Harf İhtilali, Türkiye’de 1 Kasım 1928 tarihinde 1353 sayılı “Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun”un kabul edilmesi ve yeni alfabenin yerleştirilmesi sürecine genel olarak verilen isim.
Kanun, 3 Kasım 1928 günü Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Bu yasanın kabulüyle o güne kadar kullanılan Arap harfleri asıllı Osmanlı alfabesinin resmiyeti son buldu ve Latin harflerini temel alan Türk alfabesi yürürlüğe kondu.
Tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı mevzuyla ilgili dikkat çeken bir yazı kaleme aldı.
“Latin harflerinin kabul edildiği birinci Müslüman devlet biz değiliz, Arnavutlar bu alanda öncüdür” diyen Ortaylı, “İlk Türk devleti de değiliz; Azerbaycan Cumhuriyeti bu çevirimi Türkiye’den daha evvelden kabul etmiştir. O tarihte “Azerbaycanca” diye bir kavram yoktu, lisan Türkçeydi. Lügatların Türkçesi, Rusçası ile gramerin Türkçesi vardı. 1930’lu senelera kadar Azerbaycan’da her şey Latin harfleriyle çıktı” dedi.
İDEOLOJİK ARBEDEYE DÖNÜŞTÜ
Harf İhtilali’nin Türkiye’de bir ulusal ve dini çatışma, bir ideolojik arbede haline dönüştüğünü kaydeden Ortaylı, “Bizzat harf ihtilaline gidilen periyotta hükümet üyeleri içinde bile görüş ayrılığı oldu” dedi.
İsmet Paşa’nın ani bir değişikliği Türk matbaa bölümünün kaldıramayacağını, hükümet işlerinin, tedrisatın duraklayacağını bu niçinle tedrici bir gelişme ve ikili bir kullanım gerektiğini belirttiğini aktaran Ortaylı, “Bu görüş 1980’lerin sonundan beri alfabe meselesiyle boğuşan eski Sovyet Türk cumhuriyetlerinde de neredeyse aynıyla yenidenlanmış gibidir” tabirlerini kullandı.
“NE KADAR CEHALET GETİRDİĞİ TARTIŞILIR”
Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın ikili ve uzun vadeli kullanmasın aleyhinde olduğunu belirten Ortaylı, “Türk harflerinin değişiminin ne kadar cehalet (!) getirdiği tartışılır. 1935 sayımındaki okuma yazma oranına yüzde 20 civarında okur muharrir sayısı yansıyor. İmparatorluk yıkıldığında ise cehalet oranı yüzde 90’dı. Yüzde 10’nun okur müellifliğini 1878 Meclisi’ndeki bir mebusun şu tabiri ile tasvir mümkündür: “Köylerde kimse okuma yazma bilmez. Köyün imamı bile yazısını yazdıktan daha sonra mürekkebi kuruyunca yazdığını okuyamaz” dedi.
AMAÇLARINDA HARF İHTİLALİ VARDI
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Tayyip Erdoğan, Külliye’de Mustafa Kemal Atatürk’ü Anma programında yaptığı konuşmada “harf ihtilali ile her şeyin sıfırlandığını” söylemişti.
Osmanlı’ya yönelik tenkitlere reaksiyon gösteren Erdoğan, “Son günlerde bir daha birileri ağızlarına sakız ettiler Osmanlı’da okuma yazma oranı hayli düşükmüş. Osmanlının kendi silah sanayi yokmuş. Osmanlı idaresi altındaki halklara zulmedilmiş. Hepsi de palavradır iftiradır” diyerek şu biçimde devam etmişti:
“Harf ihtilaliyle adeta her şeyin sıfırlandığını eklediğimizde olağan olarak ülkemiz okuma-yazma oranının fazlaca düşük olduğu bir devir yaşadı lakin bunun kabahatini Osmanlı’ya yüklemek bir bühtandır.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan da babası üzere Harf İhtilali’ni amaç almıştı.
Bilal Erdoğan katıldığı bir televizyon programında harf ihtilaliyle ilgili şunları söylemişti:
“Ben ilkokulda okuduğum yılları hatırlıyorum. Çok net bir biçimde alfabemizden dolayı geri kaldığımız bize anlatıldı. bu biçimde bunu tahminen sorgulamamıştım lakin daha sonradan düşününce bu biçimde Yunanistan, Çin niçin alfabesini değiştirmemiş. Demek ki gelişimin alfabeyle alakası yokmuş. daha sonra öteki ülkelere bakıyoruz kıyafetini değiştirmeden gelişen ülkelerde var. bu biçimde niçin kıyafet değiştirmeyi gelişmeyle irtibatlandırmışız. Yani form olarak değişmenin ruh olarak değişmeyle bağı o denli sanıldığı üzere kolay değil.”
Odatv.com
Kanun, 3 Kasım 1928 günü Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Bu yasanın kabulüyle o güne kadar kullanılan Arap harfleri asıllı Osmanlı alfabesinin resmiyeti son buldu ve Latin harflerini temel alan Türk alfabesi yürürlüğe kondu.
Tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı mevzuyla ilgili dikkat çeken bir yazı kaleme aldı.
“Latin harflerinin kabul edildiği birinci Müslüman devlet biz değiliz, Arnavutlar bu alanda öncüdür” diyen Ortaylı, “İlk Türk devleti de değiliz; Azerbaycan Cumhuriyeti bu çevirimi Türkiye’den daha evvelden kabul etmiştir. O tarihte “Azerbaycanca” diye bir kavram yoktu, lisan Türkçeydi. Lügatların Türkçesi, Rusçası ile gramerin Türkçesi vardı. 1930’lu senelera kadar Azerbaycan’da her şey Latin harfleriyle çıktı” dedi.
İDEOLOJİK ARBEDEYE DÖNÜŞTÜ
Harf İhtilali’nin Türkiye’de bir ulusal ve dini çatışma, bir ideolojik arbede haline dönüştüğünü kaydeden Ortaylı, “Bizzat harf ihtilaline gidilen periyotta hükümet üyeleri içinde bile görüş ayrılığı oldu” dedi.
İsmet Paşa’nın ani bir değişikliği Türk matbaa bölümünün kaldıramayacağını, hükümet işlerinin, tedrisatın duraklayacağını bu niçinle tedrici bir gelişme ve ikili bir kullanım gerektiğini belirttiğini aktaran Ortaylı, “Bu görüş 1980’lerin sonundan beri alfabe meselesiyle boğuşan eski Sovyet Türk cumhuriyetlerinde de neredeyse aynıyla yenidenlanmış gibidir” tabirlerini kullandı.
“NE KADAR CEHALET GETİRDİĞİ TARTIŞILIR”
Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın ikili ve uzun vadeli kullanmasın aleyhinde olduğunu belirten Ortaylı, “Türk harflerinin değişiminin ne kadar cehalet (!) getirdiği tartışılır. 1935 sayımındaki okuma yazma oranına yüzde 20 civarında okur muharrir sayısı yansıyor. İmparatorluk yıkıldığında ise cehalet oranı yüzde 90’dı. Yüzde 10’nun okur müellifliğini 1878 Meclisi’ndeki bir mebusun şu tabiri ile tasvir mümkündür: “Köylerde kimse okuma yazma bilmez. Köyün imamı bile yazısını yazdıktan daha sonra mürekkebi kuruyunca yazdığını okuyamaz” dedi.
AMAÇLARINDA HARF İHTİLALİ VARDI
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Tayyip Erdoğan, Külliye’de Mustafa Kemal Atatürk’ü Anma programında yaptığı konuşmada “harf ihtilali ile her şeyin sıfırlandığını” söylemişti.
Osmanlı’ya yönelik tenkitlere reaksiyon gösteren Erdoğan, “Son günlerde bir daha birileri ağızlarına sakız ettiler Osmanlı’da okuma yazma oranı hayli düşükmüş. Osmanlının kendi silah sanayi yokmuş. Osmanlı idaresi altındaki halklara zulmedilmiş. Hepsi de palavradır iftiradır” diyerek şu biçimde devam etmişti:
“Harf ihtilaliyle adeta her şeyin sıfırlandığını eklediğimizde olağan olarak ülkemiz okuma-yazma oranının fazlaca düşük olduğu bir devir yaşadı lakin bunun kabahatini Osmanlı’ya yüklemek bir bühtandır.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan da babası üzere Harf İhtilali’ni amaç almıştı.
Bilal Erdoğan katıldığı bir televizyon programında harf ihtilaliyle ilgili şunları söylemişti:
“Ben ilkokulda okuduğum yılları hatırlıyorum. Çok net bir biçimde alfabemizden dolayı geri kaldığımız bize anlatıldı. bu biçimde bunu tahminen sorgulamamıştım lakin daha sonradan düşününce bu biçimde Yunanistan, Çin niçin alfabesini değiştirmemiş. Demek ki gelişimin alfabeyle alakası yokmuş. daha sonra öteki ülkelere bakıyoruz kıyafetini değiştirmeden gelişen ülkelerde var. bu biçimde niçin kıyafet değiştirmeyi gelişmeyle irtibatlandırmışız. Yani form olarak değişmenin ruh olarak değişmeyle bağı o denli sanıldığı üzere kolay değil.”
Odatv.com