Sabah ve ATV’nin de ortasında bulunduğu Turkuvaz kümesinden çıkan Lacivert mecmuasının Ekim sayısında, Prof. Dr. Hilmi Demir’le yapılan bir röportaj yayımlandı.
İlahiyatçı Demir, dinlerin gelecekteki rolüne değindiği röportajında, Türkiye’de dinin yansıması ve geleceğiyle ilgili görüşlerini aktardı.
“KURUMLAR TESİRLERİNİ KAYBEDERKEN MERKEZ BOŞALIYOR”
“Dinler hâlâ ehemmiyetini koruyacak elbette. Gerek modernite gerekse global değişimler dinlerin değerini ortadan kaldırmıyor. Lakin değişim inançlarımızı, dinlere bakışımızı da etkiliyor” diyen Demir, “Toplumlarda kurumsal dindarlığın temsili olan kilise, cami, diyanet üzere kurumlar tesirlerini kaybederken merkez boşalıyor ve etrafa hakikat kaçışlar başlıyor. Bunun Türkiye’de de yaşandığını düşünüyorum. Biz de yavaş yavaş bu ‘Bağlantısızlar’ dediğimiz bireyselci dindarlık formlarını görmeye başlıyoruz” tabirlerini kullandı.
“GENÇLERİN DİNE YÖNELİK TAVIRLARI DAHA ELEŞTİREL VE AKILCI”
Prof. Dr. Demir, İslam’ın dünyadaki gelişimiyle ilgili ise şu görüşleri aktardı:
“Pew Research Center (PEW) yaptığı araştırmalara bakarsak İslam sayısal olarak artmaya devam edecek. Gelişmekte olan ülkelere hakikat akan iktisat ile birlikte Endonezya üzere Müslüman ülkeler birinci onda yerini alacak. Bu niceliksel artışa karşılık niteliksel olarak şüphesiz İslam da bu değişimden etkileniyor. İslam’ın iki yorumu içinde rekabet daha da artacak üzere: Bir tarafta katı radikal yorumlar, Afrika’dan Asya’ya hükümran olmaya başlıyor. Bir taraftan da maneviyatçı, buna tam tasavvuf demek yanlışsız değil bu yüzden bunu kullanıyorum, kült ve Gnostik inançlar. Alışılmış bu ikisi aktiflik artırdıkça uçlara kaçış ve merkezin boşlaması da mecburî hale geliyor. Bu da biraz evvel dediğim kurumsal İslam’da daha fazlaca öğretisel dediğimiz dindarlığın altını boşaltıyor.
Daha açık bir sözle dini otoritelere, diyanet üzere kurumlara, dinin klâsik metinlerine olan itimat süratle azalırken beşerler kendilerine yeni yorum ve rehberler buluyor.
Bu açıdan dinler çağdaş çağı karşılamıyor sorusu artık şöyleki düzeltilmeli: Dinin klasik kurumları ve öğretileri çağın insanına hitap etmiyor. Din artık okullardan daha hayli toplumsal medyadan, etraftan öğreniliyor. Dini kurumların toplumu endoktrine etme vakti oldukcatan geçti. Gençlerin dine yönelik tavırları daha eleştirel ve akılcı. Onlara hitap edecek din lisanı epey daha kıymetli hale geldi.”
“KURAN ÖĞRETTİĞİNİZ ÇOCUKLARA MATEMATİK VE SANAT ÖĞRETEMİYORSANIZ MEDENİYET KURAMAZSINIZ”
“Dünya sistemi içerisinde bir daha bir İslam medeniyeti kurmamız mümkün olabilir mi? Neleri değiştirmemiz ve düzeltmemiz gerekiyor?” sorusuna Prof. Dr. Hilmi Demir şu cevabı verdi:
“elbet mümkün. Bu hususta ne umudumuzdan ne de gayelerimizden vazgeçemeyiz. İslam medeniyeti yok olmamıştır, yalnızca geri çekilmiştir. Küllerinden bir daha doğması da mümkündür. Fakat bu Erol Güngör’ün dediği üzere Müslüman sanatkârların, âlimlerin, entelektüellerin uğraşına bağlıdır. İlme, sanata yatırım yaptığınız ölçüde medeniyet inşa etme süreciniz bir adım öne çıkar. Kuran öğrettiğiniz çocuklara matematik ve sanat öğretemiyorsanız medeniyet kuramazsınız. Matematik ve sanat öğrettiğiniz çocuklara da Kuran öğretmiyorsanız o medeniyet İslam medeniyeti olmaz. Toplumdan bayanları ayırıyorsanız ve onları insan sermayenizden ayırıp meskenlere kapatıyorsanız da medeniyet kuramazsınız.”
“MÜSLÜMAN TOPLUMLARDA BİR KİNİZMİ TETİKLEYECEKTİR”
“Batı ile Doğu içindeki sonlar yerini gelişmiş ülkeler ile gelişmemiş ülkeler içindeki derin uçurama bıraktı. Artık dünya güya Ortaçağ’a geri dönüyor; inançta olanlar, refah devletleri ve çatışma ile kaos bölgeleri” diyen Demir kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Afrika’dan Asya’ya kaos ve çatışma bölgeleri, bununla birlikte açlığın ve insani dramın yaşandığı bölgeler: Somali, Nijerya, Yemen, Afganistan. Pekala, bu sarmaldan nasıl çıkacağız?
Bakıyoruz bu topraklarda radikal silahlı örgütler devletleşmeye başlıyorlar. Şeriat ismine birinci akıllarına gelen kız çocuklarının okula gitmesini yasaklamak, bayanların çalışma haklarını ellerinden almak, insanlara dinin buyruklarını zorla uygulatmak, müziği yasaklamak oluyor. bu biçimde sorarım size Müslümanlar bu örgütlerle çağa yeni bir ses, yeni bir ruh ve yeni bir medeniyet vaat edebilirler mi?
Bilimin, sanatın, müziğin, toplumsal ve siyasal hayatta hanımın olmadığı bir İslam temsili öne çıkarılıyor güya. Bu temsillerle, şahsen bu örgütler eliyle bir kinizm dalgası ile karşı karşıya kalabiliriz.
Müslüman coğrafyalarda şeriat ismine yaşanacak bu temsiller Müslüman toplumlarda felsefi manada değil ancak dini manada bir kinizmi tetikleyecektir. Beşerler dinin konuşulmasından rahatsız olmaya başlarlar, dini temsilleri görmek istemezler ve maalesef bu sekülerizm yardımıyla değil, bu örgütlerin çok vahşet ve cinsiyet ayrımcılığı içeren uygulamaları yardımıyla gerçekleşiyor artık.”
“TÜRKİYE’DE RADİKAL DİNİ YÖNELİMLERİN ARTMASI BU UMUDU ÖLDÜRECEK EN BÜYÜK TEHLİKEDİR”
İslam dünyasındaki farklı modelleri aktaran Demir, Türkiye’nin buradaki pozisyonu hakkında da şunları söylemiş oldu:
“İslam dünyasında beş model var: Birincisi İran’ın Şii teokrasisi, İkincisi körfezin monarşik teokrasisi, üçüncüsü totaliter cumhuriyetler, dördüncüsü Türkiye üzere Müslüman demokratik model ve son olarak da Taliban üzere yeni doğan bir teokratik model.
Türkiye aslında sahip olduğu tarihi deneyim, demokratik geleneği ve Müslüman kimliği ile tüm bu modellere karşı hem özgürlükleri, hem refahı tıpkı vakitte teknolojik gelişmeleri karşılayacak tek alternatif. Bu haliyle de aslında bu iki kutuplu dünya içinde bir üçüncü yol mümkün diyebilecek bir umut. Bu açıdan Türkiye’de radikal dini yönelimlerin artması bu umudu öldürecek en büyük tehlikedir.
Bilmem hatırlar mısınız “Akıncı 2” için tanıtımda tüm mühendislerin verdiği bir fotoğraf vardı. Selçuk Bayraktar ile birlikte en ön safta bayan mühendislerimiz ve erkek mühendislerimizin verdiği bir fotoğraftı bu. Başörtülü bayanlarımızın Türkiye’de bakan olması, Akıncı’yı yapan takımlarda erkeklerle omuz omuza ter dökmesi işte bu üçüncü yolun mümkün olduğunu gösteren en büyük ve en değerli tablodur.
halbuki artık hem içeride hem dışarıda Türkiye’nin bu modeline karşı bir kuşatma ve çevreleme ile karşı karşıyayız. Müslüman muhafazakâr demokrasi modelimizin kimi çok dini gruplarca güya dini yozlaşmayı getirdiği halindeki tenkit tuzağı bunlardan birisi. halbuki yozlaşmayı getiren bu model değil yozlaşmayı getiren dünya sistemindeki değişimin suratı. Bizim buna direnebilmemiz için bu modele daha fazla sarılmamız lazım.”
“ZİHİNSEL DURAĞANLAŞMA YAŞAMASI İÇİN ORAYA SELEFİLİK ENJEKTE ETMENİZ YETERLİDİR”
“Bir yerde erozyon olması için nasıl ormanı yok etmeniz gerekiyorsa bir toplumda da zihinsel durağanlaşma yaşaması için oraya Selefilik enjekte etmeniz yeterlidir” görüşünü dillendiren Prof. Dr. Hilmi Demir, “Selefi kümelerin dünyası renkli televizyonla siyah-beyaz dünya içindeki fark üzeredir. Tüm renklere, farklılıklara, çoğulculuğa düşmandırlar. Gri alanları sevmezler dünyayı siyah ve beyaz olarak okurlar. Bu yüzden bir bölgede istikrarsızlık çıkması için evvel Selefilik tohumlanır. Selefiliğin en temel özelliği de girdiği toplumda Müslüman bireylerin geleneğin düşünsel kökleri ile tüm bağlarını koparmaktır. ‘Kuran-Sünnet’e dönüş üzere çok suçsuz ve hakikat bir cümlenin ardına tehlikeli ve zehirli bir yorum saklarlar. Bu da Müslümanların tarihi deneyimini, oluşan akli yorumları, sanat ve estetik hisleri bid’at, şirk üzere görüp dinin yorumundan söküp atılmasını sağlamaktır. Itri’yi, İbn Sina’yı, İmam Matüridi’yi, semâyı şirk ve bid’at goren bir din anlayışı ne kadar zahiri, kuru, estetik ve akli fikirden mahrum olacaktır, siz düşünün” diye konuştu.
“FETVA DİNDARLIĞINA YATIRIM YAPMAK YANGINA KARŞI SAÇINI TARAMAK KADAR ABESTİR”
“Dünya artık sıhhat ve besin güvenliğinin daha da değerli hale geleceği bir surece giriyor” diyen Hilmi Demir, kelamlarını şöyleki noktaladı:
“Bu da global dünyada ortadan kalkan duvarların yerine yeni duvarların örüleceği bir sureci başlatacaktır. Yeni dünyada tohum (tarım) ve su en büyük silah olacak üzere. İklim değişikliği niçiniyle 2050’ye kadar 6 bölgeden 216 milyondan fazla insanın iç göçe zorlanacağı kestirim ediliyor. Kuzey Afrika, Doğu Asya, Doğu Avrupa ve Orta Asya bu bölgelerin başlıcası. Bunların birden fazla Müslüman bölgeler ve bizim etkileneceğimiz coğrafyalar. Bunlarla baş edebilecek yeni bir planlama ve stratejiye muhtaçlığımız var. Kimse kusura bakmasın bu kadar güvenlik riskinin yaşanacağı bir dünyada Müslümanların bir bayanın 90 km uzağa mahremi olmadan seyahat edip etmeyeceği ile ilgilenmek, buna nasıl tahlil buluruz diye fetva dindarlığına yatırım yapmak yangına karşı saçını taramak kadar abestir.”
İlahiyatçı Demir, dinlerin gelecekteki rolüne değindiği röportajında, Türkiye’de dinin yansıması ve geleceğiyle ilgili görüşlerini aktardı.
“KURUMLAR TESİRLERİNİ KAYBEDERKEN MERKEZ BOŞALIYOR”
“Dinler hâlâ ehemmiyetini koruyacak elbette. Gerek modernite gerekse global değişimler dinlerin değerini ortadan kaldırmıyor. Lakin değişim inançlarımızı, dinlere bakışımızı da etkiliyor” diyen Demir, “Toplumlarda kurumsal dindarlığın temsili olan kilise, cami, diyanet üzere kurumlar tesirlerini kaybederken merkez boşalıyor ve etrafa hakikat kaçışlar başlıyor. Bunun Türkiye’de de yaşandığını düşünüyorum. Biz de yavaş yavaş bu ‘Bağlantısızlar’ dediğimiz bireyselci dindarlık formlarını görmeye başlıyoruz” tabirlerini kullandı.
“GENÇLERİN DİNE YÖNELİK TAVIRLARI DAHA ELEŞTİREL VE AKILCI”
Prof. Dr. Demir, İslam’ın dünyadaki gelişimiyle ilgili ise şu görüşleri aktardı:
“Pew Research Center (PEW) yaptığı araştırmalara bakarsak İslam sayısal olarak artmaya devam edecek. Gelişmekte olan ülkelere hakikat akan iktisat ile birlikte Endonezya üzere Müslüman ülkeler birinci onda yerini alacak. Bu niceliksel artışa karşılık niteliksel olarak şüphesiz İslam da bu değişimden etkileniyor. İslam’ın iki yorumu içinde rekabet daha da artacak üzere: Bir tarafta katı radikal yorumlar, Afrika’dan Asya’ya hükümran olmaya başlıyor. Bir taraftan da maneviyatçı, buna tam tasavvuf demek yanlışsız değil bu yüzden bunu kullanıyorum, kült ve Gnostik inançlar. Alışılmış bu ikisi aktiflik artırdıkça uçlara kaçış ve merkezin boşlaması da mecburî hale geliyor. Bu da biraz evvel dediğim kurumsal İslam’da daha fazlaca öğretisel dediğimiz dindarlığın altını boşaltıyor.
Daha açık bir sözle dini otoritelere, diyanet üzere kurumlara, dinin klâsik metinlerine olan itimat süratle azalırken beşerler kendilerine yeni yorum ve rehberler buluyor.
Bu açıdan dinler çağdaş çağı karşılamıyor sorusu artık şöyleki düzeltilmeli: Dinin klasik kurumları ve öğretileri çağın insanına hitap etmiyor. Din artık okullardan daha hayli toplumsal medyadan, etraftan öğreniliyor. Dini kurumların toplumu endoktrine etme vakti oldukcatan geçti. Gençlerin dine yönelik tavırları daha eleştirel ve akılcı. Onlara hitap edecek din lisanı epey daha kıymetli hale geldi.”
“KURAN ÖĞRETTİĞİNİZ ÇOCUKLARA MATEMATİK VE SANAT ÖĞRETEMİYORSANIZ MEDENİYET KURAMAZSINIZ”
“Dünya sistemi içerisinde bir daha bir İslam medeniyeti kurmamız mümkün olabilir mi? Neleri değiştirmemiz ve düzeltmemiz gerekiyor?” sorusuna Prof. Dr. Hilmi Demir şu cevabı verdi:
“elbet mümkün. Bu hususta ne umudumuzdan ne de gayelerimizden vazgeçemeyiz. İslam medeniyeti yok olmamıştır, yalnızca geri çekilmiştir. Küllerinden bir daha doğması da mümkündür. Fakat bu Erol Güngör’ün dediği üzere Müslüman sanatkârların, âlimlerin, entelektüellerin uğraşına bağlıdır. İlme, sanata yatırım yaptığınız ölçüde medeniyet inşa etme süreciniz bir adım öne çıkar. Kuran öğrettiğiniz çocuklara matematik ve sanat öğretemiyorsanız medeniyet kuramazsınız. Matematik ve sanat öğrettiğiniz çocuklara da Kuran öğretmiyorsanız o medeniyet İslam medeniyeti olmaz. Toplumdan bayanları ayırıyorsanız ve onları insan sermayenizden ayırıp meskenlere kapatıyorsanız da medeniyet kuramazsınız.”
“MÜSLÜMAN TOPLUMLARDA BİR KİNİZMİ TETİKLEYECEKTİR”
“Batı ile Doğu içindeki sonlar yerini gelişmiş ülkeler ile gelişmemiş ülkeler içindeki derin uçurama bıraktı. Artık dünya güya Ortaçağ’a geri dönüyor; inançta olanlar, refah devletleri ve çatışma ile kaos bölgeleri” diyen Demir kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Afrika’dan Asya’ya kaos ve çatışma bölgeleri, bununla birlikte açlığın ve insani dramın yaşandığı bölgeler: Somali, Nijerya, Yemen, Afganistan. Pekala, bu sarmaldan nasıl çıkacağız?
Bakıyoruz bu topraklarda radikal silahlı örgütler devletleşmeye başlıyorlar. Şeriat ismine birinci akıllarına gelen kız çocuklarının okula gitmesini yasaklamak, bayanların çalışma haklarını ellerinden almak, insanlara dinin buyruklarını zorla uygulatmak, müziği yasaklamak oluyor. bu biçimde sorarım size Müslümanlar bu örgütlerle çağa yeni bir ses, yeni bir ruh ve yeni bir medeniyet vaat edebilirler mi?
Bilimin, sanatın, müziğin, toplumsal ve siyasal hayatta hanımın olmadığı bir İslam temsili öne çıkarılıyor güya. Bu temsillerle, şahsen bu örgütler eliyle bir kinizm dalgası ile karşı karşıya kalabiliriz.
Müslüman coğrafyalarda şeriat ismine yaşanacak bu temsiller Müslüman toplumlarda felsefi manada değil ancak dini manada bir kinizmi tetikleyecektir. Beşerler dinin konuşulmasından rahatsız olmaya başlarlar, dini temsilleri görmek istemezler ve maalesef bu sekülerizm yardımıyla değil, bu örgütlerin çok vahşet ve cinsiyet ayrımcılığı içeren uygulamaları yardımıyla gerçekleşiyor artık.”
“TÜRKİYE’DE RADİKAL DİNİ YÖNELİMLERİN ARTMASI BU UMUDU ÖLDÜRECEK EN BÜYÜK TEHLİKEDİR”
İslam dünyasındaki farklı modelleri aktaran Demir, Türkiye’nin buradaki pozisyonu hakkında da şunları söylemiş oldu:
“İslam dünyasında beş model var: Birincisi İran’ın Şii teokrasisi, İkincisi körfezin monarşik teokrasisi, üçüncüsü totaliter cumhuriyetler, dördüncüsü Türkiye üzere Müslüman demokratik model ve son olarak da Taliban üzere yeni doğan bir teokratik model.
Türkiye aslında sahip olduğu tarihi deneyim, demokratik geleneği ve Müslüman kimliği ile tüm bu modellere karşı hem özgürlükleri, hem refahı tıpkı vakitte teknolojik gelişmeleri karşılayacak tek alternatif. Bu haliyle de aslında bu iki kutuplu dünya içinde bir üçüncü yol mümkün diyebilecek bir umut. Bu açıdan Türkiye’de radikal dini yönelimlerin artması bu umudu öldürecek en büyük tehlikedir.
Bilmem hatırlar mısınız “Akıncı 2” için tanıtımda tüm mühendislerin verdiği bir fotoğraf vardı. Selçuk Bayraktar ile birlikte en ön safta bayan mühendislerimiz ve erkek mühendislerimizin verdiği bir fotoğraftı bu. Başörtülü bayanlarımızın Türkiye’de bakan olması, Akıncı’yı yapan takımlarda erkeklerle omuz omuza ter dökmesi işte bu üçüncü yolun mümkün olduğunu gösteren en büyük ve en değerli tablodur.
halbuki artık hem içeride hem dışarıda Türkiye’nin bu modeline karşı bir kuşatma ve çevreleme ile karşı karşıyayız. Müslüman muhafazakâr demokrasi modelimizin kimi çok dini gruplarca güya dini yozlaşmayı getirdiği halindeki tenkit tuzağı bunlardan birisi. halbuki yozlaşmayı getiren bu model değil yozlaşmayı getiren dünya sistemindeki değişimin suratı. Bizim buna direnebilmemiz için bu modele daha fazla sarılmamız lazım.”
“ZİHİNSEL DURAĞANLAŞMA YAŞAMASI İÇİN ORAYA SELEFİLİK ENJEKTE ETMENİZ YETERLİDİR”
“Bir yerde erozyon olması için nasıl ormanı yok etmeniz gerekiyorsa bir toplumda da zihinsel durağanlaşma yaşaması için oraya Selefilik enjekte etmeniz yeterlidir” görüşünü dillendiren Prof. Dr. Hilmi Demir, “Selefi kümelerin dünyası renkli televizyonla siyah-beyaz dünya içindeki fark üzeredir. Tüm renklere, farklılıklara, çoğulculuğa düşmandırlar. Gri alanları sevmezler dünyayı siyah ve beyaz olarak okurlar. Bu yüzden bir bölgede istikrarsızlık çıkması için evvel Selefilik tohumlanır. Selefiliğin en temel özelliği de girdiği toplumda Müslüman bireylerin geleneğin düşünsel kökleri ile tüm bağlarını koparmaktır. ‘Kuran-Sünnet’e dönüş üzere çok suçsuz ve hakikat bir cümlenin ardına tehlikeli ve zehirli bir yorum saklarlar. Bu da Müslümanların tarihi deneyimini, oluşan akli yorumları, sanat ve estetik hisleri bid’at, şirk üzere görüp dinin yorumundan söküp atılmasını sağlamaktır. Itri’yi, İbn Sina’yı, İmam Matüridi’yi, semâyı şirk ve bid’at goren bir din anlayışı ne kadar zahiri, kuru, estetik ve akli fikirden mahrum olacaktır, siz düşünün” diye konuştu.
“FETVA DİNDARLIĞINA YATIRIM YAPMAK YANGINA KARŞI SAÇINI TARAMAK KADAR ABESTİR”
“Dünya artık sıhhat ve besin güvenliğinin daha da değerli hale geleceği bir surece giriyor” diyen Hilmi Demir, kelamlarını şöyleki noktaladı:
“Bu da global dünyada ortadan kalkan duvarların yerine yeni duvarların örüleceği bir sureci başlatacaktır. Yeni dünyada tohum (tarım) ve su en büyük silah olacak üzere. İklim değişikliği niçiniyle 2050’ye kadar 6 bölgeden 216 milyondan fazla insanın iç göçe zorlanacağı kestirim ediliyor. Kuzey Afrika, Doğu Asya, Doğu Avrupa ve Orta Asya bu bölgelerin başlıcası. Bunların birden fazla Müslüman bölgeler ve bizim etkileneceğimiz coğrafyalar. Bunlarla baş edebilecek yeni bir planlama ve stratejiye muhtaçlığımız var. Kimse kusura bakmasın bu kadar güvenlik riskinin yaşanacağı bir dünyada Müslümanların bir bayanın 90 km uzağa mahremi olmadan seyahat edip etmeyeceği ile ilgilenmek, buna nasıl tahlil buluruz diye fetva dindarlığına yatırım yapmak yangına karşı saçını taramak kadar abestir.”