Yener KARADENİZ
Salgında kapalı kalınan devirde biroldukça kesimde yaşanan ciro kaybı ve artan hammadde fiyatları 1 Haziran’da başlayan açılmalar ile birlikte tüketiciye artırım olarak yansımaya başladı. Aralıklarla 6 ay süren kapanma periyodu daha sonrası restorana, mağazaya ya da bir teknoloji marketine giren tüketiciler yüksek fiyatlarla karşılaştı. Yeme içme dalında yüzde 30’a kadar çıkan artırım oranı hazır giyside yüzde 20, konaklamada ise yüzde 40’ı aştı. Üretici fiyatları ile tüketici meblağları içindeki makasın hala açık olduğunu lisana getiren dal temsilcileri, hammadde fiyatlarında düşüş olmadığı takdirde pek fazlaca dalda artırım dalgasının devam edeceği ihtarında bulundu.
15 ay boyunca yiyip içmedik
Geçtiğimiz periyotta salgının tesirlerinin en ağır hissedildiği bölümlerden biri yeme-içme kesimi oldu. Restoran ve kafeler salgının başladığı 2020 Mart ayından bu yana 15 aya yakın kapalı kaldı. Dal şirketleri bu vakitte toplam cirolarının yüzde 5’ini geçmeyen online servis ve gel-al hizmeti verdi. Geçen müddette girdi meblağlarının yüzde 40’a kadar arttığını lisana getiren kesim temsilcileri, açılma ile birlikte bunun yalnızca yüzde 20’sini fiyatlara yansıtabildiklerini anlattı.
KDV indirimi devam etmezse…
Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Lideri Ramazan Bingöl, maliyetlerin son bir yılda yüzde 40’a varan artışı sebebi ile birtakım firmaların yüzde 10-20 ortası artırım yaptığını kaydetti. Bingöl, “Pazar gününün açılması yardımıyla cirolarda artış yaşanacağı için yeni bir artırım dalgası gerçekleşmesini beklemiyoruz” dedi. Öte yandan dalda bu ay sonuna kadar uzatılan KDV indirimi uygulaması da merakla bekleniyor.
Bingöl, KDV indiriminin devam etmemesi halinde ortadaki fark olan yüzde 7’lik oranın da fiyatlara artırım olarak yansıtılacağını belirtiyor. Fiyat artışlarına karşın yeme içme bölümünde işler düzeliyor. Başta bahçeli yerler olmak üzere bölüm işletmelerinin yarısından fazlasının salgın öncesi ciroları yakaladığı belirtiliyor.
Kahvaltı yüzde 50 zamlandı
en çok talep bakılırsan yerler ise kahvaltının da dahil olduğu işletmeler. Kaşıbeyaz Lezzet Kümesi Lider Vekili Murat Kaşıbeyaz, artan besin enfl asyonu sebebi ile maliyet baskısı altında olduklarını anlattı. Geçen sene de birebir sıkıntıdan mustarip olduklarını lakin bunu fiyatlara yansıtamadıklarını lisana getiren Kaşıbeyaz, “Direnme gücümüz vardı. Şu an ise hiç bir işletmenin artan meblağları menüsüne yansıtmama üzere bahtı yok. Pandeminin hizmet bölümüne darbesi kesimin direncini de kırdı. Pandemidilk evvel serpme kişi başı kahvaltı 90 TL’yken, bugün 130 TL’ye çıktı. Bu da yüzde 50 artırım manasına geliyor ki bu şu an bütün yerler için geçerli olan bir durum” tabirlerini kullandı.
Besin enfl asyonu yüzde 35
Happy Moon’s Küme İdare Konseyi Lideri Hüseyin Aymutlu, besin maliyetlerinin önemli biçimde arttığını ve besin enfl asyonunun yüzde 35’e kadar yükseldiğini anlattı. Bunun da yemek maliyetlerini artırdığını kaydeden Aymutlu, “Biz menülerimize bunu yansıtmadık. Fakat, piyasa bu noktalarda kalır ise bu yükü daha fazla taşıyamaz ve istemesek de eylül ayında yani kış menümüzde bir fiyat ayarlaması yapabiliriz. Onu da bir daha kimseyi fazlaca zorlamayacak biçimde yapmaya ihtimam gösteriyoruz. Besin maliyeti yüzde 30-35 bandında artarsa, biz bunu menülerimize en çok yüzde 10 yansıtırız” tabirlerini kullandı. Geride bıraktığımız periyotta döviz kurundaki artışlar, lojistik, personellik maliyetleri derken üreticinin maliyetlerinin de arttığına dikkat çeken Aymutlu, bu artışların bölüme etkisinin epey daha yüksek oranda yansıdığını lisana getirdi.
50 TL’ye marka tişört kalmadı
Geçen yıldan bu yana düşen satışlardan mustarip olan diğer bir dal ise hazır giysi oldu. Yılın değerli bir kısmını kapalı geçiren işletmeler öbür taraftan da hammadde sorunu ile baş etmeye çalıştı. Başta pamuk olmak üzere en epey kullanılan girdilerde yüzde 80’i aşan fiyat artışı ile karşılaşan bölüm, başka taraftan da uzayan termin müddetleri niçiniyle düşünce yaşadı. Markalar da artan maliyet artışlarını fiyatlara yansıtmaya başladı. Türkiye’de yüzlerce mağazası olan Inditeks Kümesi markaları yeni dönemi yüzde 30 artırım ile açtı. Yerli yabancı birfazlaca markada benzeri oranlarda fiyat artışı yaşandı. Birtakım markalarda 50 TL’ye tişört bulmak artık zorlaştı. Spor ayakkabıda ise bin TL sonu oldukçatan aşıldı. Geçen yıl en çok satılan modeller içinde yer alan Nike Air Force 1 fiyatı 600-700 TL bandında iken bu yıl artan kurun da tesiri ile bin TL’yi geçti. bir daha Adidas Stan Smith ise 700 TL bandından bin TL’ye kadar çıktı.
Maliyeti perakendeci sırtladı
Birleşmiş Markalar Derneği Lideri Sinan Öncel, üretici fiyatları endeksi ile tüketici fiyatları endeksi içindeki farkın açıldığını ve haziran ayı prestiji ile yüzde 38’i aşan maliyetlerin yalnızca yüzde 15-20’sini fiyatlara yansıtabildiklerini söylemiş oldu. Ortadaki farkı fiyatlara yansıtamadıklarını belirten Öncel, bu maliyetin perakendecinin sırtında kaldığını anlattı. Öncel, “Döviz arttı. Türkiye’de yaptırdığımız mallar daima döviz bazlı. Üretici döviz ile fiyat veriyor” sözlerini kullandı. bir daha kelam konusu fiyat artışlarına karşın satışların çok yeterli gittiği bilgisini veren Öncel, geçen yıl haziran ayına göre satışların markaya nazaran yüzde 30-70 arttığını bildirdi.
Mutfakta yeni dalga beklentisi
Türkiye’nin birtakım alanlarda üretici bir ülke olmamasının problemini yaşadıklarını anlatan Züccaciyeciler Derneği (ZÜCDER) Lideri Mesut Öksüz de başta çelik ve plastik olmak üzere değerli girdi kalemlerinde yüksek fiyat artışları ile karşılaştıklarını anlattı. Mutfak gereçlerinde pandemi devrinde hammadde meblağlarına bağlı olarak yüzde 50’nin üzerinde artış yaşandığını lisana getiren Öksüz, “Şimdi bir artırım dalgası daha yaşanacak. Tüm mutfak mamüllerinde yüzde 30-50 içinde artırım bekliyoruz. Ne yazık ki hammadde meblağlarında bir dengelenme şayet olmazsa artış devam edecek” açıklamasında bulundu.
Mobilyayı hammadde tetikledi
Pandemi periyodunda konutta fazla vakit geçirilmesinin de tesiri ile satışlarını aşikâr oranlarda artıran az kesimlerden biri mobilya dalı oldu. Fakat konteyner krizi, tedarik zahmeti ve artan hammadde fiyatları sebebi ile mobilya dalı de son eser meblağlarında artışa gitmek zorunda kaldı. 2020’nin son çeyreğinden bu yana fiyatlar yüzde 30’a yakın arttı. Mobilya Sanayi İşadamları Derneği Lideri Nuri Gürcan, “Bütün kesimlerde olduğu üzere mobilya dalında de fiyat artışı var. Fakat bizim buradaki ana sebebimiz karaborsaya düşen hammadde oldu. Fiyatlardaki artış, hammadde kasvetinin tahliline bağlı ki geçtiğimiz günlerde ihracata düzenleme getirildi. Şayet bu sorun çözülürse, fiyatlar şu anki oranlarda kalır. Yoksa fiyat artışlarıyla karşı karşıya kalabiliriz” biçiminde konuştu.
Bodrum’da lahmacun 110, dürüm 400 TL, bakkalda bile su 10 liraya yakın
Fiyat artış oranları bölgeden bölgeye farklılık gösteriyor. Bilhassa turizm destinasyonlarındaki fahiş fi yatlar, toplumsal medyada da gündem olmaya başladı. Kişi başı plaj giriş fi yatları 300 TL’den başlıyor, birtakım localarda ise fi yat 10 bin TL’ye kadar çıkıyor. Geçen yıl kelam konusu fi yatlar 200 TL’den başlıyordu. Geçtiğimiz senelerda fazlacaça tartışılan lahmacun fi yatlarının ise artış oranı dudak uçuklattı. Bodrum Türkbükü’nde geçen yıl 90 TL’ye satılan lahmacun 110 TL’ye çıkarken bir dürümün fi yatı 400 TL’yi buldu. Sokak içinde satılan 500 mm’lik su bile 10 TL’ye dayandı.
Tatiller yüzde 50 daha değerli
Açılma ile birlikte en süratli fi yat artışının olduğu bölümlerden biri de turizm… Neredekal.com’un 10 bin oteli incelediği datalarına bakılırsa Türkiye genelinde Ocak-Haziran devrinde ortalama oda fi yatı artışı yüzde 44 olarak gerçekleşti. Birebir devirde fi yat değişiminde en yüksek vilayetler sırasıyla Antalya, Muğla, Aydın ve Mersin oldu. Antalya ve Muğla’daki yüzde 70’in üzerinde artış ortalamayı en etkileyen değerli bir etken olarak öne çıktı.
‘Rent a car’da yüzde 100 artış
Açılmayla birlikte seyahatlerdeki artışa paralel olarak araç kiralama talebi de arttı. Talep artışı günlük kiralama bedellerini de üst çekti. Birtakım şirketler yalnızca 1 hafta günlük kiralama bedellerinde yüzde 100’e yakın artırım yaptı.
Teknolojide yüzde 50 aşıldı
Salgın devrinde talebin epeyce fazla arttığı teknolojik eserlerde de artırımlar ağır hissedildi. Gerek çip krizi ve artan hammadde fi yatları ve gerekse kurdaki süratli yükseliş beyaz eşyadan bilgisayara, televizyondan cep telefonuna kadar tüm teknolojik eser kategorisinde süratli fi yat artışlarına yol açtı. Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) nazaran Aralık 2019’da ortalama bir cep telefonu fi yatı 2 bin 213 TL iken kelam konusu fi yat 3 bin 600 TL’yi aştı. Kelam konusu fi yat artış oranı öteki teknolojik eserlerde de yüzde 50’leri geçti.
İntikam alışverişi başladı
AVM‘lerde açılmayla bir arada ziyaretçi sayısı iki katlandı. Uzun müddettir alışveriş yapamayan biroldukca vatandaşın “İntikam Alışverişi’ne yöneldiği görüldü. birinci vakit içinderda Çin ve Güney Kore’deki tüketicilerin karantina daha sonrası lüks mağazalarının önünde kuyruklar oluşturmaları kararı gündeme gelen bu terim, tüketicilerin karantinada kaybettikleri vaktin intikamını alırcasına alışveriş yapmalarına işaret ediyor.
Okumaya devam et...
Salgında kapalı kalınan devirde biroldukça kesimde yaşanan ciro kaybı ve artan hammadde fiyatları 1 Haziran’da başlayan açılmalar ile birlikte tüketiciye artırım olarak yansımaya başladı. Aralıklarla 6 ay süren kapanma periyodu daha sonrası restorana, mağazaya ya da bir teknoloji marketine giren tüketiciler yüksek fiyatlarla karşılaştı. Yeme içme dalında yüzde 30’a kadar çıkan artırım oranı hazır giyside yüzde 20, konaklamada ise yüzde 40’ı aştı. Üretici fiyatları ile tüketici meblağları içindeki makasın hala açık olduğunu lisana getiren dal temsilcileri, hammadde fiyatlarında düşüş olmadığı takdirde pek fazlaca dalda artırım dalgasının devam edeceği ihtarında bulundu.
15 ay boyunca yiyip içmedik
Geçtiğimiz periyotta salgının tesirlerinin en ağır hissedildiği bölümlerden biri yeme-içme kesimi oldu. Restoran ve kafeler salgının başladığı 2020 Mart ayından bu yana 15 aya yakın kapalı kaldı. Dal şirketleri bu vakitte toplam cirolarının yüzde 5’ini geçmeyen online servis ve gel-al hizmeti verdi. Geçen müddette girdi meblağlarının yüzde 40’a kadar arttığını lisana getiren kesim temsilcileri, açılma ile birlikte bunun yalnızca yüzde 20’sini fiyatlara yansıtabildiklerini anlattı.
KDV indirimi devam etmezse…
Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Lideri Ramazan Bingöl, maliyetlerin son bir yılda yüzde 40’a varan artışı sebebi ile birtakım firmaların yüzde 10-20 ortası artırım yaptığını kaydetti. Bingöl, “Pazar gününün açılması yardımıyla cirolarda artış yaşanacağı için yeni bir artırım dalgası gerçekleşmesini beklemiyoruz” dedi. Öte yandan dalda bu ay sonuna kadar uzatılan KDV indirimi uygulaması da merakla bekleniyor.
Bingöl, KDV indiriminin devam etmemesi halinde ortadaki fark olan yüzde 7’lik oranın da fiyatlara artırım olarak yansıtılacağını belirtiyor. Fiyat artışlarına karşın yeme içme bölümünde işler düzeliyor. Başta bahçeli yerler olmak üzere bölüm işletmelerinin yarısından fazlasının salgın öncesi ciroları yakaladığı belirtiliyor.
Kahvaltı yüzde 50 zamlandı
en çok talep bakılırsan yerler ise kahvaltının da dahil olduğu işletmeler. Kaşıbeyaz Lezzet Kümesi Lider Vekili Murat Kaşıbeyaz, artan besin enfl asyonu sebebi ile maliyet baskısı altında olduklarını anlattı. Geçen sene de birebir sıkıntıdan mustarip olduklarını lakin bunu fiyatlara yansıtamadıklarını lisana getiren Kaşıbeyaz, “Direnme gücümüz vardı. Şu an ise hiç bir işletmenin artan meblağları menüsüne yansıtmama üzere bahtı yok. Pandeminin hizmet bölümüne darbesi kesimin direncini de kırdı. Pandemidilk evvel serpme kişi başı kahvaltı 90 TL’yken, bugün 130 TL’ye çıktı. Bu da yüzde 50 artırım manasına geliyor ki bu şu an bütün yerler için geçerli olan bir durum” tabirlerini kullandı.
Besin enfl asyonu yüzde 35
Happy Moon’s Küme İdare Konseyi Lideri Hüseyin Aymutlu, besin maliyetlerinin önemli biçimde arttığını ve besin enfl asyonunun yüzde 35’e kadar yükseldiğini anlattı. Bunun da yemek maliyetlerini artırdığını kaydeden Aymutlu, “Biz menülerimize bunu yansıtmadık. Fakat, piyasa bu noktalarda kalır ise bu yükü daha fazla taşıyamaz ve istemesek de eylül ayında yani kış menümüzde bir fiyat ayarlaması yapabiliriz. Onu da bir daha kimseyi fazlaca zorlamayacak biçimde yapmaya ihtimam gösteriyoruz. Besin maliyeti yüzde 30-35 bandında artarsa, biz bunu menülerimize en çok yüzde 10 yansıtırız” tabirlerini kullandı. Geride bıraktığımız periyotta döviz kurundaki artışlar, lojistik, personellik maliyetleri derken üreticinin maliyetlerinin de arttığına dikkat çeken Aymutlu, bu artışların bölüme etkisinin epey daha yüksek oranda yansıdığını lisana getirdi.
50 TL’ye marka tişört kalmadı
Geçen yıldan bu yana düşen satışlardan mustarip olan diğer bir dal ise hazır giysi oldu. Yılın değerli bir kısmını kapalı geçiren işletmeler öbür taraftan da hammadde sorunu ile baş etmeye çalıştı. Başta pamuk olmak üzere en epey kullanılan girdilerde yüzde 80’i aşan fiyat artışı ile karşılaşan bölüm, başka taraftan da uzayan termin müddetleri niçiniyle düşünce yaşadı. Markalar da artan maliyet artışlarını fiyatlara yansıtmaya başladı. Türkiye’de yüzlerce mağazası olan Inditeks Kümesi markaları yeni dönemi yüzde 30 artırım ile açtı. Yerli yabancı birfazlaca markada benzeri oranlarda fiyat artışı yaşandı. Birtakım markalarda 50 TL’ye tişört bulmak artık zorlaştı. Spor ayakkabıda ise bin TL sonu oldukçatan aşıldı. Geçen yıl en çok satılan modeller içinde yer alan Nike Air Force 1 fiyatı 600-700 TL bandında iken bu yıl artan kurun da tesiri ile bin TL’yi geçti. bir daha Adidas Stan Smith ise 700 TL bandından bin TL’ye kadar çıktı.
Maliyeti perakendeci sırtladı
Birleşmiş Markalar Derneği Lideri Sinan Öncel, üretici fiyatları endeksi ile tüketici fiyatları endeksi içindeki farkın açıldığını ve haziran ayı prestiji ile yüzde 38’i aşan maliyetlerin yalnızca yüzde 15-20’sini fiyatlara yansıtabildiklerini söylemiş oldu. Ortadaki farkı fiyatlara yansıtamadıklarını belirten Öncel, bu maliyetin perakendecinin sırtında kaldığını anlattı. Öncel, “Döviz arttı. Türkiye’de yaptırdığımız mallar daima döviz bazlı. Üretici döviz ile fiyat veriyor” sözlerini kullandı. bir daha kelam konusu fiyat artışlarına karşın satışların çok yeterli gittiği bilgisini veren Öncel, geçen yıl haziran ayına göre satışların markaya nazaran yüzde 30-70 arttığını bildirdi.
Mutfakta yeni dalga beklentisi
Türkiye’nin birtakım alanlarda üretici bir ülke olmamasının problemini yaşadıklarını anlatan Züccaciyeciler Derneği (ZÜCDER) Lideri Mesut Öksüz de başta çelik ve plastik olmak üzere değerli girdi kalemlerinde yüksek fiyat artışları ile karşılaştıklarını anlattı. Mutfak gereçlerinde pandemi devrinde hammadde meblağlarına bağlı olarak yüzde 50’nin üzerinde artış yaşandığını lisana getiren Öksüz, “Şimdi bir artırım dalgası daha yaşanacak. Tüm mutfak mamüllerinde yüzde 30-50 içinde artırım bekliyoruz. Ne yazık ki hammadde meblağlarında bir dengelenme şayet olmazsa artış devam edecek” açıklamasında bulundu.
Mobilyayı hammadde tetikledi
Pandemi periyodunda konutta fazla vakit geçirilmesinin de tesiri ile satışlarını aşikâr oranlarda artıran az kesimlerden biri mobilya dalı oldu. Fakat konteyner krizi, tedarik zahmeti ve artan hammadde fiyatları sebebi ile mobilya dalı de son eser meblağlarında artışa gitmek zorunda kaldı. 2020’nin son çeyreğinden bu yana fiyatlar yüzde 30’a yakın arttı. Mobilya Sanayi İşadamları Derneği Lideri Nuri Gürcan, “Bütün kesimlerde olduğu üzere mobilya dalında de fiyat artışı var. Fakat bizim buradaki ana sebebimiz karaborsaya düşen hammadde oldu. Fiyatlardaki artış, hammadde kasvetinin tahliline bağlı ki geçtiğimiz günlerde ihracata düzenleme getirildi. Şayet bu sorun çözülürse, fiyatlar şu anki oranlarda kalır. Yoksa fiyat artışlarıyla karşı karşıya kalabiliriz” biçiminde konuştu.
Bodrum’da lahmacun 110, dürüm 400 TL, bakkalda bile su 10 liraya yakın
Fiyat artış oranları bölgeden bölgeye farklılık gösteriyor. Bilhassa turizm destinasyonlarındaki fahiş fi yatlar, toplumsal medyada da gündem olmaya başladı. Kişi başı plaj giriş fi yatları 300 TL’den başlıyor, birtakım localarda ise fi yat 10 bin TL’ye kadar çıkıyor. Geçen yıl kelam konusu fi yatlar 200 TL’den başlıyordu. Geçtiğimiz senelerda fazlacaça tartışılan lahmacun fi yatlarının ise artış oranı dudak uçuklattı. Bodrum Türkbükü’nde geçen yıl 90 TL’ye satılan lahmacun 110 TL’ye çıkarken bir dürümün fi yatı 400 TL’yi buldu. Sokak içinde satılan 500 mm’lik su bile 10 TL’ye dayandı.
Tatiller yüzde 50 daha değerli
Açılma ile birlikte en süratli fi yat artışının olduğu bölümlerden biri de turizm… Neredekal.com’un 10 bin oteli incelediği datalarına bakılırsa Türkiye genelinde Ocak-Haziran devrinde ortalama oda fi yatı artışı yüzde 44 olarak gerçekleşti. Birebir devirde fi yat değişiminde en yüksek vilayetler sırasıyla Antalya, Muğla, Aydın ve Mersin oldu. Antalya ve Muğla’daki yüzde 70’in üzerinde artış ortalamayı en etkileyen değerli bir etken olarak öne çıktı.
‘Rent a car’da yüzde 100 artış
Açılmayla birlikte seyahatlerdeki artışa paralel olarak araç kiralama talebi de arttı. Talep artışı günlük kiralama bedellerini de üst çekti. Birtakım şirketler yalnızca 1 hafta günlük kiralama bedellerinde yüzde 100’e yakın artırım yaptı.
Teknolojide yüzde 50 aşıldı
Salgın devrinde talebin epeyce fazla arttığı teknolojik eserlerde de artırımlar ağır hissedildi. Gerek çip krizi ve artan hammadde fi yatları ve gerekse kurdaki süratli yükseliş beyaz eşyadan bilgisayara, televizyondan cep telefonuna kadar tüm teknolojik eser kategorisinde süratli fi yat artışlarına yol açtı. Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) nazaran Aralık 2019’da ortalama bir cep telefonu fi yatı 2 bin 213 TL iken kelam konusu fi yat 3 bin 600 TL’yi aştı. Kelam konusu fi yat artış oranı öteki teknolojik eserlerde de yüzde 50’leri geçti.
İntikam alışverişi başladı
AVM‘lerde açılmayla bir arada ziyaretçi sayısı iki katlandı. Uzun müddettir alışveriş yapamayan biroldukca vatandaşın “İntikam Alışverişi’ne yöneldiği görüldü. birinci vakit içinderda Çin ve Güney Kore’deki tüketicilerin karantina daha sonrası lüks mağazalarının önünde kuyruklar oluşturmaları kararı gündeme gelen bu terim, tüketicilerin karantinada kaybettikleri vaktin intikamını alırcasına alışveriş yapmalarına işaret ediyor.
Okumaya devam et...