerleşimlerden biri olan Bezirgân’daki plansız ve denetimsiz betonlaşmanın bir an evvel durdurulması ve tarım alanlarının yok edilmesinin önüne geçilmesi bekleniyor. Lakin bölgede benzeri meseleleri yaşayan tek kırsal yerleşim Bezirgân değil. Kaş’ın biroldukça kırsal mahallesi kaçak yapılaşma baskısıyla karşı karşıya. Toprak Muhafaza Kanunu, İmar Kanunu ve Büyükşehir Yasası ile ilgili başka kanunların çiğnendiğini lisana getiren vatandaşlar, Antalya Büyükşehir Belediyesi ve Kaş Belediyesi başta olmak üzere bahisle ilgili kurumların faal kontrol yapması gerektiğini kaydediyor.
Yusuf Yavuz