semaver
Active member
İlkay Adıgüzel: Bireyin ‘Hayır’ dediği, her türlü cinsel hareket tecavüzdür Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu’nun datalarına göre 2021 yılının birinci altı ayında 130 bayan öldürüldü ve 96 bayan kuşkulu biçimde hayatını yitirdi. Bayanlar en epey yakın etrafındaki erkekler tarafınca inançta oldukları tez edilen yerlerde şiddete maruz bırakılmaktadırlar.
1 Temmuz itibariyle AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafınca kaldırılan İstanbul Mukavelesi’nin akabinde bayana yönelik şiddet olayları gün geçtikçe artmaktadır. Artan şiddet olaylarıyla bir arada Türkiye’de işlenen hataların büyük bir kısmını kaplayan tecavüz konusunu, hak ihlallerini ve bayanlara yönelik cinsel şiddetin niçinlerini Toplumsal Hizmet Uzmanı İlkay Başak Adıgüzel Cumhuriyet.com.tr’den Sinem Nazlı Demir’e anlattı.
Tecavüz cürmü kanunlarda nasıl geçmektedir?
‘Tecavüzü tanımlamak epey güç bir uğraş. Farklı boyutlarda farklı tanımlar yapılmış. Türk Ceza Kanunu’na nazaran tecavüz, cinsel akının nitelikli halidir. Atağın nitelikli hali, bedene organ ya da sair bir cisim sokulması ile gerçekleşmesi demek. Bunun haricinde gelişen hücumlar, sıradan cinsel hücum ya da cinsel taciz olarak kategorize ediliyor. Tariflerin yanı sıra taarruza maruz bırakılanın bunu algılayışı epey daha öznel olabiliyor. ötürüsıyla tecavüzü tanımlayabilmek için, tecavüze maruz bırakılan bayanların tecavüzü öznel olarak nasıl tanımladıklarını bilmek hayli değerli. Memleketler arası seviyede, üzerinde uzlaşılmış bir tarif mevcut değil. Tecavüz, tecavüzdür. Bireyin istek göstermediği, ‘Hayır’ dediği, her türlü cinsel hareket tecavüzdür. Kişi ‘hayır’ dediği biçimde, çeşitli manipülasyonlarla bu ‘hayır’ı ‘evet’e çevirmek için yapılan her teşebbüs de tecavüzdür.’
Kime tecavüz faili denir? Bu tarifi yapabilir miyiz?
‘Rıza sonlarını aşan, karşısındaki bireyin onay vermediği rastgele bir cinsel hareketi gerçekleştirme teşebbüsünde bulunan ya da gerçekleştiren herkese tecavüz faili denilebilir. Bu bir öpme, dokunma ya da özel alanı ihlal edecek rastgele bir davranış olabilir. Baskın toplumsal pahalar bu durumda belirleyici oluyor. bayanın inandırıcılığını sorgulanır hale getiren birtakım yaklaşımlar bunlar. Hal bu biçimde olunca, bayan kendisine inanılmayacağını ve suçlanacağını düşündüğü için şikayette bulunamıyor. Atağın cezası olmayacağını bilen saldırgan erkek de bunu olağanlaştırıyor ve cezasızlıktan cüret alıyor. ötürüsıyla tecavüzü epeyce daha rahat bir biçimde gerçekleştirebiliyor. Saldırgan erkekler, toplumun dini ve ulusal hassasiyetlerini hayli düzgün biliyorlar. Ve bunları inanılırlıklarını güçlendirmek için kullanıyorlar. örneğin bir olaya denk gelmiştim. Bir fail, ‘Müslüman bir erkek, bayan regl devrindeyken onunla bir arada olmaz’ demiş kendini savunurken. Bu bayana tecavüz etmedilk evvel 2 tecavüz cürmü daha ortaya çıkmış. Mahkeme bu şikayeti ciddiye almadığı için saldırgan beraat etmiş. Zira yetişkin bir erkek bir öbür yetişkin erkeğe nasıl tecavüz edebilir? Ve bu akınlarından ceza almadığı için yürek alıyor, tekrar yapıyor. Son akın gerçekleştiğinde ise, bayan şikayetçi oluyor. Kamu baskısı uygulanıyor ve bu son atağında ceza aldı. Burada da farklı bir durum gözlemliyoruz. Cezasız kalan her kabahat, cesaretlendirici oluyor.’
hanımı suçlayıcı fikirlerin, nasıl tecavüzü kolaylaştırdığını açıklar mısınız?
‘Kadınların inandırıcılığı konusunda fazlaca fazla kuşku oluşturulmaya çalışılıyor. Birtakım var iseyımlarla bayanların kelamlarının bedeli zayıflatılmaya çalışılıyor. Bunu sırf erkekler de yapmıyor, bayanlar da yapıyor. Zira bu ataerkil toplumsal bedellerin sürdürücüsü yalnızca erkekler değil. Tüm bunları göz arkası etmek, bu durumu olağanlaştırıyor. Bu görmemenin diğer türlü niçinleri de var. örneğin, rahatsızlık verici bir olay karşımıza çıktığında, bununla ilgilenmek istemiyoruz. Bir durumu sorun olarak görürsek tahlil üretmemiz gerekir. Toplumun tüm kesitlerini ilgilendirdiğini düşündüğümüz bir olay, bizim vicdanımızı da rahatsız edebilir. Bu biroldukça ayrıcalıklı bahsin sarsılması manasına gelebilir. Bu sorunu, sorun olarak tanımlamaktan kaçınıyoruz ve ortaya aralık koyuyoruz. Biz bu rahatlığa sığınıyoruz. Evet bu mevzuda araştırma yapmak benim için de hayli zordu, bu kaçınmacı davranışı sergilediğimi araştırma sırasında fark ettim. Beşerler bu tecrübeleri bilmek istemiyorlar. adamların de ayrıcalıklı pozisyonlarını kaybetmek istememelerinden dolayı, bu bahis görünmez olabiliyor.’
niye tecavüzü muhakkak şahısların sorunu üzere görüyoruz? Bu bahis, tüm toplumu ilgilendirmiyor mu?
‘Kadınlar bedelsiz ve fonksiyonsuz varlıklar olarak kabul edildikleri için, bu meseleler gündeme getirilmiyor. Zira ataerkil toplumlarda bayanlar hak sahibi bireyler olarak kabul edilmiyor. Lakin tecavüz bayan sorunu değil; bir erkeklik meselesidir. Bayanlar suçlandıkları için bu sorun sahiplenilmiyor. En başından bayanlar damgalanıyor.’
Evlilik içi tecavüz konusu da değerli. İki birey evlendiğinde, evlilik içerisindeki her davranış legalmiş üzere davranılıyor. niye evlilik ve tecavüz kavramları birbiri ile ilişkilendirilmiyor?
‘Ataerkil toplumsal yapı, erkekliği güç ile ilişkilendirirken; bayanları itaatkarlık üzere kavramlarla ilişkilendiriyor. Bu durum şiddetin olağan kabul edilmesine niye oluyor. Tecavüz de bir şiddettir ve tecavüz tehdidi bayanlar üzerinde toplumsal denetim sağlamada temel bir fonksiyon vazifesi görüyor. Kadınlık ve erkeklik rolleri aile içerisinde öncesinden belirleniyor. Bayanlar ve erkekler, evlendikleri vakit bu biçimdea kadar öğrendikleri bu eşitsizlik içeren bağlantı algılarını, aile içerisinde devam ettiriyorlar. Cinsel ilginin, heteroseksüel evliliğin doğal bir modülü olması tarafında bir dayatma var. Toplumsal ve kültürel öğrenmenin bu hususta büyük bir tesiri var. Bayana bu biçimde durumlarda etrafından yanlış bildiriler da verilebiliyor. örneğin ‘O erkektir, onun gereksinimleri var. O senin kocan, hakkıdır. Sen bunları yapmazsan bu senin hatandır. Sen daima olarak cazip görünmek zorundasın, yoksa eşin öbür bayanlara sarfiyat. Bu senin suçun’ üzere cümlelerle bayana baskı ve ruhsal şiddet uygulanıyor. Bayan, dünyaya geldiği andan itibaren toplumun bedellerini içselleştirmeye başlıyor. Zira toplum daima konuşuyor! ‘bu biçimde yaşayacaksın, bu biçimde düşüneceksin’ biçiminde mesajlar alıyoruz. bir süre daha sonra, toplumun sesi kısılsa bile, bizim içimizdeki toplum konuşmaya başlıyor. Bir noktadan daha sonra bu dayatmaları kendi kendimize yapmaya başlıyoruz. bu biçimdelikle bu bilgiler nesillere aktarılıyor ve tecavüz kültürü oluşuyor.’
Bir bayan tecavüze maruz bırakıldığında, bu olayı anlatma sürecinde ne çeşit zorluklar yaşanıyor?
‘Kadınlar şikayet etme konusunda isteksiz olabiliyorlar. Öbür bayanlar tecavüze maruz bırakıldıklarında yargı süreçlerinde yıpranmayı, saklılığın korunmadığını görüyorlar. Bilhassa küçük yerleşim yerlerinde, anında bu olay bütün bölgede duyuluyor ve bayan damgalanıyor. Hastanede çalışan bir gözlemlediği bir olay vardı. Çocuk hastaneye gelmedilk evvel bütün hastane, çocuğun cinsel istismara maruz bırakıldığını biliyormuş. Bu süreçte kapalılık konusunda sıkıntılar mevcut. Damgalanma korkusu bu niçinle oluşuyor. ötürüsıyla şikayette bulunmak, en yakınlarına bile anlatmak istemiyorlar. Görüşme yaptığım birfazlaca bayan makul konulardan bahsederken ‘Bütün bunları birinci kez size anlatıyorum’ dedi. Bu fazlaca vahim bir durum. Düşünün ki bu bahisleri kimseye anlatamamışlar. Tecavüzün kendisi esasen önemli ruhsal problemler yaratabilen bir olay ve bunu paylaşamamanın da büyük tesirleri olacaktır. Görüşme gerçekleştirdiğim bir bayana, erkek kardeşi cinsel atakta bulunmuştu iki sefer. Ve gebe kalmıştı. Sığınma meskenine yerleştiğinde, oradaki bayanlara bunu anlattığında bayana inanmamışlar. ‘Sen isteseydin bunu durdurabilirdin, senden küçük kardeşine nasıl karşı gelemedin?’ üzere karşılıklar verilmiş. Bu sebeplerden ötürü de şikayetler azalıyor zira bir kararınun olmayacağını, hatalının ceza almayacağını, rezil olacaklarını düşünüyorlar. Şikayet sürecinde yaşanan sıkıntılardan biri de şikayet mercilerinde yer alan memurların tavırları. Polisler, evlilik içerisinde gerçekleşen bir olay var ise barıştırma uğraşına girebiliyorlar. Tecavüze maruz bırakıldığınızda tabir vermeye gittiğinizde karşınızda bir erkek olabiliyor. Tecavüzü gerçekleştiren de bir erkek. ötürüsıyla hanımın bir bayana açılması daha kolay olabiliyor.’
Tecavüze maruz bırakılan bireylerde bu hak ihlaline yönelik makul tesirler kalıyor mu?
‘Tecavüzün önemli fizikî tesirleri var. Bulaşıcı hastalıklar, yaralar, istenmeyen gebelikler bu tesirlerden başlıcaları. Bir bayanla görüşmüştüm ve tanıdığı bir erkeğin saldırısına maruz bırakılmıştı. İçeceğine bir ilaç katılmıştı ve hatırlamadığı, zorla gerçekleştirilen bir cinsel harekete maruz bırakılmıştı, gebe kalmıştı. Evlenmeye zorlanmış, hamile kaldığı için de saldırgan baskı yapmış ve evlenmişler. Bu evlilik müddetince de daima olarak evlilik içi tecavüzlere maruz bırakılıyor. Çocuklarının hiç birinin kendi isteği ile gerçekleşen bir beraberlikten doğmadığını belirtmişti. İstenmeyen gebelikler büyük bir sorun, kürtaj muhakkak bir müddetye kadar ülkemizde yasal lakin kürtaj yaptırmak isteyen bayanlar her hastanede bunu gerçekleştiremiyorlar. ötürüsıyla bayanlar daha merdiven altı halleri tercih ediyorlar ki bu metotlar bayan sıhhati için önemli problemler teşkil etmektedir. Bu o kadar müthiş bir durum ki. Müthiş bir taarruz kararı kendi vücudunuzda istemediğiniz bir canlı büyüyor ve 9 ay boyunca, size saldırıyı hatırlatan bir durumla başbaşa kalıyorsunuz. Bu hanımın dokunulmazlık hakkı ve insan hakları ihlalidir. Tecavüzün diğer çeşitte tesirleri de var. Görüşme gerçekleştirdiğim birtakım bayanlar, taarruza maruz bırakıldıkları saatlerde hiç uyuyamadıklarını ilettiler. Ya da daima uyuyan, erkeklerden daima huzursuz olan, birtakım seslerin yahut kokuların saldırıyı anımsatmasıyla o endişeleri bir daha yaşayan, toplumsal bağları önemli manada bozulan, etrafı tarafınca dışlanan, kendisine dokunamayacak kadar kendisini kirlenmiş hisseden, daima vajinasını yıkayan bayanlar vardı. Görünüşü sebebi ile cinsel atağa maruz bırakıldığını düşünen bir bayan, görünüşünü değiştirmeye çalıştığını, bol kıyafet giymeye başladığını ve saçlarını kestiğini aktarmıştı. Travma daha sonrası gerilim bozukluğu epey yaygın. Bu tesirler epeyce uzun müddetli olabiliyor ve bayanlar hayatlarını bir daha organize etmek, tüm bunlarla yalnız baş etmek zorunda kalıyorlar birden fazla vakit. Zira yararlanabilecekleri kamusal dayanaklar ve toplumsal dayanak imkanları fazlaca hudutlu.’
İsimli süreçlerde ne üzere zorluklar mevcut? Bir sorun görüyor musunuz?
‘Adil cezaların verildiğini düşünüyor musunuz? Şayet bir olay gündem yaratıyorsa bu biçimde daha adil cezalar verildiğini görüyoruz. Araştırmam sırasında ağır ceza mahkemelerinde dava takipleri gerçekleştirdim. Yargı alanında epeyce önemli meseleler mevcut. örneğin bayana yönelik cinsel hücum duruşmaları, herkese açık gerçekleştiriliyor. Bayanların saklılığı diye bir durum kelam konusu değil. Ve duruşma kapısında saldırgan tarafı ile bayan, tıpkı ortamda bekliyor ve tıpkı kapıdan içeri giriyorlar. Saldırganın ailesinin bayanı suçlayan halleri olabiliyor. Bayana, bu atak olayı fazlaca açık bir biçimde anlattırılabiliyor. Bu üzere hassas durumlar için İsimli görüşme odaları oluşturuldu, tabirin daha fazla ziyan vermeden alınabilmesi için fazlaca değerli bir gelişme, evet. Ancak bayanların tabirleri alınırken bu odaların kullandığını fazlaca görmedim ben. Bir kezinde, bir bayan cinayeti davasında iki küçük çocuk dinlenecekti. Erkek, eşini öldürmüş. Müsaade aldık çocukların isimli görüşme odasında tabirlerinin alınması için. Lakin mahkeme lideri buna müsaade vermedi. Çocuklar babalarını görmek istemiyorlardı. aslına bakarsan mahkeme ortamının kendisi çocuklar için uygun değilken, orada çocukların sözleri alındı ve lider toplumsal hizmet uzmanının çocuklar için kolaylaştırıcılık yapmasını istemedi. Tecavüz mitleri, mahkeme liderleri tarafınca da inanılan mitler ise, yargılamanın rengi değişiyor. örneğin bir davada, bayana iki erkek tecavüz etmişti Otomobilde sperm örnekleri bulunmuştu ve kesin tecavüz ispatları vardı. Saldırganlar mahkemeye gelmişti ve mahkeme epey kısa sürmüştü. Mahkeme lideri ‘tekrar yapmayın oğlum’ dedi ve gerekli cezayı vermedi. Buradaki ‘oğlum’ sözü hayli değerli bir söz aslında. Bu, eril hukuk külçeşidinin ve dayanışmanın ne kadar tesirli olduğunu gösteriyor bize. Birebir gemide olduklarını hatırlatıyorlar. Güzel hal ve haksız tahrik indirimleri fazlaca fazla uygulanıyor. örneğin, saldırganlardan bir tanesi ‘Bunlar bana komplo kurmak için FETÖ terör örgütü tarafınca gerçekleştirilmiş bir saldırıdır’ demişti. Bu savunmaların neresinden tutacağınızı bilemiyorsunuz nitekim. Avukatların, mahkeme liderlerinin, mübaşirlerin cinsel taarruz ve atağa maruz bırakılanla çalışma hususlarında eğitimli hale getirilmeleri gerekiyor. Uzman bireyler tarafınca bu davaların yürütülmesi fazlaca değerli. İstanbul Sözleşmesi’nden geri çekilmemiz üzere hayli önemli bir geriye gidiş kelam konusu. Bunun tesirlerini şimdiden görmeye başladık. Cezaevindeki erkekler ‘Sözleşme iptal edildi. Benim cezamı düşürün, davam yeniden görülsün’ üzere dönüşler gerçekleştiriyorlar. Cezasızlıkların artması yahut ceza almayacaklarına dair bir inancın yaygın hale gelmesi, bu hücumları artıracaktır. Bu karardan geri dönülmeli, başta tecavüz kriz merkezlerinin açılması olmak üzere mukavelenin tüm gerekleri yerine getirilmeli.’
Bu sorunun bitmesi, hiç bir biçimde gerçekleşmemesi için ne üzere değişikliklerin yapılması gerektiğini düşünüyorsunuz?
‘Sosyal hizmet uygulamalarını gerçekleştirirken iki boyuta fazlaca kıymet veriyoruz: esirgeyici önleyici çalışmalar ve güzelleştirici güçlendirici çalışmalar yapmak. Benim tezimde farklı hususlara ait teklifler mevcuttu. örneğin örgütlenmek, kurum/kuruluşlar ortası işbirliği kurmak fazlaca kıymetli. Bu alanda çalışan tüm kurumların ve bireylerin birlikte hareket etmesi gerekiyor. Bir bayan tecavüze maruz bırakıldığında, bir sistem içerisinde çalışmak kaide. Bu süreçlerde bayana eşlik edilebilmesi için gerekli bakılırsavliler olmalı. Bayanlar nereye başvuracağını ve daha sonrasında hangi etaplardan geçileceğini bilmiyor. Bir orta sisteme gereksinim var. Tecavüz kriz merkezlerinin de fonksiyonu bu. Bayana hukuksal manada yönlendirmeler yapmak, ruhsal dayanak muhtaçlığını karşılamak, şikayet için ya da sıhhat muhtaçlıkları için yönlendirmek kıymetli fonksiyonlardır. Bu farklı meslek kümeleriyle birlikte çalışmayı gerektirir. Hastaneye gidildiğinde gerekli bulguların toplanması için doktorların, acil servis vazifelilerinin bu hususla ilgili bilinçlendirilmesi gerekir. Bayana nasıl davranılması ve bulguların nasıl toplanacağı ile ilgili bir eğitim koşul. Zira bu olayların kanıtlanabilmesi konusunda, bulguların sağlıklı bir biçimde toplanabilmesi, kan ve doku örneklerinin alınması fazlaca kıymetli. Bayanlar sıhhat sistemi içerisindeki tecrübelerini anlatırken, oradaki gorevlilerin ‘Hadi gel banyoya gir rahatlarsın, yeni kıyafetler giyip üzerindekileri değiştirebilirsin’ üzere cümleler kurduklarını ilettiler. Bulguların ortadan kaybolmaması için bilinçsiz uygulamaların olmaması lazım. Bayan duşa girdiğinde tırnaklarının içerisinde akına karşı koyduğunu gösteren deliller kaybolabiliyor örneğin. Hastane çalışanının önemli bir eğitimden geçirilmesi ve tüm bu sistemlerin birbiriyle irtibat halinde olması gerekir. Her ünite, bu hadiselerin takipçisi olup iş birliği halinde çalışırsa, yaşanan mağduriyetler makul açılardan azaltılabilir. Bu alanda çalışan örgütlere fon transferi da değerli. Mevzuata ait birtakım tekliflerim olabilir. Türkiye’de bu bahisle ilgili yasal çerçeveler çizilmiş lakin bunların uygulamalarında epey başarısızız. Makus bir imtihan veriyoruz.’
1 Temmuz itibariyle AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafınca kaldırılan İstanbul Mukavelesi’nin akabinde bayana yönelik şiddet olayları gün geçtikçe artmaktadır. Artan şiddet olaylarıyla bir arada Türkiye’de işlenen hataların büyük bir kısmını kaplayan tecavüz konusunu, hak ihlallerini ve bayanlara yönelik cinsel şiddetin niçinlerini Toplumsal Hizmet Uzmanı İlkay Başak Adıgüzel Cumhuriyet.com.tr’den Sinem Nazlı Demir’e anlattı.
Tecavüz cürmü kanunlarda nasıl geçmektedir?
‘Tecavüzü tanımlamak epey güç bir uğraş. Farklı boyutlarda farklı tanımlar yapılmış. Türk Ceza Kanunu’na nazaran tecavüz, cinsel akının nitelikli halidir. Atağın nitelikli hali, bedene organ ya da sair bir cisim sokulması ile gerçekleşmesi demek. Bunun haricinde gelişen hücumlar, sıradan cinsel hücum ya da cinsel taciz olarak kategorize ediliyor. Tariflerin yanı sıra taarruza maruz bırakılanın bunu algılayışı epey daha öznel olabiliyor. ötürüsıyla tecavüzü tanımlayabilmek için, tecavüze maruz bırakılan bayanların tecavüzü öznel olarak nasıl tanımladıklarını bilmek hayli değerli. Memleketler arası seviyede, üzerinde uzlaşılmış bir tarif mevcut değil. Tecavüz, tecavüzdür. Bireyin istek göstermediği, ‘Hayır’ dediği, her türlü cinsel hareket tecavüzdür. Kişi ‘hayır’ dediği biçimde, çeşitli manipülasyonlarla bu ‘hayır’ı ‘evet’e çevirmek için yapılan her teşebbüs de tecavüzdür.’
Kime tecavüz faili denir? Bu tarifi yapabilir miyiz?
‘Rıza sonlarını aşan, karşısındaki bireyin onay vermediği rastgele bir cinsel hareketi gerçekleştirme teşebbüsünde bulunan ya da gerçekleştiren herkese tecavüz faili denilebilir. Bu bir öpme, dokunma ya da özel alanı ihlal edecek rastgele bir davranış olabilir. Baskın toplumsal pahalar bu durumda belirleyici oluyor. bayanın inandırıcılığını sorgulanır hale getiren birtakım yaklaşımlar bunlar. Hal bu biçimde olunca, bayan kendisine inanılmayacağını ve suçlanacağını düşündüğü için şikayette bulunamıyor. Atağın cezası olmayacağını bilen saldırgan erkek de bunu olağanlaştırıyor ve cezasızlıktan cüret alıyor. ötürüsıyla tecavüzü epeyce daha rahat bir biçimde gerçekleştirebiliyor. Saldırgan erkekler, toplumun dini ve ulusal hassasiyetlerini hayli düzgün biliyorlar. Ve bunları inanılırlıklarını güçlendirmek için kullanıyorlar. örneğin bir olaya denk gelmiştim. Bir fail, ‘Müslüman bir erkek, bayan regl devrindeyken onunla bir arada olmaz’ demiş kendini savunurken. Bu bayana tecavüz etmedilk evvel 2 tecavüz cürmü daha ortaya çıkmış. Mahkeme bu şikayeti ciddiye almadığı için saldırgan beraat etmiş. Zira yetişkin bir erkek bir öbür yetişkin erkeğe nasıl tecavüz edebilir? Ve bu akınlarından ceza almadığı için yürek alıyor, tekrar yapıyor. Son akın gerçekleştiğinde ise, bayan şikayetçi oluyor. Kamu baskısı uygulanıyor ve bu son atağında ceza aldı. Burada da farklı bir durum gözlemliyoruz. Cezasız kalan her kabahat, cesaretlendirici oluyor.’
hanımı suçlayıcı fikirlerin, nasıl tecavüzü kolaylaştırdığını açıklar mısınız?
‘Kadınların inandırıcılığı konusunda fazlaca fazla kuşku oluşturulmaya çalışılıyor. Birtakım var iseyımlarla bayanların kelamlarının bedeli zayıflatılmaya çalışılıyor. Bunu sırf erkekler de yapmıyor, bayanlar da yapıyor. Zira bu ataerkil toplumsal bedellerin sürdürücüsü yalnızca erkekler değil. Tüm bunları göz arkası etmek, bu durumu olağanlaştırıyor. Bu görmemenin diğer türlü niçinleri de var. örneğin, rahatsızlık verici bir olay karşımıza çıktığında, bununla ilgilenmek istemiyoruz. Bir durumu sorun olarak görürsek tahlil üretmemiz gerekir. Toplumun tüm kesitlerini ilgilendirdiğini düşündüğümüz bir olay, bizim vicdanımızı da rahatsız edebilir. Bu biroldukça ayrıcalıklı bahsin sarsılması manasına gelebilir. Bu sorunu, sorun olarak tanımlamaktan kaçınıyoruz ve ortaya aralık koyuyoruz. Biz bu rahatlığa sığınıyoruz. Evet bu mevzuda araştırma yapmak benim için de hayli zordu, bu kaçınmacı davranışı sergilediğimi araştırma sırasında fark ettim. Beşerler bu tecrübeleri bilmek istemiyorlar. adamların de ayrıcalıklı pozisyonlarını kaybetmek istememelerinden dolayı, bu bahis görünmez olabiliyor.’
niye tecavüzü muhakkak şahısların sorunu üzere görüyoruz? Bu bahis, tüm toplumu ilgilendirmiyor mu?
‘Kadınlar bedelsiz ve fonksiyonsuz varlıklar olarak kabul edildikleri için, bu meseleler gündeme getirilmiyor. Zira ataerkil toplumlarda bayanlar hak sahibi bireyler olarak kabul edilmiyor. Lakin tecavüz bayan sorunu değil; bir erkeklik meselesidir. Bayanlar suçlandıkları için bu sorun sahiplenilmiyor. En başından bayanlar damgalanıyor.’
Evlilik içi tecavüz konusu da değerli. İki birey evlendiğinde, evlilik içerisindeki her davranış legalmiş üzere davranılıyor. niye evlilik ve tecavüz kavramları birbiri ile ilişkilendirilmiyor?
‘Ataerkil toplumsal yapı, erkekliği güç ile ilişkilendirirken; bayanları itaatkarlık üzere kavramlarla ilişkilendiriyor. Bu durum şiddetin olağan kabul edilmesine niye oluyor. Tecavüz de bir şiddettir ve tecavüz tehdidi bayanlar üzerinde toplumsal denetim sağlamada temel bir fonksiyon vazifesi görüyor. Kadınlık ve erkeklik rolleri aile içerisinde öncesinden belirleniyor. Bayanlar ve erkekler, evlendikleri vakit bu biçimdea kadar öğrendikleri bu eşitsizlik içeren bağlantı algılarını, aile içerisinde devam ettiriyorlar. Cinsel ilginin, heteroseksüel evliliğin doğal bir modülü olması tarafında bir dayatma var. Toplumsal ve kültürel öğrenmenin bu hususta büyük bir tesiri var. Bayana bu biçimde durumlarda etrafından yanlış bildiriler da verilebiliyor. örneğin ‘O erkektir, onun gereksinimleri var. O senin kocan, hakkıdır. Sen bunları yapmazsan bu senin hatandır. Sen daima olarak cazip görünmek zorundasın, yoksa eşin öbür bayanlara sarfiyat. Bu senin suçun’ üzere cümlelerle bayana baskı ve ruhsal şiddet uygulanıyor. Bayan, dünyaya geldiği andan itibaren toplumun bedellerini içselleştirmeye başlıyor. Zira toplum daima konuşuyor! ‘bu biçimde yaşayacaksın, bu biçimde düşüneceksin’ biçiminde mesajlar alıyoruz. bir süre daha sonra, toplumun sesi kısılsa bile, bizim içimizdeki toplum konuşmaya başlıyor. Bir noktadan daha sonra bu dayatmaları kendi kendimize yapmaya başlıyoruz. bu biçimdelikle bu bilgiler nesillere aktarılıyor ve tecavüz kültürü oluşuyor.’
Bir bayan tecavüze maruz bırakıldığında, bu olayı anlatma sürecinde ne çeşit zorluklar yaşanıyor?
‘Kadınlar şikayet etme konusunda isteksiz olabiliyorlar. Öbür bayanlar tecavüze maruz bırakıldıklarında yargı süreçlerinde yıpranmayı, saklılığın korunmadığını görüyorlar. Bilhassa küçük yerleşim yerlerinde, anında bu olay bütün bölgede duyuluyor ve bayan damgalanıyor. Hastanede çalışan bir gözlemlediği bir olay vardı. Çocuk hastaneye gelmedilk evvel bütün hastane, çocuğun cinsel istismara maruz bırakıldığını biliyormuş. Bu süreçte kapalılık konusunda sıkıntılar mevcut. Damgalanma korkusu bu niçinle oluşuyor. ötürüsıyla şikayette bulunmak, en yakınlarına bile anlatmak istemiyorlar. Görüşme yaptığım birfazlaca bayan makul konulardan bahsederken ‘Bütün bunları birinci kez size anlatıyorum’ dedi. Bu fazlaca vahim bir durum. Düşünün ki bu bahisleri kimseye anlatamamışlar. Tecavüzün kendisi esasen önemli ruhsal problemler yaratabilen bir olay ve bunu paylaşamamanın da büyük tesirleri olacaktır. Görüşme gerçekleştirdiğim bir bayana, erkek kardeşi cinsel atakta bulunmuştu iki sefer. Ve gebe kalmıştı. Sığınma meskenine yerleştiğinde, oradaki bayanlara bunu anlattığında bayana inanmamışlar. ‘Sen isteseydin bunu durdurabilirdin, senden küçük kardeşine nasıl karşı gelemedin?’ üzere karşılıklar verilmiş. Bu sebeplerden ötürü de şikayetler azalıyor zira bir kararınun olmayacağını, hatalının ceza almayacağını, rezil olacaklarını düşünüyorlar. Şikayet sürecinde yaşanan sıkıntılardan biri de şikayet mercilerinde yer alan memurların tavırları. Polisler, evlilik içerisinde gerçekleşen bir olay var ise barıştırma uğraşına girebiliyorlar. Tecavüze maruz bırakıldığınızda tabir vermeye gittiğinizde karşınızda bir erkek olabiliyor. Tecavüzü gerçekleştiren de bir erkek. ötürüsıyla hanımın bir bayana açılması daha kolay olabiliyor.’
Tecavüze maruz bırakılan bireylerde bu hak ihlaline yönelik makul tesirler kalıyor mu?
‘Tecavüzün önemli fizikî tesirleri var. Bulaşıcı hastalıklar, yaralar, istenmeyen gebelikler bu tesirlerden başlıcaları. Bir bayanla görüşmüştüm ve tanıdığı bir erkeğin saldırısına maruz bırakılmıştı. İçeceğine bir ilaç katılmıştı ve hatırlamadığı, zorla gerçekleştirilen bir cinsel harekete maruz bırakılmıştı, gebe kalmıştı. Evlenmeye zorlanmış, hamile kaldığı için de saldırgan baskı yapmış ve evlenmişler. Bu evlilik müddetince de daima olarak evlilik içi tecavüzlere maruz bırakılıyor. Çocuklarının hiç birinin kendi isteği ile gerçekleşen bir beraberlikten doğmadığını belirtmişti. İstenmeyen gebelikler büyük bir sorun, kürtaj muhakkak bir müddetye kadar ülkemizde yasal lakin kürtaj yaptırmak isteyen bayanlar her hastanede bunu gerçekleştiremiyorlar. ötürüsıyla bayanlar daha merdiven altı halleri tercih ediyorlar ki bu metotlar bayan sıhhati için önemli problemler teşkil etmektedir. Bu o kadar müthiş bir durum ki. Müthiş bir taarruz kararı kendi vücudunuzda istemediğiniz bir canlı büyüyor ve 9 ay boyunca, size saldırıyı hatırlatan bir durumla başbaşa kalıyorsunuz. Bu hanımın dokunulmazlık hakkı ve insan hakları ihlalidir. Tecavüzün diğer çeşitte tesirleri de var. Görüşme gerçekleştirdiğim birtakım bayanlar, taarruza maruz bırakıldıkları saatlerde hiç uyuyamadıklarını ilettiler. Ya da daima uyuyan, erkeklerden daima huzursuz olan, birtakım seslerin yahut kokuların saldırıyı anımsatmasıyla o endişeleri bir daha yaşayan, toplumsal bağları önemli manada bozulan, etrafı tarafınca dışlanan, kendisine dokunamayacak kadar kendisini kirlenmiş hisseden, daima vajinasını yıkayan bayanlar vardı. Görünüşü sebebi ile cinsel atağa maruz bırakıldığını düşünen bir bayan, görünüşünü değiştirmeye çalıştığını, bol kıyafet giymeye başladığını ve saçlarını kestiğini aktarmıştı. Travma daha sonrası gerilim bozukluğu epey yaygın. Bu tesirler epeyce uzun müddetli olabiliyor ve bayanlar hayatlarını bir daha organize etmek, tüm bunlarla yalnız baş etmek zorunda kalıyorlar birden fazla vakit. Zira yararlanabilecekleri kamusal dayanaklar ve toplumsal dayanak imkanları fazlaca hudutlu.’
İsimli süreçlerde ne üzere zorluklar mevcut? Bir sorun görüyor musunuz?
‘Adil cezaların verildiğini düşünüyor musunuz? Şayet bir olay gündem yaratıyorsa bu biçimde daha adil cezalar verildiğini görüyoruz. Araştırmam sırasında ağır ceza mahkemelerinde dava takipleri gerçekleştirdim. Yargı alanında epeyce önemli meseleler mevcut. örneğin bayana yönelik cinsel hücum duruşmaları, herkese açık gerçekleştiriliyor. Bayanların saklılığı diye bir durum kelam konusu değil. Ve duruşma kapısında saldırgan tarafı ile bayan, tıpkı ortamda bekliyor ve tıpkı kapıdan içeri giriyorlar. Saldırganın ailesinin bayanı suçlayan halleri olabiliyor. Bayana, bu atak olayı fazlaca açık bir biçimde anlattırılabiliyor. Bu üzere hassas durumlar için İsimli görüşme odaları oluşturuldu, tabirin daha fazla ziyan vermeden alınabilmesi için fazlaca değerli bir gelişme, evet. Ancak bayanların tabirleri alınırken bu odaların kullandığını fazlaca görmedim ben. Bir kezinde, bir bayan cinayeti davasında iki küçük çocuk dinlenecekti. Erkek, eşini öldürmüş. Müsaade aldık çocukların isimli görüşme odasında tabirlerinin alınması için. Lakin mahkeme lideri buna müsaade vermedi. Çocuklar babalarını görmek istemiyorlardı. aslına bakarsan mahkeme ortamının kendisi çocuklar için uygun değilken, orada çocukların sözleri alındı ve lider toplumsal hizmet uzmanının çocuklar için kolaylaştırıcılık yapmasını istemedi. Tecavüz mitleri, mahkeme liderleri tarafınca da inanılan mitler ise, yargılamanın rengi değişiyor. örneğin bir davada, bayana iki erkek tecavüz etmişti Otomobilde sperm örnekleri bulunmuştu ve kesin tecavüz ispatları vardı. Saldırganlar mahkemeye gelmişti ve mahkeme epey kısa sürmüştü. Mahkeme lideri ‘tekrar yapmayın oğlum’ dedi ve gerekli cezayı vermedi. Buradaki ‘oğlum’ sözü hayli değerli bir söz aslında. Bu, eril hukuk külçeşidinin ve dayanışmanın ne kadar tesirli olduğunu gösteriyor bize. Birebir gemide olduklarını hatırlatıyorlar. Güzel hal ve haksız tahrik indirimleri fazlaca fazla uygulanıyor. örneğin, saldırganlardan bir tanesi ‘Bunlar bana komplo kurmak için FETÖ terör örgütü tarafınca gerçekleştirilmiş bir saldırıdır’ demişti. Bu savunmaların neresinden tutacağınızı bilemiyorsunuz nitekim. Avukatların, mahkeme liderlerinin, mübaşirlerin cinsel taarruz ve atağa maruz bırakılanla çalışma hususlarında eğitimli hale getirilmeleri gerekiyor. Uzman bireyler tarafınca bu davaların yürütülmesi fazlaca değerli. İstanbul Sözleşmesi’nden geri çekilmemiz üzere hayli önemli bir geriye gidiş kelam konusu. Bunun tesirlerini şimdiden görmeye başladık. Cezaevindeki erkekler ‘Sözleşme iptal edildi. Benim cezamı düşürün, davam yeniden görülsün’ üzere dönüşler gerçekleştiriyorlar. Cezasızlıkların artması yahut ceza almayacaklarına dair bir inancın yaygın hale gelmesi, bu hücumları artıracaktır. Bu karardan geri dönülmeli, başta tecavüz kriz merkezlerinin açılması olmak üzere mukavelenin tüm gerekleri yerine getirilmeli.’
Bu sorunun bitmesi, hiç bir biçimde gerçekleşmemesi için ne üzere değişikliklerin yapılması gerektiğini düşünüyorsunuz?
‘Sosyal hizmet uygulamalarını gerçekleştirirken iki boyuta fazlaca kıymet veriyoruz: esirgeyici önleyici çalışmalar ve güzelleştirici güçlendirici çalışmalar yapmak. Benim tezimde farklı hususlara ait teklifler mevcuttu. örneğin örgütlenmek, kurum/kuruluşlar ortası işbirliği kurmak fazlaca kıymetli. Bu alanda çalışan tüm kurumların ve bireylerin birlikte hareket etmesi gerekiyor. Bir bayan tecavüze maruz bırakıldığında, bir sistem içerisinde çalışmak kaide. Bu süreçlerde bayana eşlik edilebilmesi için gerekli bakılırsavliler olmalı. Bayanlar nereye başvuracağını ve daha sonrasında hangi etaplardan geçileceğini bilmiyor. Bir orta sisteme gereksinim var. Tecavüz kriz merkezlerinin de fonksiyonu bu. Bayana hukuksal manada yönlendirmeler yapmak, ruhsal dayanak muhtaçlığını karşılamak, şikayet için ya da sıhhat muhtaçlıkları için yönlendirmek kıymetli fonksiyonlardır. Bu farklı meslek kümeleriyle birlikte çalışmayı gerektirir. Hastaneye gidildiğinde gerekli bulguların toplanması için doktorların, acil servis vazifelilerinin bu hususla ilgili bilinçlendirilmesi gerekir. Bayana nasıl davranılması ve bulguların nasıl toplanacağı ile ilgili bir eğitim koşul. Zira bu olayların kanıtlanabilmesi konusunda, bulguların sağlıklı bir biçimde toplanabilmesi, kan ve doku örneklerinin alınması fazlaca kıymetli. Bayanlar sıhhat sistemi içerisindeki tecrübelerini anlatırken, oradaki gorevlilerin ‘Hadi gel banyoya gir rahatlarsın, yeni kıyafetler giyip üzerindekileri değiştirebilirsin’ üzere cümleler kurduklarını ilettiler. Bulguların ortadan kaybolmaması için bilinçsiz uygulamaların olmaması lazım. Bayan duşa girdiğinde tırnaklarının içerisinde akına karşı koyduğunu gösteren deliller kaybolabiliyor örneğin. Hastane çalışanının önemli bir eğitimden geçirilmesi ve tüm bu sistemlerin birbiriyle irtibat halinde olması gerekir. Her ünite, bu hadiselerin takipçisi olup iş birliği halinde çalışırsa, yaşanan mağduriyetler makul açılardan azaltılabilir. Bu alanda çalışan örgütlere fon transferi da değerli. Mevzuata ait birtakım tekliflerim olabilir. Türkiye’de bu bahisle ilgili yasal çerçeveler çizilmiş lakin bunların uygulamalarında epey başarısızız. Makus bir imtihan veriyoruz.’