Son bir haftada Akdeniz ve Ege kıyı şeridinde yaşanan orman yangınları hem de hepimizin canını da yakıyor. Birden fazla vakit her tarafta çaresiz insanların yardım çığlıkları yürekleri dağlıyor. Bir o kadar da toprak ve ormanda yaşayan büyük-küçük canlıların çığlıklarını duyuyorum.
Ekosistemler biroldukca iç ve dış faktörün eşzamanlı tesiri altında ve kendi doğal yapısı ortasında varlığını sürdürür. Karasal ekosistemlerde en tesirli faktörlerin başında ortamdaki bitki, hayvan ve mikroorganizma cins çeşitliliği ve zenginliği gelmektedir. Vakit ortasında bu çeşit çeşitliliği ve zenginliği değişik dış tesirler niçiniyle değişime uğrasa da, binlerce-milyonlarca yıldan günümüze varlıklarını koruyabilmişlerdir. Değişime/bozulmaya niye olan etmenlerin biri de orman yangınlarıdır. Hatta orman bilimcilere nazaran, mevcut biroldukca orman ekosisteminde sürekliliğin sağlanması için yangın sistemin ayrılmaz bir kesimidir. Hatta Akdeniz makilikleri ile iç içe olan çam ormanlarının sürekliliği için orman yangınlarının olumlu tesirlerinin de olduğu belirtilmektedir. Günümüzde tarım ve yerleşim yeri açmak için birden fazla orman insanlarca yakıldığı için can ve mal kaybına da niye olmaktadır. Bugün çaba edilen yangınların ülkemizde yaşanan en büyük, en yıkıcı ve en uzun vadeli yangınlar olduğu kıymetlendirilmektedir.
Orman Yangınları % 95 İnsan Kaynaklıdır
Kıyılarda artan insan nüfusu, sorumsuz şahısların piknik yerlerinde bıraktıkları cam şişeler, kırılıp atılan camlar ve başka mercek tesiri yapacak materyaller, sigara izmaritleri vs. alınmayan yahut yönetilmeyen tedbirlerden dolayı küçük bir noktada başlayan yangınlar süratle yayılmaktadır.
Ülkenin orman varlığı, mevsim tesiri ve muhtemel risk idaresine uygun olarak yangına karşı uzun erimli kâfi hazırlık ve planlamaların yapılması gerekirdi. Bulunduğumuz iklim neslinde yazları yağışların olmaması, sıcaklık artışına bağlı toprak neminin azalması, ortamdaki tek ve hayli yıllık bitkilerin kuruması niçiniyle yangınlar daha süratli ilerlemektedir.
Denetimi Keçi Otlatılması Değerli Bir Biyolojik Metot
Bir başka husus keçi otlatılmamasıdır. Keçiler ortamdaki otları ve ağaç gövdelerinde gelişen sürgünleri tükettiği için yangının gelişmesini engelliyordu. Lakin bugün keçiler tabiattan fazlaca kapalı ağıllarda tutuluyor ve sayıları geçmişe kıyasla azaldı. Ayrıyeten doğal bitki ve hayvan çeşitliliği de azaldığı için her tesir yeni bir sonuç doğuruyor, oluşan sonuç yeni bir tesire niye olmaktadır. Otlar geçmişte olduğu üzere keçi, dağ keçisi, geyik, tavşan ve öteki ot tüketen hayvanlar tarafınca yeşilken tüketilseydi bu kadar kuru ot gelişmez ve yangınlar da süratle ilerlemezdi. Özetle Yangınla uğraşta denetimi otlatma da değerli olup başka biroldukça idare halleri ile yangınlar önlenebilir ve en az hasarla denetim edilerek söndürülebilirdi.
Tabiatın Kendini Yenileme Düzenekleri Var, Müsaade Edilirse Tabiat Kendini Yeniler
Orman yangınları ile fazlaca kıymetli ölçülerde atmosfere salınan karbondioksit ve öbür gazlar, iklim ve canlıları da etkilemektedir. Sanayi İhtilaline kadar 280 mg/ L (milyonda bir partikül) olan CO2 salınımı daha sonrasında, bilhassa de son 100 yılda süratle artarak 417 mg L-1 düzebir daha ulaşıp iklim değişimlerinin hızlanmasına niye oldu. Bu sonuca göre CO2’in daha epeyce tutulması için tüm dünyada ağaç sayısının arttırılması koşuldur. Orman ve doğal bitki örtüsünün mikro klima üzerine tesiri olduğu üzere yangın daha sonrası oluşacak yeni iklim de bitki örtüsünün yapısını belirleyecektir.
Yangın Ekologları Prof. Dr. Çağatay Tavşanoğlu ve Prof. Dr. Doğanay Tolunay “Amaç yalnızca ağaç dikmek olmamalı, ekosistemin korunması için tabiatın kendini yenileme kapasitesinin göz önünde bulundurulması gerekir” diyorlar. Ağaçlama yapılacaksa mono kültür olmamalı, dışarıdan gelecek yeni çeşitler ortama adapte olmazlarsa diğer problemler da çıkabilir.Doğanın tüm renklerinin ortamda tekrar buluşmasına müsaade edilmeli. Onun için yanan alanların beşerden korunması ve otlatılmanın yasaklanması gerekir. Ağaçlandırmada bölgeye adapte olmuş kızılçam bitkileri aktarılmalı. Aktarmada mikoriza ve doğal toprak ile birlikte aşılanmanın yapılması gereklidir.
Katılıkta toprağa iş makineleri sokularak işlenmemeli. Yangın daha sonrası derinlerdeki kökler bir daha gelişebilmekte. Tabiatın her vakit kendini müdafaa sistemleri olup kendini koruyacak enstrümanları şayet olmazsa varlığı sürdüremez. Örneğin yangın daha sonrası yapılan müşahedelere bakılırsa, bölgedeki kızılçam üzere bitkilerin kapalı kozalarındaki tohumlar korunmakta ve uygun nem ve sıcaklık şartlarında süratle çimlenerek yeni fidanlar oluşturmaktadırlar. Hatta birtakım bitkiler daha gür bir biçimde gelişebilmektedir.
Ormancı arkadaşları dinlediğimde bitki tipi, çeşit, uzunluk çap hususları konuşuluyor. Soru toprak- bitki ekosistemi sıkıntısıdır. Asıl bahis yer yüzeyinin hami katmanı olan toprak ve toprak ortasındaki en değerli öge olan organik malzemenin ve doğal canlılığın yanmış olmasıdır. Yangın ile oluşan 200-800 0C’lik sıcaklık toprağa makul bir derinliğe kadar nüfuz ediyor. Her bölge için farklı ayrı, yangına toprak ve toprak minerallerinin nasıl reaksiyon verdiği araştırılmalıdır. Ve yangın daha sonrası toprak ve doğal bitki örtüsü ne seviyede ve ne süratte kendini yeniliyor, hangi cinsler kendini daha düzgün yeniliyor.
Ağaçlandırma Yapılacaksa Ekolojik Unsurlara Uygun Olmalıdır.
Genelde yangınlardan daha sonra yetkililer çabucak ağaçlandıracağız cinsinde düzgün niyetli telaffuzlarda bulunuyorlar. 1995 yılında Gelibolu Şehitliğinde çıkan yangın daha sonrası süratle ağaçlandırıldı ama bir süre daha sonra ağaçların doğal rizosfer ve mikorizası olmadığı için gelişmediği görüldü. Birden fazla vakit düzgün niyetle başlatılan “ağaç dikme seferberlikleri” beklenen kararı vermedikleri üzere orman ekosisteminin doğal gelişmenine de ziyan verebilir. Orman ve toprak ekolojisi bilgisine sahip uzmanlardan görüş almakta fayda var.
Dışarıdan mikoriza, N2 fiksasyonu organizmalarının biyolojik habitatlara dikilecek fidanlara aşılanmasının ne derece kıymetli tesirlerinin olacağının bilinmesi ayrıyeten değerli. Şu anda yangın daha sonrası steril bir yüzey var ortada. Ağaçlanma yapılacaksa mikoriza olmadan olmaz. Yüksek yapılı orman bitkileri mikorizasız yaşayamıyorlar. En değerlisi bu basamakta buraları yapılandırmaya müsaade etmeden korumak, daha sonra da akılcı bir ekip toprak teknolojisi formları ile ekosistemi geliştirecek ve koruyacak çalışmalar yapmaktır. Tabiata öbür hayvan varlıkları habitat da aktarılmalı.
Yangın daha sonrasıcanlı varlığı ve organik unsuru yandığı için dokulardaki mineral bileşikler yüzeyde kalmış olup kısmen yeni gelecek bitkiler için değerli besin deposudur. Olağan yeni oluşacak bitki topluluklarının organik husus biriktirmesi fazlaca uzun vakit alacaktır. Onun için belirtilen teraslama, sekileme, doğal ortamda yetişmiş tüplü fidan dikimi ve öteki habitat transferi toprak teknolojisi mantığı ile geliştirilmelidir.
Yanan alanların bir daha onarımı için korunmalı ve etrafı çevrilerek bir daha bitki ekosisteminin bir daha gelişmesine gözetici tedbirlerin alınması gerekir.
Ekosistem/Ekoloji Çalışmaları Yapacak Araştırma Merkezi Gereksinimi Oluşmuştur
Ormanları muhafazanın en güzel ve en ucuz yolu yanmalarını önlemektir. Bu bağlamda ormanların yanmaması, çıkan yangınların süratli bir biçimde söndürülmesi yahut hayli süratli gelişmemesi, yanan yerlerin de ekolojilerine uygun olarak restore edilmesi, iklim değişimlerinin mümkün tesirleri mevzularında ülke çapında önemli, bir fazlaca uzmandan oluşan bilimsel araştırma ünitelerine ihtiyaç bulunmaktadır. Liyakate dayalı, mevzuyu bilen araştırma ünitelerinin hususları bütünlüklü olarak tahlil odaklı değerlendirmeleri ve sonuçlarının yanmış alanlarda uygulanmalarında fayda görülmektedir.
Prof. Dr. İbrahim Ortaş
Odatv.com
Ekosistemler biroldukca iç ve dış faktörün eşzamanlı tesiri altında ve kendi doğal yapısı ortasında varlığını sürdürür. Karasal ekosistemlerde en tesirli faktörlerin başında ortamdaki bitki, hayvan ve mikroorganizma cins çeşitliliği ve zenginliği gelmektedir. Vakit ortasında bu çeşit çeşitliliği ve zenginliği değişik dış tesirler niçiniyle değişime uğrasa da, binlerce-milyonlarca yıldan günümüze varlıklarını koruyabilmişlerdir. Değişime/bozulmaya niye olan etmenlerin biri de orman yangınlarıdır. Hatta orman bilimcilere nazaran, mevcut biroldukca orman ekosisteminde sürekliliğin sağlanması için yangın sistemin ayrılmaz bir kesimidir. Hatta Akdeniz makilikleri ile iç içe olan çam ormanlarının sürekliliği için orman yangınlarının olumlu tesirlerinin de olduğu belirtilmektedir. Günümüzde tarım ve yerleşim yeri açmak için birden fazla orman insanlarca yakıldığı için can ve mal kaybına da niye olmaktadır. Bugün çaba edilen yangınların ülkemizde yaşanan en büyük, en yıkıcı ve en uzun vadeli yangınlar olduğu kıymetlendirilmektedir.
Orman Yangınları % 95 İnsan Kaynaklıdır
Kıyılarda artan insan nüfusu, sorumsuz şahısların piknik yerlerinde bıraktıkları cam şişeler, kırılıp atılan camlar ve başka mercek tesiri yapacak materyaller, sigara izmaritleri vs. alınmayan yahut yönetilmeyen tedbirlerden dolayı küçük bir noktada başlayan yangınlar süratle yayılmaktadır.
Ülkenin orman varlığı, mevsim tesiri ve muhtemel risk idaresine uygun olarak yangına karşı uzun erimli kâfi hazırlık ve planlamaların yapılması gerekirdi. Bulunduğumuz iklim neslinde yazları yağışların olmaması, sıcaklık artışına bağlı toprak neminin azalması, ortamdaki tek ve hayli yıllık bitkilerin kuruması niçiniyle yangınlar daha süratli ilerlemektedir.
Denetimi Keçi Otlatılması Değerli Bir Biyolojik Metot
Bir başka husus keçi otlatılmamasıdır. Keçiler ortamdaki otları ve ağaç gövdelerinde gelişen sürgünleri tükettiği için yangının gelişmesini engelliyordu. Lakin bugün keçiler tabiattan fazlaca kapalı ağıllarda tutuluyor ve sayıları geçmişe kıyasla azaldı. Ayrıyeten doğal bitki ve hayvan çeşitliliği de azaldığı için her tesir yeni bir sonuç doğuruyor, oluşan sonuç yeni bir tesire niye olmaktadır. Otlar geçmişte olduğu üzere keçi, dağ keçisi, geyik, tavşan ve öteki ot tüketen hayvanlar tarafınca yeşilken tüketilseydi bu kadar kuru ot gelişmez ve yangınlar da süratle ilerlemezdi. Özetle Yangınla uğraşta denetimi otlatma da değerli olup başka biroldukça idare halleri ile yangınlar önlenebilir ve en az hasarla denetim edilerek söndürülebilirdi.
Tabiatın Kendini Yenileme Düzenekleri Var, Müsaade Edilirse Tabiat Kendini Yeniler
Orman yangınları ile fazlaca kıymetli ölçülerde atmosfere salınan karbondioksit ve öbür gazlar, iklim ve canlıları da etkilemektedir. Sanayi İhtilaline kadar 280 mg/ L (milyonda bir partikül) olan CO2 salınımı daha sonrasında, bilhassa de son 100 yılda süratle artarak 417 mg L-1 düzebir daha ulaşıp iklim değişimlerinin hızlanmasına niye oldu. Bu sonuca göre CO2’in daha epeyce tutulması için tüm dünyada ağaç sayısının arttırılması koşuldur. Orman ve doğal bitki örtüsünün mikro klima üzerine tesiri olduğu üzere yangın daha sonrası oluşacak yeni iklim de bitki örtüsünün yapısını belirleyecektir.
Yangın Ekologları Prof. Dr. Çağatay Tavşanoğlu ve Prof. Dr. Doğanay Tolunay “Amaç yalnızca ağaç dikmek olmamalı, ekosistemin korunması için tabiatın kendini yenileme kapasitesinin göz önünde bulundurulması gerekir” diyorlar. Ağaçlama yapılacaksa mono kültür olmamalı, dışarıdan gelecek yeni çeşitler ortama adapte olmazlarsa diğer problemler da çıkabilir.Doğanın tüm renklerinin ortamda tekrar buluşmasına müsaade edilmeli. Onun için yanan alanların beşerden korunması ve otlatılmanın yasaklanması gerekir. Ağaçlandırmada bölgeye adapte olmuş kızılçam bitkileri aktarılmalı. Aktarmada mikoriza ve doğal toprak ile birlikte aşılanmanın yapılması gereklidir.
Katılıkta toprağa iş makineleri sokularak işlenmemeli. Yangın daha sonrası derinlerdeki kökler bir daha gelişebilmekte. Tabiatın her vakit kendini müdafaa sistemleri olup kendini koruyacak enstrümanları şayet olmazsa varlığı sürdüremez. Örneğin yangın daha sonrası yapılan müşahedelere bakılırsa, bölgedeki kızılçam üzere bitkilerin kapalı kozalarındaki tohumlar korunmakta ve uygun nem ve sıcaklık şartlarında süratle çimlenerek yeni fidanlar oluşturmaktadırlar. Hatta birtakım bitkiler daha gür bir biçimde gelişebilmektedir.
Ormancı arkadaşları dinlediğimde bitki tipi, çeşit, uzunluk çap hususları konuşuluyor. Soru toprak- bitki ekosistemi sıkıntısıdır. Asıl bahis yer yüzeyinin hami katmanı olan toprak ve toprak ortasındaki en değerli öge olan organik malzemenin ve doğal canlılığın yanmış olmasıdır. Yangın ile oluşan 200-800 0C’lik sıcaklık toprağa makul bir derinliğe kadar nüfuz ediyor. Her bölge için farklı ayrı, yangına toprak ve toprak minerallerinin nasıl reaksiyon verdiği araştırılmalıdır. Ve yangın daha sonrası toprak ve doğal bitki örtüsü ne seviyede ve ne süratte kendini yeniliyor, hangi cinsler kendini daha düzgün yeniliyor.
Ağaçlandırma Yapılacaksa Ekolojik Unsurlara Uygun Olmalıdır.
Genelde yangınlardan daha sonra yetkililer çabucak ağaçlandıracağız cinsinde düzgün niyetli telaffuzlarda bulunuyorlar. 1995 yılında Gelibolu Şehitliğinde çıkan yangın daha sonrası süratle ağaçlandırıldı ama bir süre daha sonra ağaçların doğal rizosfer ve mikorizası olmadığı için gelişmediği görüldü. Birden fazla vakit düzgün niyetle başlatılan “ağaç dikme seferberlikleri” beklenen kararı vermedikleri üzere orman ekosisteminin doğal gelişmenine de ziyan verebilir. Orman ve toprak ekolojisi bilgisine sahip uzmanlardan görüş almakta fayda var.
Dışarıdan mikoriza, N2 fiksasyonu organizmalarının biyolojik habitatlara dikilecek fidanlara aşılanmasının ne derece kıymetli tesirlerinin olacağının bilinmesi ayrıyeten değerli. Şu anda yangın daha sonrası steril bir yüzey var ortada. Ağaçlanma yapılacaksa mikoriza olmadan olmaz. Yüksek yapılı orman bitkileri mikorizasız yaşayamıyorlar. En değerlisi bu basamakta buraları yapılandırmaya müsaade etmeden korumak, daha sonra da akılcı bir ekip toprak teknolojisi formları ile ekosistemi geliştirecek ve koruyacak çalışmalar yapmaktır. Tabiata öbür hayvan varlıkları habitat da aktarılmalı.
Yangın daha sonrasıcanlı varlığı ve organik unsuru yandığı için dokulardaki mineral bileşikler yüzeyde kalmış olup kısmen yeni gelecek bitkiler için değerli besin deposudur. Olağan yeni oluşacak bitki topluluklarının organik husus biriktirmesi fazlaca uzun vakit alacaktır. Onun için belirtilen teraslama, sekileme, doğal ortamda yetişmiş tüplü fidan dikimi ve öteki habitat transferi toprak teknolojisi mantığı ile geliştirilmelidir.
Yanan alanların bir daha onarımı için korunmalı ve etrafı çevrilerek bir daha bitki ekosisteminin bir daha gelişmesine gözetici tedbirlerin alınması gerekir.
Ekosistem/Ekoloji Çalışmaları Yapacak Araştırma Merkezi Gereksinimi Oluşmuştur
Ormanları muhafazanın en güzel ve en ucuz yolu yanmalarını önlemektir. Bu bağlamda ormanların yanmaması, çıkan yangınların süratli bir biçimde söndürülmesi yahut hayli süratli gelişmemesi, yanan yerlerin de ekolojilerine uygun olarak restore edilmesi, iklim değişimlerinin mümkün tesirleri mevzularında ülke çapında önemli, bir fazlaca uzmandan oluşan bilimsel araştırma ünitelerine ihtiyaç bulunmaktadır. Liyakate dayalı, mevzuyu bilen araştırma ünitelerinin hususları bütünlüklü olarak tahlil odaklı değerlendirmeleri ve sonuçlarının yanmış alanlarda uygulanmalarında fayda görülmektedir.
Prof. Dr. İbrahim Ortaş
Odatv.com