Zehra ORUÇ GÜLTAŞ/BURSA
■ Son devirde sıkça görülen ‘kargoda kaybolan çek” hadiseleri iş dünyasında mağduriyet yaratırken bahsin uzmanı hukukçular; mağduriyetin mevzuata uyulmamasından kaynaklandığını vurguladılar.
■ Hukukçular, kargo şirketlerinin çek gönderileri kabul etmediğini ve kayıplardan da sorumlu tutulmadığının altını çizerek, iş beşerlerine ‘alacağınızı alamama ihtimaliniz çok yüksek’ ihtarında bulunuyor.
Kargoda kaybolan çekler niçiniyle iş dünyasında yaşanan mağduriyetler her geçen gün artıyor. Kargo çalışanı-paravan şirket-hukuki yollar üçgeninde kurulan işbirlikleri ile ‘kayıp’ tutanağı tutulan çekler, çeki ele geçirenler tarafınca haciz süreci uygulanmak suretiyle yasal yollardan tahsil edilirken, asıl alacaklılar ortada kalıyor. Son periyotta sıkça görülen hadiseler niçiniyle, husus ile ilgili DÜNYA’ya açıklamada bulunan hukukçular Türk Ticaret Kanunu’nun ‘rızası haricinde elinden çıkmış’ çekler ve kambiyo vasfındaki evraklarla ilgili güzel niyetli şahısları korurken, berbat niyetli şahısları, bir diğer söz ile hırsızları da koruduğunu vurguladılar. Hukukçular; kargo şirketlerinin çek gönderileri kabul etmediğini ve kayıplardan da sorumlu tutulmadığının altını çizerek, iş beşerlerine ‘alacağınızı alamama ihtimaliniz çok yüksek’ ikazında bulunuyor.
Vadesi gelmeden bankaya ibraz edilirse hacze kadar gidebiliyor
Türkiye çapında faaliyet gösteren büyük ve küçük ölçekli işletmeler, çeklerini, kent haricinde borçlu bulundukları müşterilerine kargo yolu ile gönderdiklerini anlatan Avukat Hüseyin Acarbay, “Bursalı bir müvekkilimiz, İstanbul’da bulunan bir müşterisine çekini kargo firması ile veriyor. Ortadan birkaç gün geçtikten daha sonra kargosunun kaybolduğunu öğreniyor ve bize başvuruyor. Bu durumda hukuksal mevzuat; çekin, kişinin yahut şirketin isteğiyle elinden çıktığında kaybolduğunda, çek iptali davasını öngörüyor. Biz mahkemeye çek iptali davası açıyoruz ve mahkeme çek gününe kadar gerekli ilanları yapıp, çekin iptaline karar veriyor” dedi. “Ancak bu çek vadesi gelene kadar bankaya ibraz edildiği anda işin rengi değişiyor” diyen Acarbey şöyleki devam etti; “Çünkü çeki bulan kişi, her ne kadar bu çek hakkında Cumhuriyet Savcılığı’na cürüm duyurusunda da bulunulsa, Ticaret Mahkemesi’ne çek iptali davası da açılsa, hatta mahkeme tarafınca çeke ödeme yasağı dahi konulsa çeki bankaya ibraz eden yani bulan kişi bu çeki ibraza koyup, yasal süreyi beklemeden Ticaret Mahkemesi’nden İhtiyati Haciz sonucu alıp, hiç kimseye tebligat göndermeden, direkt çek üzerinde ismi bulunan tüm borçlulara karşı hacze gitme hakkına sahip oluyor.”
“Kanun hırsızları da koruyor”
“Kanun metni zatenız ‘iyi niyeti’ korur ancak buradaki açık ile maalesef ‘kötü niyetli’ olanları da koruyor” diyen Acarbay, bu durumda hırsızların korunduğunu söylemiş oldu. Bu sistemin Kargo çalışanı-paravan şirket- tüzel yollar üçgeninde organize yürütüldüğünü ‘çete’ tabiri ile ileri süren Acarbay, çeki çalan bireylerin uyguladığı prosedür hakkında da bilgi vererek, kelamlarını şöyleki sürdürdü: “İş insanı çeki kargoyla gönderiyor. Kargo firmasında çalışan bir kişi bu çekleri aygıtla yahut el yordamıyla tespit ediyor. Çeki ‘kaybolduğu tutanağı’ tuttuktan daha sonra alıyor ve ilgili şirket, hukuk ofisi yahut işbirlikçisine gönderiyor. Onlar da paravan şirketlere ciro ediyor ve daha sonrasında bu iş icraya kadar dayanıyor. Çünkü çeki keşide eden temel borçlu kendisine yapılan haciz baskısı ile para tahsiline gelindiğinde ticari prestijini da düşünerek, çabucak ödemeyi yapıyor. ötürüsıyla alacaklı kişi yahut işletme, paranın ödendiği şirket gayri aktifi olduğu için çeki kaybeden olarak davayı kazanmış olsa bile parayı geri alamıyor.”
Çekler artık vade aracı olarak kullanılmaya başlandı
Çeklerin günümüzde kullanım maksadından çıktığını ve vade aracı olarak kullanılmaya başlandığını tabir eden Avukat Altan Aydın da, bu durumun çeklerin mümkün kaybolma durumunda keşide tarihleri ileri tarihler olduğu için işletmeler açısından ziyana sebep olduğunu bildirdi. Aydın, “Çek kaybolduğu vakit çek üzerinde son hak sahibi olan kişi, çek iptali davası açabilir, mahkemece uygun teminat karşılığında çekin kayıtlı olduğu bankaya ilgili çeke önlem konulduğuna dair yazı gönderilir. Mahkemece konulan önlem, ilgili çekin keşide tarihi geldiğinde, bankaya ibrazında bir pürüz teşkil etmemektedir. Yalnızca taraf bankaca ilgili önlem niçiniyle ödenemediğine dair çekin ardına yazı şerh düşülür. Aslında çek sahiden haklı alacaklıların elindeyse yahut hakikaten kayboldu ise bir sorun değilken, berbat niyetli bireylerin eline geçtiği takdirde sorun oluşturur. Şöyle ki; çekin gerisine bankaca önlem yazısı yazılması, haksız olarak çeki elinde bulunduran kişinin ihtiyati haciz sonucu almasına mani değildir” tabirleri ile ikazda bulundu.
İlgili mevzuata muhalif gönderim, mağduriyet yaratıyor
Kolcuoğlu Demirkan Koçaklı’nın yönetici ortağı ve DÜNYA muharriri Dr. Av. Umut Kolcuoğlu; “Çek dahil değerli evrakların, kargo şirketleri tarafınca taşınmasından kaynaklanabilecek riskleri önbakılırsan nakliyat mevzuatı, bu riskleri halihazırda bertaraf ediyor. Mevzuata nazaran kargo şirketleri, çekleri lakin bedelleri bildirilmiş ve sigortalı olarak gönderilmeleri koşuluyla kabul edebiliyor. hal bu türlü olunca de çeklerin kaybolmasından kaynaklanan riski sigorta şirketleri üstlenmiş oluyor. Uygulamada da kargo şirketleri, şablon kontratlarında çek dahil değerli evrakları taşımayacaklarını, bunların kaybolmasından sorumlu olmayacaklarını öngörüyor. Kargo şirketleri, çekleri, lakin mevzuatın aradığı özel kuralların sağlanması halinde, öteki bir sözle kıymetlerinin bildirilmesi ve sigortalı olarak gönderilmeleri koşuluyla taşımayı kabul ediyor” dedi.
“Mevzuata uyulmaması suistimallere davetiye çıkarıyor”
“Buna karşın tacirlerin, gönderilerinin içeriği hakkında bilgi vermediklerini ve çeklerini kargo şirketlerine taşıttırdıklarını anlıyoruz” diyen Kolcuoğlu şu biçimde devam etti; “Bu ise kargo şirketleriyle mukavelelerine karşıtlık teşkil ediyor. Çeklerin kaybolması halinde ise kargo şirketlerinin kanunen ve sözleşmesel olarak bundan sorumluluğu bulunmuyor. Öbür bir deyişle mağduriyete tacirlerin sözleşmesel yükümlülüklerine uygun davranmaması yol açıyor. Uygulamada çekler, yalnızca bugün değil öteden beri ileri tarihindeki olarak düzenleniyor. Çekler kargo şirketi tarafınca taşınırken kaybolursa, bu çeklerin iptalinin ve bankanın bu çekleri ödemekten men edilmesinin talep edilmesi gerekiyor. o biçimde çeklerin ileri tarihindeki olarak düzenlenmiş olması lehe bir durum yaratıyor zira çekleri ele geçiren makus niyetli kişi, bu tarihtilk evvel bu çekleri kanun gereği bankaya sunamıyor, o tarihin gelmesini beklemesi gerekiyor. Ortada geçen müddette de mahkemeden bankayı çekleri ödemekten men eden sonucun alınması mümkün oluyor. Lakin bu da maalesef tüm riskleri bertaraf etmiyor. Çekleri ele geçiren makus niyetli bireyler, çeklerin ödenmemiş bulunmasına dayanarak ödemeden men sonucu olsa da ihtiyati haciz talep edebiliyor ve bu da mağduriyete sebep olabiliyor. Tüm bunları bir ortada değerlendirince, burada nakliyat mevzuatından kaynaklanan değil bu mevzuata uyulmamasından kaynaklanan bir mağduriyet olduğu anlaşılıyor.”
Okumaya devam et...
■ Son devirde sıkça görülen ‘kargoda kaybolan çek” hadiseleri iş dünyasında mağduriyet yaratırken bahsin uzmanı hukukçular; mağduriyetin mevzuata uyulmamasından kaynaklandığını vurguladılar.
■ Hukukçular, kargo şirketlerinin çek gönderileri kabul etmediğini ve kayıplardan da sorumlu tutulmadığının altını çizerek, iş beşerlerine ‘alacağınızı alamama ihtimaliniz çok yüksek’ ihtarında bulunuyor.
Kargoda kaybolan çekler niçiniyle iş dünyasında yaşanan mağduriyetler her geçen gün artıyor. Kargo çalışanı-paravan şirket-hukuki yollar üçgeninde kurulan işbirlikleri ile ‘kayıp’ tutanağı tutulan çekler, çeki ele geçirenler tarafınca haciz süreci uygulanmak suretiyle yasal yollardan tahsil edilirken, asıl alacaklılar ortada kalıyor. Son periyotta sıkça görülen hadiseler niçiniyle, husus ile ilgili DÜNYA’ya açıklamada bulunan hukukçular Türk Ticaret Kanunu’nun ‘rızası haricinde elinden çıkmış’ çekler ve kambiyo vasfındaki evraklarla ilgili güzel niyetli şahısları korurken, berbat niyetli şahısları, bir diğer söz ile hırsızları da koruduğunu vurguladılar. Hukukçular; kargo şirketlerinin çek gönderileri kabul etmediğini ve kayıplardan da sorumlu tutulmadığının altını çizerek, iş beşerlerine ‘alacağınızı alamama ihtimaliniz çok yüksek’ ikazında bulunuyor.
Vadesi gelmeden bankaya ibraz edilirse hacze kadar gidebiliyor
Türkiye çapında faaliyet gösteren büyük ve küçük ölçekli işletmeler, çeklerini, kent haricinde borçlu bulundukları müşterilerine kargo yolu ile gönderdiklerini anlatan Avukat Hüseyin Acarbay, “Bursalı bir müvekkilimiz, İstanbul’da bulunan bir müşterisine çekini kargo firması ile veriyor. Ortadan birkaç gün geçtikten daha sonra kargosunun kaybolduğunu öğreniyor ve bize başvuruyor. Bu durumda hukuksal mevzuat; çekin, kişinin yahut şirketin isteğiyle elinden çıktığında kaybolduğunda, çek iptali davasını öngörüyor. Biz mahkemeye çek iptali davası açıyoruz ve mahkeme çek gününe kadar gerekli ilanları yapıp, çekin iptaline karar veriyor” dedi. “Ancak bu çek vadesi gelene kadar bankaya ibraz edildiği anda işin rengi değişiyor” diyen Acarbey şöyleki devam etti; “Çünkü çeki bulan kişi, her ne kadar bu çek hakkında Cumhuriyet Savcılığı’na cürüm duyurusunda da bulunulsa, Ticaret Mahkemesi’ne çek iptali davası da açılsa, hatta mahkeme tarafınca çeke ödeme yasağı dahi konulsa çeki bankaya ibraz eden yani bulan kişi bu çeki ibraza koyup, yasal süreyi beklemeden Ticaret Mahkemesi’nden İhtiyati Haciz sonucu alıp, hiç kimseye tebligat göndermeden, direkt çek üzerinde ismi bulunan tüm borçlulara karşı hacze gitme hakkına sahip oluyor.”
“Kanun hırsızları da koruyor”
“Kanun metni zatenız ‘iyi niyeti’ korur ancak buradaki açık ile maalesef ‘kötü niyetli’ olanları da koruyor” diyen Acarbay, bu durumda hırsızların korunduğunu söylemiş oldu. Bu sistemin Kargo çalışanı-paravan şirket- tüzel yollar üçgeninde organize yürütüldüğünü ‘çete’ tabiri ile ileri süren Acarbay, çeki çalan bireylerin uyguladığı prosedür hakkında da bilgi vererek, kelamlarını şöyleki sürdürdü: “İş insanı çeki kargoyla gönderiyor. Kargo firmasında çalışan bir kişi bu çekleri aygıtla yahut el yordamıyla tespit ediyor. Çeki ‘kaybolduğu tutanağı’ tuttuktan daha sonra alıyor ve ilgili şirket, hukuk ofisi yahut işbirlikçisine gönderiyor. Onlar da paravan şirketlere ciro ediyor ve daha sonrasında bu iş icraya kadar dayanıyor. Çünkü çeki keşide eden temel borçlu kendisine yapılan haciz baskısı ile para tahsiline gelindiğinde ticari prestijini da düşünerek, çabucak ödemeyi yapıyor. ötürüsıyla alacaklı kişi yahut işletme, paranın ödendiği şirket gayri aktifi olduğu için çeki kaybeden olarak davayı kazanmış olsa bile parayı geri alamıyor.”
Çekler artık vade aracı olarak kullanılmaya başlandı
Çeklerin günümüzde kullanım maksadından çıktığını ve vade aracı olarak kullanılmaya başlandığını tabir eden Avukat Altan Aydın da, bu durumun çeklerin mümkün kaybolma durumunda keşide tarihleri ileri tarihler olduğu için işletmeler açısından ziyana sebep olduğunu bildirdi. Aydın, “Çek kaybolduğu vakit çek üzerinde son hak sahibi olan kişi, çek iptali davası açabilir, mahkemece uygun teminat karşılığında çekin kayıtlı olduğu bankaya ilgili çeke önlem konulduğuna dair yazı gönderilir. Mahkemece konulan önlem, ilgili çekin keşide tarihi geldiğinde, bankaya ibrazında bir pürüz teşkil etmemektedir. Yalnızca taraf bankaca ilgili önlem niçiniyle ödenemediğine dair çekin ardına yazı şerh düşülür. Aslında çek sahiden haklı alacaklıların elindeyse yahut hakikaten kayboldu ise bir sorun değilken, berbat niyetli bireylerin eline geçtiği takdirde sorun oluşturur. Şöyle ki; çekin gerisine bankaca önlem yazısı yazılması, haksız olarak çeki elinde bulunduran kişinin ihtiyati haciz sonucu almasına mani değildir” tabirleri ile ikazda bulundu.
İlgili mevzuata muhalif gönderim, mağduriyet yaratıyor
Kolcuoğlu Demirkan Koçaklı’nın yönetici ortağı ve DÜNYA muharriri Dr. Av. Umut Kolcuoğlu; “Çek dahil değerli evrakların, kargo şirketleri tarafınca taşınmasından kaynaklanabilecek riskleri önbakılırsan nakliyat mevzuatı, bu riskleri halihazırda bertaraf ediyor. Mevzuata nazaran kargo şirketleri, çekleri lakin bedelleri bildirilmiş ve sigortalı olarak gönderilmeleri koşuluyla kabul edebiliyor. hal bu türlü olunca de çeklerin kaybolmasından kaynaklanan riski sigorta şirketleri üstlenmiş oluyor. Uygulamada da kargo şirketleri, şablon kontratlarında çek dahil değerli evrakları taşımayacaklarını, bunların kaybolmasından sorumlu olmayacaklarını öngörüyor. Kargo şirketleri, çekleri, lakin mevzuatın aradığı özel kuralların sağlanması halinde, öteki bir sözle kıymetlerinin bildirilmesi ve sigortalı olarak gönderilmeleri koşuluyla taşımayı kabul ediyor” dedi.
“Mevzuata uyulmaması suistimallere davetiye çıkarıyor”
“Buna karşın tacirlerin, gönderilerinin içeriği hakkında bilgi vermediklerini ve çeklerini kargo şirketlerine taşıttırdıklarını anlıyoruz” diyen Kolcuoğlu şu biçimde devam etti; “Bu ise kargo şirketleriyle mukavelelerine karşıtlık teşkil ediyor. Çeklerin kaybolması halinde ise kargo şirketlerinin kanunen ve sözleşmesel olarak bundan sorumluluğu bulunmuyor. Öbür bir deyişle mağduriyete tacirlerin sözleşmesel yükümlülüklerine uygun davranmaması yol açıyor. Uygulamada çekler, yalnızca bugün değil öteden beri ileri tarihindeki olarak düzenleniyor. Çekler kargo şirketi tarafınca taşınırken kaybolursa, bu çeklerin iptalinin ve bankanın bu çekleri ödemekten men edilmesinin talep edilmesi gerekiyor. o biçimde çeklerin ileri tarihindeki olarak düzenlenmiş olması lehe bir durum yaratıyor zira çekleri ele geçiren makus niyetli kişi, bu tarihtilk evvel bu çekleri kanun gereği bankaya sunamıyor, o tarihin gelmesini beklemesi gerekiyor. Ortada geçen müddette de mahkemeden bankayı çekleri ödemekten men eden sonucun alınması mümkün oluyor. Lakin bu da maalesef tüm riskleri bertaraf etmiyor. Çekleri ele geçiren makus niyetli bireyler, çeklerin ödenmemiş bulunmasına dayanarak ödemeden men sonucu olsa da ihtiyati haciz talep edebiliyor ve bu da mağduriyete sebep olabiliyor. Tüm bunları bir ortada değerlendirince, burada nakliyat mevzuatından kaynaklanan değil bu mevzuata uyulmamasından kaynaklanan bir mağduriyet olduğu anlaşılıyor.”
Okumaya devam et...