Sadi ÖZDEMİR
Türkiye’nin inşaat ve gayrimenkul dalı, 2018’den beri yaşanan kur şoklarına ve son periyotta global yüksek enflasyonun ağır maliyet baskısına karşın başta konut olmak üzere ülkemizin muhtaçlığı olan tüm gayrimenkul tiplerinde üretmeye devam ediyor. Kesimin sivil toplum örgütlerinin liderleri ve değerli marka konut üreticilerinin işverenleri, konut meblağları ve kiralardaki astronomik artışların da fakat arz tarafının güçlendirilmesiyle dizginlenebileceğini, neredeyse ülke gündeminden çıkmış olan sarsıntı riski ve kentsel dönüşüm başlıklarının ülke ismine fazlaca değerli olduğunu düşünüyor. Konut sahibi olabilme umudu güzelce azalan orta ve dar gelirli kesim için nasıl bir tahlil üretilebileceği de kesimin en kıymetli gündem unsurlarından.
Gayrimenkulün temsilcileri buluştu
Konut Geliştiricileri ve Yatırımcıları Derneği (KONUTDER) Lideri Altan Elmas, Gayrimenkul Yurtdışı Tanıtım Derneği (GİGDER) Lideri Ömer Faruk Akbal, Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği (GYODER) Lideri Mehmet Kalyoncu ile idare konseyi üyeleri Ahmet Çelik, Ömer Faruk Çelik ve bölümün duayen isimlerinden Artaş İdare Konseyi Lideri Süleyman Çetinsaya’dan inşaat ve gayrimenkul kesiminin şimdiki ve kronik meselelerini dinlemek, tahlil teklifleri ile bir arada kamuoyuna aktarmak emeliyle DÜNYA Gazetesi’nde buluştuk. Hepsi hem telaşlı, hem heyecanlıydı, terazinin kefesine khalbukik optimistlik bir daha de ağır basıyordu. Ortak görüşlerini ise tam olarak “Karamsar değiliz, her şeye karşın üretmeye devam edeceğiz” cümlesiyle tabir edebiliriz.
İnşaat eseri, bununla birlikte sanayi eseridir
Popülist siyasetin gündeminde uzun müddetten beri ‘olumsuz’ cümlelerle yer almaktan son derece rahatsız olan inşaatın işverenleri, konut, hastane, kamu binaları, oteller, fabrikalar ya da iş yerlerinin özetlemek gerekirse her çatının bir inşaat, beton ve demir işi olduğunu belirterek ‘beton düşmanlığı’ romantizminin siyasette ve bürokraside umulmadık manilere yol açtığını vurguluyor. En rahatsız oldukları konulardan biri de çoğunlukla gündeme gelen ‘sanayi mi inşaat mı’ tartışması ki bu tartışmaya kimi vakit endüstriciler de ‘inşaat muhalifi’ olarak katılabiliyor. İnşaatın işverenleri bu yaklaşımın son derece yanlış olduğunu düşünüyor. Zira ‘inşaatın kullandığı tüm materyaller sanayi ürünü’ ve her şantiye endüstrinin çarklarını hızlandırıyor. O denli ki Türkiye’nin inşaat gereçleri endüstrisinin ihracatı da yıllık 30 milyar dolara yaklaşmış durumda. ötürüsıyla inşaat ile sanayi rakip değil, tamamlayıcı nitelikte ve biri için oburunun feda edilmesi kelam konusu olamaz. Bilhassa konut üretenler açısından bakıldığında son derece rekabetçi bir yapı var. Gayrimenkul üretimi, ülkeye, istihdam, vergi ve ihracat yoluyla kıymet katıyor. Bu bağlamda bir de yabancıya konut satışı var ki onda da bir daha popülist siyaset yabancı düşmanlığından, ‘ülkenin satıldığını’ sav etmeye kadar marjinal ne kadar fikir ve telaffuz var ise hepsini kullanarak inşaatı gayeye koymuş durumda.
halbuki yıllık yaklaşık 1,5 milyon adet olan Türkiye konut pazarında yılda yalnızca 50 bin civarı konut yabancıya satılıyor ve konut alan yabancıların yüzde 27’si vatandaş oluyor. Bu mevzudaki müspet gaye ise yabancıya konut satışından yılda 20 milyar dolarlık döviz girdisi sağlamak ve cari açığa en kuvvetli darbeyi vuran bölümlerden biri olmak.
Özetle, üretim iktisadının fazlaca değerli bir dalı olmaya devam edecek olan inşaat ve gayrimenkul bölümü, istihdamda ve büyümedeki gücünü ülkemizin koşulları ve potansiyeli gereği uzun yıllar koruyacak. Sarsıntı riski ve kentsel dönüşüm ayağında ise milyonlarca yenilenmesi gereken konut stoku öylece duruyor.
SİNPAŞ İDARE KONSEYİ LİDER VEKİLİ AHMET ÇELİK
Birinci konutunu alana dayanak koşul
Orta sınıftaki ve bilhassa de dar gelirli vatandaşların konuta erişiminin düzgünce zayıfl adığını söyleyen Sinpaş İdare Heyeti Lider Vekili Ahmet Çelik, geçen yıllar ortasında bu hususta proje hazırlayıp bakanlara ve bürokratlara ulaştırdığını lakin, bilhassa bürokrasiden anlamsız bir ilgisizlik gördüğünü söylüyor. Teklifinde, birinci konutunu alacak vatandaşlar için kredi faizi dayanağı, harç ve vergilerden muafiyet üzere hususlar bulunduğunu söyleyen Çelik, “İlk konutunu alacak vatandaşa takviye kaide. Bu hem toplumsal adalete uygun tıpkı vakitte bölümün üretimine olumlu katkı sağlar. Yüzde 1 olan 150 metrekare altındaki meskenlerin KDV’si de son senelerda birfazlaca belediye hudutlarında yüzde 18’lere çıkmış durumda. Bu da kıymetli bir sorun” diyor. İnşaat kesiminin ‘beton ekonomisi’ diye suçlanmasını da öbür kesim temsilcileri üzere son derece yanlış bulan Ahmet Çelik, şu biçimde konuşuyor: “Bizim işimize ‘beton ekonomi’ dendi, ‘bunlar fazlaca kazandı’ dendi. halbuki, dalın büyük kısmı zorluklarla karşı karşıya ve önemli uğraş ediyor. Her şeye karşın global rekabette de epey başarılı bir kesim haline geldik.”
EYG KÜME İCRA LİDERİ ÖMER FARUK ÇELİK
Tahlil, paydaşlık ve halka arzda
EYG Küme İcra Lideri Ömer Faruk Çelik, son periyotta maliyetlerdeki süratli değişimler niçiniyle projeler için fizibilite yapmanın yeterlice zorlaştığını belirtiyor. İki, üç günde bir maliyet fiyat incelemesi yapmak zorunda kaldıklarını anlatan Çelik, şu biçimde konuşuyor: “Fiyatlar artıyor fakat kârlılık süratle düşüyor. Her hafta planlama ve şantiye takımı ile maliyet çıkartıyorum, her hafta maliyetim artıyor. Ben 40 yıldır bu kesimin ortasındayım, haftalık, aylık fizibilite yapmazdık. Projenin başında yapardık, sonunu görürdük. Bana bakılırsa bütün bu aksiliklere karşı en hakikat adım daha kurumsal bir yapıya geçmek. Bunun için de GYO olup halka arz yapacağız. kuvvetli olmak için en güzel tahlil ya âlâ bir ortak bulmak ya da halka arz.”
GAYRİMENKUL YURTDIŞI TANITIM DERNEĞİ (GİGDER) LİDERİ ÖMER FARUK AKBAL
Dünyada 400 milyar dolar gayrimenkul için dolaşıyor
Türkiye’de, toplam pazar ortasında çabucak hemen epeyce küçük bir hisseye sahip olsa da yabancıya konut satışı süratle yükseliyor. Gayrimenkul Yurtdışı Tanıtım Derneği (GİGDER) Lideri Ömer Faruk Akbal, bu mevzuda global pazarda ne durumda olduğumuzu anlatırken yıllık yabancıya konut satışı potansiyelinin 20 milyar dolar olduğunu vurguluyor. Lider Akbal şöyleki konuşuyor: “Dünya genelinde gayrimenkulün bir daha bir yatırım aracı olarak pozisyonunu sağlamlaştırdığıni görüyoruz. Global olarak 400 milyar doların üzerinde bir paranın memleketler arası gayrimenkul yatırımları için sirkülasyonda olduğu konuşuluyor. Türkiye 6 milyar dolarlık satışla yüzde 1,7 kadar hisse alabiliyor. Bu yıl 11 ayda 50 bin âdeti geçmişiz, yılsonu 55 bin üzerinde bir sayıyla kapatacağımızı görüyoruz. Türkiye’de ki yabancı satılan gayrimenkullerin toplam pazar ortasındaki hissesi, adet bazında yüzde 3, bedel bazında ise yüzde 12. 2020’de 6 milyar dolardı. Bu yılı 10 milyar dolar ile kapatabiliriz. Son 50 yılda dünya genelinde bir göç dalgası oldu. Gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş ülkelere önemli bir göç dalgası yaşandı. Batı ülkelerindeki faşizme yakın yabancı düşmanlığındaki artış göçü gelişen ülkelere yönlendiriyor. Güya ikinci bir göç dalgası geliyor. Biz bir konutu ortalama 150 bin dolara satıyorduk. Bu yıl 196 bin dolara kadar çıktı. Dorudan yatırımlarda yabancıların gayrimenkul yatırımı Amerika’da, İngiltere’de yüzde 50 düzeylerinde, bizde ise yüzde 70’lerde. Çok radikal bir yanlış yapmazsak, yabancıya gayrimenkul satışı cari istikrar için en değerli yatırım kalemlerinden bir tanesi olacak. Yabancıyı çekecek farklı enstrümanlar var lakin Türkiye’de çabucak hemen alana girmemiş durumda. Vatandaşlık bunlardan biriydi. Avrupa’da ve kimi ülkelerinde golden vize var yani 5 ya da 10 yıllık oturum müsaadeleri. Bunlar da devreye alınabilir.”
KONUT GELİŞTİRİCİLERİ VE YATIRIMCILARI DERNEĞİ (KONUTDER) LİDERİ ALTAN ELMAS
Kur, salgın, maliyet şoklarıyla vitesi küçülttük ancak ayaktayız
İnşaat ve gayrimenkul bölümünün son 15- 20 yılda iktisadın en değerli aktörlerinden biri olduğunu, büyüme ve istihdama epeyce büyük katkı sağladığını vurgulayan Konut Geliştiricileri ve Yatırımcıları Derneği (KONUTDER) Lideri Altan Elmas, son 3 yılda yaşananların dalı nasıl etkilediğini şu biçimde özetliyor:
“Parayı betona gömdük halinde mühlet giden olumsuz telaffuzun bilakis gereksinim kadar, tahminen gereksinimin biraz üzerinde üretim yaptık. Ulusal gelir ortasındaki hissemiz yüzde 5,5’lar düzeyinde. En yüksek 2016, 2017’de yüzde 8,5’lara kadar yükselmişti. daha sonra bir daha geriledi. 2018’den itibaren küçülmeye girdik. Zira o periyotta de bir kur şoku yaşandı ve kesim epey olumsuz etkiledi. daha sonra Merkez Bankası siyaset faizinin yüzde 24’e yükselmesi, kredi faizlerini ve ötürüsıyla satışları olumsuz etkiledi. O devirde arz ziyadesiyle yakalandık. 2018, 2019 bölüm için bu niçinle ağır geçti. 2019 sonundan itibaren toparlanmaya başlarken, bu kere da COVID-19 salgını ile dalgalı bir piyasa yaşadık. 2021’de ise son aylardaki kur şoku malumunuz. Bu kur şoklarının haricinde epey ağır bir maliyet fiyat şoku da yaşanıyor. Salgının tesirleri yavaşlamaya başlayınca, aşı ile salgının bitmesi istikametinde umutlar artınca talep patladı ve her şeyin fiyatı yükseldi. Maliyetlerde harikulade artışlar görüldü. İnşaat dalının kullandığı eserlerde dolar bazında 2 ya da 3 misli artışlar kelam konusu. Özetle epeyce ağır 4 yıllık bir müddetç geçirmiş oldu kesim ve konut üretimi yarı yarıya düştü. 2021’de birinci üççeyreğin toplamı 400 binin biraz üzerinde. Muhtemelen son çeyrekle bir arada 600 bini geçmiş olacağız tahminen fakat sonuçta 4 yıldır konut üretimi yüzde 50 azalan bir yapıdayız. Bu da işlerimize, istihdama ve ülkeye verdiğimiz katkıya olumsuz yansıdı. Bunun kararı olarak da yavaş yavaş bir konut krizine sürüklenmiş olduk. Ağustostan itibaren arz tarafındaki konut eksikliği, hem kiralarda hem fiyatlarda fazlaca sert artışları hepimizin önüne getirdi. Üretim maliyetleri de çarpan tesiriyle durumu ağırlaştırdı. Bütün bunlara karşın inşaat kesimi büyük ölçüde ayakta kaldı ve işlerini yürütüyor. Tahminen işler küçüldü, yavaşladı. Tahminen 4’üncü, 5’inci vitesle değil ancak 2’inci vitesle gittik. Vites küçülttük ancak durmadık. Bu ortada 2018’deki bir kararname ile AVM ve ticari gayrımenkullerde kiralamalarda TL mecburiyeti getirildi. Kiralar, TL ile alınmasına karşılık, yatırımcının aldığı krediler Euro cinsinden olduğundan, büyük külfetler yaşandı. Ticari gayrımenkulleri konut üzere değerlendirmemek lazım. Ticari gayrımenkul kiralamalarında yeni bir düzenlemeye gereksinim var.”
GAYRİMENKUL YATIRIMCILARI DERNEĞİ (GYODER) LİDERİ MEHMET KALYONCU
Kurumsal yabancı ilgisi artıyor, MIPIM’de Dubai’nin yerini aldık
Gayrimenkul dalına yabancı kurumsal yatırımcı ilgisinin hem borsada tıpkı vakitte farklı iştirakler formunda canlanma görüldüğünü söyleyen Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği (GYODER) Lideri Mehmet Kalyoncu, yabancı sermayenin bu bahiste türel ve finansal teminatları fazlaca önemsediğini, kuvvetli bir yerli ortak isteğinin de devam ettiğini vurguluyor. Kalyoncu, “Bence daha epey yerli yabancı iştirakler goreceğiz. Borsadaki Gayrimenkul Yatırım İştiraklerine (GYO) baktığımızda paylarına 2017’den beri birinci kere çeyrek periyot bazında bir artı gördük. Bu trendin devam etmesi de yüksek ihtimal. bununla birlikte gayrimenkul geliştiriciliği açısından da yabancı ilgisinin arttığını görüyoruz” diyor. Lider Kalyoncu bu süreci pahalandırmak için de GYODER olarak çalıştıklarını vurguluyor ve şöyleki konuşuyor: “İlk kez ülke temsilcileri atadık hem Amerika’da hem İngiltere’de. Türkiye’nin gayrimenkul ve GYO pazarını anlatıyorlar. Türk geliştiricileri de yurt haricinde tanıtıyoruz. Dünya’nın en büyük gayrimenkul fuarı MİPİM Covid 19 salgını niçiniyle bu sene yapılamadı. İstanbul Ticaret Odası’yla iştirak sağlanıyordu. Orada kurumsal gayrimenkul dalının varoluşu daima eksikti. Önümüzdeki sene İstanbul Talks konuşma dizilerini başlatacağız. MIPIM’de, Dubai’den boşalan hoş bir yer vardı, orayı aldık. Daha küçük fakat daha âlâ bir yere geçtik. Yanına bir oditoryum kuracağız ve daima konuşmalar olacak.
ARTAŞ İNŞAAT İDARE KONSEYİ LİDERİ SÜLEYMAN ÇETİNSAYA
Biz ne badireler atlattık bu zorluklar da geçecek
Artaş İnşaat İdare Konseyi Lideri Süleyman Çetinsaya, Türkiye’nin iktisat tarihinde fazlaca büyük krizler ve zorluklar olduğunu hatırlatarak son periyotta yaşanan global ve mahallî zorlukların onların yanında yavaşça kaldığını vurguluyor. Çetinsaya bu husustaki görüşlerini şu biçimde özetliyor: “1977’de kurduğum şirketimle 1979’da birinci krizimi hayatıştım. Vatan Caddesi’nde emniyet binasının olduğu yer demir tevzii deposuydu. İnşaat ruhsatımızla masraf, 10 ton demir için para yatırırdık, daha sonra da bize demir verirlerdi. Biz de inşaata devam ederdik. Bugüne kadar ülkemiz hayli sıkıntı kurallardan geçti, biz ne badireler atlattık. Bu zorluklar da geçer. Ben hiç karamsar değilim, karamsar olmamızın hiç bir manası yok. Dimdik ayakta olmalıyız, olağan ki ziyan da etmememiz gerekir. tutarlarımızı güncelleyip üretime devam etmeliyiz. Özel dal olarak ayakta kalmamız için öbür dermanımız yok. Benim tek üzüldüğüm şey imkânı olmayan dar gelirli vatandaşı konut sahibi yapamıyoruz. Zira maliyetler epey yükseldi. Yoksa şu anda da projelerimize üst gelir kümesinden fazlaca talep var. Daha yeni proje satışa çıkardık, 5-6 günde 1000 daire sattık lakin dar gelirli alamıyor.”
Süleyman Çetinsaya, Türkiye’nin zelzele riski niçiniyle kentsel dönüşüm konusunu da bir an evvel hızlandırması gerektiğini belirterek bu hususta bir de tahlil teklifinde bulunuyor: “Bence en kıymetli sıkıntımız zelzele riskidir. Kentsel dönüşümde ülke olarak aralık alamadık. Devlet her şeyi yaptı. Ben Bakan Bey’e ‘Sayın Bakanım yıkım sonucu alınıyor ancak ruhsat alırken ittifak arıyorsunuz. Bunu yapmayın’ dedim. Üçte bir vatandaş razı gelmemişse bana ‘yürütmeyi durdurma sonucu’ çıkmasın mahkemeye yalnızca yer tespitlerinde sorun var ise gitsin. Bir sürü insan kentsel dönüşüme girdi. 300 daireli yerle anlaştı, sonunda bir tanesi imza vermedi, işler tıkandı. Sen ‘ruhsat için tam ittifak alman lazım’ dersen belediye ruhsat veremez. niye ittifakla olmak zorunda? Aksi durum Anayasa’ya muhalif, vatandaşın biri çıkıyor ‘bana 1 milyon dolar ver imzayı atayım’ diyor. Herkes müteahhidi soyulacak adam görüyor. Benim teklifim, kentsel dönüşümde ilçe belediyeler ortada olmalı. Ben dönüşüm ihalesini ilçe belediyesinden almalıyım. İlçe belediyesi de bundan yüzde 2 hisse alsın. Liderlere söylüyorum lakin onlar da vatandaşı karşısına almak istemiyor.
Okumaya devam et...
Türkiye’nin inşaat ve gayrimenkul dalı, 2018’den beri yaşanan kur şoklarına ve son periyotta global yüksek enflasyonun ağır maliyet baskısına karşın başta konut olmak üzere ülkemizin muhtaçlığı olan tüm gayrimenkul tiplerinde üretmeye devam ediyor. Kesimin sivil toplum örgütlerinin liderleri ve değerli marka konut üreticilerinin işverenleri, konut meblağları ve kiralardaki astronomik artışların da fakat arz tarafının güçlendirilmesiyle dizginlenebileceğini, neredeyse ülke gündeminden çıkmış olan sarsıntı riski ve kentsel dönüşüm başlıklarının ülke ismine fazlaca değerli olduğunu düşünüyor. Konut sahibi olabilme umudu güzelce azalan orta ve dar gelirli kesim için nasıl bir tahlil üretilebileceği de kesimin en kıymetli gündem unsurlarından.
Gayrimenkulün temsilcileri buluştu
Konut Geliştiricileri ve Yatırımcıları Derneği (KONUTDER) Lideri Altan Elmas, Gayrimenkul Yurtdışı Tanıtım Derneği (GİGDER) Lideri Ömer Faruk Akbal, Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği (GYODER) Lideri Mehmet Kalyoncu ile idare konseyi üyeleri Ahmet Çelik, Ömer Faruk Çelik ve bölümün duayen isimlerinden Artaş İdare Konseyi Lideri Süleyman Çetinsaya’dan inşaat ve gayrimenkul kesiminin şimdiki ve kronik meselelerini dinlemek, tahlil teklifleri ile bir arada kamuoyuna aktarmak emeliyle DÜNYA Gazetesi’nde buluştuk. Hepsi hem telaşlı, hem heyecanlıydı, terazinin kefesine khalbukik optimistlik bir daha de ağır basıyordu. Ortak görüşlerini ise tam olarak “Karamsar değiliz, her şeye karşın üretmeye devam edeceğiz” cümlesiyle tabir edebiliriz.
İnşaat eseri, bununla birlikte sanayi eseridir
Popülist siyasetin gündeminde uzun müddetten beri ‘olumsuz’ cümlelerle yer almaktan son derece rahatsız olan inşaatın işverenleri, konut, hastane, kamu binaları, oteller, fabrikalar ya da iş yerlerinin özetlemek gerekirse her çatının bir inşaat, beton ve demir işi olduğunu belirterek ‘beton düşmanlığı’ romantizminin siyasette ve bürokraside umulmadık manilere yol açtığını vurguluyor. En rahatsız oldukları konulardan biri de çoğunlukla gündeme gelen ‘sanayi mi inşaat mı’ tartışması ki bu tartışmaya kimi vakit endüstriciler de ‘inşaat muhalifi’ olarak katılabiliyor. İnşaatın işverenleri bu yaklaşımın son derece yanlış olduğunu düşünüyor. Zira ‘inşaatın kullandığı tüm materyaller sanayi ürünü’ ve her şantiye endüstrinin çarklarını hızlandırıyor. O denli ki Türkiye’nin inşaat gereçleri endüstrisinin ihracatı da yıllık 30 milyar dolara yaklaşmış durumda. ötürüsıyla inşaat ile sanayi rakip değil, tamamlayıcı nitelikte ve biri için oburunun feda edilmesi kelam konusu olamaz. Bilhassa konut üretenler açısından bakıldığında son derece rekabetçi bir yapı var. Gayrimenkul üretimi, ülkeye, istihdam, vergi ve ihracat yoluyla kıymet katıyor. Bu bağlamda bir de yabancıya konut satışı var ki onda da bir daha popülist siyaset yabancı düşmanlığından, ‘ülkenin satıldığını’ sav etmeye kadar marjinal ne kadar fikir ve telaffuz var ise hepsini kullanarak inşaatı gayeye koymuş durumda.
halbuki yıllık yaklaşık 1,5 milyon adet olan Türkiye konut pazarında yılda yalnızca 50 bin civarı konut yabancıya satılıyor ve konut alan yabancıların yüzde 27’si vatandaş oluyor. Bu mevzudaki müspet gaye ise yabancıya konut satışından yılda 20 milyar dolarlık döviz girdisi sağlamak ve cari açığa en kuvvetli darbeyi vuran bölümlerden biri olmak.
Özetle, üretim iktisadının fazlaca değerli bir dalı olmaya devam edecek olan inşaat ve gayrimenkul bölümü, istihdamda ve büyümedeki gücünü ülkemizin koşulları ve potansiyeli gereği uzun yıllar koruyacak. Sarsıntı riski ve kentsel dönüşüm ayağında ise milyonlarca yenilenmesi gereken konut stoku öylece duruyor.
SİNPAŞ İDARE KONSEYİ LİDER VEKİLİ AHMET ÇELİK
Birinci konutunu alana dayanak koşul
Orta sınıftaki ve bilhassa de dar gelirli vatandaşların konuta erişiminin düzgünce zayıfl adığını söyleyen Sinpaş İdare Heyeti Lider Vekili Ahmet Çelik, geçen yıllar ortasında bu hususta proje hazırlayıp bakanlara ve bürokratlara ulaştırdığını lakin, bilhassa bürokrasiden anlamsız bir ilgisizlik gördüğünü söylüyor. Teklifinde, birinci konutunu alacak vatandaşlar için kredi faizi dayanağı, harç ve vergilerden muafiyet üzere hususlar bulunduğunu söyleyen Çelik, “İlk konutunu alacak vatandaşa takviye kaide. Bu hem toplumsal adalete uygun tıpkı vakitte bölümün üretimine olumlu katkı sağlar. Yüzde 1 olan 150 metrekare altındaki meskenlerin KDV’si de son senelerda birfazlaca belediye hudutlarında yüzde 18’lere çıkmış durumda. Bu da kıymetli bir sorun” diyor. İnşaat kesiminin ‘beton ekonomisi’ diye suçlanmasını da öbür kesim temsilcileri üzere son derece yanlış bulan Ahmet Çelik, şu biçimde konuşuyor: “Bizim işimize ‘beton ekonomi’ dendi, ‘bunlar fazlaca kazandı’ dendi. halbuki, dalın büyük kısmı zorluklarla karşı karşıya ve önemli uğraş ediyor. Her şeye karşın global rekabette de epey başarılı bir kesim haline geldik.”
EYG KÜME İCRA LİDERİ ÖMER FARUK ÇELİK
Tahlil, paydaşlık ve halka arzda
EYG Küme İcra Lideri Ömer Faruk Çelik, son periyotta maliyetlerdeki süratli değişimler niçiniyle projeler için fizibilite yapmanın yeterlice zorlaştığını belirtiyor. İki, üç günde bir maliyet fiyat incelemesi yapmak zorunda kaldıklarını anlatan Çelik, şu biçimde konuşuyor: “Fiyatlar artıyor fakat kârlılık süratle düşüyor. Her hafta planlama ve şantiye takımı ile maliyet çıkartıyorum, her hafta maliyetim artıyor. Ben 40 yıldır bu kesimin ortasındayım, haftalık, aylık fizibilite yapmazdık. Projenin başında yapardık, sonunu görürdük. Bana bakılırsa bütün bu aksiliklere karşı en hakikat adım daha kurumsal bir yapıya geçmek. Bunun için de GYO olup halka arz yapacağız. kuvvetli olmak için en güzel tahlil ya âlâ bir ortak bulmak ya da halka arz.”
GAYRİMENKUL YURTDIŞI TANITIM DERNEĞİ (GİGDER) LİDERİ ÖMER FARUK AKBAL
Dünyada 400 milyar dolar gayrimenkul için dolaşıyor
Türkiye’de, toplam pazar ortasında çabucak hemen epeyce küçük bir hisseye sahip olsa da yabancıya konut satışı süratle yükseliyor. Gayrimenkul Yurtdışı Tanıtım Derneği (GİGDER) Lideri Ömer Faruk Akbal, bu mevzuda global pazarda ne durumda olduğumuzu anlatırken yıllık yabancıya konut satışı potansiyelinin 20 milyar dolar olduğunu vurguluyor. Lider Akbal şöyleki konuşuyor: “Dünya genelinde gayrimenkulün bir daha bir yatırım aracı olarak pozisyonunu sağlamlaştırdığıni görüyoruz. Global olarak 400 milyar doların üzerinde bir paranın memleketler arası gayrimenkul yatırımları için sirkülasyonda olduğu konuşuluyor. Türkiye 6 milyar dolarlık satışla yüzde 1,7 kadar hisse alabiliyor. Bu yıl 11 ayda 50 bin âdeti geçmişiz, yılsonu 55 bin üzerinde bir sayıyla kapatacağımızı görüyoruz. Türkiye’de ki yabancı satılan gayrimenkullerin toplam pazar ortasındaki hissesi, adet bazında yüzde 3, bedel bazında ise yüzde 12. 2020’de 6 milyar dolardı. Bu yılı 10 milyar dolar ile kapatabiliriz. Son 50 yılda dünya genelinde bir göç dalgası oldu. Gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş ülkelere önemli bir göç dalgası yaşandı. Batı ülkelerindeki faşizme yakın yabancı düşmanlığındaki artış göçü gelişen ülkelere yönlendiriyor. Güya ikinci bir göç dalgası geliyor. Biz bir konutu ortalama 150 bin dolara satıyorduk. Bu yıl 196 bin dolara kadar çıktı. Dorudan yatırımlarda yabancıların gayrimenkul yatırımı Amerika’da, İngiltere’de yüzde 50 düzeylerinde, bizde ise yüzde 70’lerde. Çok radikal bir yanlış yapmazsak, yabancıya gayrimenkul satışı cari istikrar için en değerli yatırım kalemlerinden bir tanesi olacak. Yabancıyı çekecek farklı enstrümanlar var lakin Türkiye’de çabucak hemen alana girmemiş durumda. Vatandaşlık bunlardan biriydi. Avrupa’da ve kimi ülkelerinde golden vize var yani 5 ya da 10 yıllık oturum müsaadeleri. Bunlar da devreye alınabilir.”
KONUT GELİŞTİRİCİLERİ VE YATIRIMCILARI DERNEĞİ (KONUTDER) LİDERİ ALTAN ELMAS
Kur, salgın, maliyet şoklarıyla vitesi küçülttük ancak ayaktayız
İnşaat ve gayrimenkul bölümünün son 15- 20 yılda iktisadın en değerli aktörlerinden biri olduğunu, büyüme ve istihdama epeyce büyük katkı sağladığını vurgulayan Konut Geliştiricileri ve Yatırımcıları Derneği (KONUTDER) Lideri Altan Elmas, son 3 yılda yaşananların dalı nasıl etkilediğini şu biçimde özetliyor:
“Parayı betona gömdük halinde mühlet giden olumsuz telaffuzun bilakis gereksinim kadar, tahminen gereksinimin biraz üzerinde üretim yaptık. Ulusal gelir ortasındaki hissemiz yüzde 5,5’lar düzeyinde. En yüksek 2016, 2017’de yüzde 8,5’lara kadar yükselmişti. daha sonra bir daha geriledi. 2018’den itibaren küçülmeye girdik. Zira o periyotta de bir kur şoku yaşandı ve kesim epey olumsuz etkiledi. daha sonra Merkez Bankası siyaset faizinin yüzde 24’e yükselmesi, kredi faizlerini ve ötürüsıyla satışları olumsuz etkiledi. O devirde arz ziyadesiyle yakalandık. 2018, 2019 bölüm için bu niçinle ağır geçti. 2019 sonundan itibaren toparlanmaya başlarken, bu kere da COVID-19 salgını ile dalgalı bir piyasa yaşadık. 2021’de ise son aylardaki kur şoku malumunuz. Bu kur şoklarının haricinde epey ağır bir maliyet fiyat şoku da yaşanıyor. Salgının tesirleri yavaşlamaya başlayınca, aşı ile salgının bitmesi istikametinde umutlar artınca talep patladı ve her şeyin fiyatı yükseldi. Maliyetlerde harikulade artışlar görüldü. İnşaat dalının kullandığı eserlerde dolar bazında 2 ya da 3 misli artışlar kelam konusu. Özetle epeyce ağır 4 yıllık bir müddetç geçirmiş oldu kesim ve konut üretimi yarı yarıya düştü. 2021’de birinci üççeyreğin toplamı 400 binin biraz üzerinde. Muhtemelen son çeyrekle bir arada 600 bini geçmiş olacağız tahminen fakat sonuçta 4 yıldır konut üretimi yüzde 50 azalan bir yapıdayız. Bu da işlerimize, istihdama ve ülkeye verdiğimiz katkıya olumsuz yansıdı. Bunun kararı olarak da yavaş yavaş bir konut krizine sürüklenmiş olduk. Ağustostan itibaren arz tarafındaki konut eksikliği, hem kiralarda hem fiyatlarda fazlaca sert artışları hepimizin önüne getirdi. Üretim maliyetleri de çarpan tesiriyle durumu ağırlaştırdı. Bütün bunlara karşın inşaat kesimi büyük ölçüde ayakta kaldı ve işlerini yürütüyor. Tahminen işler küçüldü, yavaşladı. Tahminen 4’üncü, 5’inci vitesle değil ancak 2’inci vitesle gittik. Vites küçülttük ancak durmadık. Bu ortada 2018’deki bir kararname ile AVM ve ticari gayrımenkullerde kiralamalarda TL mecburiyeti getirildi. Kiralar, TL ile alınmasına karşılık, yatırımcının aldığı krediler Euro cinsinden olduğundan, büyük külfetler yaşandı. Ticari gayrımenkulleri konut üzere değerlendirmemek lazım. Ticari gayrımenkul kiralamalarında yeni bir düzenlemeye gereksinim var.”
GAYRİMENKUL YATIRIMCILARI DERNEĞİ (GYODER) LİDERİ MEHMET KALYONCU
Kurumsal yabancı ilgisi artıyor, MIPIM’de Dubai’nin yerini aldık
Gayrimenkul dalına yabancı kurumsal yatırımcı ilgisinin hem borsada tıpkı vakitte farklı iştirakler formunda canlanma görüldüğünü söyleyen Gayrimenkul Yatırımcıları Derneği (GYODER) Lideri Mehmet Kalyoncu, yabancı sermayenin bu bahiste türel ve finansal teminatları fazlaca önemsediğini, kuvvetli bir yerli ortak isteğinin de devam ettiğini vurguluyor. Kalyoncu, “Bence daha epey yerli yabancı iştirakler goreceğiz. Borsadaki Gayrimenkul Yatırım İştiraklerine (GYO) baktığımızda paylarına 2017’den beri birinci kere çeyrek periyot bazında bir artı gördük. Bu trendin devam etmesi de yüksek ihtimal. bununla birlikte gayrimenkul geliştiriciliği açısından da yabancı ilgisinin arttığını görüyoruz” diyor. Lider Kalyoncu bu süreci pahalandırmak için de GYODER olarak çalıştıklarını vurguluyor ve şöyleki konuşuyor: “İlk kez ülke temsilcileri atadık hem Amerika’da hem İngiltere’de. Türkiye’nin gayrimenkul ve GYO pazarını anlatıyorlar. Türk geliştiricileri de yurt haricinde tanıtıyoruz. Dünya’nın en büyük gayrimenkul fuarı MİPİM Covid 19 salgını niçiniyle bu sene yapılamadı. İstanbul Ticaret Odası’yla iştirak sağlanıyordu. Orada kurumsal gayrimenkul dalının varoluşu daima eksikti. Önümüzdeki sene İstanbul Talks konuşma dizilerini başlatacağız. MIPIM’de, Dubai’den boşalan hoş bir yer vardı, orayı aldık. Daha küçük fakat daha âlâ bir yere geçtik. Yanına bir oditoryum kuracağız ve daima konuşmalar olacak.
ARTAŞ İNŞAAT İDARE KONSEYİ LİDERİ SÜLEYMAN ÇETİNSAYA
Biz ne badireler atlattık bu zorluklar da geçecek
Artaş İnşaat İdare Konseyi Lideri Süleyman Çetinsaya, Türkiye’nin iktisat tarihinde fazlaca büyük krizler ve zorluklar olduğunu hatırlatarak son periyotta yaşanan global ve mahallî zorlukların onların yanında yavaşça kaldığını vurguluyor. Çetinsaya bu husustaki görüşlerini şu biçimde özetliyor: “1977’de kurduğum şirketimle 1979’da birinci krizimi hayatıştım. Vatan Caddesi’nde emniyet binasının olduğu yer demir tevzii deposuydu. İnşaat ruhsatımızla masraf, 10 ton demir için para yatırırdık, daha sonra da bize demir verirlerdi. Biz de inşaata devam ederdik. Bugüne kadar ülkemiz hayli sıkıntı kurallardan geçti, biz ne badireler atlattık. Bu zorluklar da geçer. Ben hiç karamsar değilim, karamsar olmamızın hiç bir manası yok. Dimdik ayakta olmalıyız, olağan ki ziyan da etmememiz gerekir. tutarlarımızı güncelleyip üretime devam etmeliyiz. Özel dal olarak ayakta kalmamız için öbür dermanımız yok. Benim tek üzüldüğüm şey imkânı olmayan dar gelirli vatandaşı konut sahibi yapamıyoruz. Zira maliyetler epey yükseldi. Yoksa şu anda da projelerimize üst gelir kümesinden fazlaca talep var. Daha yeni proje satışa çıkardık, 5-6 günde 1000 daire sattık lakin dar gelirli alamıyor.”
Süleyman Çetinsaya, Türkiye’nin zelzele riski niçiniyle kentsel dönüşüm konusunu da bir an evvel hızlandırması gerektiğini belirterek bu hususta bir de tahlil teklifinde bulunuyor: “Bence en kıymetli sıkıntımız zelzele riskidir. Kentsel dönüşümde ülke olarak aralık alamadık. Devlet her şeyi yaptı. Ben Bakan Bey’e ‘Sayın Bakanım yıkım sonucu alınıyor ancak ruhsat alırken ittifak arıyorsunuz. Bunu yapmayın’ dedim. Üçte bir vatandaş razı gelmemişse bana ‘yürütmeyi durdurma sonucu’ çıkmasın mahkemeye yalnızca yer tespitlerinde sorun var ise gitsin. Bir sürü insan kentsel dönüşüme girdi. 300 daireli yerle anlaştı, sonunda bir tanesi imza vermedi, işler tıkandı. Sen ‘ruhsat için tam ittifak alman lazım’ dersen belediye ruhsat veremez. niye ittifakla olmak zorunda? Aksi durum Anayasa’ya muhalif, vatandaşın biri çıkıyor ‘bana 1 milyon dolar ver imzayı atayım’ diyor. Herkes müteahhidi soyulacak adam görüyor. Benim teklifim, kentsel dönüşümde ilçe belediyeler ortada olmalı. Ben dönüşüm ihalesini ilçe belediyesinden almalıyım. İlçe belediyesi de bundan yüzde 2 hisse alsın. Liderlere söylüyorum lakin onlar da vatandaşı karşısına almak istemiyor.
Okumaya devam et...