Nurzen Amuran – Son senelerda siyasetin faziletini, demokrasinin kazanımlarını, cinsiyet farkı gözetmeden insan haklarının kozmik kimliğini, inançların saygınlığını özler duruma geldik. Ne siyaset arbede alanı olmalıydı, ne din, siyasetin öne sürülen sebebi haline gelmeliydi. İnsan haklarının vazgeçilmez özgürlükleri iktidarı kaybetmemek uğruna heba edilmemeliydi. Biz buna layık değildik. niye bugün yurttaşlarımız 10 Kasımları daha görkemli anmak istiyor, niye sayıları giderek artan milyonlarca insan Anıtkabir’i ziyaret ediyor, niye halkımız, Cumhuriyetin ilanını daha coşkuyla kutlamak istiyor, niye TBMM’nin birinci açılış günü çoluk çocuk bayraklarını alıp sokaklarda bayram sevincini daha coşkulu yaşamak ve yaşatmak istiyor? Her baskı, Atatürk sevgisini güçlendiriyor, alınan her yanlış karar kazanılmış hakların daha kuvvetli korunmasını sağlıyor.
Son senelerda yaşadığımız cinsiyet ayrımcılığı temelindeki telaffuzlar, kararlar ve uygulamalar, bayanlar üzerine kurulmaya çalışılan baskı, direkt insan haklarına vurulan birer darbe olarak halka dönüyor. Halktan kopuk bir kısım siyaset planlayıcıları, iktidarı korumak ismine beşere yönelik bedelleri Cumhuriyetin temel ideolojisini unutturmaya çalışıyor. Şiddeti ayrımcılığı öne çıkaran telaffuzlar, arbede ortamını hazırlamaya çalışanlar bilmelidirler ki, bu ülke ne cumhuriyet kıymetlerinden ne de demokrasinin kökleşen kültüründen vazgeçmeyecektir. Hiç kimse ayrımcılığı bu ülkenin bahtı haline getiremeyecektir. Ne acıdır ki bayana yönelik şiddete cinayetlere yol açan zihniyet nifak tohumlarını ekmeye devam ediyor. Dini kullananlar, ayrımcılığı geleneklerin modülü haline getirmeye çalışanlar, bu gayretin ortasında katiyen çaresiz kalacaklardır. Atatürk’ün maksatlarından biri, bayanları bilim, teknik toplumsal ömürde yükseltmekti. Atatürk’ün, “Milletimiz kuvvetli bir millet olmaya azmetmiştir. Bunun gereklerinden biri de bayanlarımızın her hususta yükselmelerini sağlamaktır. Bundan dolayı bayanlarımız ilim ve fen sahibi olacaklar ve adamların geçtikleri bütün öğretim basamaklarından geçeceklerdir” açıklaması, bugünkü insan haklarına yönelik çağdaş üniversal bakışın bir özetidir.
Bu haftaki söyleşimizde, Türk bayanının toplumumuzdaki yerini gösteren yakın tarihin kıymetli bir olayını anımsatmak istiyorum. FETÖ kumpaslarının ortaya çıkardığı bir hareketti “Vardiya Bizde” platformunun aksiyonları. Bu hareketi Kumpas davalarında tutuklanmış yiğit insanlarımızın eşleri başlatmışlardı, bayanlar öncü olmuştu, sonrasındasında hukuku adaleti savunan tüm yurtseverlerimiz sahiplenmişlerdi. Geçtiğimiz aylarda o günleri anlatan Kırmızı Kedi Yayınevinin çıkardığı bir kitap var. Vardiye Bizde platformu sözcülerinden olan Rengin Gürdeniz’in kaleme aldığı bir anı kitabı. Bugünkü konuğumuz kitabın muharriri Rengin Gürdeniz.
Sayın Gürdeniz, kitabınızı bir solukta okudum. Bir denizci ailesinin yaşadığı dram, fazlaca hoş lisana getirilmiş. Sanırım okurları en çok ilgilendirecek olan kısım, kitabın ikinci kısmında yer alan, Balyoz davası öncesi ve daha sonrası. Kitabınıza niye “MUTABIKIZ” ismini koydunuz?
Rengin Gürdeniz – MUTABIKIZ kitapta da bahsetmiş olduğum üzere, eşim Cem Gürdeniz’in epey sık kullandığı bir sözdü. Havacılarla yaptıkları eğitimler esnasında, aslında onların olan bu terimi karşılıklı, telsiz konuşmalarında, söylenenlerin yeterlice anlaşıldığını anlatmak için görüşmenin sonunda kullanıyorlarmış. Bir hafta boyunca bakılırsavdeyken eğitimler esnasında kullandığı bu söz, hafta sonları da lisanına pelesenk olmuştu. Adeta ortamızda bir espri haline gelmişti. 1982 Temmuz gecelerinden birinde Sarıyer’in meşhur caddesi Piyasa caddesinde yürüyüş yaparken Cem bana evlenme teklif etmişti, “bir deniz subayı olarak epeyce güç anlarım olduğu üzere renkli bir hayatım da olabilir, sıklıkla gemide, vakit zaman yurt içi ve yurt dışı karargah misyonlarına gidebilirim, seyirlerim ve vazifelerim sebebiyle seni senle bırakabilirim, hayli güç kararları yalnız almak zorunda kalabilirsin, tüm bunlara karşın yeniden soruyorum benimle evlenir misin?” Benim karşılığım ise netti. MUTABIKIZ.
Amuran – Çok güzel bir cevap. Kitabınızda yer alan birtakım enteresan kısımlar var. Kumpas davalarında yaşadıklarınızı anlatıyorsunuz. Geçmişe dönersek eşinize (Cem Gürdeniz’e) bu biçimde bir kumpas hazırlandığının birinci işaretleri, o devirde kimin tarafınca hazırlandığı bilinmeyen bir belgenin Kumandanlar toplantısında, eşinize verilmesi. Yani bir ihbar evrakı. Siz bu evrakta yazılanları Cem Gürdeniz’in itibarsızlaştırılması olarak değerlendirmiştiniz değil mi, orduda bu tıp belgeler hazırlanması, verilmesi olağan mıydı?
Gürdeniz – Olağan koşullarda, değil deniz kuvvetlerinde, hiçbir ünitede imzasız gelen mektup ve belgelere prestij edilmemesi gerekir, lakin yaratılan endişe imparatorluğundan mı yahut işgüzarlıktan mı bilmiyorum, Cem’in önüne o evrak, O’nu hayli uygun tanıdığını, sevip desteklediğini düşündüğümüz kuvvet kumandanı tarafınca getirildi, tam bir hayal kırıklığıydı, aslına bakarsanız bu yıpratma hareketi, bir nevi mobing daha sonrasında olay Balyoz davasına kadar geldi.
Amuran – O sıralarda FETÖ’ye bağlı kimi medya organlarında aleyhinize yayınlar yapılmaya başlanmıştı. Bunun eşinize yönelik bir komplo olabileceği aklınıza gelmemiş miydi, Balyoz davasına bahis olan hangi tezlerle eşiniz tutuklanmıştı?
Gürdeniz – Natürel ki geldi, buna davalar öncesi maksat aldıkları askerleri, evvel halkın gözünde itibarsızlaştırma operasyonu diyebiliriz. Telefon dinlemeleri yapıyorlar, oradan aldıkları cümleleri, cımbızla çekip, kesip, ekleyip, biçiyorlar, yeni cümleler oluşturup halka servis ediyorlardı, kimi vakit de görüntüler çekiyorlar, bunlara tuhaf manalar yükleyip, algı yaratıp yayınlıyorlardı. Bunu yalnızca bize değil, amaç aldıkları tüm asker ve ailelerine yapıyorlardı. Bu zulme dayanamayan kimileri maalesef kendi canına kıydı. Merhum Albay Berk Erden bunlardan biridir.
Cem ve tüm denizciler, balyoz palavrası ortasında yer alan Suga planıyla yargılandılar. Kelamda, Deniz kuvvetleri ortasında başta merhum Özden Örnek Amiral olmak üzere bir küme, Ege’de Yunanistan’la bir kaos çıkarıp, ülkede olağanüstü hal ilan ettireceklermiş. Cem ise, Özden Amiral’in kurmay lideriymiş. Cem o devirde gemi misyonunda bir albay, Özden Paşa ise Donanma kumandanı. Hiyerarşik olarak mümkün değil. Ancak çete bu biçimde uygun bulmuş. Ayrıyeten balyoz yalanındaki dokümanların hepsi imzasız bilgisayar çıktıları. Artık size soruyorum dünyanın hangi ülkesinde imzasız kağıt kesimleriyle insanların hayatlarıyla oynanır?
Amuran – Gelelim sizin o ünlü hareketlerinize. Her vakit eşlerin öncü olduğu, bir bayan hareketi diye baktığım “Vardiya Bizde” Platformu nasıl ortaya çıktı, kimin teklifiydi, tutuklanma anında bu biçimde bir oluşum için çabucak organize olmanızda asker eşi olmanızın getirdiği nizam ve disiplinin rolü var mıydı?
Gürdeniz – Vardiya bizde platformu Cem ve arkadaşlarının tutuklandığı gece mahkeme salonunda kuruldu. Cem “Bundan daha sonra vardiyayı size devrediyoruz, dışarıdaki sesimiz olacaksınız” dedi. Ben esasen bu fikre hazırdım, artık sessiz kalmayacaktım. Arkadaşlarım da benimle tıpkı fikirdeydiler, o gece mahkeme salonu önünde birinci röportajımızı verdik. Yaşanan haksızlıklara tahammül noktasını oldukçatan geçmiştik ve yalnız olduğumuzun bilincindeydik, biz bize kalmıştık. Bence çabuk organize olmamamızdaki temel sebep buydu.
Amuran – Vardiya Bizde, birinci vakit içinderda sizlerin öncülüğünde oluştu. ondan sonrasında platform bir çok büyüdü. Kimler katıldı, kimler takviye verdi, birinci etkinlikleriniz neler oldu?
Gürdeniz – Birinci etkinliğimiz Anıtkabir’e ziyaretti. “Ata’mıza şikayet” ismi altında bir aktiflik düzenledik, 25.000 kişi katıldı aktifliğe. Mağduriyetimizi Ata’mıza anlattık o gün. 8 Mart 2011’de Vardiya Bizde’yi basına tanıttık. daha sonrasında duruşmalar esnasında, duruşma salonunun önünde onlarca aksiyon yaptık. Duruşmalara muhakkak aralıklarla milletvekilleri, sanatkarlar, gazeteciler ve bu gelişmeleri yanlışsız okuyan halktan bir kesim geliyordu, lakin sıklıkla biz bizeydik. Kararlar verilip, sessiz çığlık aksiyonuna başladıktan daha sonra sesimiz daha gür duyulmaya başladı, bizi takip edenler arttı. Bu ortada merhum Tarık Akan ve Levent Kırca’yı anmadan geçemeyeceğim, ışıklarda uyusunlar. Gazeteci Meriç Velidedeoğlu’nu da hürmetle selamlıyorum.
Amuran – Evet Sessiz Çığlık ismiyle sürdürmüştünüz etkinliklerinizi. “Adaleti mumla arıyoruz” “Özel yetkili Mahkemeler kalksın” üzere davetlerle toplantılar düzenlemiştiniz. Sessiz çığlık ismini kim vermişti, bu etkinliklerden unutamadığınız anılarınız var mı?
Gürdeniz – Mahkeme kararlarında, yargıçlar 16,18, 20 yıl cezaları leblebi çekirdek üzere dağıttılar. Bu duruma sessiz kalamazdık. Ahmet Yavuz General’in eşi Lütfiye Yavuz’un fikridir sessiz çığlıklar. Onun gerekli müsaadeleri almasıyla Beşiktaş Hürriyet meydanında aksiyonlara başladık ve kumpas davalarında kurban edilen tüm arkadaşlar özgürlüğüne kavuşuncaya kadar devam ettirdik. Her cumartesi saat 13 de sanatkarlar, akademisyenler, gazeteciler siyasetçiler, mağdur aileleri ve vatandaşlarla bu meydanda buluşuyorduk. Bilhassa yazılı basın da geliyor ve sonraki günü ya manşetten, ya da küçük bir haber olarak gazetelerde yerimizi alıyorduk.
Aklımda bir sürü anı var lakin bir adedini paylaşayım: Bize takviye maksadıyla küçücük kızıyla birlikte hareketlere katılan bir arkadaşımızla birinci tanışmamızın olduğu anıyı unutamam.
Cem’in “Hedefteki Donanma” isimli kitabı yeni çıkmıştı, Kitabın imza gününde arkadaşımızın kızı ismine kitabı imzalamış, daha sonra da birlikte fotoğraf çektirmiştik ve o baba kız çabucak sonrasında biroldukca sessiz çığlığa birlikte katılmışlardı. Buna karşılık, kararlardan evvel Bağdat Caddesinde elimizde pilli mumlarla gerçekleştirdiğimiz “Adaleti mumla arıyoruz” etkinliğimize büyük bir iştirak olmuştu, lakin bir daha de restoranlarda oturanların bunlar da kim diye şaşkın gözlerle bizi takip ettiklerine de şahit olmuştum.
Amuran – Sessiz çığlığın duyulmayan sesi yalnızca yurt ortasında değil, yurt haricinde da yankılandı. Sözgelimi ABD’de de etkinlikler yapılmıştı. Yabancı basın beklediğiniz ilgiyi gösterdi mi, bu davaların tezgah olduğunun farkına varmışlar mıydı?
Gürdeniz – Evet, çabucak sonrasındaları, Vardiya bizde platformu öteki vilayetlerimizde olduğu üzere diğer ülkelerde de kuruldu ve sessiz çığlıklar bu yerlerde de eş vakitli olarak yapıldı.
Yurt haricinde yaşayan ve dışarıdan durumu daha güzel okuma imkanı yakalayan vatandaşlarımız vardı. Amerika’da yaşayan daha sonradan fazlaca uygun dostumuz olan bir küme evvela eşlerimize bir mektup kampanyası başlattılar, yılın her özel gününde cezaevlerine mektuplar gönderildi. Bu mektuplar büyük moral oluyordu, daha sonrasında bu takviye, sessiz çığlık olarak devam etti. Doğruyu söylemek gerekirse birkaç röportaj dışında yurt haricindeki basından epeyce dayanak görmedik.
Amuran – O periyotta her vakit olduğu üzere hukuku savunan Barolar oldu. Bilhassa İstanbul Barosu sizi hiç yalnız bırakmadı. Kumpas davalarında adaleti arayan tek kuruluştu ve bu niçinle haklarında dava açılmıştı. Periyodun kumandanları, yargılananlara ne kadar sahip çıktı ve bu biçimde bir davanın kumpas olduğunu 15 Temmuz da mı anladılar, isim değerli değil, o günlerde sizlerde bıraktıkları izlenimler neydi?
Gürdeniz – Başta Ümit Kocasakal olmak üzere İstanbul Barosu duruşmalara gelerek, yapılan hukuksuzluğu resmen Balyoz heyetinin yüzüne haykırdılar. Natürel mükafatını de haklarında soruşturma açılarak aldılar. O devirde kumandanların bir kısmında de büyük bir endişe imparatorluğu oluşturulmuştu. Açılan soruşturmalar, tabirlere çağrılmalar, internet üzerinden karalama kampanyaları yapılıyordu. Bu sebeple, “aman bana dokunulmasın” psikolojisi ile hareket ediliyor, bize de tüm bu davaların beraatle biteceği telkini yapılıyordu. Maalesef kaygı hamaseti yenmişti. Cezalar verildi, hukuksuzca tasfiye edildiler ve yerlerine getirilenlerin bir kısmı 15 Temmuz’da halkına ve meclisine silah çekti.
Amuran – Bu süreçte yargılamada öne sürülen kanıtların geçersizliğini belgelemek için uğraştınız. Daha fazlaca avukatların yanında tutuklu ailelerin çocukları da dokümanların kaynağını araştırdı, değil mi?
Gürdeniz – Kanıt diye gösterilen dijitaller, hangi bilgisayardan çıktığı belirli olmayan imzasız kağıt kesimleriydi. Çetin Doğan’ın kızı ve damadı Pınar ve Dani Rodrik başta olmak üzere birfazlaca evladımız ve eşlerimiz dijital bilgiler üzerinde bulunan sahteliklerin izini sürdüler. Neler mi buldular, bir kaç örnek vereyim. örneğin 2003 yılında yazıldığı tez edilen birinin ekinde 2005 yılında çıkarılmış bir kanun unsuru, bir başkasında hayli daha sonra kurulmuş hastane ismi, o tarihten çok evvel vefat etmiş insanların isimleri ve birçoğu; En kıymetlisi ise bu çıktılar Calibri fontu ile yazılmasıydı. O tarihte Calibri fontu daha piyasaya sürülmemişti. 1500‘ün üzerinde sahtecilik izine rastlandı fakat sonuç 16, 18, 20 sene ceza oldu.
Amuran – Vardiya bizde platformu olarak bu aktiflikleri düzenlerken bir gün sizi de tutuklayabilirler derdi hiç taşımadınız değil mi?
Gürdeniz – Daima söylerim endişe fazlaca doğal bir histir, hepimiz yaşarız, ancak hakikat ve haklıysanız kaygı sizi engelleyemez. Bu dediğiniz bir sefer başımıza geldi, duruşma salonunun önündeki çıkmaz yol üzerinde yaptığımız bir aksiyon esnasında kelamım ona yolu kapatıyormuşuz diye Nilgül Doğan ile İrem Kutluk hakkında soruşturma ve daha sonrasında dava açıldı, maalesef yargılandılar, sonunda beraat ettiler. Lakin asla vazgeçmedik.
Amuran – Birinci Mavi Vatan tanımlamasını ve denizcilere yönelik bu kumpasın niye gerçekleştirildiğini eşiniz Cem Gürdeniz’in savunmasında görüyoruz. Yani kurulan tezgahın gerçek sebebi, o savunmada anlatılmıştı. O savunma, tarihi bir evrak haline geldi. Mavi vatan ismi çabucak sonrasında kamusal bir kimlik kazandı, değil mi?
Gürdeniz – Mavi Vatan halkın gönlünde yer aldı, bundan daha kıymetli bir şey olabilir mi? Gençlerin birden fazla artık bu kavramı ve bu kavramın babasını tanıyor. şimdi her gün yolda yürürken, durdurup sohbet etmek yahut fotoğraf çektirmek isteyenler oluyor. Bu ortada başka ülkelerde de yerini aldı Mavi Vatan; artık bu kavramdan bahsederlerken kendi lisanlarına çevirtmiyorlar, direkt Mavi Vatanı kullanıyorlar.
* Rengin Gürdeniz
Amuran – Sessiz çığlık aksiyonlarını nasıl sonlandırdınız? Ayrıyeten, kumpas davaları bitirildi ancak geride acılar kaldı kayıplar oldu, FETÖ’nün gerçek yüzü 15 Temmuz kalkışmasıyla ortaya çıktı. Bu davalar olmasaydı, FETÖ bu kalkışma teşebbüsüne yürek edebilir miydi?
Gürdeniz – Vardiya bizde, sessiz çığlık aktifliği kumpas mağduru herkes özgürlüğüne kavuşuncaya devam etti, her özgürlüğe kavuşan kişi o hafta Sessiz Çığlığa geliyor ve his kanılarını anlatan konuşmalar yapıyordu. En son buluşmamızda platformu kuranlar olarak bizler konuşma yaptık, tüm dostlara teşekkür ettik ve etkinliğimizi sonlandırdık. Kumpas davaları olmasaydı FETÖ bu kalkışma teşebbüsüne cüret edebilir miydi diye soruyorsunuz. Karşılığım tek bir soru olacak. Sizce?
Amuran – Cevabınız manalı bir soru. Bugün geriye baktığınız vakit, en çok içinizi acıtan olay nedir?
Gürdeniz – Doğal ki kayıplarımız, bu şiddetli sürece dayanamayıp, kendi canına kıyan, kanser olan arkadaşlarımız var. Hepsini kitapta andım, onları kim geri getirecek, kandırıldık demek hiçbir yarayı maalesef sarmıyor
Amuran – Günümüze dönersek bugün Türk hanımına düşen sorumluluk ne olmalıdır?
Gürdeniz – Türk hanımı mücadelecidir, Kurtuluş savaşında cephede gösterdiği kahramanlıkla bunu ziyadesiyle ispat etmiştir, yanlışsız ve haklı olduğu noktada sonucundan asla vaz geçmez. Bunun yanında hukukun da adaletin de bayandan yana olması; bayanın haklarını gözetecek kararlara imza atılması gerekir. Burada siyasetçilere bilhassa bayan siyasetçilere epey iş düşüyor diye düşünüyorum. Zorluklara karşı gayrette pes etmemeliyiz.
Amuran – Bayana şiddet ve bayan cinayetleri giderek artıyor. Bu cinayetlerin ve şiddetin artmasındaki en büyük sebep nedir sizce?
Gürdeniz – Türkiye, bence, dünyada bayanlara seçme ve seçilme hakkını vermede önder ülkelerden biri olsa da maalesef daha sonrasında bu önder özelliğini devam ettirememiş bir ülkedir. Ben bayana şiddetin en kıymetli niçinini eğitimsizlik olarak görüyorum, maalesef ne erkeklerimizi ne de bayanlarımızı eğitebildik. meğer Anadolu’da Cumhuriyet’in kurulduğu senelerdaki üzere kâfi bir eğitim seferberliği geliştirebilseydik, köy enstitüleri kapanmamış olsaydı, artık durum hayli farklı olacaktı. Biraz öne söylemiş olduğim üzere başta erkekler olmak üzere bir kesiti bilgisiz bıraktık. Devletin nazaranvi aslında bu noktada başlıyordu. Her ilçede her köyde, bilinçlendirme ve aydınlatma seferberlikleri yapılması değerliydi. Bugün, Türkiye’nin en ücra köşesine kadar okuma yazmayı öğreterek, sanata, tarihe, sıhhate, çocuk bakımına kadar her mevzuda insanları eğitebilecek kurumların bir daha kurulduğunu hayal edin. Bence hayal etmesi bile hoş.
Eğitim eksik olunca, cahillik ve töreden kaynaklı bayan cinayetlerinin önü açıldı. Bir de buna kanunlar art çıkıp, düzgün hal indirimleriyle cezaların hafifçeletilmesi kararları eklenince durum önlenemez hale geldi. Kanunların hanımı destekleyici biçimde bir daha revize edilmesi şayet olmazsa olmazdır. Lakin bence en kıymetlisi devlet tarafınca bayana kendini savunabilecek gerekli enstrümanların verilmesi kıymetlidir. Bunlar nelerdir? Bayan kendi maddi özgürlüğünü sağlayacak biçimde eğitilmeli ve desteklenmelidir. Bu noktada küçük bayan girişimcilerini sonuna kadar destekliyorum. Şiddete maruz kalan bayanlar için bayan sığınma meskenlerinin arttırılması, şiddet gördüğü anlaşılan bayanın izlenmesi, bir defa daha bu şiddete maruz kalmış bayanların sığınma konutlarına kabul edilmesi için gerekli alt yapıların oluşturulması gerekir. Bence iş işten geçtikten daha sonra değil, sorunu en başından ele alınıp gerekli düzenlemelerin yapılması yanlışsız olandır.
Amuran – TÜSİAD 50. kuruluş yıl dönümünde bir rapor hazırlamıştı: ‘Yeni Bir Anlayışla Geleceği İnşa: İnsan, Bilim, Kurumlar’ ismiyle yayınlanan bu raporda değerli bir davet vardı: “İstanbul Sözleşmesi’nin sahiplenilmesi.” Yalnızca TÜSİAD değil, ülkedeki tüm sivil toplum örgütlerinin tüm kurumların,kuruluşların sahiplendiği İstanbul kontratı niye gerekliydi, şahsi niyetinizi öğrenmek istiyorum: Sizce İstanbul mukavelesinden niye vazgeçildi?
Gürdeniz – İstanbul Mukavelesi bayana yönelik birinci milletlerarası mukavele olması açısından kıymetlidir. Bayana yönelik her türlü şiddetin önlenmesi, biraz evvel değindiğim üzere mağdurlarının korunması, bayana şiddetle gayret ve hatalıların gerekli cezalara çarptırılmaları unsuruna dayanır. TÜSİAD’ın hazırladığı rapordaki o iki husus hayli değerlidir lakin bu unsurların acilen hayata geçirilmesi için gerekli kuralların muhatapları tarafınca bir an evvel hayata geçirilmesi daha da kıymetlidir, yalnızca yazıda kalmamalıdır diye düşünüyorum.
İstanbul mukavelesinin doğruları ve yanlışları hakkında birfazlaca fikir ortaya atılmıştır. Benim bildiğim ise İstanbul kontratı bayanı ve haklarını baz alır. Ortalarında Danimarka, Yunanistan, Almanya, Fransa’nın olduğu kimi ülkeler kendi siyasetleriyle zıt düşen hususlara çekince koyarak muahedeyi kabul etmişlerdir. Bu noktada kendine aksi gelen hususlara çekince koymak yerine Türkiye niye mutabakattan toptan vazgeçmiştir bunu anlamakta zorlanıyorum.
Amuran – Toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlayacak olan kurumsal yapılar kâfi mi? Sözgelimi siyasette bayana eşit haklar tanınıyor mu, amaçlanan sayıda bayan milletvekilimiz var mı? Bürokraside karar verici makamlara bayan yöneticiler seçiliyor mu? Siz nasıl görüyorsunuz şahsi müşahedeniz nedir?
Gürdeniz – Farklı bir örnek vereceğim. Bayanla erkeği belirleyen aslında bir kromozomdur. Bir kromozom farkıyla cinsiyetimiz oluşur. Ne yazık ki bugünün Türkiye’sinde bayan ve erkeğe biçilmiş birtakım misyonlar vardır. Erkek kuvvetlidür, başkandır, konutunun geçimini sağlar, bayansa evcimendir, konutunu çekip çevirir, çocuklarını büyütür. Öncelikle bu önyargının kırılması gerekir. Bu hususta bir daha eğitime dönüyoruz. Hala daha, eşi saat kaçta gelirse gelsin, onu sofra başında beklemek zorunda bırakan acıksa da kendi karnını doyurmaya çekinen bayanların olduğunu duyuyorum. hanımın kendine itimadını kazanması gerekir. Dönüp baktığımızda ise hanımı bilinçlendirecek kurumların hayli az olduğunu düşünüyorum. Günümüzde bayan milletvekillerimizin sayısı kıymetli olduğu üzere nitelik, nicelik ve bakış açılarının da epeyce kıymetli olduğunu düşünüyorum. Bayan Erkek eşitliğine inanan ve bunun için gayret eden bayan siyasetçilerimiz olduysa da artık sayılarının hayli da fazla olduğunu söyleyemeyiz. Kimilerinin telaffuzlarını duyduğum vakit için kan ağlıyor. 21. Yüzyılda Türk bayanının fikri bu olmamalı diyorum. Yönetici makamlara gelen bayan yöneticinin ise Cumhuriyet unsurlarına bağlı bayan ve erkek eşitliğine inanan liyakata değer veren tecrübeli şahıslardan seçilmesinin gerekli olduğunu düşünüyorum.
Amuran – Bu Pazar sizinle örnek bir bayan hareketini bir daha andık. Bayan haklarının bir insan hakkı olduğunu vurguladınız. Bu hoş sohbet için teşekkürler Sayın Gürdeniz.
Gürdeniz – Ben teşekkür ederim.
Amuran – Atatürk’ün bayanlar için söylemiş olduği şu sözlerle söyleşiyi bitirelim.
“Ey kahraman Türk bayanı, sen yerde sürüklenmeye değil, omuzlar üzerinde göklere yükselmeye layıksın.”
Nurzen Amuran
Son senelerda yaşadığımız cinsiyet ayrımcılığı temelindeki telaffuzlar, kararlar ve uygulamalar, bayanlar üzerine kurulmaya çalışılan baskı, direkt insan haklarına vurulan birer darbe olarak halka dönüyor. Halktan kopuk bir kısım siyaset planlayıcıları, iktidarı korumak ismine beşere yönelik bedelleri Cumhuriyetin temel ideolojisini unutturmaya çalışıyor. Şiddeti ayrımcılığı öne çıkaran telaffuzlar, arbede ortamını hazırlamaya çalışanlar bilmelidirler ki, bu ülke ne cumhuriyet kıymetlerinden ne de demokrasinin kökleşen kültüründen vazgeçmeyecektir. Hiç kimse ayrımcılığı bu ülkenin bahtı haline getiremeyecektir. Ne acıdır ki bayana yönelik şiddete cinayetlere yol açan zihniyet nifak tohumlarını ekmeye devam ediyor. Dini kullananlar, ayrımcılığı geleneklerin modülü haline getirmeye çalışanlar, bu gayretin ortasında katiyen çaresiz kalacaklardır. Atatürk’ün maksatlarından biri, bayanları bilim, teknik toplumsal ömürde yükseltmekti. Atatürk’ün, “Milletimiz kuvvetli bir millet olmaya azmetmiştir. Bunun gereklerinden biri de bayanlarımızın her hususta yükselmelerini sağlamaktır. Bundan dolayı bayanlarımız ilim ve fen sahibi olacaklar ve adamların geçtikleri bütün öğretim basamaklarından geçeceklerdir” açıklaması, bugünkü insan haklarına yönelik çağdaş üniversal bakışın bir özetidir.
Bu haftaki söyleşimizde, Türk bayanının toplumumuzdaki yerini gösteren yakın tarihin kıymetli bir olayını anımsatmak istiyorum. FETÖ kumpaslarının ortaya çıkardığı bir hareketti “Vardiya Bizde” platformunun aksiyonları. Bu hareketi Kumpas davalarında tutuklanmış yiğit insanlarımızın eşleri başlatmışlardı, bayanlar öncü olmuştu, sonrasındasında hukuku adaleti savunan tüm yurtseverlerimiz sahiplenmişlerdi. Geçtiğimiz aylarda o günleri anlatan Kırmızı Kedi Yayınevinin çıkardığı bir kitap var. Vardiye Bizde platformu sözcülerinden olan Rengin Gürdeniz’in kaleme aldığı bir anı kitabı. Bugünkü konuğumuz kitabın muharriri Rengin Gürdeniz.
Sayın Gürdeniz, kitabınızı bir solukta okudum. Bir denizci ailesinin yaşadığı dram, fazlaca hoş lisana getirilmiş. Sanırım okurları en çok ilgilendirecek olan kısım, kitabın ikinci kısmında yer alan, Balyoz davası öncesi ve daha sonrası. Kitabınıza niye “MUTABIKIZ” ismini koydunuz?
Rengin Gürdeniz – MUTABIKIZ kitapta da bahsetmiş olduğum üzere, eşim Cem Gürdeniz’in epey sık kullandığı bir sözdü. Havacılarla yaptıkları eğitimler esnasında, aslında onların olan bu terimi karşılıklı, telsiz konuşmalarında, söylenenlerin yeterlice anlaşıldığını anlatmak için görüşmenin sonunda kullanıyorlarmış. Bir hafta boyunca bakılırsavdeyken eğitimler esnasında kullandığı bu söz, hafta sonları da lisanına pelesenk olmuştu. Adeta ortamızda bir espri haline gelmişti. 1982 Temmuz gecelerinden birinde Sarıyer’in meşhur caddesi Piyasa caddesinde yürüyüş yaparken Cem bana evlenme teklif etmişti, “bir deniz subayı olarak epeyce güç anlarım olduğu üzere renkli bir hayatım da olabilir, sıklıkla gemide, vakit zaman yurt içi ve yurt dışı karargah misyonlarına gidebilirim, seyirlerim ve vazifelerim sebebiyle seni senle bırakabilirim, hayli güç kararları yalnız almak zorunda kalabilirsin, tüm bunlara karşın yeniden soruyorum benimle evlenir misin?” Benim karşılığım ise netti. MUTABIKIZ.
Amuran – Çok güzel bir cevap. Kitabınızda yer alan birtakım enteresan kısımlar var. Kumpas davalarında yaşadıklarınızı anlatıyorsunuz. Geçmişe dönersek eşinize (Cem Gürdeniz’e) bu biçimde bir kumpas hazırlandığının birinci işaretleri, o devirde kimin tarafınca hazırlandığı bilinmeyen bir belgenin Kumandanlar toplantısında, eşinize verilmesi. Yani bir ihbar evrakı. Siz bu evrakta yazılanları Cem Gürdeniz’in itibarsızlaştırılması olarak değerlendirmiştiniz değil mi, orduda bu tıp belgeler hazırlanması, verilmesi olağan mıydı?
Gürdeniz – Olağan koşullarda, değil deniz kuvvetlerinde, hiçbir ünitede imzasız gelen mektup ve belgelere prestij edilmemesi gerekir, lakin yaratılan endişe imparatorluğundan mı yahut işgüzarlıktan mı bilmiyorum, Cem’in önüne o evrak, O’nu hayli uygun tanıdığını, sevip desteklediğini düşündüğümüz kuvvet kumandanı tarafınca getirildi, tam bir hayal kırıklığıydı, aslına bakarsanız bu yıpratma hareketi, bir nevi mobing daha sonrasında olay Balyoz davasına kadar geldi.
Amuran – O sıralarda FETÖ’ye bağlı kimi medya organlarında aleyhinize yayınlar yapılmaya başlanmıştı. Bunun eşinize yönelik bir komplo olabileceği aklınıza gelmemiş miydi, Balyoz davasına bahis olan hangi tezlerle eşiniz tutuklanmıştı?
Gürdeniz – Natürel ki geldi, buna davalar öncesi maksat aldıkları askerleri, evvel halkın gözünde itibarsızlaştırma operasyonu diyebiliriz. Telefon dinlemeleri yapıyorlar, oradan aldıkları cümleleri, cımbızla çekip, kesip, ekleyip, biçiyorlar, yeni cümleler oluşturup halka servis ediyorlardı, kimi vakit de görüntüler çekiyorlar, bunlara tuhaf manalar yükleyip, algı yaratıp yayınlıyorlardı. Bunu yalnızca bize değil, amaç aldıkları tüm asker ve ailelerine yapıyorlardı. Bu zulme dayanamayan kimileri maalesef kendi canına kıydı. Merhum Albay Berk Erden bunlardan biridir.
Cem ve tüm denizciler, balyoz palavrası ortasında yer alan Suga planıyla yargılandılar. Kelamda, Deniz kuvvetleri ortasında başta merhum Özden Örnek Amiral olmak üzere bir küme, Ege’de Yunanistan’la bir kaos çıkarıp, ülkede olağanüstü hal ilan ettireceklermiş. Cem ise, Özden Amiral’in kurmay lideriymiş. Cem o devirde gemi misyonunda bir albay, Özden Paşa ise Donanma kumandanı. Hiyerarşik olarak mümkün değil. Ancak çete bu biçimde uygun bulmuş. Ayrıyeten balyoz yalanındaki dokümanların hepsi imzasız bilgisayar çıktıları. Artık size soruyorum dünyanın hangi ülkesinde imzasız kağıt kesimleriyle insanların hayatlarıyla oynanır?
Amuran – Gelelim sizin o ünlü hareketlerinize. Her vakit eşlerin öncü olduğu, bir bayan hareketi diye baktığım “Vardiya Bizde” Platformu nasıl ortaya çıktı, kimin teklifiydi, tutuklanma anında bu biçimde bir oluşum için çabucak organize olmanızda asker eşi olmanızın getirdiği nizam ve disiplinin rolü var mıydı?
Gürdeniz – Vardiya bizde platformu Cem ve arkadaşlarının tutuklandığı gece mahkeme salonunda kuruldu. Cem “Bundan daha sonra vardiyayı size devrediyoruz, dışarıdaki sesimiz olacaksınız” dedi. Ben esasen bu fikre hazırdım, artık sessiz kalmayacaktım. Arkadaşlarım da benimle tıpkı fikirdeydiler, o gece mahkeme salonu önünde birinci röportajımızı verdik. Yaşanan haksızlıklara tahammül noktasını oldukçatan geçmiştik ve yalnız olduğumuzun bilincindeydik, biz bize kalmıştık. Bence çabuk organize olmamamızdaki temel sebep buydu.
Amuran – Vardiya Bizde, birinci vakit içinderda sizlerin öncülüğünde oluştu. ondan sonrasında platform bir çok büyüdü. Kimler katıldı, kimler takviye verdi, birinci etkinlikleriniz neler oldu?
Gürdeniz – Birinci etkinliğimiz Anıtkabir’e ziyaretti. “Ata’mıza şikayet” ismi altında bir aktiflik düzenledik, 25.000 kişi katıldı aktifliğe. Mağduriyetimizi Ata’mıza anlattık o gün. 8 Mart 2011’de Vardiya Bizde’yi basına tanıttık. daha sonrasında duruşmalar esnasında, duruşma salonunun önünde onlarca aksiyon yaptık. Duruşmalara muhakkak aralıklarla milletvekilleri, sanatkarlar, gazeteciler ve bu gelişmeleri yanlışsız okuyan halktan bir kesim geliyordu, lakin sıklıkla biz bizeydik. Kararlar verilip, sessiz çığlık aksiyonuna başladıktan daha sonra sesimiz daha gür duyulmaya başladı, bizi takip edenler arttı. Bu ortada merhum Tarık Akan ve Levent Kırca’yı anmadan geçemeyeceğim, ışıklarda uyusunlar. Gazeteci Meriç Velidedeoğlu’nu da hürmetle selamlıyorum.
Amuran – Evet Sessiz Çığlık ismiyle sürdürmüştünüz etkinliklerinizi. “Adaleti mumla arıyoruz” “Özel yetkili Mahkemeler kalksın” üzere davetlerle toplantılar düzenlemiştiniz. Sessiz çığlık ismini kim vermişti, bu etkinliklerden unutamadığınız anılarınız var mı?
Gürdeniz – Mahkeme kararlarında, yargıçlar 16,18, 20 yıl cezaları leblebi çekirdek üzere dağıttılar. Bu duruma sessiz kalamazdık. Ahmet Yavuz General’in eşi Lütfiye Yavuz’un fikridir sessiz çığlıklar. Onun gerekli müsaadeleri almasıyla Beşiktaş Hürriyet meydanında aksiyonlara başladık ve kumpas davalarında kurban edilen tüm arkadaşlar özgürlüğüne kavuşuncaya kadar devam ettirdik. Her cumartesi saat 13 de sanatkarlar, akademisyenler, gazeteciler siyasetçiler, mağdur aileleri ve vatandaşlarla bu meydanda buluşuyorduk. Bilhassa yazılı basın da geliyor ve sonraki günü ya manşetten, ya da küçük bir haber olarak gazetelerde yerimizi alıyorduk.
Aklımda bir sürü anı var lakin bir adedini paylaşayım: Bize takviye maksadıyla küçücük kızıyla birlikte hareketlere katılan bir arkadaşımızla birinci tanışmamızın olduğu anıyı unutamam.
Cem’in “Hedefteki Donanma” isimli kitabı yeni çıkmıştı, Kitabın imza gününde arkadaşımızın kızı ismine kitabı imzalamış, daha sonra da birlikte fotoğraf çektirmiştik ve o baba kız çabucak sonrasında biroldukca sessiz çığlığa birlikte katılmışlardı. Buna karşılık, kararlardan evvel Bağdat Caddesinde elimizde pilli mumlarla gerçekleştirdiğimiz “Adaleti mumla arıyoruz” etkinliğimize büyük bir iştirak olmuştu, lakin bir daha de restoranlarda oturanların bunlar da kim diye şaşkın gözlerle bizi takip ettiklerine de şahit olmuştum.
Amuran – Sessiz çığlığın duyulmayan sesi yalnızca yurt ortasında değil, yurt haricinde da yankılandı. Sözgelimi ABD’de de etkinlikler yapılmıştı. Yabancı basın beklediğiniz ilgiyi gösterdi mi, bu davaların tezgah olduğunun farkına varmışlar mıydı?
Gürdeniz – Evet, çabucak sonrasındaları, Vardiya bizde platformu öteki vilayetlerimizde olduğu üzere diğer ülkelerde de kuruldu ve sessiz çığlıklar bu yerlerde de eş vakitli olarak yapıldı.
Yurt haricinde yaşayan ve dışarıdan durumu daha güzel okuma imkanı yakalayan vatandaşlarımız vardı. Amerika’da yaşayan daha sonradan fazlaca uygun dostumuz olan bir küme evvela eşlerimize bir mektup kampanyası başlattılar, yılın her özel gününde cezaevlerine mektuplar gönderildi. Bu mektuplar büyük moral oluyordu, daha sonrasında bu takviye, sessiz çığlık olarak devam etti. Doğruyu söylemek gerekirse birkaç röportaj dışında yurt haricindeki basından epeyce dayanak görmedik.
Amuran – O periyotta her vakit olduğu üzere hukuku savunan Barolar oldu. Bilhassa İstanbul Barosu sizi hiç yalnız bırakmadı. Kumpas davalarında adaleti arayan tek kuruluştu ve bu niçinle haklarında dava açılmıştı. Periyodun kumandanları, yargılananlara ne kadar sahip çıktı ve bu biçimde bir davanın kumpas olduğunu 15 Temmuz da mı anladılar, isim değerli değil, o günlerde sizlerde bıraktıkları izlenimler neydi?
Gürdeniz – Başta Ümit Kocasakal olmak üzere İstanbul Barosu duruşmalara gelerek, yapılan hukuksuzluğu resmen Balyoz heyetinin yüzüne haykırdılar. Natürel mükafatını de haklarında soruşturma açılarak aldılar. O devirde kumandanların bir kısmında de büyük bir endişe imparatorluğu oluşturulmuştu. Açılan soruşturmalar, tabirlere çağrılmalar, internet üzerinden karalama kampanyaları yapılıyordu. Bu sebeple, “aman bana dokunulmasın” psikolojisi ile hareket ediliyor, bize de tüm bu davaların beraatle biteceği telkini yapılıyordu. Maalesef kaygı hamaseti yenmişti. Cezalar verildi, hukuksuzca tasfiye edildiler ve yerlerine getirilenlerin bir kısmı 15 Temmuz’da halkına ve meclisine silah çekti.
Amuran – Bu süreçte yargılamada öne sürülen kanıtların geçersizliğini belgelemek için uğraştınız. Daha fazlaca avukatların yanında tutuklu ailelerin çocukları da dokümanların kaynağını araştırdı, değil mi?
Gürdeniz – Kanıt diye gösterilen dijitaller, hangi bilgisayardan çıktığı belirli olmayan imzasız kağıt kesimleriydi. Çetin Doğan’ın kızı ve damadı Pınar ve Dani Rodrik başta olmak üzere birfazlaca evladımız ve eşlerimiz dijital bilgiler üzerinde bulunan sahteliklerin izini sürdüler. Neler mi buldular, bir kaç örnek vereyim. örneğin 2003 yılında yazıldığı tez edilen birinin ekinde 2005 yılında çıkarılmış bir kanun unsuru, bir başkasında hayli daha sonra kurulmuş hastane ismi, o tarihten çok evvel vefat etmiş insanların isimleri ve birçoğu; En kıymetlisi ise bu çıktılar Calibri fontu ile yazılmasıydı. O tarihte Calibri fontu daha piyasaya sürülmemişti. 1500‘ün üzerinde sahtecilik izine rastlandı fakat sonuç 16, 18, 20 sene ceza oldu.
Amuran – Vardiya bizde platformu olarak bu aktiflikleri düzenlerken bir gün sizi de tutuklayabilirler derdi hiç taşımadınız değil mi?
Gürdeniz – Daima söylerim endişe fazlaca doğal bir histir, hepimiz yaşarız, ancak hakikat ve haklıysanız kaygı sizi engelleyemez. Bu dediğiniz bir sefer başımıza geldi, duruşma salonunun önündeki çıkmaz yol üzerinde yaptığımız bir aksiyon esnasında kelamım ona yolu kapatıyormuşuz diye Nilgül Doğan ile İrem Kutluk hakkında soruşturma ve daha sonrasında dava açıldı, maalesef yargılandılar, sonunda beraat ettiler. Lakin asla vazgeçmedik.
Amuran – Birinci Mavi Vatan tanımlamasını ve denizcilere yönelik bu kumpasın niye gerçekleştirildiğini eşiniz Cem Gürdeniz’in savunmasında görüyoruz. Yani kurulan tezgahın gerçek sebebi, o savunmada anlatılmıştı. O savunma, tarihi bir evrak haline geldi. Mavi vatan ismi çabucak sonrasında kamusal bir kimlik kazandı, değil mi?
Gürdeniz – Mavi Vatan halkın gönlünde yer aldı, bundan daha kıymetli bir şey olabilir mi? Gençlerin birden fazla artık bu kavramı ve bu kavramın babasını tanıyor. şimdi her gün yolda yürürken, durdurup sohbet etmek yahut fotoğraf çektirmek isteyenler oluyor. Bu ortada başka ülkelerde de yerini aldı Mavi Vatan; artık bu kavramdan bahsederlerken kendi lisanlarına çevirtmiyorlar, direkt Mavi Vatanı kullanıyorlar.
* Rengin Gürdeniz
Amuran – Sessiz çığlık aksiyonlarını nasıl sonlandırdınız? Ayrıyeten, kumpas davaları bitirildi ancak geride acılar kaldı kayıplar oldu, FETÖ’nün gerçek yüzü 15 Temmuz kalkışmasıyla ortaya çıktı. Bu davalar olmasaydı, FETÖ bu kalkışma teşebbüsüne yürek edebilir miydi?
Gürdeniz – Vardiya bizde, sessiz çığlık aktifliği kumpas mağduru herkes özgürlüğüne kavuşuncaya devam etti, her özgürlüğe kavuşan kişi o hafta Sessiz Çığlığa geliyor ve his kanılarını anlatan konuşmalar yapıyordu. En son buluşmamızda platformu kuranlar olarak bizler konuşma yaptık, tüm dostlara teşekkür ettik ve etkinliğimizi sonlandırdık. Kumpas davaları olmasaydı FETÖ bu kalkışma teşebbüsüne cüret edebilir miydi diye soruyorsunuz. Karşılığım tek bir soru olacak. Sizce?
Amuran – Cevabınız manalı bir soru. Bugün geriye baktığınız vakit, en çok içinizi acıtan olay nedir?
Gürdeniz – Doğal ki kayıplarımız, bu şiddetli sürece dayanamayıp, kendi canına kıyan, kanser olan arkadaşlarımız var. Hepsini kitapta andım, onları kim geri getirecek, kandırıldık demek hiçbir yarayı maalesef sarmıyor
Amuran – Günümüze dönersek bugün Türk hanımına düşen sorumluluk ne olmalıdır?
Gürdeniz – Türk hanımı mücadelecidir, Kurtuluş savaşında cephede gösterdiği kahramanlıkla bunu ziyadesiyle ispat etmiştir, yanlışsız ve haklı olduğu noktada sonucundan asla vaz geçmez. Bunun yanında hukukun da adaletin de bayandan yana olması; bayanın haklarını gözetecek kararlara imza atılması gerekir. Burada siyasetçilere bilhassa bayan siyasetçilere epey iş düşüyor diye düşünüyorum. Zorluklara karşı gayrette pes etmemeliyiz.
Amuran – Bayana şiddet ve bayan cinayetleri giderek artıyor. Bu cinayetlerin ve şiddetin artmasındaki en büyük sebep nedir sizce?
Gürdeniz – Türkiye, bence, dünyada bayanlara seçme ve seçilme hakkını vermede önder ülkelerden biri olsa da maalesef daha sonrasında bu önder özelliğini devam ettirememiş bir ülkedir. Ben bayana şiddetin en kıymetli niçinini eğitimsizlik olarak görüyorum, maalesef ne erkeklerimizi ne de bayanlarımızı eğitebildik. meğer Anadolu’da Cumhuriyet’in kurulduğu senelerdaki üzere kâfi bir eğitim seferberliği geliştirebilseydik, köy enstitüleri kapanmamış olsaydı, artık durum hayli farklı olacaktı. Biraz öne söylemiş olduğim üzere başta erkekler olmak üzere bir kesiti bilgisiz bıraktık. Devletin nazaranvi aslında bu noktada başlıyordu. Her ilçede her köyde, bilinçlendirme ve aydınlatma seferberlikleri yapılması değerliydi. Bugün, Türkiye’nin en ücra köşesine kadar okuma yazmayı öğreterek, sanata, tarihe, sıhhate, çocuk bakımına kadar her mevzuda insanları eğitebilecek kurumların bir daha kurulduğunu hayal edin. Bence hayal etmesi bile hoş.
Eğitim eksik olunca, cahillik ve töreden kaynaklı bayan cinayetlerinin önü açıldı. Bir de buna kanunlar art çıkıp, düzgün hal indirimleriyle cezaların hafifçeletilmesi kararları eklenince durum önlenemez hale geldi. Kanunların hanımı destekleyici biçimde bir daha revize edilmesi şayet olmazsa olmazdır. Lakin bence en kıymetlisi devlet tarafınca bayana kendini savunabilecek gerekli enstrümanların verilmesi kıymetlidir. Bunlar nelerdir? Bayan kendi maddi özgürlüğünü sağlayacak biçimde eğitilmeli ve desteklenmelidir. Bu noktada küçük bayan girişimcilerini sonuna kadar destekliyorum. Şiddete maruz kalan bayanlar için bayan sığınma meskenlerinin arttırılması, şiddet gördüğü anlaşılan bayanın izlenmesi, bir defa daha bu şiddete maruz kalmış bayanların sığınma konutlarına kabul edilmesi için gerekli alt yapıların oluşturulması gerekir. Bence iş işten geçtikten daha sonra değil, sorunu en başından ele alınıp gerekli düzenlemelerin yapılması yanlışsız olandır.
Amuran – TÜSİAD 50. kuruluş yıl dönümünde bir rapor hazırlamıştı: ‘Yeni Bir Anlayışla Geleceği İnşa: İnsan, Bilim, Kurumlar’ ismiyle yayınlanan bu raporda değerli bir davet vardı: “İstanbul Sözleşmesi’nin sahiplenilmesi.” Yalnızca TÜSİAD değil, ülkedeki tüm sivil toplum örgütlerinin tüm kurumların,kuruluşların sahiplendiği İstanbul kontratı niye gerekliydi, şahsi niyetinizi öğrenmek istiyorum: Sizce İstanbul mukavelesinden niye vazgeçildi?
Gürdeniz – İstanbul Mukavelesi bayana yönelik birinci milletlerarası mukavele olması açısından kıymetlidir. Bayana yönelik her türlü şiddetin önlenmesi, biraz evvel değindiğim üzere mağdurlarının korunması, bayana şiddetle gayret ve hatalıların gerekli cezalara çarptırılmaları unsuruna dayanır. TÜSİAD’ın hazırladığı rapordaki o iki husus hayli değerlidir lakin bu unsurların acilen hayata geçirilmesi için gerekli kuralların muhatapları tarafınca bir an evvel hayata geçirilmesi daha da kıymetlidir, yalnızca yazıda kalmamalıdır diye düşünüyorum.
İstanbul mukavelesinin doğruları ve yanlışları hakkında birfazlaca fikir ortaya atılmıştır. Benim bildiğim ise İstanbul kontratı bayanı ve haklarını baz alır. Ortalarında Danimarka, Yunanistan, Almanya, Fransa’nın olduğu kimi ülkeler kendi siyasetleriyle zıt düşen hususlara çekince koyarak muahedeyi kabul etmişlerdir. Bu noktada kendine aksi gelen hususlara çekince koymak yerine Türkiye niye mutabakattan toptan vazgeçmiştir bunu anlamakta zorlanıyorum.
Amuran – Toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlayacak olan kurumsal yapılar kâfi mi? Sözgelimi siyasette bayana eşit haklar tanınıyor mu, amaçlanan sayıda bayan milletvekilimiz var mı? Bürokraside karar verici makamlara bayan yöneticiler seçiliyor mu? Siz nasıl görüyorsunuz şahsi müşahedeniz nedir?
Gürdeniz – Farklı bir örnek vereceğim. Bayanla erkeği belirleyen aslında bir kromozomdur. Bir kromozom farkıyla cinsiyetimiz oluşur. Ne yazık ki bugünün Türkiye’sinde bayan ve erkeğe biçilmiş birtakım misyonlar vardır. Erkek kuvvetlidür, başkandır, konutunun geçimini sağlar, bayansa evcimendir, konutunu çekip çevirir, çocuklarını büyütür. Öncelikle bu önyargının kırılması gerekir. Bu hususta bir daha eğitime dönüyoruz. Hala daha, eşi saat kaçta gelirse gelsin, onu sofra başında beklemek zorunda bırakan acıksa da kendi karnını doyurmaya çekinen bayanların olduğunu duyuyorum. hanımın kendine itimadını kazanması gerekir. Dönüp baktığımızda ise hanımı bilinçlendirecek kurumların hayli az olduğunu düşünüyorum. Günümüzde bayan milletvekillerimizin sayısı kıymetli olduğu üzere nitelik, nicelik ve bakış açılarının da epeyce kıymetli olduğunu düşünüyorum. Bayan Erkek eşitliğine inanan ve bunun için gayret eden bayan siyasetçilerimiz olduysa da artık sayılarının hayli da fazla olduğunu söyleyemeyiz. Kimilerinin telaffuzlarını duyduğum vakit için kan ağlıyor. 21. Yüzyılda Türk bayanının fikri bu olmamalı diyorum. Yönetici makamlara gelen bayan yöneticinin ise Cumhuriyet unsurlarına bağlı bayan ve erkek eşitliğine inanan liyakata değer veren tecrübeli şahıslardan seçilmesinin gerekli olduğunu düşünüyorum.
Amuran – Bu Pazar sizinle örnek bir bayan hareketini bir daha andık. Bayan haklarının bir insan hakkı olduğunu vurguladınız. Bu hoş sohbet için teşekkürler Sayın Gürdeniz.
Gürdeniz – Ben teşekkür ederim.
Amuran – Atatürk’ün bayanlar için söylemiş olduği şu sözlerle söyleşiyi bitirelim.
“Ey kahraman Türk bayanı, sen yerde sürüklenmeye değil, omuzlar üzerinde göklere yükselmeye layıksın.”
Nurzen Amuran