Burcu GÖKSÜZOĞLU / FİNANS SOHBETLERİ
– Gerçek kesitin şikayetlerinin akabinde Merkez Bankası’nın faiz indirimi ve aldığı birtakım tedbirler daha sonrasında tabelada ticari kredi faizleri düştü. Bu düşüş kalıcı mı yoksa bankacılık bölümünde fiyatlama davranışlarında bozulma sürüyor mu?
Bu faiz oranları bir manada belirli küme krediler için şu anda tatbik edilen bir kredi faiz oranıdır. Biraz alınan kararların getirdiği zorlamalar sonucunda oluşmuş bir faiz ortamı lakin mevcut enflasyonu düşünecek olursak, daha öncedenden şikayet edilen 50’li 60’lı sayılar bile aslında enflasyonun altında bir faiz oranı idi. Burada alışılmış en değerli kasvet girişimcinin, iş sahibinin bir türlü krediye ulaşamaması. Bu bahsetmiş olduğumiz faiz oranları yatırım, o da kabul edilen alışılmış ki yatırımlar artı ihracatla ilgili firmalara verilen… Ancak bunun haricinde firmaların da başta işletme sermayesi yahut yaptıkları ithalatın finansmanı için gerekli finansman kaynaklarına şu anda ulaşmakta kahır çekiliyor. Pekala istenilen bu muydu?
Biraz buydu. Merkez Bankası mali siyasetlerde yaratılmayan daralmayı iktisattaki bu tip aldığı kararlarla bir manada yavaşlatmaya ve daha süratli büyümenin önüne geçmeye çalışıyor. Zira düşündükleri şu, şayet epey fazla kredi olursa bu iki tarafa gidiyor. Bir kimi vakit arka niyetliler döviz alarak döviz stoklarını arttırıyorlar ya da bu ithalata yönelmek suretiyle dış ticaret başta olmak üzere ardından cari istikrarda büyük meblağlara ulaşan bir açık yaratıyor.
– Pekala Merkez Bankası faiz indiriminin öne sürülen sebebini ekonomiyi desteklemek olarak açıklamıştı…
Bunu ak-kara değil gri formunda yorumlayabilirim. Dar alanda rahatlatıcı ya da daha düşük faizle kredi kullandırma siyaseti diyebiliriz zira kredinin hudutlarını açmıyor yalnızca belirlediği alanda kullanılacak kredilere daha düşük bir faiz uygulanmasına yönelik bir siyaset. Daraltıcı değil aslına bakarsanız daralmış, pekala genişletici mi, hayır genişletmiyor. Yalnızca o dar koridorda, rahatlık sağlamaya çalışıyor. Düşük faiz siyasetiyle yatırımcı ve ihracatçıyı finanse etmeye çalışıyor ve onlara takviye vermeye çalışıyor diye yorumlayabilirim.
TL KREDİLERİN ARTIŞ SURATI ENFLASYONUN ALTINDA
– Kredi faiziyle siyaset faizi yakınsayacak iletisini da vermişti. Lakin geçen yıldan bu yana bakıldığında kredi faizlerinin siyaset faizi kadar düşmediğini görüyoruz. Siz bir yakınsama bekliyor musunuz?
Uygulanan siyasetlerle faizler biraz düşürülmeye çalışıldı fakat şayet siz kredilere munzam karşılık ayırtırsanız, şayet siz verilen her krediye bundan daha sonra karşılığında 5 yahut 10 yıl vadeli mecburî olarak tahvil almalısınız derseniz… Sonuç itibariyle bankaların bir de kredilerin bir risk katsayısı vardır, o da verdiğiniz her kredi sermayeden belirli bir oranda bir düşüm sağlar. Onların şayet katsayılarını arttırdığınız vakit sizin maliyetleriniz artar. Bir de bunun üstüne sorunlu kredi rasyosunu da koyarsanız riske nazaran fiyat ayarlaması deniyor özetlemek gerekirsesı bankacılık dalında, siyaset faizinin düşük olmasından çok bu dediğim faktörlere bakmak lazım. Bunları da Merkez Bankası’yla BDDK birlikte belirliyorlar. O yüzden onların bu belirledikleri siyaset çerçevesinde kredi faizlerinin siyaset faizine yaklaşması benim matematik bilgime nazaran epeyce mümkün gözükmüyor. Ancak öbür yollarla bunu yaklaştırabilirler mi, olabilir.
– Öteki ne üzere prosedürlerle olabilir?
Bankaların bu faizler civarında yahut muhakkak kredilerle yaratacakları istisnalarla faizleri aşağıya çekmeye çalışabilirler lakin onun haricinde doğal olarak matematiksel olarak bu dediğim niçinlerden dolayı pek mümkün değil.
– bu biçimde ticari kredilerde bundan daha sonra bir ivmelenme beklememeli miyiz?
Beklememeliyiz ancak esasen aslında son vakit içinderda bir orta artış suratından bahsedildi çok yüksek diye, artmasından değil nominal sayı olarak. Artış suratı tedirginlik yarattığı için tedbir almaya çalıştılar. Aslında baktığımız vakit bilhassa TL krediler başta olmak üzere zira bu risk kredileri epeyce kısıtlı. Yalnızca ihracat ya da belirli meblağda ihracat yapabilenler döviz kredisi kullanabiliyorlar yahut işte kestirim ediyorum yeni eklenen şeylerle teşvik dokümanlı kredilerde kullanabiliyorlar. Onun haricinde bilhassa TL kredilerin başta olmak üzere artış sayılarına, nominal sayılara bakarsak yılbaşından tarafa aslına bakarsan yüzde 32’lik bir artış var. Bu aslına bakarsan enflasyonun altında. bu biçimde olduğu vakit bu bankacılık bölümü kredilerinde bir rastgele bir büyümeden bahsedemeyiz, döviz kredileri kurdan dolayı artıyor. Kurun artışını koyarsak onlar negatifte, döviz kredileri küçülüyor demektir. Yüzde 22 artmış yılbaşından bu tarafa. Ben krediler o denli fazlaca vahim bir biçimde artıyor diye düşünmüyorum. Enflasyonun üzerinde bir artış olursa tahminen bu biçimde gerçek manada bir büyümeden, gerçek bir artıştan bahsedebiliriz. Onun altındaki bütün sayılar aslında nominal olarak bir daralmaya işaret eder.
– Pekala tüketici kredileri tarafında beklentileriniz neler?
Amerika yahut Avrupa’ya nazaran hala düşük olsa da Türkiye’de son vakit içinderda tüketici kredilerinde bir yükselme oldu. Kredi kartlarıyla birlikte tüketici kredilerini de toparlarsak uygun bir sayıya geldi. Lakin bu biraz da tüketimin 2020 ve 2021 senelerında teşvik edilmesinden kaynaklanan sayılar olarak görmek lazım. ‘2022’de aman enfl asyon geliyor. Yarın daha değerli olur, alacağımızı artık alalım’ diye öne çekilmiş bir talep olarak görmek lazım. Bence bundan daha sonra alınacak tüketici kredisi ya nakit akımı ya da düzeltmeye yöneliktir. Ya da işte diğer bir borcu, öteki bir borçla kapatmak idaresidir. O yüzden tüketici kredilerinde hayli artış bekleyemeyiz.
Kağıt üzerinde kâr üzere görünüyor
– Bankaların net karı birinci 7 ayda geçen yıla bakılırsa 5 kat arttı. Kar artışında bankaların TÜFE’ye endeksli tahvil gelirleri ve siyaset faizinden sağlanan düşük maliyetli fonlamanın tesiri büyük deniyor. Son alınan menkul değer tesis etme sonucu, karlılığı nasıl etkileyecek?
Biraz enflasyonun tesiri biraz da TÜFE, ki önümüzdeki sene TÜFE endeksli fiyatlar herbiçimde negatif müellif diye düşünüyorum. Enfl asyonun suratındaki düşüklükten dolayı ya da getiriler az olacak. Başka taraftan mecburen aldıkları sabit kuponlu faizler şu anda alınan tedbirler çerçevesinde mecburî olarak düşmüş durumda. Ancak bunu satmaya kalksanız alacak kimsenin pek olacağını zannetmiyorum. O yüzden kağıt üstünde muhasebe kuralları gereği bir kar görünüyor, birincisi bunun düzelmesi için enflasyon muhasebesine geçilmesi lazım. Fakat siyasi beklentiler sebebiyle şimdilik enflasyon muhasebesi 2023’ün sonuna kadar galiba ertelenmiş durumda. Enflasyon muhasebesine geçildiğinde yalnızca bankalar değil, şirketlerin de karlılıklarında bir düşüklük olacak. Bu da bütçedeki vergi gelirlerini azaltıcı tarafta olacağı için şu anda tercih edilmediği görüşündeyim. O niçinle bu sayılar bizleri aldatmasın, yanıltmasın. Bunların ben şu anki konjonktürde muhasebesel nitelikte olduğuna inanıyorum. Niçin? Sermayenin getirisi kıymetli. Enflasyon yüzde 80’lerde seyrederken, sermayenin getirisi yüzde 40-50’lerdeyse biz burada bir muvaffakiyetten, büyümeden, gerçek manada bir karlılıktan bahsedemeyiz. Bu şu demektir. Bankalar aslında sermaye bazında ziyan ettikleri için yarı öbür gün kredi verme kapasitelerinde bir düşüklük olacak demektir. Zira döviz bazında da baktığımız vakit evvelden 100 milyar dolar olan bir banka bugün düşmüş 50 milyar dolarlık bir bankaya, bir erimeden bahsediyoruz. O açıdan bu sayılar enflasyonla şişirilmiş şişmiş sayılar olarak görmekte yarar var. Şu an için şayet bu siyaset faizi bu türlü devam ettirilirse, bankalar daha öncedenden aldıkları yüzde 22-23’lük sabit kuponlulardan kar yazmaya devam edecekler. Fakat bundan daha sonra alacakları faizler 11’lerde 12’lerde oradan rastgele bir ilerde kar yazmaları kelam konusu olmadığı için 2023’te aslına bakarsanız epeyce ayan beyan muhakkak bankalar bu türlü bu oranlarda kar edemeyecekler. Ben 40 yıldır bankacılık bölümünün ortasındayım, bu biçimde bir periyot görmedim. Ondan evvelden var ise bilmiyorum.
Kredi kullanmasını engellememek gerekiyor
– Tüketici kredilerine bir sonlandırma gelir mi?
Ben düşünmüyorum. aslına bakarsan yeteri kadar hudutları çizildi artı halkın refahı açısından, yani nakit akımını da bu biçimde bir ortam ve düzenlemeler için kredi kullanmalarını pek engellememek gerekiyor diye düşünüyorum. O tarafa da getirilecek kısıtlamalar bilhassa ileride daha öteki dertlere yol açabilir. İşte bu biçimde tahminen gerçek manada takibe düşen sayı artabilir yahut iktisatta çarkların güzelce yavaşlaması manasına gelir. Şu anda tüketici kredileri tarafı cari dengeyi, dış ticaret açığını yahut istikrarını artıracak yahut orada negatif bir manzara yaratacak durumda değil. Asıl sorun diye düşünülen yer, ticari kredilerde idi. Bu birebir durumu hatırlar mısınız bilmem, 2010-2011 devrinde de görmüştük. bu biçimde da makroihtiyati önlemler çerçevesinde kredi artışlarına sonlar getirilmeye çalışmıştı. Sayısı da hatırlıyorum, yüzde 15’ten çok nominal olarak artmasın diye fakat o iktisadın devinimi içerisinde bu tip sınırlamaların pek yararı olmadığını gördük. Burada da bir büyüme suratında düşüklük tahminen goreceğiz. bu biçimde bu mevcut uygulamaların, kısıtlamaların tahminen tekrar gözden geçirilmesi gündeme gelecektir.
Mevduatta yıl sonu artış yüzde 60-70 olabilir
– Kur muhafazalı mevduatın performansını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ekonomideki dolarizasyonun, ismini kur muhafazalı mevduat üzere farklı bir isimle tanımlamak suretiyle, o dövizdeki olan talebi Türk Lirası dövize endeksli mevduat üzere bir tarafa park ettik. Şayet bir dünyadaki daralma sonucunda, bizim cari dengemizde güzelleşmeler kelam konusu olursa biz rezervlerimizi artırabilirsek, çok tüketimden biz biraz daha az tüketen toplum haline gelebilirsek bu biçimde bu kur muhafazalı mevduat maksadına ulaşır. Fakat şu ana kadar bu dediğim değişimleri, az evvel saydığım niçinlerden dolayı da sağlayamadığınız için kolay değil, hele bu biçimdesine kırılgan hassas bir coğrafyada ve kırılgan bir ekonominiz var ise. O yüzden gelinen nokta son derece olağan. Bunun biraz düzelmesi için Türkiye’de iktidar partisinin uyguladığı siyasetlerde revizyona gidilmesi lazım, biraz da yurt haricindeki gelişmelerin toparlanmasını beklemek gerekecek. Mevduat tarafı da birinci 7 ayda yüzde 40 artmış, yıl sonu beklentiniz nedir? En azından 60- 70 civarında olabilir zira beşerler mevduat konusunda, bizim aslına bakarsan tasarruf açığı olan bir ülke olduğumuz için yalnızca enfl asyona paralel sayılar ortaya çıkabilir. Fakat dediğim üzere hepsi enflasyonun altında kalan sayılar olacağı için aslında bir manada mevduatın da kredinin de artmadığını söyleyebiliriz bu bağlamda.
Amaç dövizi yatırım aracı olmaktan çıkarmak
– Pekala sizce ismi konulmamış bir sermaye denetimi mü uygulanıyor ve daha ne üzere tedbirler gelebilir? Ağırlaştırılabilir mi?
Sermaye denetimi diyemem, demek de istemiyorum açıkçası. Lakin gaye dövizi bir yatırım aracı olarak görmekten çıkartmak. Tahminen bu biçimde özetleyebiliriz. O yüzden daha fazla tedbir gelir mi, benim şu an için o denli çabucak aklıma bir şey gelmiyor lakin bozulmalar devam ederse yahut daha berbat bir durum tabloyla ileride karşılaşırsak. Ben pek karşılaşacağımızı da zannetmiyorum. Zira güç fiyatları geleceğe yere kadar geldi. Bizim cari istikrarımızı bozan dış ticaretteki istikrarları bozan en büyük kalem odur. Ondan daha fazla bir bozulma olacağını zannetmediğim için, dövize olan talebi kısmak için daha sert tedbirlerin geleceğine pek inanmıyorum. Tahminen sanki daha nasıl Türkiye’ye döviz getirilebilir, onu nasıl teşvik ederiz o istikamette adımlar atılabilir. Onu da vakit içerisinde goreceğiz ancak epey fazla kısıtlayıcı tedbir getirdikçe kuşkular uyanmakta, sanki işler berbata mi gidiyor tasasıyla insanlarda, yatırımcılarda farklı yollara meyil etme görülüyor. Artık aşikâr serbestileri tanımak, belirli denetimleri koymak suretiyle işi biraz daha rahat yürütebiliriz lakin epeyce daraltacağım demeye başlarsanız bu biçimde kaçış yolları yahut öbür farklı uygulamalar gelebilir yatırımcılar tarafınca. Orada da epeyce dikkatli olmak gerekiyor.
Okumaya devam et...
– Gerçek kesitin şikayetlerinin akabinde Merkez Bankası’nın faiz indirimi ve aldığı birtakım tedbirler daha sonrasında tabelada ticari kredi faizleri düştü. Bu düşüş kalıcı mı yoksa bankacılık bölümünde fiyatlama davranışlarında bozulma sürüyor mu?
Bu faiz oranları bir manada belirli küme krediler için şu anda tatbik edilen bir kredi faiz oranıdır. Biraz alınan kararların getirdiği zorlamalar sonucunda oluşmuş bir faiz ortamı lakin mevcut enflasyonu düşünecek olursak, daha öncedenden şikayet edilen 50’li 60’lı sayılar bile aslında enflasyonun altında bir faiz oranı idi. Burada alışılmış en değerli kasvet girişimcinin, iş sahibinin bir türlü krediye ulaşamaması. Bu bahsetmiş olduğumiz faiz oranları yatırım, o da kabul edilen alışılmış ki yatırımlar artı ihracatla ilgili firmalara verilen… Ancak bunun haricinde firmaların da başta işletme sermayesi yahut yaptıkları ithalatın finansmanı için gerekli finansman kaynaklarına şu anda ulaşmakta kahır çekiliyor. Pekala istenilen bu muydu?
Biraz buydu. Merkez Bankası mali siyasetlerde yaratılmayan daralmayı iktisattaki bu tip aldığı kararlarla bir manada yavaşlatmaya ve daha süratli büyümenin önüne geçmeye çalışıyor. Zira düşündükleri şu, şayet epey fazla kredi olursa bu iki tarafa gidiyor. Bir kimi vakit arka niyetliler döviz alarak döviz stoklarını arttırıyorlar ya da bu ithalata yönelmek suretiyle dış ticaret başta olmak üzere ardından cari istikrarda büyük meblağlara ulaşan bir açık yaratıyor.
– Pekala Merkez Bankası faiz indiriminin öne sürülen sebebini ekonomiyi desteklemek olarak açıklamıştı…
Bunu ak-kara değil gri formunda yorumlayabilirim. Dar alanda rahatlatıcı ya da daha düşük faizle kredi kullandırma siyaseti diyebiliriz zira kredinin hudutlarını açmıyor yalnızca belirlediği alanda kullanılacak kredilere daha düşük bir faiz uygulanmasına yönelik bir siyaset. Daraltıcı değil aslına bakarsanız daralmış, pekala genişletici mi, hayır genişletmiyor. Yalnızca o dar koridorda, rahatlık sağlamaya çalışıyor. Düşük faiz siyasetiyle yatırımcı ve ihracatçıyı finanse etmeye çalışıyor ve onlara takviye vermeye çalışıyor diye yorumlayabilirim.
TL KREDİLERİN ARTIŞ SURATI ENFLASYONUN ALTINDA
– Kredi faiziyle siyaset faizi yakınsayacak iletisini da vermişti. Lakin geçen yıldan bu yana bakıldığında kredi faizlerinin siyaset faizi kadar düşmediğini görüyoruz. Siz bir yakınsama bekliyor musunuz?
Uygulanan siyasetlerle faizler biraz düşürülmeye çalışıldı fakat şayet siz kredilere munzam karşılık ayırtırsanız, şayet siz verilen her krediye bundan daha sonra karşılığında 5 yahut 10 yıl vadeli mecburî olarak tahvil almalısınız derseniz… Sonuç itibariyle bankaların bir de kredilerin bir risk katsayısı vardır, o da verdiğiniz her kredi sermayeden belirli bir oranda bir düşüm sağlar. Onların şayet katsayılarını arttırdığınız vakit sizin maliyetleriniz artar. Bir de bunun üstüne sorunlu kredi rasyosunu da koyarsanız riske nazaran fiyat ayarlaması deniyor özetlemek gerekirsesı bankacılık dalında, siyaset faizinin düşük olmasından çok bu dediğim faktörlere bakmak lazım. Bunları da Merkez Bankası’yla BDDK birlikte belirliyorlar. O yüzden onların bu belirledikleri siyaset çerçevesinde kredi faizlerinin siyaset faizine yaklaşması benim matematik bilgime nazaran epeyce mümkün gözükmüyor. Ancak öbür yollarla bunu yaklaştırabilirler mi, olabilir.
– Öteki ne üzere prosedürlerle olabilir?
Bankaların bu faizler civarında yahut muhakkak kredilerle yaratacakları istisnalarla faizleri aşağıya çekmeye çalışabilirler lakin onun haricinde doğal olarak matematiksel olarak bu dediğim niçinlerden dolayı pek mümkün değil.
– bu biçimde ticari kredilerde bundan daha sonra bir ivmelenme beklememeli miyiz?
Beklememeliyiz ancak esasen aslında son vakit içinderda bir orta artış suratından bahsedildi çok yüksek diye, artmasından değil nominal sayı olarak. Artış suratı tedirginlik yarattığı için tedbir almaya çalıştılar. Aslında baktığımız vakit bilhassa TL krediler başta olmak üzere zira bu risk kredileri epeyce kısıtlı. Yalnızca ihracat ya da belirli meblağda ihracat yapabilenler döviz kredisi kullanabiliyorlar yahut işte kestirim ediyorum yeni eklenen şeylerle teşvik dokümanlı kredilerde kullanabiliyorlar. Onun haricinde bilhassa TL kredilerin başta olmak üzere artış sayılarına, nominal sayılara bakarsak yılbaşından tarafa aslına bakarsan yüzde 32’lik bir artış var. Bu aslına bakarsan enflasyonun altında. bu biçimde olduğu vakit bu bankacılık bölümü kredilerinde bir rastgele bir büyümeden bahsedemeyiz, döviz kredileri kurdan dolayı artıyor. Kurun artışını koyarsak onlar negatifte, döviz kredileri küçülüyor demektir. Yüzde 22 artmış yılbaşından bu tarafa. Ben krediler o denli fazlaca vahim bir biçimde artıyor diye düşünmüyorum. Enflasyonun üzerinde bir artış olursa tahminen bu biçimde gerçek manada bir büyümeden, gerçek bir artıştan bahsedebiliriz. Onun altındaki bütün sayılar aslında nominal olarak bir daralmaya işaret eder.
– Pekala tüketici kredileri tarafında beklentileriniz neler?
Amerika yahut Avrupa’ya nazaran hala düşük olsa da Türkiye’de son vakit içinderda tüketici kredilerinde bir yükselme oldu. Kredi kartlarıyla birlikte tüketici kredilerini de toparlarsak uygun bir sayıya geldi. Lakin bu biraz da tüketimin 2020 ve 2021 senelerında teşvik edilmesinden kaynaklanan sayılar olarak görmek lazım. ‘2022’de aman enfl asyon geliyor. Yarın daha değerli olur, alacağımızı artık alalım’ diye öne çekilmiş bir talep olarak görmek lazım. Bence bundan daha sonra alınacak tüketici kredisi ya nakit akımı ya da düzeltmeye yöneliktir. Ya da işte diğer bir borcu, öteki bir borçla kapatmak idaresidir. O yüzden tüketici kredilerinde hayli artış bekleyemeyiz.
Kağıt üzerinde kâr üzere görünüyor
– Bankaların net karı birinci 7 ayda geçen yıla bakılırsa 5 kat arttı. Kar artışında bankaların TÜFE’ye endeksli tahvil gelirleri ve siyaset faizinden sağlanan düşük maliyetli fonlamanın tesiri büyük deniyor. Son alınan menkul değer tesis etme sonucu, karlılığı nasıl etkileyecek?
Biraz enflasyonun tesiri biraz da TÜFE, ki önümüzdeki sene TÜFE endeksli fiyatlar herbiçimde negatif müellif diye düşünüyorum. Enfl asyonun suratındaki düşüklükten dolayı ya da getiriler az olacak. Başka taraftan mecburen aldıkları sabit kuponlu faizler şu anda alınan tedbirler çerçevesinde mecburî olarak düşmüş durumda. Ancak bunu satmaya kalksanız alacak kimsenin pek olacağını zannetmiyorum. O yüzden kağıt üstünde muhasebe kuralları gereği bir kar görünüyor, birincisi bunun düzelmesi için enflasyon muhasebesine geçilmesi lazım. Fakat siyasi beklentiler sebebiyle şimdilik enflasyon muhasebesi 2023’ün sonuna kadar galiba ertelenmiş durumda. Enflasyon muhasebesine geçildiğinde yalnızca bankalar değil, şirketlerin de karlılıklarında bir düşüklük olacak. Bu da bütçedeki vergi gelirlerini azaltıcı tarafta olacağı için şu anda tercih edilmediği görüşündeyim. O niçinle bu sayılar bizleri aldatmasın, yanıltmasın. Bunların ben şu anki konjonktürde muhasebesel nitelikte olduğuna inanıyorum. Niçin? Sermayenin getirisi kıymetli. Enflasyon yüzde 80’lerde seyrederken, sermayenin getirisi yüzde 40-50’lerdeyse biz burada bir muvaffakiyetten, büyümeden, gerçek manada bir karlılıktan bahsedemeyiz. Bu şu demektir. Bankalar aslında sermaye bazında ziyan ettikleri için yarı öbür gün kredi verme kapasitelerinde bir düşüklük olacak demektir. Zira döviz bazında da baktığımız vakit evvelden 100 milyar dolar olan bir banka bugün düşmüş 50 milyar dolarlık bir bankaya, bir erimeden bahsediyoruz. O açıdan bu sayılar enflasyonla şişirilmiş şişmiş sayılar olarak görmekte yarar var. Şu an için şayet bu siyaset faizi bu türlü devam ettirilirse, bankalar daha öncedenden aldıkları yüzde 22-23’lük sabit kuponlulardan kar yazmaya devam edecekler. Fakat bundan daha sonra alacakları faizler 11’lerde 12’lerde oradan rastgele bir ilerde kar yazmaları kelam konusu olmadığı için 2023’te aslına bakarsanız epeyce ayan beyan muhakkak bankalar bu türlü bu oranlarda kar edemeyecekler. Ben 40 yıldır bankacılık bölümünün ortasındayım, bu biçimde bir periyot görmedim. Ondan evvelden var ise bilmiyorum.
Kredi kullanmasını engellememek gerekiyor
– Tüketici kredilerine bir sonlandırma gelir mi?
Ben düşünmüyorum. aslına bakarsan yeteri kadar hudutları çizildi artı halkın refahı açısından, yani nakit akımını da bu biçimde bir ortam ve düzenlemeler için kredi kullanmalarını pek engellememek gerekiyor diye düşünüyorum. O tarafa da getirilecek kısıtlamalar bilhassa ileride daha öteki dertlere yol açabilir. İşte bu biçimde tahminen gerçek manada takibe düşen sayı artabilir yahut iktisatta çarkların güzelce yavaşlaması manasına gelir. Şu anda tüketici kredileri tarafı cari dengeyi, dış ticaret açığını yahut istikrarını artıracak yahut orada negatif bir manzara yaratacak durumda değil. Asıl sorun diye düşünülen yer, ticari kredilerde idi. Bu birebir durumu hatırlar mısınız bilmem, 2010-2011 devrinde de görmüştük. bu biçimde da makroihtiyati önlemler çerçevesinde kredi artışlarına sonlar getirilmeye çalışmıştı. Sayısı da hatırlıyorum, yüzde 15’ten çok nominal olarak artmasın diye fakat o iktisadın devinimi içerisinde bu tip sınırlamaların pek yararı olmadığını gördük. Burada da bir büyüme suratında düşüklük tahminen goreceğiz. bu biçimde bu mevcut uygulamaların, kısıtlamaların tahminen tekrar gözden geçirilmesi gündeme gelecektir.
Mevduatta yıl sonu artış yüzde 60-70 olabilir
– Kur muhafazalı mevduatın performansını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ekonomideki dolarizasyonun, ismini kur muhafazalı mevduat üzere farklı bir isimle tanımlamak suretiyle, o dövizdeki olan talebi Türk Lirası dövize endeksli mevduat üzere bir tarafa park ettik. Şayet bir dünyadaki daralma sonucunda, bizim cari dengemizde güzelleşmeler kelam konusu olursa biz rezervlerimizi artırabilirsek, çok tüketimden biz biraz daha az tüketen toplum haline gelebilirsek bu biçimde bu kur muhafazalı mevduat maksadına ulaşır. Fakat şu ana kadar bu dediğim değişimleri, az evvel saydığım niçinlerden dolayı da sağlayamadığınız için kolay değil, hele bu biçimdesine kırılgan hassas bir coğrafyada ve kırılgan bir ekonominiz var ise. O yüzden gelinen nokta son derece olağan. Bunun biraz düzelmesi için Türkiye’de iktidar partisinin uyguladığı siyasetlerde revizyona gidilmesi lazım, biraz da yurt haricindeki gelişmelerin toparlanmasını beklemek gerekecek. Mevduat tarafı da birinci 7 ayda yüzde 40 artmış, yıl sonu beklentiniz nedir? En azından 60- 70 civarında olabilir zira beşerler mevduat konusunda, bizim aslına bakarsan tasarruf açığı olan bir ülke olduğumuz için yalnızca enfl asyona paralel sayılar ortaya çıkabilir. Fakat dediğim üzere hepsi enflasyonun altında kalan sayılar olacağı için aslında bir manada mevduatın da kredinin de artmadığını söyleyebiliriz bu bağlamda.
Amaç dövizi yatırım aracı olmaktan çıkarmak
– Pekala sizce ismi konulmamış bir sermaye denetimi mü uygulanıyor ve daha ne üzere tedbirler gelebilir? Ağırlaştırılabilir mi?
Sermaye denetimi diyemem, demek de istemiyorum açıkçası. Lakin gaye dövizi bir yatırım aracı olarak görmekten çıkartmak. Tahminen bu biçimde özetleyebiliriz. O yüzden daha fazla tedbir gelir mi, benim şu an için o denli çabucak aklıma bir şey gelmiyor lakin bozulmalar devam ederse yahut daha berbat bir durum tabloyla ileride karşılaşırsak. Ben pek karşılaşacağımızı da zannetmiyorum. Zira güç fiyatları geleceğe yere kadar geldi. Bizim cari istikrarımızı bozan dış ticaretteki istikrarları bozan en büyük kalem odur. Ondan daha fazla bir bozulma olacağını zannetmediğim için, dövize olan talebi kısmak için daha sert tedbirlerin geleceğine pek inanmıyorum. Tahminen sanki daha nasıl Türkiye’ye döviz getirilebilir, onu nasıl teşvik ederiz o istikamette adımlar atılabilir. Onu da vakit içerisinde goreceğiz ancak epey fazla kısıtlayıcı tedbir getirdikçe kuşkular uyanmakta, sanki işler berbata mi gidiyor tasasıyla insanlarda, yatırımcılarda farklı yollara meyil etme görülüyor. Artık aşikâr serbestileri tanımak, belirli denetimleri koymak suretiyle işi biraz daha rahat yürütebiliriz lakin epeyce daraltacağım demeye başlarsanız bu biçimde kaçış yolları yahut öbür farklı uygulamalar gelebilir yatırımcılar tarafınca. Orada da epeyce dikkatli olmak gerekiyor.
Okumaya devam et...