Enerji eserleri ithalatına ödenen ödenen fatura tarihi tepesine çıktı. Birinci on ayda petrol, gaz üzere güç eserleri ithalatına ödenen fatura yüzde 118,4 artışla 80,5 milyar dolara ulaştı. son bir yılda güç ithalatına ödenen fatura 94,2 milyar dolara, bu alanda oluşan açık 79,8 milyar dolar oldu. İthal güç faturasının tarihi yüksek seviyelere İthal gücün faturası: 80,5 milyar dolar çıkmasında, Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla emtia meblağlarında yükselişin hızlanması ve Türkiye ekonomisindeki büyüme ivmesi ile güç talebinin artması tesirli oldu.
Orta Vadeli Program kapsamında dış ticarete ait projeksiyonlar, güç ithalat faturasının gelecek yıl ise kıymetli oranda düşeceğini öngörüyor. Bu yılın ortalamasında 102 dolar seviyesinde gerçekleşmesi beklenen ham petrol varil fiyatının 2023 ortalamasında 88 dolara düşeceği bekleniyor. Bununla kontaklı olarak 2022’nin tümünde 103,5 milyar dolara ulaşacağı varsayım edilen güç ithalatının da gelecek yıl 85 milyar dolarla, toplam ithalatın yüzde 25’i düzebir daha düşeceği öngörülüyor.
Bu yıl süratle büyüyen dış ticaret açığında, global gelişmelere bağlı olarak iki yıldır dünyada meblağların yüksek seviyelerde seyrettiği güç eserleri ithalatına ödenen faturanın tarihi tepeye çıkmasının tesirli olduğu belirlendi.
Türkiye’nin dışa bağımlı olduğu ve cari açığındaki büyümede değerli hissesi bulunan güç eserleri ithalatına ödenen fatura, bir yandan dünya petrol ve gaz fiyatları yüksek seviyesini sürdürürken, beraberinde ulusal iktisatta büyüme ivmesinin artması paralelinde ortaya çıkan güç talebinin tesiriyle, geçen yıla nazaran süratli bir büyüme gösterdi. 2022 yılında Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla bir arada emtia fiyatlarındaki yükseliş hızlandı, petrol ve bilhassa doğal gaz kaynaklı olarak güç ithalatına ödenen fatura, tarihi yüksek seviyelere çıktı.
On ayda 80,5 milyar dolar
TÜİK bilgi setinden yapılan hesaplamaya bakılırsa, yılın birinci on ayında petrol, gaz üzere güç mamüllerinin ithalatına ödenen fatura yüzde 118,4 artış göstererek 80,5 milyar dolara ulaşırken, güç haricindeki eserlerde toplam ithalat geçen yılın birebir devrine göre yüzde 52’lik bir artışla 220 milyar dolar oldu. Geçen yıl tıpkı periyotta güç eserler ithalatına ödenen fatura 36,8 milyar dolar olmuştu. Bu yıl bilhassa güç faturasındaki rekor büyümenin tesiriyle toplam ithalat Ocak-Ekim periyodunda, geçen yılın eş devrine göre yüzde 39,4 büyüyerek 300,4 milyar dolar oldu. Toplam ithalat faturasının yüzde 38’i güce ödenirken, toplam ihracattan elde edilen 209,4 milyar dolarlık döviz gelirinin yüzde 38,4’ü güç ithalatına gitti.
Petrol ve gaza ödenen döviz
On aylık güç ithalatının 55,1 milyar dolarla büyük kısmını, “gizli veri” kapsamındaki ham petrol, doğalgaz ve öbür eserler oluşturuyor. BOTAŞ’ın talebi üzerine TÜİK, petrol ve doğal gaz ithalatını “gizli veri” kapsamına almıştı. TÜİK, birtakım istatistiklerin açıklanmasında, mevzuat gereği “gizli veri” kriterine uyuyor. Kişisel bilginin toplulaştırılması ile oluşturulan bilgi tablosunun rastgele bir hücresindeki, başka deyişle bir fasıldaki istatistiki ünite (ithalatçı) sayısının 3’ten az olması yahut ünite sayısı üç ve daha fazla olduğu biçimde bir yahut iki istatistiki ünitenin hâkim pozisyonda olması durumunda ilgili hücredeki data “gizli” kabul ediliyor. Bu kapsamdaki güç ithalatı, birinci on ayda geçen yılın tıpkı devrine bakılırsa yüzde 134,6 gösterdi. Kapalı bilgi haricindeki güç ithalatının 18,3 milyar dolarını kok kömürü ve rafine petrol eserleri, 6,8 milyar dolarını kömür ve linyit, 273 milyon dolarını da elektrik gücü ithal edildi.
Dış ticaret açığının dörtte üçü güçten
Aynı devirde gerçekleştirilen 12,7 milyar dolarlık güç ihracatından indirgendiğinde, on aylık net güç ithalatı 67,8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Öbür deyişle on ayda Türkiye’nin güç dış ticaretinde bu meblağda bir açık oluştu. Kelam konusu açık, geçen yılın eş devrine göre yüzde 120 oranında bir büyüme kaydetti.
Türkiye’nin birinci on ayda 91 milyar dolara ulaşan toplam dış ticaret açığının yüzde 74,4’ünü güçte oluşan bu açık oluşturdu.
İlk on ayda 38,2 milyar ve Ekim sonu itibariyle 43,5 milyar dolara ulaşan cari süreçler açığındaki büyüme de büyük oranda dış ticaret açığındaki güç eserleri kaynaklı yaşanan bu artıştan kaynaklanıyor. Son bir yıldaki ithalatı 94 milyar dolar Güç ithalatına ödenen fatura, Ekim 2022 sonu itibariyle son bir yılda ise 64,9 milyar doları bâtın data kapsamındaki petrol ve gaz olmak üzere toplam 94,2 milyar dolara ulaştı. Tıpkı devirde güç mamüllerindeki 14,5 milyar dolarlık ihracat düşülünce, net güç dış alımı 79,8 milyar dolar oldu. Yıllıklandırılmış meblağlara bakılırsa son bir yıldaki net güç ithalatı, Ekim 2021 sonu itibariyle evvelki bir yıldaki fiyata bakılırsa yüzde 126,2 artış gösterdi. Son bir yıldaki güç ithalatı toplam ithalatın yüzde 26,4’ünü, bu mamüllerin dış ticaretinde verilen açık, birebir periyottaki toplam dış ticaret açığının yüzde 77,2’sini oluşturdu.
Tarihi yüksek seviye
Küresel ve ulusal iktisattaki dinamiklere nazaran senelera itibariyle iniş çıkışlı bir seyir izleyen güç ithalatının 2022 yılı faturası şu ana kadarki en yüksek seviyesi oluşturuyor. Son on yıla bakıldığında 2013’te 60 milyar dolara yaklaşan bu fiyatın, izleyen periyotta küçülerek 2016’da 27,4 milyar dolara indiği, 2017-2019 devrinde 30-40 milyar dolar bandında seyrettiği, 2020’de yine 28,9 milyar dolara gerilediği görülüyor.
Son iki yıldır yeniden büyüyen ithal güç faturasının 2021’in tümünde 50,6 milyar, bu yılın birinci on ayında 80,5 milyar ve Ekim sonu itibariyle yıllıklandırmış meblağa bakılırsa de 94,2 milyar dolar olduğu dikkati çekiyor.
Fatura niye büyüdü?
İthal güç faturasında bu yıl ivme kazanan büyümede, riskleri azalmakla bir arada Covid-19 pandemisi, global tansiyonlar, resesyon eğilimi ve bilhassa Rusya-Ukrayna savaşı üzere faktörlerin tesiriyle petrol ve gaz fiyatları yükseldiği seviyeleri büyük ölçüde korurken, Türkiye iktisadında yaşanan büyüme ivmesi de tesirli oldu. Türkiye, 2020’nin ikinci çeyreğindeki yüzde 10,3’lük küçülmenin akabinde, izleyen 9 çeyrekte kesintisiz büyüme süreci yaşadı. 2021 yılının tümünde yüzde 11,4 olan büyüme oranı, bu yıl birinci çeyrekte yüzde 7,5, ikinci çeyrekte yüzde 7,7 seviyesinde gerçekleşirken, üçüncü çeyrekte yüzde 3,9’le sürat kesti. Endüstride, bilhassa bu yıl birinci iki çeyrekte kaydedilen büyüme, çarkların hızlanmasına bağlı olarak güç talebinde artışa yol açtı. Lakin birinci çeyrekte yüzde 8,2, ikinci çeyrekte yüzde 7,9 olan imalat sanayi büyüme oranı üçüncü çeyrekte yüzde 0,3’te kaldı.
Öte yandan; 2021 sonlarında 80 doların altında bulunan ve yıl ortalamasında 70,7 dolar olarak gerçekleşen ham petrol fiyatları, 2022 birinci çeyrekte 100 doları, Mayıs’ta 115 doları aştı. Son aylarda düşüşe geçen ham petrol varil fiyatı, hala 80 dolar hududunda bulunuyor.
2023’te küçülecek
Orta Vadeli Program kapsamında dış ticarete ait projeksiyonlar, güç ithalat faturasının gelecek yıl değerli oranda düşeceğini öngörüyor. Bu yılın ortalamasında 102 dolar seviyesinde gerçekleşmesi beklenen ham petrol varil fiyatının 2023 ortalamasında 88 dolara düşeceği bekleniyor. Bununla ilişkili olarak 2022’nin tümünde 103,5 milyar dolara ulaşacağı varsayım edilen güç ithalatının da gelecek yıl 85 milyar dolarla, toplam ithalatın yüzde 25’i düzebir daha düşeceği öngörülüyor.
Bu yılın tümünde 47,3 milyar dolar seviyesinde gerçekleşeceği iddia edilen cari süreçler açığının 2023’te 22 milyar dolara düşmesi beklenirken, Türkiye iktisadında 2023 için öngörülen gayri safi yurt içi hasıla büyüme oranı ise yüzde 5.
Yerli gaz ne vakit?
Öte yandan Türkiye’nin güçte dışa bağımlılığını azaltmak için sondaj, nükleer güç ve yenilenebilir güç alanlarında çalışmalarına sürat veriyor.
Doğal gazda Rusya, Azerbaycan ve İran’dan yaptığı ithalata bağımlı olan Türkiye’nin, Fatih sondaj gemisince Karadeniz’de keşfedilen rezervlerden çıkarılacak doğal gazı 2023’ün birinci yarısında kullanmaya başlanması planlanıyor. Sakarya Gaz Sahası’nda bulunan 540 milyar metreküplük doğal gazın Türkiye’deki hanelerin 30 yıllık muhtaçlığını karşılamaya yeteceği belirtiliyor. Türkiye’nin yıllık doğal gaz tüketimi 55-60 milyar metreküp seviyesinde bulunuyor.
80,5 milyar dolar
İlk on ayda petrol, gaz üzere güç eserleri ithalatına ödenen fatura yüzde 118,4 artışla 80,5 milyar dolara ulaştı.
91 milyar dolar
Türkiye’nin birinci on ayda 91 milyar dolara ulaşan toplam dış ticaret açığının yüzde 74,4’ü, geçen yıla bakılırsa yüzde 120 büyüyen net güç ithalatından kaynaklandı.
79,8 milyar dolar
Ekim 2022 sonu itibariyle son bir yılda güç ithalatına ödenen fatura 94,2 milyar dolara, bu alanda oluşan açık 79,8 milyar dolara ulaştı.
103,5 milyar dolar
Bu yılın tümünde 103,5 milyar dolara ulaşacağı beklenen güç ithalatının, petrol meblağlarında düşüşle 2023’te 85 milyar dolara gerileyeceği öngörülüyor.
Naki BAKIR
Okumaya devam et...
Orta Vadeli Program kapsamında dış ticarete ait projeksiyonlar, güç ithalat faturasının gelecek yıl ise kıymetli oranda düşeceğini öngörüyor. Bu yılın ortalamasında 102 dolar seviyesinde gerçekleşmesi beklenen ham petrol varil fiyatının 2023 ortalamasında 88 dolara düşeceği bekleniyor. Bununla kontaklı olarak 2022’nin tümünde 103,5 milyar dolara ulaşacağı varsayım edilen güç ithalatının da gelecek yıl 85 milyar dolarla, toplam ithalatın yüzde 25’i düzebir daha düşeceği öngörülüyor.
Bu yıl süratle büyüyen dış ticaret açığında, global gelişmelere bağlı olarak iki yıldır dünyada meblağların yüksek seviyelerde seyrettiği güç eserleri ithalatına ödenen faturanın tarihi tepeye çıkmasının tesirli olduğu belirlendi.
Türkiye’nin dışa bağımlı olduğu ve cari açığındaki büyümede değerli hissesi bulunan güç eserleri ithalatına ödenen fatura, bir yandan dünya petrol ve gaz fiyatları yüksek seviyesini sürdürürken, beraberinde ulusal iktisatta büyüme ivmesinin artması paralelinde ortaya çıkan güç talebinin tesiriyle, geçen yıla nazaran süratli bir büyüme gösterdi. 2022 yılında Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla bir arada emtia fiyatlarındaki yükseliş hızlandı, petrol ve bilhassa doğal gaz kaynaklı olarak güç ithalatına ödenen fatura, tarihi yüksek seviyelere çıktı.
On ayda 80,5 milyar dolar
TÜİK bilgi setinden yapılan hesaplamaya bakılırsa, yılın birinci on ayında petrol, gaz üzere güç mamüllerinin ithalatına ödenen fatura yüzde 118,4 artış göstererek 80,5 milyar dolara ulaşırken, güç haricindeki eserlerde toplam ithalat geçen yılın birebir devrine göre yüzde 52’lik bir artışla 220 milyar dolar oldu. Geçen yıl tıpkı periyotta güç eserler ithalatına ödenen fatura 36,8 milyar dolar olmuştu. Bu yıl bilhassa güç faturasındaki rekor büyümenin tesiriyle toplam ithalat Ocak-Ekim periyodunda, geçen yılın eş devrine göre yüzde 39,4 büyüyerek 300,4 milyar dolar oldu. Toplam ithalat faturasının yüzde 38’i güce ödenirken, toplam ihracattan elde edilen 209,4 milyar dolarlık döviz gelirinin yüzde 38,4’ü güç ithalatına gitti.
Petrol ve gaza ödenen döviz
On aylık güç ithalatının 55,1 milyar dolarla büyük kısmını, “gizli veri” kapsamındaki ham petrol, doğalgaz ve öbür eserler oluşturuyor. BOTAŞ’ın talebi üzerine TÜİK, petrol ve doğal gaz ithalatını “gizli veri” kapsamına almıştı. TÜİK, birtakım istatistiklerin açıklanmasında, mevzuat gereği “gizli veri” kriterine uyuyor. Kişisel bilginin toplulaştırılması ile oluşturulan bilgi tablosunun rastgele bir hücresindeki, başka deyişle bir fasıldaki istatistiki ünite (ithalatçı) sayısının 3’ten az olması yahut ünite sayısı üç ve daha fazla olduğu biçimde bir yahut iki istatistiki ünitenin hâkim pozisyonda olması durumunda ilgili hücredeki data “gizli” kabul ediliyor. Bu kapsamdaki güç ithalatı, birinci on ayda geçen yılın tıpkı devrine bakılırsa yüzde 134,6 gösterdi. Kapalı bilgi haricindeki güç ithalatının 18,3 milyar dolarını kok kömürü ve rafine petrol eserleri, 6,8 milyar dolarını kömür ve linyit, 273 milyon dolarını da elektrik gücü ithal edildi.
Dış ticaret açığının dörtte üçü güçten
Aynı devirde gerçekleştirilen 12,7 milyar dolarlık güç ihracatından indirgendiğinde, on aylık net güç ithalatı 67,8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Öbür deyişle on ayda Türkiye’nin güç dış ticaretinde bu meblağda bir açık oluştu. Kelam konusu açık, geçen yılın eş devrine göre yüzde 120 oranında bir büyüme kaydetti.
Türkiye’nin birinci on ayda 91 milyar dolara ulaşan toplam dış ticaret açığının yüzde 74,4’ünü güçte oluşan bu açık oluşturdu.
İlk on ayda 38,2 milyar ve Ekim sonu itibariyle 43,5 milyar dolara ulaşan cari süreçler açığındaki büyüme de büyük oranda dış ticaret açığındaki güç eserleri kaynaklı yaşanan bu artıştan kaynaklanıyor. Son bir yıldaki ithalatı 94 milyar dolar Güç ithalatına ödenen fatura, Ekim 2022 sonu itibariyle son bir yılda ise 64,9 milyar doları bâtın data kapsamındaki petrol ve gaz olmak üzere toplam 94,2 milyar dolara ulaştı. Tıpkı devirde güç mamüllerindeki 14,5 milyar dolarlık ihracat düşülünce, net güç dış alımı 79,8 milyar dolar oldu. Yıllıklandırılmış meblağlara bakılırsa son bir yıldaki net güç ithalatı, Ekim 2021 sonu itibariyle evvelki bir yıldaki fiyata bakılırsa yüzde 126,2 artış gösterdi. Son bir yıldaki güç ithalatı toplam ithalatın yüzde 26,4’ünü, bu mamüllerin dış ticaretinde verilen açık, birebir periyottaki toplam dış ticaret açığının yüzde 77,2’sini oluşturdu.
Tarihi yüksek seviye
Küresel ve ulusal iktisattaki dinamiklere nazaran senelera itibariyle iniş çıkışlı bir seyir izleyen güç ithalatının 2022 yılı faturası şu ana kadarki en yüksek seviyesi oluşturuyor. Son on yıla bakıldığında 2013’te 60 milyar dolara yaklaşan bu fiyatın, izleyen periyotta küçülerek 2016’da 27,4 milyar dolara indiği, 2017-2019 devrinde 30-40 milyar dolar bandında seyrettiği, 2020’de yine 28,9 milyar dolara gerilediği görülüyor.
Son iki yıldır yeniden büyüyen ithal güç faturasının 2021’in tümünde 50,6 milyar, bu yılın birinci on ayında 80,5 milyar ve Ekim sonu itibariyle yıllıklandırmış meblağa bakılırsa de 94,2 milyar dolar olduğu dikkati çekiyor.
Fatura niye büyüdü?
İthal güç faturasında bu yıl ivme kazanan büyümede, riskleri azalmakla bir arada Covid-19 pandemisi, global tansiyonlar, resesyon eğilimi ve bilhassa Rusya-Ukrayna savaşı üzere faktörlerin tesiriyle petrol ve gaz fiyatları yükseldiği seviyeleri büyük ölçüde korurken, Türkiye iktisadında yaşanan büyüme ivmesi de tesirli oldu. Türkiye, 2020’nin ikinci çeyreğindeki yüzde 10,3’lük küçülmenin akabinde, izleyen 9 çeyrekte kesintisiz büyüme süreci yaşadı. 2021 yılının tümünde yüzde 11,4 olan büyüme oranı, bu yıl birinci çeyrekte yüzde 7,5, ikinci çeyrekte yüzde 7,7 seviyesinde gerçekleşirken, üçüncü çeyrekte yüzde 3,9’le sürat kesti. Endüstride, bilhassa bu yıl birinci iki çeyrekte kaydedilen büyüme, çarkların hızlanmasına bağlı olarak güç talebinde artışa yol açtı. Lakin birinci çeyrekte yüzde 8,2, ikinci çeyrekte yüzde 7,9 olan imalat sanayi büyüme oranı üçüncü çeyrekte yüzde 0,3’te kaldı.
Öte yandan; 2021 sonlarında 80 doların altında bulunan ve yıl ortalamasında 70,7 dolar olarak gerçekleşen ham petrol fiyatları, 2022 birinci çeyrekte 100 doları, Mayıs’ta 115 doları aştı. Son aylarda düşüşe geçen ham petrol varil fiyatı, hala 80 dolar hududunda bulunuyor.
2023’te küçülecek
Orta Vadeli Program kapsamında dış ticarete ait projeksiyonlar, güç ithalat faturasının gelecek yıl değerli oranda düşeceğini öngörüyor. Bu yılın ortalamasında 102 dolar seviyesinde gerçekleşmesi beklenen ham petrol varil fiyatının 2023 ortalamasında 88 dolara düşeceği bekleniyor. Bununla ilişkili olarak 2022’nin tümünde 103,5 milyar dolara ulaşacağı varsayım edilen güç ithalatının da gelecek yıl 85 milyar dolarla, toplam ithalatın yüzde 25’i düzebir daha düşeceği öngörülüyor.
Bu yılın tümünde 47,3 milyar dolar seviyesinde gerçekleşeceği iddia edilen cari süreçler açığının 2023’te 22 milyar dolara düşmesi beklenirken, Türkiye iktisadında 2023 için öngörülen gayri safi yurt içi hasıla büyüme oranı ise yüzde 5.
Yerli gaz ne vakit?
Öte yandan Türkiye’nin güçte dışa bağımlılığını azaltmak için sondaj, nükleer güç ve yenilenebilir güç alanlarında çalışmalarına sürat veriyor.
Doğal gazda Rusya, Azerbaycan ve İran’dan yaptığı ithalata bağımlı olan Türkiye’nin, Fatih sondaj gemisince Karadeniz’de keşfedilen rezervlerden çıkarılacak doğal gazı 2023’ün birinci yarısında kullanmaya başlanması planlanıyor. Sakarya Gaz Sahası’nda bulunan 540 milyar metreküplük doğal gazın Türkiye’deki hanelerin 30 yıllık muhtaçlığını karşılamaya yeteceği belirtiliyor. Türkiye’nin yıllık doğal gaz tüketimi 55-60 milyar metreküp seviyesinde bulunuyor.
80,5 milyar dolar
İlk on ayda petrol, gaz üzere güç eserleri ithalatına ödenen fatura yüzde 118,4 artışla 80,5 milyar dolara ulaştı.
91 milyar dolar
Türkiye’nin birinci on ayda 91 milyar dolara ulaşan toplam dış ticaret açığının yüzde 74,4’ü, geçen yıla bakılırsa yüzde 120 büyüyen net güç ithalatından kaynaklandı.
79,8 milyar dolar
Ekim 2022 sonu itibariyle son bir yılda güç ithalatına ödenen fatura 94,2 milyar dolara, bu alanda oluşan açık 79,8 milyar dolara ulaştı.
103,5 milyar dolar
Bu yılın tümünde 103,5 milyar dolara ulaşacağı beklenen güç ithalatının, petrol meblağlarında düşüşle 2023’te 85 milyar dolara gerileyeceği öngörülüyor.
Naki BAKIR
Okumaya devam et...