Geçtiğimiz günlerde dünyada en çok konuşulan husus Fransa ile ABD içindeki tansiyondu. Kamuoyu ve medya daha epey Avustralya’ya denizaltı satışı rekabeti üzerinde dursa da gerçek niye ABD’nin çarçabuk ve müttefiklerine müracaattan “AUKUS” isimli yeni bir askeri ittifakı oluşturmasıydı. İsmi Avustralya (A), Birleşik Krallık (UK) ve Amerika Birleşik Devletleri’nin (US) baş harflerinden oluşan ve “yeni NATO” olarak isimlendirilen bu ittifak Hint-Pasifik bölgesinde Çin’e karşı kurulmuştu. ABD’nin Afganistan’dan apar topar çekilirken NATO müttefikleriyle kâfi eşgüdümü sağlamamış olması aslına bakarsanız eleştirilirken AUKUS ve denizaltı olayı bardağı taşıran damla oldu.
* AUKUS Bakanları
* Fransız denizaltıları
ÇİN PANİĞİ
Siyasal gözlemciler ABD’nin bu arka arda gelen gafların sebebini Çin konusunda hayli süratli davranma telaşıyla ortaya çıkan bir panik durumu olarak değerlendiriyorlar. ABD, geçen haftaki yazımda anlattığım 1971 yılındaki Pekin’deki saray darbesi ve Nixon-Mao görüşmesi daha sonrası Çin’i Soğuk Savaş’ta yanına çekmiş karşılığında da büyük yatırımlar ve teknoloji transferiyle bu ülkenin kalkınmasına yardımcı olmuştu. ABD iş etrafları de Çin’deki ucuz el emeği üzerinden büyük para kazanmıştı. Fakat son senelerda rekabet gücünü hissettiren Çin, ABD hükümetlerini rahatsız etmeye başlamış lakin alınması gereken acil kararlar Çin’de yatırımları bulunan baskı kümeleri tarafınca engellenerek ötelenmişti.
Cuma günü CNN International sitesinde yayınlanan Natasha Bertrand ve arkadaşları imzalı bir habere bakılırsa Biden AUKUS ve denizaltı satışları mevzularında telefonda Fransa Cumhurbaşkanı Macron’a özeleştiri yapmış ve geleceğe yönelik kelamlar vermiştir. Macron, lakin bu “mea culpa” üzerine ABD’den geri çektiği elçisini yeniden Washington’a göndermeye razı olmuştur.
Haberde, Biden idaresinin yapılan kusurlara münasebet olarak biroldukca diplomatik bakılırsave atamaların yapılamamış olmasını gösterdiği söyleniyor. halbuki uzmanların üzerinde ısrarla durdukları mevzu Dışişleri Bakanı Blinken aksini tez etse de ABD’de bugün diplomasiden epey NSC’nin (Ulusal Güvenlik Konseyi) büyük bir yük taşıyor olmasıdır. Hint-Pasifik mevzularında diplomatlardan fazlaca NSC’nin bölge koordinatörü Kurt Campbell’in, Ortadoğu’da da Brett McGurk’un tam yetkili pozisyonları dikkat çekiyor.
Biden, Macron, Ursula von der Leyen
“ECHELON” DİKTATÖRLÜĞÜ
ABD’nin İngiltere haricindeki Batılı müttefiklerini bir oldubittiye getirerek kurduğu AUKUS ittifakına potansiyel aday üye olarak görülen en kıymetli iki ülke Hindistan ve Japonya da şimdilik gelişmelerin haricinde tutulmaktadır. Bu gelişmeler aslında yıllardır var olan ve dünyanın gereğince kıymet vermediği öbür bir ittifakı gündeme getirmiştir: “UKUSA” yani Birleşik Krallık (UK)-ABD (US) Mutabakatı.
“UKUSA” İttifakına Avustralya, Kanada ve Yeni Zelanda da dâhildir ve maksadı ortak elektronik istihbarattır. NATO’nun yanında başka bir ittifak olan bu 5’li Anglosakson yapılanması “Five Eyes” (Beş Göz) olarak isimlendirilmiştir. Bu ittifakın NATO dışı özel yapısı ve “Echelon” (kademe) isimli ve dünyadaki 8 milyar insan içindeki tüm bağlantısı olduğu üzere kayıt altına alıp tahlil etmeye yönelik programı büyük reaksiyon uyandırmıştır. “Echelon” tıpkı ABD-Çin muahedesi üzere 1971 yılında faaliyete geçmiştir ve bugün 50’inci yılındadır.
* Avustralya, ABD, İngiltere başkanları
Avrupa Birliği Parlamentosu, “Echelon” izleme ve dinleme programı hakkında 2000-2001 senelerında temel özgürlükleri ihlal suçlaması kapsamında bir araştırma komitesi kurmuş ve hususla ilgili bir rapor 5 Eylül 2001’de kabul edilmişse de 11 Eylül saldırısı daha sonrası bu çalışmalar askıya alınmıştır. İngiltere’nin AB’den ayrılmasından daha sonra açılması beklenen “Echelon” evrakının pandemi sonraki ve ABD ile olan son gerginlikten daha sonra bir daha gündeme gelmesi beklenmektedir. ABD ve Anglosaksonların dünyanın geri kalanına karşı kurdukları bu iştiraklerin tarihi pek eskidir.
* Echelon dinleme ağı
* Echelon’un arkasındaki 5 göz
* İnsanları dinleyen saklı yapılanma
ANGLOSAKSON PAYDAŞLIĞI
ABD’nin dünyadaki en eski müttefiki bağımsızlık uğraşında kendisini destekleyen Fransa olsa da İngiltere her vakit ABD’nin yanı başında ve bir manada akıl hocasıdır. Anglosakson dünyası 1815 İngiliz-Fransız Waterloo Savaşı’ndan beri daima birlikte tek bir “orta kara parçası” oluşturan Kıta Avrupası, Asya ve Afrika’ya karşı bir okyanuslarda oluşturulan “deniz hegemonyası” ruhu ortasında hareket etmiştir. Bu genel çizgi o günden beri değişmemiş, yalnızca liderlik Birinci Dünya Savaşı’ndan daha sonra İngiltere’den ABD’ye geçmiştir. Dünya sistemini oluşturan Birleşmiş Milletler, NATO, Dünya Bankası, OECD üzere global örgütlerin temelinde de ABD ve İngiltere içinde 14 Ağustos 1941 tarihinde imzalanan Atlantik Mukavelesi bulunmaktadır.
Bugün, daha evvelce Rusya’ya karşı ve Atlantik yani NATO çerçevesinde düşünülen stratejilerin tartı noktası artık Çin’i amaç alır biçimde Hint-Pasifik coğrafyasına kaymıştır. Yaşadığımız devrin en kıymetli ve stratejik askeri ittifak olan AUKUS bu manada yeni NATO olarak görülmelidir. Ve bu ittifakta Kıta Avrupası ülkelerinin yeri tartışmalıdır. Hint-Pasifik’te birtakım stratejik üsleri olsa bile Fransa burada yer almayabilir, Almanya, İtalya, İspanya gibilerinin aslına bakarsan yerleri olmayacağı ise mutlaktır.
Bu gelişmeler kararında aslına bakarsanız uzun vakittir planlanan Avrupa askeri ittifakı ve Avrupa ordusu hazırlıkları sürat kazanacak ve eski Batı kampında iki askeri ittifak bir ortada yaşayacaktır. Dünyanın bu değişen şartlarına ABD medyasında örnek olarak verilen yeni olgulardan biri de Rusya’nın Almanya’ya direkt doğalgaz tedariki yapmasını sağlayacak Kuzey Akımı projesine Biden idaresinin onay vermiş olmasıdır. Demek ki Rusya artık Batı’nın kayıtsız kuralsız düşmanı değildir. Öte yandan, ABD’nin artık yavaşça terk etmeye başladığı Ortadoğu’da boşluğu Fransa ve muhakkak kısıtlamalarla Rusya ile dolduracağı da belirtiliyor.
Bugüne dek ABD’nin bilhassa Trump periyodunda lisana getirdiği Avrupalıların askeri harcamalarını arttırmaları önerisi Avrupalılar tarafınca geçiştirilmişti. Bunun sebebi doğal ki bir Avrupa ordusunun ve ABD’ninki kadar gelişmiş bir Avrupa savunma endüstrinin bulunmamasıydı. Yeni şartlarda bu süreç de umulmadık bir biçimde hızlanabilir. “NATO’nun beyin ölümü” olağan olarak Avrupa’nın da mevti olmayacaktır.
* Yeni Avrupa ordusu
* Avrupa ordusu oluşuyor
SAVAŞ ENDÜSTRİNİN ÇIKARLARI
Biden idaresi her ne kadar Çin’le olan tansiyonun yeni bir “soğuk savaş” olmayacağını söylese de ABD’nin bilinen siyaseti bir düşman oluşturup etrafındaki güçlerle ittifakını sıkılaştırmak ve bu biçimdelikle kendi gücünü arttırmaktır. Fakat, biroldukça Avrupa ülkesinin ticari çıkarları ötürüsıyla Çin’e karşı ABD etrafında toplanmakta tereddüt geçirecekleri de aşikardır. Tahminen de ABD’nin evvela ve çarçabuk Anglosaksonları bir ortaya getirmesinin sebebi budur.
Batılı kimi strateji uzmanları, nüfus ve bölgesel dengesizlikler niçiniyle Çin’in bir gerileme periyoduna girdiğini ve bu gelişimin Pekin idaresini uygunca radikalleştireceğini sav ediyorlar. Bunun dış siyasete ne kadar yansıyacağı doğal bugünden aşikâr değil ve bu savlar niyetli da olabilir. Öte yandan bir silahlanma yarışının ABD’de birtakım bölümlerde bir canlanma yaratacağı için tercih edildiği de bilinen bir gerçek. Bu çerçevede, önümüzdeki birkaç yıl çok kritik ve bilinmezlerle dolu.
TÜRKİYE DÜŞÜNCEDE
Olaylara ülkemiz açısından bakarsak, bu tansiyonlu ortamda en makus tercihin bölgesel maceralara atılmak ya da devam etmek olduğu rahatça anlaşılabilir. Büyük güçlerin de aslına bakarsan sıcak bakmadıkları “İslam dünyasında taşeronluk yaparak genişleme” formülleri son senelerda pek konuşulmuş fakat artık büsbütün gündem dışı kalmıştır. Bu kaidelerde, bir an evvel ülkede yapısal ıslahatlara başlanıp, son yirmi yılda neredeyse yalnızca inşaat bölümüne harcanan imkanlar sanayi ve tarıma yöneltilerek ülke güçlendirilmezse bizi sıkıntı günler bekliyor.
Kayahan Uygur
* AUKUS Bakanları
* Fransız denizaltıları
ÇİN PANİĞİ
Siyasal gözlemciler ABD’nin bu arka arda gelen gafların sebebini Çin konusunda hayli süratli davranma telaşıyla ortaya çıkan bir panik durumu olarak değerlendiriyorlar. ABD, geçen haftaki yazımda anlattığım 1971 yılındaki Pekin’deki saray darbesi ve Nixon-Mao görüşmesi daha sonrası Çin’i Soğuk Savaş’ta yanına çekmiş karşılığında da büyük yatırımlar ve teknoloji transferiyle bu ülkenin kalkınmasına yardımcı olmuştu. ABD iş etrafları de Çin’deki ucuz el emeği üzerinden büyük para kazanmıştı. Fakat son senelerda rekabet gücünü hissettiren Çin, ABD hükümetlerini rahatsız etmeye başlamış lakin alınması gereken acil kararlar Çin’de yatırımları bulunan baskı kümeleri tarafınca engellenerek ötelenmişti.
Cuma günü CNN International sitesinde yayınlanan Natasha Bertrand ve arkadaşları imzalı bir habere bakılırsa Biden AUKUS ve denizaltı satışları mevzularında telefonda Fransa Cumhurbaşkanı Macron’a özeleştiri yapmış ve geleceğe yönelik kelamlar vermiştir. Macron, lakin bu “mea culpa” üzerine ABD’den geri çektiği elçisini yeniden Washington’a göndermeye razı olmuştur.
Haberde, Biden idaresinin yapılan kusurlara münasebet olarak biroldukca diplomatik bakılırsave atamaların yapılamamış olmasını gösterdiği söyleniyor. halbuki uzmanların üzerinde ısrarla durdukları mevzu Dışişleri Bakanı Blinken aksini tez etse de ABD’de bugün diplomasiden epey NSC’nin (Ulusal Güvenlik Konseyi) büyük bir yük taşıyor olmasıdır. Hint-Pasifik mevzularında diplomatlardan fazlaca NSC’nin bölge koordinatörü Kurt Campbell’in, Ortadoğu’da da Brett McGurk’un tam yetkili pozisyonları dikkat çekiyor.
Biden, Macron, Ursula von der Leyen
“ECHELON” DİKTATÖRLÜĞÜ
ABD’nin İngiltere haricindeki Batılı müttefiklerini bir oldubittiye getirerek kurduğu AUKUS ittifakına potansiyel aday üye olarak görülen en kıymetli iki ülke Hindistan ve Japonya da şimdilik gelişmelerin haricinde tutulmaktadır. Bu gelişmeler aslında yıllardır var olan ve dünyanın gereğince kıymet vermediği öbür bir ittifakı gündeme getirmiştir: “UKUSA” yani Birleşik Krallık (UK)-ABD (US) Mutabakatı.
“UKUSA” İttifakına Avustralya, Kanada ve Yeni Zelanda da dâhildir ve maksadı ortak elektronik istihbarattır. NATO’nun yanında başka bir ittifak olan bu 5’li Anglosakson yapılanması “Five Eyes” (Beş Göz) olarak isimlendirilmiştir. Bu ittifakın NATO dışı özel yapısı ve “Echelon” (kademe) isimli ve dünyadaki 8 milyar insan içindeki tüm bağlantısı olduğu üzere kayıt altına alıp tahlil etmeye yönelik programı büyük reaksiyon uyandırmıştır. “Echelon” tıpkı ABD-Çin muahedesi üzere 1971 yılında faaliyete geçmiştir ve bugün 50’inci yılındadır.
* Avustralya, ABD, İngiltere başkanları
Avrupa Birliği Parlamentosu, “Echelon” izleme ve dinleme programı hakkında 2000-2001 senelerında temel özgürlükleri ihlal suçlaması kapsamında bir araştırma komitesi kurmuş ve hususla ilgili bir rapor 5 Eylül 2001’de kabul edilmişse de 11 Eylül saldırısı daha sonrası bu çalışmalar askıya alınmıştır. İngiltere’nin AB’den ayrılmasından daha sonra açılması beklenen “Echelon” evrakının pandemi sonraki ve ABD ile olan son gerginlikten daha sonra bir daha gündeme gelmesi beklenmektedir. ABD ve Anglosaksonların dünyanın geri kalanına karşı kurdukları bu iştiraklerin tarihi pek eskidir.
* Echelon dinleme ağı
* Echelon’un arkasındaki 5 göz
* İnsanları dinleyen saklı yapılanma
ANGLOSAKSON PAYDAŞLIĞI
ABD’nin dünyadaki en eski müttefiki bağımsızlık uğraşında kendisini destekleyen Fransa olsa da İngiltere her vakit ABD’nin yanı başında ve bir manada akıl hocasıdır. Anglosakson dünyası 1815 İngiliz-Fransız Waterloo Savaşı’ndan beri daima birlikte tek bir “orta kara parçası” oluşturan Kıta Avrupası, Asya ve Afrika’ya karşı bir okyanuslarda oluşturulan “deniz hegemonyası” ruhu ortasında hareket etmiştir. Bu genel çizgi o günden beri değişmemiş, yalnızca liderlik Birinci Dünya Savaşı’ndan daha sonra İngiltere’den ABD’ye geçmiştir. Dünya sistemini oluşturan Birleşmiş Milletler, NATO, Dünya Bankası, OECD üzere global örgütlerin temelinde de ABD ve İngiltere içinde 14 Ağustos 1941 tarihinde imzalanan Atlantik Mukavelesi bulunmaktadır.
Bugün, daha evvelce Rusya’ya karşı ve Atlantik yani NATO çerçevesinde düşünülen stratejilerin tartı noktası artık Çin’i amaç alır biçimde Hint-Pasifik coğrafyasına kaymıştır. Yaşadığımız devrin en kıymetli ve stratejik askeri ittifak olan AUKUS bu manada yeni NATO olarak görülmelidir. Ve bu ittifakta Kıta Avrupası ülkelerinin yeri tartışmalıdır. Hint-Pasifik’te birtakım stratejik üsleri olsa bile Fransa burada yer almayabilir, Almanya, İtalya, İspanya gibilerinin aslına bakarsan yerleri olmayacağı ise mutlaktır.
Bu gelişmeler kararında aslına bakarsanız uzun vakittir planlanan Avrupa askeri ittifakı ve Avrupa ordusu hazırlıkları sürat kazanacak ve eski Batı kampında iki askeri ittifak bir ortada yaşayacaktır. Dünyanın bu değişen şartlarına ABD medyasında örnek olarak verilen yeni olgulardan biri de Rusya’nın Almanya’ya direkt doğalgaz tedariki yapmasını sağlayacak Kuzey Akımı projesine Biden idaresinin onay vermiş olmasıdır. Demek ki Rusya artık Batı’nın kayıtsız kuralsız düşmanı değildir. Öte yandan, ABD’nin artık yavaşça terk etmeye başladığı Ortadoğu’da boşluğu Fransa ve muhakkak kısıtlamalarla Rusya ile dolduracağı da belirtiliyor.
Bugüne dek ABD’nin bilhassa Trump periyodunda lisana getirdiği Avrupalıların askeri harcamalarını arttırmaları önerisi Avrupalılar tarafınca geçiştirilmişti. Bunun sebebi doğal ki bir Avrupa ordusunun ve ABD’ninki kadar gelişmiş bir Avrupa savunma endüstrinin bulunmamasıydı. Yeni şartlarda bu süreç de umulmadık bir biçimde hızlanabilir. “NATO’nun beyin ölümü” olağan olarak Avrupa’nın da mevti olmayacaktır.
* Yeni Avrupa ordusu
* Avrupa ordusu oluşuyor
SAVAŞ ENDÜSTRİNİN ÇIKARLARI
Biden idaresi her ne kadar Çin’le olan tansiyonun yeni bir “soğuk savaş” olmayacağını söylese de ABD’nin bilinen siyaseti bir düşman oluşturup etrafındaki güçlerle ittifakını sıkılaştırmak ve bu biçimdelikle kendi gücünü arttırmaktır. Fakat, biroldukça Avrupa ülkesinin ticari çıkarları ötürüsıyla Çin’e karşı ABD etrafında toplanmakta tereddüt geçirecekleri de aşikardır. Tahminen de ABD’nin evvela ve çarçabuk Anglosaksonları bir ortaya getirmesinin sebebi budur.
Batılı kimi strateji uzmanları, nüfus ve bölgesel dengesizlikler niçiniyle Çin’in bir gerileme periyoduna girdiğini ve bu gelişimin Pekin idaresini uygunca radikalleştireceğini sav ediyorlar. Bunun dış siyasete ne kadar yansıyacağı doğal bugünden aşikâr değil ve bu savlar niyetli da olabilir. Öte yandan bir silahlanma yarışının ABD’de birtakım bölümlerde bir canlanma yaratacağı için tercih edildiği de bilinen bir gerçek. Bu çerçevede, önümüzdeki birkaç yıl çok kritik ve bilinmezlerle dolu.
TÜRKİYE DÜŞÜNCEDE
Olaylara ülkemiz açısından bakarsak, bu tansiyonlu ortamda en makus tercihin bölgesel maceralara atılmak ya da devam etmek olduğu rahatça anlaşılabilir. Büyük güçlerin de aslına bakarsan sıcak bakmadıkları “İslam dünyasında taşeronluk yaparak genişleme” formülleri son senelerda pek konuşulmuş fakat artık büsbütün gündem dışı kalmıştır. Bu kaidelerde, bir an evvel ülkede yapısal ıslahatlara başlanıp, son yirmi yılda neredeyse yalnızca inşaat bölümüne harcanan imkanlar sanayi ve tarıma yöneltilerek ülke güçlendirilmezse bizi sıkıntı günler bekliyor.
Kayahan Uygur