semaver
Active member
Kılıçdaroğlu Cumhuriyet’e yazdı: Cihatsever değil, barışseveriz CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu gazetemizde, “Cihatsever değil, barışseveriz” başlıklı bir yazı kaleme aldı.
Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basarak Ulusal Mücadele’yi başlatmasının yüzüncü yılını geride bıraktığımızı söyleyen Kılıçdaroğlu, 22 gün ve gece aralıksız süren Sakarya Meydan Muharebesi ile barış arayışını anlattı.
Kemal Kılıçdaroğlu’nun yazısı şu biçimde:
Türkiye Cumhuriyeti’nin “Yüzüncü Yıl” dönemlerindeyiz. Ne keyifli bize!
Örneğin, Büyük Başkan Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basarak Ulusal Mücadele’yi başlatmasının yüzüncü yılını geride bıraktık.
Nutuk’ta yazdığı biçimiyle Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı’nda yenilmiş ve kuralları ağır bir muahede (Mondros)imzalamış, millet yorgun ve yoksul… Bu kurallar altında yola çıkan Mustafa Kemal Atatürk’ün, 24 Nisan 1920 tarihindeki TBMM konuşmasını anımsayalım:
“Milli vicdanın büyük iradesine bağlı olarak, milleti bağımsız ve vatanımızı düşmanlardan arınmış görür görmezye kadar çalışmak andıyla 16 Mayıs 1919 günü İstanbul’dan ayrıldım. Samsun’da işe başladım.”
Nutuk ve 24 Nisan 1920 tarihindeki konuşma bir arada düşünüldüğünde, 19 Mayıs 2019’da yalnızca, Atatürk’ün Samsun’da işe başlayışının yüzüncü yılını kutlamış değiliz. Onun da ötesinde, bir dâhinin başladığı işin temel niteliklerini dünya sahnesine çıkarışının yüzüncü yılını kutladık. Bu nitelikler, ulusal vicdana bağlılık, yorgun ve yoksul bir milletin bağımsızlığına, işgal altındaki vatanın kurtuluşuna duyulan sarsılmaz inançtır.
DEMOKRAT ATATÜRK VE TBMM’NİN 100. YILI
Malumunuz, Atatürk’ün Samsun’da başladığı iş, Erzurum ve Sivas kongreleriyle devam etti. Nihayetinde Ulusal Mücadele’nin birinci basamağı 23 Nisan 1920’de Ankara’da tamamladı.
Bir soruyla devam edelim: “2020 yılında, açılışının yüzüncü yılını kutladığımız TBMM’nin kuruluşundaki temel unsur neydi?” Bu sorunun cevabı, Atatürk’ün TBMM’de 24 Nisan 1920 tarihindeki konuşmasında yer almaktadır:
“Hâkimiyet-i Milliye’nin her şeydilk evvel sağlanması emeliyle Büyük Meclisimiz, olağanüstü yetkilerle toplanmıştır. Büyük Meclisimizin kuruluş formu ve asılları, ulusal iradeye samimiyetle ve büyük bir güçle dayandığını göstermektedir.”
Alıntıladığım bu kısım, “Milli vicdanın büyük iradesine bağlı, milletin bağımsızlığı ve vatanın düşmandan kurtuluşu için yeminli” Mustafa Kemal’in bir öbür özelliğini karşımıza çıkarıyor. Kurucusu olduğu TBMM’yi, birinci günden itibaren milletin hâkimiyetine teslim etmiş, demokrat bir Atatürk.
Mustafa Kemal liderliğindeki Ulusal Kurtuluş Savaşı uğraşımız milletin iradesiyle gerçekleşen demokratik bir gayrettir; bu çaba, gücünü bağımsızlık ve demokrasi inancından almaktadır. ötürüsıyla 23 Nisan 2020’de kutladığımız, yalnızca TBMM’nin açılışının yüzüncü yılı değildir. 23 Nisan 2020 hepimiz için, “Hâkimiyet kayıtsız koşulsuz milletindir” prensibine bağlı demokrasimizin, Mustafa Kemal’in liderliğinde Anadolu’ya kök salışının da yüzüncü yılıdır.
SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ’NİN 100. YILI
İçinde bulunduğumuz yıl da “Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordularının” birinci büyük zaferi Sakarya Meydan Muharebesi’nin yüzüncü yılıdır.
Sakarya Meydan Muharebesi, “sadece düşmanın değil, milletin makus talihinin de yenildiği” I. ve II. İnönü zaferleriyle başlayan periyodun, 1921 yılındaki şahikasıdır. Bu niçinle Türkiye Cumhuriyeti’nin yüzüncü yıl periyotlarının, 2021 yılındaki sembol tarihi, Sakarya Meydan Muharebesi’dir.
Ulusal Çabamızın silahlı gücünü oluşturan ulusal ordumuza kuruluşundan itibaren “Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları” isminin verilmesi de Mustafa Kemal’in demokrasiye ve millet egemenliğine bağlılığının delilidir.
Mustafa Kemal Atatürk, 23 Ağustos’ta Yunan ordusunun, Türk mevzilerine atağıyla başlayan ve 13 Eylül’de sona eren Sakarya Meydan Muharebesi süreciyle ilgili TBMM’de yaptığı 19 Eylül 1921 tarihindeki bilgilendirme konuşmasında şunu vurgular:
“Efendiler; Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordusu’nun Sakarya’da kazanmış olduğu meydan muharebesi pek büyük bir meydan muharebesidir. Harp tarihinde misli tahminen olmayan bir meydan muharebesidir… Binaenaleyh ordumuzun harp tarihine örnek olacak bu zaferi kazanmış olması itibariyle görkemli heyetinizi tebrik ederim. Bu parlak muzafferiyetin âmili olan zevatı huzur-u âlinizde ve bu kürsüden büyük hürmet ve takdirat ile yâdetmeyi bir vecibe-i vicdaniye addederim.”
Gördüğünüz üzere Mustafa Kemal, Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordularının harp tarihine geçecek büyüklükteki bu zaferi niçiniyle TBMM’yi kutlamaktadır. Ulusal Mücadele’nin 9 Eylül 1922’de sona ermesinin akabinde Ankara’ya dönecek olan Atatürk, 4 Ekim 1922 tarihindeki TBMM konuşmasında da tıpkı kutlamayı bir dahaleyecektir.
Atatürk, 19 Eylül 1921 tarihindeki konuşmasında devrin Genelkurmay Lideri Fevzi (Çakmak) Paşa ve Batı Cephesi Kumandanı İsmet (İnönü) Paşa başta olmak üzere muharebenin komuta kademesini de öne çıkararak, kendisine yakışan bir nezaket gösterir; arkadaşlarının haklarını, milletvekillerinin ve tarihin huzurunda teslim eder.
Atatürk, Fevzi Paşa için “Erkan- ı Harbiye-i Genele Reisimiz (Genelkurmay Başkanımız) Fevzi Paşa Hazretlerinin bu meydan muharebesinde ifa ettiği hidemat (hizmetler) pek büyük sitayişlerle (övgülerle) yad edilmeye sezadır (değerdir)” der.
Atatürk, İnönü’yü de “Garp Cephesi Kumandanı İsmet Paşa Hazretleri, derin bir zekâ, yorulmaz bir azim ve iman ve faaliyetiyle gece gündüz harekâtın en ufak noktalarına varıncaya kadar nafiz olmuş ve harikulâde bir nazarla ordusunu sevk ve yönetim ederek bu muvaffakiyet ve muzafferiyete ulaştırmıştır” kelamlarıyla över.
SAKARYA: BÜYÜK VE KANLI SAVAŞ
Pekala, Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordularının kazandığı ve harp tarihinde örneği olmayan Sakarya Meydan Muharebesi’nin temel özelliği nedir?
Atatürk’ün Nutuk’ta da kullandığı Melhame-i Kübra, yani “büyük ve kanlı savaş”ın temel özelliği, kendisinin şu emirindedır: “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh, bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı, vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz.” Atatürk bir daha Nutuk’ta kararı şu biçimde özetler:
“Ordumuzun her ferdi, bu sistem dahilinde, her adımda azami fedakârlığını göstermek suretiyle düşmanın üstün kuvvetlerini imha ederek, yıpratarak, nihayet onu, taarruzuna devam kabiliyet ve kudretinden yoksun bir hale getirdi.”
Sakarya “melhame-i kübrasında”, TBMM Ordusu 277 subay ve 5 bin 436 erini şehit verdi; toplam yaralı sayısı, 17 bin 500 civarında. Yunan ordusundan da 208 subay, 3 bin 750 er, hayatını kaybetti.
Yakup Kadri Karaosmanoğlu, “Vatan Yolunda” isimli yapıtında Sakarya Meydan Muharebesi daha sonrasındaki tabloyu, “Mustafa Kemal Paşa’nın, Melhame-i Kübra ismini verdiği bu büyük harp alanını çabucak hemen kanları kurumadan evvelden tavaf edip dolaşacaktım. Gerçi teneffüs ettiğimiz havada barut, duman ve kül kokuyor….” cümleleriyle betimler.
“Melhame-i Kübra” sözüne Nâzım Hikmet’in, Kurtuluş Savaşı Destanı’nda da rastlarız:
“…daha sonra 23 Ağustos: Sakarya melhame-i kübrâsı ki/ devamı 13 Eylül gününe kadardır/ Bizim kırk bin piyademiz/ dört bin beş yüz atlımız/düşmanın seksen sekiz bin piyadesi/ üç yüz topu vardır…”
Ve Nâzım, Sakarya Meydan Muharebesi’nin finalini de şöyleki anlatır:
“Ve beşere bıraktığı hiç bir şeye acımadan/ölmek dileği veren/ Cihanbeyli ovası: çöl/ Bu çölün/ bu dağların/ bu ırmağın ve bizim önümüzde/ yirmi iki gün ve gece fasılasız dövüşüp/ düşman ordusu ricata mecbur kaldı…”
Evet, düşman ordusu “ricata mecbur kaldı…”, yani bozguna uğrayarak geri çekildi.
Savaşın sonuçları içinde, Atatürk’e Mareşal rütbesiyle birlikte “Gazilik” unvanın verilmesi de vardır. Atatürk, TBMM’nin bu sonucuyla ilgili hislerini Nutuk’ta, “Sakarya Muharebesi sonucuna kadar bir askeri rütbeye sahip değildim. daha sonrasında, Büyük Millet Meclisi’nce Müşir (mareşal) rütbesiyle Gazi unvanı verildi. Osmanlı Devleti’nin rütbesinin bir daha o devlet tarafınca alınmış olduğu malumdur” cümleleriyle aktaracaktır.
ATATÜRK: BARIŞSEVER BİR KUMANDAN
22 gün ve gece aralıksız süren muharebenin özetlemek gerekirse askeri özeti budur. Bu noktada, yazımın birinci kısmında sorduğum sorunun bir benzeriyle devam edelim: “23 Ağustos- 13 Eylül 2021, yalnızca büyük ve kanlı bir savaşın yüzüncü yıldönümü müdür?” olağan olarak hayır!
Sakarya Meydan Muharebesi, askeri sonuçları kadar kıymetli siyasi neticeleriyla da Türkiye Cumhuriyeti’nin mihenk taşlarından biridir. Zira Atatürk, tüm savaşlarda olduğu üzere Ulusal Kurtuluş Savaşı’na başladığı gün prestijiyle temel olarak barışı hedeflemiştir.
Sakarya Meydan Muharebesi daha sonrasında TBMM’de yaptığı konuşmada, ulusal sonlarımız ortasında hür ve bağımsız yaşama gayemizi, zafer kazanmış bir kumandanın değil, barış isteyen bir devlet adamının hisleriyle, hasretiyle betimler. Kazanılan zaferi önemsizleştirmez lakin kendisini ve milletini barışsever olarak nitelendirir.
“Bütün cihanın bilmesi lazımdır ki, Türk halkı, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve onun hükümeti uşak muamelesine tahammül edemez” der fakat devam cümlelerinde barışa, düşman olarak karşımıza dikilen ülkelerle de gelecekte barış ortasında yaşama isteğine yer vardır.
Yunus Emre’nin, “Biz kimseye kin tutmayız, bütün âlem birdir bize” dizelerinden ilham almışçasına, “..İtilaf devletleri dahi varlığımızı ve ulusal bağımsızlığımızı tanıdıkları takdirde onlarla da ortamızda hiç bir ihtilaf niçini kalmayacaktır, derhal barış sağlanabilir. Biz savaş değil, barış istiyoruz. Sulh yapmaya hazırız ve bence buna mani hiç bir sebep yoktur” vurgusu yapar.
BARIŞ ARAYIŞININ 100. YILI
Bu çerçevede, “23 Ağustos – 13 Eylül 2021” tarihleri yalnızca Sakarya Meydan Muharebesi’nde kazanılmış bir büyük zaferin yıldönümü değildir. Mustafa Kemal Atatürk’ün, dünyada gibisi görülmemiş askeri bir zaferden kalıcı bir barış çıkarma çabasının de yüzüncü yılıdır.
Unutulmamalıdır ki ulu lider Atatürk, milletinin istiklali için “yedi düvele/ periyodun hâkim güçlerine” karşı savaşmaktan çekinmeyen lakin barıştan öteki bir şey de düşünmeyen bir dâhiydi. ötürüsıyla Sakarya Meydan Muharebesi zaferi, “Yurtta ve dünyada barış” prensibiyle özdeş bir başlangıcı tabir eder.
Savaş meydanlarında kazanılan zaferlerin, iktisadi zaferlerle olduğu kadar diplomatik zaferlerle de taçlandırılmasının miladıdır. Örneğin, Fransa’nın Sakarya Savaşı’nın çabucak akabinde TBMM ile imzaladığı Ankara Muahedesi, bu cins bir taçlandırmadır. 20 Ekim 1921 tarihindeki mutabakat, Sakarya Meydan Muharebesi’nin neticelerindan biri olarak, TBMM’nin ulusal hedeflerinin birinci sefer Batılı bir işgal devleti tarafınca kabulüdür.
Özetle, Sakarya Meydan Muharebesi’nin yüzüncü yılı barışı daha fazlaca konuştuğumuz, barışı daha fazlaca istediğimiz bir yıl olsun. Ülkemizin egemenlik haklarından ödün vermeksizin, yakın ve uzak komşularımızla barış dolu bir geleceği kurabiliriz. Üstelik bu barış dolu geleceğin öncüsü de biz olabiliriz.
İşgalcilere ve hükümran güçlere karşı, hukukumuzu temin edinceye kadar silahlarını elden bırakmayan lakin savaş taraftarı da olmayan, herkesle barış yapmak isteyen Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları üzere, bugün bizler de ülkemizi bölgemizde tansiyonlara, çatışmalara tahlil üreten bir ülkeye dönüştürebiliriz.
Unutmayın, gelecek yıl Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nin ve Büyük Taarruz’un yüzüncü yılını, bir daha sonraki yıl da 2023’te cumhuriyetimizin kuruluşunun yüzüncü yılını kutlayacağız. Kimsenin kuşkusu olmasın, Cumhuriyetimiz ikinci yüzyılına girdiğinde, Cumhuriyetimizin demokrasiyle taçlandırılması, güçlendirilmiş parlamenter sistemin kuruluş çalışmaları başlamış olacak.
102 yıl evvel Samsun’da bir büyük inançla işe başlayan, 101 yıl evvel Ankara’da bir zümre, aile yahut kişinin hâkimiyetine dayalı değil, halkın iradesine dayalı demokratik bir meclis toplayan, 100 yıl evvel gibisi görülmemiş bir zaferden barış çıkarmak için efor harcayan Mustafa Kemal Atatürk yol göstericimizdir.
Mustafa Kemal başardı, ondan aldığımız ilhamla biz de başaracağız. Kimseye kin tutmadan, bütün âlemi bir kabul ederek.
Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basarak Ulusal Mücadele’yi başlatmasının yüzüncü yılını geride bıraktığımızı söyleyen Kılıçdaroğlu, 22 gün ve gece aralıksız süren Sakarya Meydan Muharebesi ile barış arayışını anlattı.
Kemal Kılıçdaroğlu’nun yazısı şu biçimde:
Türkiye Cumhuriyeti’nin “Yüzüncü Yıl” dönemlerindeyiz. Ne keyifli bize!
Örneğin, Büyük Başkan Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basarak Ulusal Mücadele’yi başlatmasının yüzüncü yılını geride bıraktık.
Nutuk’ta yazdığı biçimiyle Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı’nda yenilmiş ve kuralları ağır bir muahede (Mondros)imzalamış, millet yorgun ve yoksul… Bu kurallar altında yola çıkan Mustafa Kemal Atatürk’ün, 24 Nisan 1920 tarihindeki TBMM konuşmasını anımsayalım:
“Milli vicdanın büyük iradesine bağlı olarak, milleti bağımsız ve vatanımızı düşmanlardan arınmış görür görmezye kadar çalışmak andıyla 16 Mayıs 1919 günü İstanbul’dan ayrıldım. Samsun’da işe başladım.”
Nutuk ve 24 Nisan 1920 tarihindeki konuşma bir arada düşünüldüğünde, 19 Mayıs 2019’da yalnızca, Atatürk’ün Samsun’da işe başlayışının yüzüncü yılını kutlamış değiliz. Onun da ötesinde, bir dâhinin başladığı işin temel niteliklerini dünya sahnesine çıkarışının yüzüncü yılını kutladık. Bu nitelikler, ulusal vicdana bağlılık, yorgun ve yoksul bir milletin bağımsızlığına, işgal altındaki vatanın kurtuluşuna duyulan sarsılmaz inançtır.
DEMOKRAT ATATÜRK VE TBMM’NİN 100. YILI
Malumunuz, Atatürk’ün Samsun’da başladığı iş, Erzurum ve Sivas kongreleriyle devam etti. Nihayetinde Ulusal Mücadele’nin birinci basamağı 23 Nisan 1920’de Ankara’da tamamladı.
Bir soruyla devam edelim: “2020 yılında, açılışının yüzüncü yılını kutladığımız TBMM’nin kuruluşundaki temel unsur neydi?” Bu sorunun cevabı, Atatürk’ün TBMM’de 24 Nisan 1920 tarihindeki konuşmasında yer almaktadır:
“Hâkimiyet-i Milliye’nin her şeydilk evvel sağlanması emeliyle Büyük Meclisimiz, olağanüstü yetkilerle toplanmıştır. Büyük Meclisimizin kuruluş formu ve asılları, ulusal iradeye samimiyetle ve büyük bir güçle dayandığını göstermektedir.”
Alıntıladığım bu kısım, “Milli vicdanın büyük iradesine bağlı, milletin bağımsızlığı ve vatanın düşmandan kurtuluşu için yeminli” Mustafa Kemal’in bir öbür özelliğini karşımıza çıkarıyor. Kurucusu olduğu TBMM’yi, birinci günden itibaren milletin hâkimiyetine teslim etmiş, demokrat bir Atatürk.
Mustafa Kemal liderliğindeki Ulusal Kurtuluş Savaşı uğraşımız milletin iradesiyle gerçekleşen demokratik bir gayrettir; bu çaba, gücünü bağımsızlık ve demokrasi inancından almaktadır. ötürüsıyla 23 Nisan 2020’de kutladığımız, yalnızca TBMM’nin açılışının yüzüncü yılı değildir. 23 Nisan 2020 hepimiz için, “Hâkimiyet kayıtsız koşulsuz milletindir” prensibine bağlı demokrasimizin, Mustafa Kemal’in liderliğinde Anadolu’ya kök salışının da yüzüncü yılıdır.
SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ’NİN 100. YILI
İçinde bulunduğumuz yıl da “Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordularının” birinci büyük zaferi Sakarya Meydan Muharebesi’nin yüzüncü yılıdır.
Sakarya Meydan Muharebesi, “sadece düşmanın değil, milletin makus talihinin de yenildiği” I. ve II. İnönü zaferleriyle başlayan periyodun, 1921 yılındaki şahikasıdır. Bu niçinle Türkiye Cumhuriyeti’nin yüzüncü yıl periyotlarının, 2021 yılındaki sembol tarihi, Sakarya Meydan Muharebesi’dir.
Ulusal Çabamızın silahlı gücünü oluşturan ulusal ordumuza kuruluşundan itibaren “Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları” isminin verilmesi de Mustafa Kemal’in demokrasiye ve millet egemenliğine bağlılığının delilidir.
Mustafa Kemal Atatürk, 23 Ağustos’ta Yunan ordusunun, Türk mevzilerine atağıyla başlayan ve 13 Eylül’de sona eren Sakarya Meydan Muharebesi süreciyle ilgili TBMM’de yaptığı 19 Eylül 1921 tarihindeki bilgilendirme konuşmasında şunu vurgular:
“Efendiler; Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordusu’nun Sakarya’da kazanmış olduğu meydan muharebesi pek büyük bir meydan muharebesidir. Harp tarihinde misli tahminen olmayan bir meydan muharebesidir… Binaenaleyh ordumuzun harp tarihine örnek olacak bu zaferi kazanmış olması itibariyle görkemli heyetinizi tebrik ederim. Bu parlak muzafferiyetin âmili olan zevatı huzur-u âlinizde ve bu kürsüden büyük hürmet ve takdirat ile yâdetmeyi bir vecibe-i vicdaniye addederim.”
Gördüğünüz üzere Mustafa Kemal, Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordularının harp tarihine geçecek büyüklükteki bu zaferi niçiniyle TBMM’yi kutlamaktadır. Ulusal Mücadele’nin 9 Eylül 1922’de sona ermesinin akabinde Ankara’ya dönecek olan Atatürk, 4 Ekim 1922 tarihindeki TBMM konuşmasında da tıpkı kutlamayı bir dahaleyecektir.
Atatürk, 19 Eylül 1921 tarihindeki konuşmasında devrin Genelkurmay Lideri Fevzi (Çakmak) Paşa ve Batı Cephesi Kumandanı İsmet (İnönü) Paşa başta olmak üzere muharebenin komuta kademesini de öne çıkararak, kendisine yakışan bir nezaket gösterir; arkadaşlarının haklarını, milletvekillerinin ve tarihin huzurunda teslim eder.
Atatürk, Fevzi Paşa için “Erkan- ı Harbiye-i Genele Reisimiz (Genelkurmay Başkanımız) Fevzi Paşa Hazretlerinin bu meydan muharebesinde ifa ettiği hidemat (hizmetler) pek büyük sitayişlerle (övgülerle) yad edilmeye sezadır (değerdir)” der.
Atatürk, İnönü’yü de “Garp Cephesi Kumandanı İsmet Paşa Hazretleri, derin bir zekâ, yorulmaz bir azim ve iman ve faaliyetiyle gece gündüz harekâtın en ufak noktalarına varıncaya kadar nafiz olmuş ve harikulâde bir nazarla ordusunu sevk ve yönetim ederek bu muvaffakiyet ve muzafferiyete ulaştırmıştır” kelamlarıyla över.
SAKARYA: BÜYÜK VE KANLI SAVAŞ
Pekala, Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordularının kazandığı ve harp tarihinde örneği olmayan Sakarya Meydan Muharebesi’nin temel özelliği nedir?
Atatürk’ün Nutuk’ta da kullandığı Melhame-i Kübra, yani “büyük ve kanlı savaş”ın temel özelliği, kendisinin şu emirindedır: “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh, bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı, vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz.” Atatürk bir daha Nutuk’ta kararı şu biçimde özetler:
“Ordumuzun her ferdi, bu sistem dahilinde, her adımda azami fedakârlığını göstermek suretiyle düşmanın üstün kuvvetlerini imha ederek, yıpratarak, nihayet onu, taarruzuna devam kabiliyet ve kudretinden yoksun bir hale getirdi.”
Sakarya “melhame-i kübrasında”, TBMM Ordusu 277 subay ve 5 bin 436 erini şehit verdi; toplam yaralı sayısı, 17 bin 500 civarında. Yunan ordusundan da 208 subay, 3 bin 750 er, hayatını kaybetti.
Yakup Kadri Karaosmanoğlu, “Vatan Yolunda” isimli yapıtında Sakarya Meydan Muharebesi daha sonrasındaki tabloyu, “Mustafa Kemal Paşa’nın, Melhame-i Kübra ismini verdiği bu büyük harp alanını çabucak hemen kanları kurumadan evvelden tavaf edip dolaşacaktım. Gerçi teneffüs ettiğimiz havada barut, duman ve kül kokuyor….” cümleleriyle betimler.
“Melhame-i Kübra” sözüne Nâzım Hikmet’in, Kurtuluş Savaşı Destanı’nda da rastlarız:
“…daha sonra 23 Ağustos: Sakarya melhame-i kübrâsı ki/ devamı 13 Eylül gününe kadardır/ Bizim kırk bin piyademiz/ dört bin beş yüz atlımız/düşmanın seksen sekiz bin piyadesi/ üç yüz topu vardır…”
Ve Nâzım, Sakarya Meydan Muharebesi’nin finalini de şöyleki anlatır:
“Ve beşere bıraktığı hiç bir şeye acımadan/ölmek dileği veren/ Cihanbeyli ovası: çöl/ Bu çölün/ bu dağların/ bu ırmağın ve bizim önümüzde/ yirmi iki gün ve gece fasılasız dövüşüp/ düşman ordusu ricata mecbur kaldı…”
Evet, düşman ordusu “ricata mecbur kaldı…”, yani bozguna uğrayarak geri çekildi.
Savaşın sonuçları içinde, Atatürk’e Mareşal rütbesiyle birlikte “Gazilik” unvanın verilmesi de vardır. Atatürk, TBMM’nin bu sonucuyla ilgili hislerini Nutuk’ta, “Sakarya Muharebesi sonucuna kadar bir askeri rütbeye sahip değildim. daha sonrasında, Büyük Millet Meclisi’nce Müşir (mareşal) rütbesiyle Gazi unvanı verildi. Osmanlı Devleti’nin rütbesinin bir daha o devlet tarafınca alınmış olduğu malumdur” cümleleriyle aktaracaktır.
ATATÜRK: BARIŞSEVER BİR KUMANDAN
22 gün ve gece aralıksız süren muharebenin özetlemek gerekirse askeri özeti budur. Bu noktada, yazımın birinci kısmında sorduğum sorunun bir benzeriyle devam edelim: “23 Ağustos- 13 Eylül 2021, yalnızca büyük ve kanlı bir savaşın yüzüncü yıldönümü müdür?” olağan olarak hayır!
Sakarya Meydan Muharebesi, askeri sonuçları kadar kıymetli siyasi neticeleriyla da Türkiye Cumhuriyeti’nin mihenk taşlarından biridir. Zira Atatürk, tüm savaşlarda olduğu üzere Ulusal Kurtuluş Savaşı’na başladığı gün prestijiyle temel olarak barışı hedeflemiştir.
Sakarya Meydan Muharebesi daha sonrasında TBMM’de yaptığı konuşmada, ulusal sonlarımız ortasında hür ve bağımsız yaşama gayemizi, zafer kazanmış bir kumandanın değil, barış isteyen bir devlet adamının hisleriyle, hasretiyle betimler. Kazanılan zaferi önemsizleştirmez lakin kendisini ve milletini barışsever olarak nitelendirir.
“Bütün cihanın bilmesi lazımdır ki, Türk halkı, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve onun hükümeti uşak muamelesine tahammül edemez” der fakat devam cümlelerinde barışa, düşman olarak karşımıza dikilen ülkelerle de gelecekte barış ortasında yaşama isteğine yer vardır.
Yunus Emre’nin, “Biz kimseye kin tutmayız, bütün âlem birdir bize” dizelerinden ilham almışçasına, “..İtilaf devletleri dahi varlığımızı ve ulusal bağımsızlığımızı tanıdıkları takdirde onlarla da ortamızda hiç bir ihtilaf niçini kalmayacaktır, derhal barış sağlanabilir. Biz savaş değil, barış istiyoruz. Sulh yapmaya hazırız ve bence buna mani hiç bir sebep yoktur” vurgusu yapar.
BARIŞ ARAYIŞININ 100. YILI
Bu çerçevede, “23 Ağustos – 13 Eylül 2021” tarihleri yalnızca Sakarya Meydan Muharebesi’nde kazanılmış bir büyük zaferin yıldönümü değildir. Mustafa Kemal Atatürk’ün, dünyada gibisi görülmemiş askeri bir zaferden kalıcı bir barış çıkarma çabasının de yüzüncü yılıdır.
Unutulmamalıdır ki ulu lider Atatürk, milletinin istiklali için “yedi düvele/ periyodun hâkim güçlerine” karşı savaşmaktan çekinmeyen lakin barıştan öteki bir şey de düşünmeyen bir dâhiydi. ötürüsıyla Sakarya Meydan Muharebesi zaferi, “Yurtta ve dünyada barış” prensibiyle özdeş bir başlangıcı tabir eder.
Savaş meydanlarında kazanılan zaferlerin, iktisadi zaferlerle olduğu kadar diplomatik zaferlerle de taçlandırılmasının miladıdır. Örneğin, Fransa’nın Sakarya Savaşı’nın çabucak akabinde TBMM ile imzaladığı Ankara Muahedesi, bu cins bir taçlandırmadır. 20 Ekim 1921 tarihindeki mutabakat, Sakarya Meydan Muharebesi’nin neticelerindan biri olarak, TBMM’nin ulusal hedeflerinin birinci sefer Batılı bir işgal devleti tarafınca kabulüdür.
Özetle, Sakarya Meydan Muharebesi’nin yüzüncü yılı barışı daha fazlaca konuştuğumuz, barışı daha fazlaca istediğimiz bir yıl olsun. Ülkemizin egemenlik haklarından ödün vermeksizin, yakın ve uzak komşularımızla barış dolu bir geleceği kurabiliriz. Üstelik bu barış dolu geleceğin öncüsü de biz olabiliriz.
İşgalcilere ve hükümran güçlere karşı, hukukumuzu temin edinceye kadar silahlarını elden bırakmayan lakin savaş taraftarı da olmayan, herkesle barış yapmak isteyen Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları üzere, bugün bizler de ülkemizi bölgemizde tansiyonlara, çatışmalara tahlil üreten bir ülkeye dönüştürebiliriz.
Unutmayın, gelecek yıl Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nin ve Büyük Taarruz’un yüzüncü yılını, bir daha sonraki yıl da 2023’te cumhuriyetimizin kuruluşunun yüzüncü yılını kutlayacağız. Kimsenin kuşkusu olmasın, Cumhuriyetimiz ikinci yüzyılına girdiğinde, Cumhuriyetimizin demokrasiyle taçlandırılması, güçlendirilmiş parlamenter sistemin kuruluş çalışmaları başlamış olacak.
102 yıl evvel Samsun’da bir büyük inançla işe başlayan, 101 yıl evvel Ankara’da bir zümre, aile yahut kişinin hâkimiyetine dayalı değil, halkın iradesine dayalı demokratik bir meclis toplayan, 100 yıl evvel gibisi görülmemiş bir zaferden barış çıkarmak için efor harcayan Mustafa Kemal Atatürk yol göstericimizdir.
Mustafa Kemal başardı, ondan aldığımız ilhamla biz de başaracağız. Kimseye kin tutmadan, bütün âlemi bir kabul ederek.