Paris’ten sevgili arkadaşım Aktan İnce uyarmasa Ziraat Bankası soygunu davasında avukatlığımızı yapan Gültekin Köktürk Suvarlı’nın anılarını “Geç Betik” isimli kitabında topladığını bilmeyecektim. Algül Umutlu’nun derlediği kitap, Haziran 2021’de Sancı Yayınları’ndan çıktı.
12 Mart ve 12 Eylül darbeleri daha sonrası Ege Bölgesi’ndeki devrimcilerin toplu davalarına giren, Türkiye Emekçi Partisi’nde (TİP) Antalya vilayet başkanlığı da yapan Avukat Gültekin Köktürk Suvarlı Nisan 2021’de ömrünü kaybetti.
niye “Geç Betik”?
“İki kısım: ‘GEÇ’ yaşımın bir çok geçmiş ve süratle geçmekte olması niçiniyle düşünüldü. ‘BETİK’, Nurullah Ataç’ın ana lisanımıza kazandırdığı bir sözcük. ‘Yazılı olan’, ‘Kitap’ manasına geliyor” diyor, Suvarlı.
ULUSAL BAKİYE SİSTEMİ
Suvarlı’nın anılarını dinleyelim:
“Seçim günü geldi çattı ve Türkiye Emekçi Partisi meclise 15 milletvekilini sokmayı başardı. Birinci kurucu meclisi saymazsak, Cumhuriyet tarihinde birinci sefer 15 sosyalist milletvekili meclise girmişti. Bu muvaffakiyet 61 Anayasa’sından kaynaklanmıştı. Zira Yeni Anayasa seçimlerde ‘Milli Bakiye Usulü’nü getirmişti. Tek bir oy bile boşa gitmiyordu. Artan oylar bedellendiriliyor, eşit halde partilere dağıtılarak milletvekili çıkması sağlanıyordu. Günümüzdeki dikta idaresini iktidara getiren % 10 baraj sistemi yoktu. Bu yasa, Adnan Menderes’in adapsız olarak iktidara gelmesinden ders alınarak, çıkartılmıştı.” (s. 125)
CHP’NİN GÜNAHI
“Geçen gün ‘Kahraman Kemal’ bir televizyon kanalına çıkmış, ‘Deniz Gezmiş ve Arkadaşlarına Selam Olsun’, diyordu. Ben Deniz Gezmiş’in avukatı olan Halit Çelenk, Mükerrem Erdoğan ve başkalarını tanıyorum, madem onlara sahip çıkacaktınız, niye sizin partinizden hiç bir avukat bu davalara katılmadı, idamın engellenmesi için uğraş göstermediler. Mecliste idamların oylanması sırasında oylamaya katılmayan çoğunluk CHP milletvekillerinden, “evet” oyu veren partili milletvekillerinden niye hesap sorulmadı. Deniz Baykal da o devirler avukattı, sosyalist olarak yargılananların hangisine girdi? Bu davalara katılmak istedi de ona ‘hayır’mı dediler?” (s. 129)
AYDINLIK
“O periyotlar haftalık ‘Aydınlık’ Mecmuası çıkıyordu, mecmuanın kapağı kırmızı renkte basılırdı. Türkiye Solu tarafınca oldukcaça okunan bu mecmuanın içeriği öğretici ve eğiticiydi. Akabinde ‘PDA (Proleter Devrimci Aydınlık) – Beyaz Aydınlık’ isimli bir mecmua de yayınlanmaya başladı. Her iki mecmuayı alarak, arkadaşlarımla birlikte okuyup, yorumluyor, içindeki görüş ayrılıklarını bulmaya çalışıyorduk… İlerleyen süreçte ‘PDA-Beyaz Aydınlık’ kümesi çeşitli dönüşümler geçirerek, sosyalizm ideolojilerinden yüz seksen derece dönüş yaptılar.” (s. 131)
“BASIN YAYIN KOMÜNÜ”
“Bir gün çalışırken telefon çaldı, açtığımda Hüseyin Demirhan’ın benimle Hilal Nezaret Meskeninde görüşmek istediği söylendi. Hüseyin Demirhan, Antalya Radyosunda bakılırsavliydi, yeterli arkadaştık. TRT Program Müdürü olarak Ankara’ya tayin edilmişti. Hilal İzmir Güney Deniz Saha Sıkı İdare Komutanlığının tutukluları nezaret altında tuttuğu bir yer. Meraklanmıştım!
“Askerlerin nezareti altında konuştuk. Olay şuydu; İzmir, Aydın Yolunda banka soygunu olmuş. Kızı Özden’in de bu işe karıştığı tespit edilmiş, baba kız ikisini de nezaret altına almışlar. Olayı gazete ve radyolardan herkes üzere ben de duymuştum. Merak da ediyordum. Bin yıl düşünsem taşın altından arkadaşım ve kızının çıkacağı aklıma gelmezdi. Özden’i kızım üzere severdim. Siyasal Bilgiler Fakültesine bağlı Gazetecilik Yüksek Okulu öğrencilerinden bir kısmı “Basın Yayın Komünü” ismiyle bir örgüt kurmuşlar ve bu soygunu yapmışlar.” (s. 209)
AKTAN İNCE
“İlk duruşmaya girdim, Duruşmanın askeri yargıcı Aktan İnce’nin sözünü alırken, Aktan İnce yargıcı hayli uğraştırdı: ‘Siz bizi yargılayamazsınız, biz yalnızca halkımıza hesap veririz’, diyerek ülkenin halini anlatmaya başladı, yargıç: ‘Bana bankanın para nakil aracını soyma aksiyonunu anlat, paraları zorla aldınız mı, almadınız mı? hususa gel’, diyor. Aktan İnce yinelıyor ‘Ben size değil, halkıma hesap veririm, yurdumun ne hale getirildiğini bilerek taraf olun’ diyor, öteki bir şey demiyor. Askeri yargıç daha tabir verecek epeyce sayıda sanığın sıra beklediğini söyleyerek, sorguya son verdi, güya sözü tamamlanmış gibi!” (s. 212)
“KARDEŞ GİBİYDİLER”
Sanıkların fazlaca tatlı aileleri vardı, her duruşmaya geliyorlardı birebir vakitte tıpkı otobüslerle. Aileler birbirleriyle tanıştıkça akraba üzere olmuşlardı. Sanıklar aslına bakarsanız kardeş üzereydiler, Ceza Konutunda yirmi dört saat daima bir arada komün halinde yaşıyorlardı.” (s. 215)
OSMAN YAŞAR YOLDAŞCAN
Sanıklardan Osman Yoldaşcan duruşmalarda; sessiz, efendi ve sakin davranıyordu. Bir gün babası ofisime uğradığında; “Osman’a Amerika ve İngiltere’den mektuplar geldi, bunları bir mahkemeye sunsak, tahminen yararı olur” diyerek beş adet İngilizce yazılmış mektupları verdi.
Bunların çevirisini yaptırdınız mu, ne yazıyor?, diye sorduğumda: “Evet, Osman da İngilizce bilir. ODTÜ’nde başaralı bir öğrenciydi. Amerika ve İngiltere’de tahsiline devam etmek için müracaat yapmışlar, başvurusu kabul edilmiş”, dedi. Osman ile görüşe girdiğimde bana bundan bahsetmemişti, şaşırdım (…) Osman tahliye edildi, okuluna devam etmek istedi, rektör okula almadı. ODTÜ aleyhine Danıştay’da dava açtım, kazandık da, Osman tahsiline devam etti, 12 Eylül Darbesinin çabucak akabinde polisle girdiği bir silahlı çatışmada öldürüldüğünü duydum.” (s. 219)
VE KARAR
“Savunmayı ben hepsi ismine yaptım, yasal ve takdiri tahfif sebeplerinin uygulanmalarını istedim. Sonuçta 20 şer yılağır mahpus cezası verildi asli fillere. Birkaç yıl artırıldı (…) Yargıtay, verilen mahpus cezalarını kâfi bulmamış. Benim en başta düşündüğüm üzere 146/1. husustan idam cezasını uygun görmüş. Aydın Çubukçu, Ertan Günçiner, Hikmet Çiçek’lerin cezaları infaz edildi fakat, darağacında değil. 1974 yılında çıkartılan Af Yasası ile idam cezaları müebbet ağır mahpus cezasına çevrildi.” (s. 222)
Hikmet Çiçek
12 Mart ve 12 Eylül darbeleri daha sonrası Ege Bölgesi’ndeki devrimcilerin toplu davalarına giren, Türkiye Emekçi Partisi’nde (TİP) Antalya vilayet başkanlığı da yapan Avukat Gültekin Köktürk Suvarlı Nisan 2021’de ömrünü kaybetti.
niye “Geç Betik”?
“İki kısım: ‘GEÇ’ yaşımın bir çok geçmiş ve süratle geçmekte olması niçiniyle düşünüldü. ‘BETİK’, Nurullah Ataç’ın ana lisanımıza kazandırdığı bir sözcük. ‘Yazılı olan’, ‘Kitap’ manasına geliyor” diyor, Suvarlı.
ULUSAL BAKİYE SİSTEMİ
Suvarlı’nın anılarını dinleyelim:
“Seçim günü geldi çattı ve Türkiye Emekçi Partisi meclise 15 milletvekilini sokmayı başardı. Birinci kurucu meclisi saymazsak, Cumhuriyet tarihinde birinci sefer 15 sosyalist milletvekili meclise girmişti. Bu muvaffakiyet 61 Anayasa’sından kaynaklanmıştı. Zira Yeni Anayasa seçimlerde ‘Milli Bakiye Usulü’nü getirmişti. Tek bir oy bile boşa gitmiyordu. Artan oylar bedellendiriliyor, eşit halde partilere dağıtılarak milletvekili çıkması sağlanıyordu. Günümüzdeki dikta idaresini iktidara getiren % 10 baraj sistemi yoktu. Bu yasa, Adnan Menderes’in adapsız olarak iktidara gelmesinden ders alınarak, çıkartılmıştı.” (s. 125)
CHP’NİN GÜNAHI
“Geçen gün ‘Kahraman Kemal’ bir televizyon kanalına çıkmış, ‘Deniz Gezmiş ve Arkadaşlarına Selam Olsun’, diyordu. Ben Deniz Gezmiş’in avukatı olan Halit Çelenk, Mükerrem Erdoğan ve başkalarını tanıyorum, madem onlara sahip çıkacaktınız, niye sizin partinizden hiç bir avukat bu davalara katılmadı, idamın engellenmesi için uğraş göstermediler. Mecliste idamların oylanması sırasında oylamaya katılmayan çoğunluk CHP milletvekillerinden, “evet” oyu veren partili milletvekillerinden niye hesap sorulmadı. Deniz Baykal da o devirler avukattı, sosyalist olarak yargılananların hangisine girdi? Bu davalara katılmak istedi de ona ‘hayır’mı dediler?” (s. 129)
AYDINLIK
“O periyotlar haftalık ‘Aydınlık’ Mecmuası çıkıyordu, mecmuanın kapağı kırmızı renkte basılırdı. Türkiye Solu tarafınca oldukcaça okunan bu mecmuanın içeriği öğretici ve eğiticiydi. Akabinde ‘PDA (Proleter Devrimci Aydınlık) – Beyaz Aydınlık’ isimli bir mecmua de yayınlanmaya başladı. Her iki mecmuayı alarak, arkadaşlarımla birlikte okuyup, yorumluyor, içindeki görüş ayrılıklarını bulmaya çalışıyorduk… İlerleyen süreçte ‘PDA-Beyaz Aydınlık’ kümesi çeşitli dönüşümler geçirerek, sosyalizm ideolojilerinden yüz seksen derece dönüş yaptılar.” (s. 131)
“BASIN YAYIN KOMÜNÜ”
“Bir gün çalışırken telefon çaldı, açtığımda Hüseyin Demirhan’ın benimle Hilal Nezaret Meskeninde görüşmek istediği söylendi. Hüseyin Demirhan, Antalya Radyosunda bakılırsavliydi, yeterli arkadaştık. TRT Program Müdürü olarak Ankara’ya tayin edilmişti. Hilal İzmir Güney Deniz Saha Sıkı İdare Komutanlığının tutukluları nezaret altında tuttuğu bir yer. Meraklanmıştım!
“Askerlerin nezareti altında konuştuk. Olay şuydu; İzmir, Aydın Yolunda banka soygunu olmuş. Kızı Özden’in de bu işe karıştığı tespit edilmiş, baba kız ikisini de nezaret altına almışlar. Olayı gazete ve radyolardan herkes üzere ben de duymuştum. Merak da ediyordum. Bin yıl düşünsem taşın altından arkadaşım ve kızının çıkacağı aklıma gelmezdi. Özden’i kızım üzere severdim. Siyasal Bilgiler Fakültesine bağlı Gazetecilik Yüksek Okulu öğrencilerinden bir kısmı “Basın Yayın Komünü” ismiyle bir örgüt kurmuşlar ve bu soygunu yapmışlar.” (s. 209)
AKTAN İNCE
“İlk duruşmaya girdim, Duruşmanın askeri yargıcı Aktan İnce’nin sözünü alırken, Aktan İnce yargıcı hayli uğraştırdı: ‘Siz bizi yargılayamazsınız, biz yalnızca halkımıza hesap veririz’, diyerek ülkenin halini anlatmaya başladı, yargıç: ‘Bana bankanın para nakil aracını soyma aksiyonunu anlat, paraları zorla aldınız mı, almadınız mı? hususa gel’, diyor. Aktan İnce yinelıyor ‘Ben size değil, halkıma hesap veririm, yurdumun ne hale getirildiğini bilerek taraf olun’ diyor, öteki bir şey demiyor. Askeri yargıç daha tabir verecek epeyce sayıda sanığın sıra beklediğini söyleyerek, sorguya son verdi, güya sözü tamamlanmış gibi!” (s. 212)
“KARDEŞ GİBİYDİLER”
Sanıkların fazlaca tatlı aileleri vardı, her duruşmaya geliyorlardı birebir vakitte tıpkı otobüslerle. Aileler birbirleriyle tanıştıkça akraba üzere olmuşlardı. Sanıklar aslına bakarsanız kardeş üzereydiler, Ceza Konutunda yirmi dört saat daima bir arada komün halinde yaşıyorlardı.” (s. 215)
OSMAN YAŞAR YOLDAŞCAN
Sanıklardan Osman Yoldaşcan duruşmalarda; sessiz, efendi ve sakin davranıyordu. Bir gün babası ofisime uğradığında; “Osman’a Amerika ve İngiltere’den mektuplar geldi, bunları bir mahkemeye sunsak, tahminen yararı olur” diyerek beş adet İngilizce yazılmış mektupları verdi.
Bunların çevirisini yaptırdınız mu, ne yazıyor?, diye sorduğumda: “Evet, Osman da İngilizce bilir. ODTÜ’nde başaralı bir öğrenciydi. Amerika ve İngiltere’de tahsiline devam etmek için müracaat yapmışlar, başvurusu kabul edilmiş”, dedi. Osman ile görüşe girdiğimde bana bundan bahsetmemişti, şaşırdım (…) Osman tahliye edildi, okuluna devam etmek istedi, rektör okula almadı. ODTÜ aleyhine Danıştay’da dava açtım, kazandık da, Osman tahsiline devam etti, 12 Eylül Darbesinin çabucak akabinde polisle girdiği bir silahlı çatışmada öldürüldüğünü duydum.” (s. 219)
VE KARAR
“Savunmayı ben hepsi ismine yaptım, yasal ve takdiri tahfif sebeplerinin uygulanmalarını istedim. Sonuçta 20 şer yılağır mahpus cezası verildi asli fillere. Birkaç yıl artırıldı (…) Yargıtay, verilen mahpus cezalarını kâfi bulmamış. Benim en başta düşündüğüm üzere 146/1. husustan idam cezasını uygun görmüş. Aydın Çubukçu, Ertan Günçiner, Hikmet Çiçek’lerin cezaları infaz edildi fakat, darağacında değil. 1974 yılında çıkartılan Af Yasası ile idam cezaları müebbet ağır mahpus cezasına çevrildi.” (s. 222)
Hikmet Çiçek