İBB, “İstanbul Senin” konsepti kapsamında, yapıtları ve temsil ettikleri kıymetlerle 20. Yüzyılın birinci yarısında İstanbul’un olduğu kadar ülkemizin ortak kültürel hafızasında iz bırakmış bireyleri bahis alan heykel yarışının ilanı Resmi Gazete’de yayınlandı.
Konusu Atatürk ve Harf İhtilali, Emrullah Ali Yıldız ve Vecihi Hürkuş, Mihri Rasim (Müşfik), Nazim Hikmet, Osman Hamdi Beyefendi, Cemil Topuzlu, Behiç Erkin olan 7 sanat yapıtı tasarım yarışında birincilik mükafatı 50 bin TL olarak belirlendi. Her bir husus için farklı ayrı düzenlenecek yarışta ikincilere 40 bin, üçüncülere ise 30 bin TL ödül verilecek.
ASLİ HEYET ÜYELERİ
Müsabakanın asli heyet üyeleri şu isimlerden oluşturuldu:
Rahmi Aksungur (Heykeltraş), Bedri Baykam (Ressam-Jüri Başkanı), Ebru Erbaş Gürler (Peyzaj mimar), Meriç Hızal (Heykeltıraş), Nevzat Oğuz Özer (Mimar).
Projeler 14 Haziran 2022 tarihine kadar teslim edilecek. Heyet yapıtları 24 Haziran 2022 tarihinde değerlendirmeye başlayacak. Ödül merasimi ise 2 Temmuz 2022 tarihinde yapılacak.
YARIŞ KONUSU BİREYLERİN KISA ÖZGEÇMİŞLERİ
EMRULLAH ALİ YILDIZ
1909 yılında Bursa’da doğdu. 1926’da 17 yaşında iken Türk Tayyare Cemiyeti tarafınca İstanbul Yeşilköy’de açılan Tayyare Makinist Mektebine girdi. 1927 yılında okulu birincilikle bitirdi. 10 Temmuz 1935’te Sabiha Gökçen ve yedi arkadaşı ile Rusya’ya havacılık eğitimine gönderildi. 1936-1941 yılları içinde THK Türkkuşunda uçak ve planör pilotluğu ile paraşütçülük / model uçak eğitimleri verdi. Türkkuşu öğretmeni pilot Emrullah Ali Yıldız, Ş-5 (İki kişilik) planör ile yanında öğretmen adayı Sezai Göksu ile Eskişehir/ İnönü’de 14 saat 20 dakika havada kalarak rekor kırdı. 1947 yılında bir paraşüt atlayışında sakatlanan Yıldız, paraşütçülükten ayrılarak yalnızca uçuşa yük verdi. 1948 yılında faal havacılığı bırakan Yıldız, 1996’da hayatını yitirdi.
VECİHİ HÜRKUŞ
Vecihi Hürkuş 6 Ocak 1896 tarihinde İstanbul’da doğdu. I. Dünya Savaşı’na katıldı. Yaralanınca İstanbul’a dönerek Yeşilköy’deki Tayyare Mektebi’ne girerek pilot olarak mezun oldu. Vecihi Hürkuş, uçak düşüren birinci Türk tayyarecisidir. Kurtuluş Savaşı’nın birinci ve son uçuşunu yapan pilottur. İzmir (Gaziemir- Seydiköy) hava meydanına birinci giren ve işgalden kurtarmaya birinci çalışan kişi oldu. Hürkuş’a başarılarından dolayı kırmızı şeritli İstiklal Madalyası verildi. Ayrıyeten T.B.M.M. tarafınca üç sefer takdirname verilen tek kişidir.
1923’te Yunanlılardan ele geçen motorlardan yararlanarak birinci Türk uçağını imal etti. 1937 yılında Türk Hava Kurumu, Hürkuş’u mühendislik eğitimi alması için Almanya’daki bir mühendislik okuluna gönderdi. 1939 yılında mezun olarak ülkesine dönen Vecihi Hürkuş’a iki yılda mühendis olunmasının imkânsızlığı sebebi öne sürülerek uçak mühendisi ruhsatı verilmedi. 1954 yılında birinci sivil havayolu şirketi olan Hürkuş Hava Yolları’nı kurdu. Lakin kazalar, kaçırılmalar ve sabotajlar üzere sebeplerle şirket, uçuştan menedildi. Türk havacılık tarihinin en üretken ve teşebbüsçü bireylerinden olan Vecihi Hürkuş, Ankara’da 16 Temmuz 1969 tarihinde Gülhane Askerî Tıp Akademisi Hastanesi’nde vefat etti.
MİHRİ RASİM (MİHRİ MÜŞFİK HANIM)
Ressam Mihri Rasim 1886 yılında İstanbul Kadıköy’deki Dr. Rasimpaşa Konağı’nda dünyaya geldi. İtalya ve Fransa’da tahsil nazarann Mihri Müşfik Hanım, dışavurumcu bir anlayışla özgün portreler yaptı. 1915’te Tevfik Fikret’in mevti üzerine yüzünün kalıbını alarak heykelini yaptı. Bu, Türkiye’de yapılan birinci mask çalışmasıdır. Mihri Hanım, 1922 yılında Yunan ordusunun denize dökülmesinin akabinde Atatürk’ün mareşal üniformasıyla ayakta canlandıran yaklaşık 3 metre yüksekliğinde bir portresini yaptı ve Ankara’ya götürerek kendisine sundu. 1922 yılı sonunda bir daha İtalya’ya gitti. Portreler yaparak hayatını sürdürdü. 1928’de New York’un Geroge de Maziroff Galerisi’nde şahsi stant düzenledi. 16 Temmuz 1932’de Manhattan’da Salvatore Virzi ile evlenip, 1943 yılında Amerikan vatandaşı oldu. Yaşlılığı yoksulluk ortasında geçen Mihri Rasim, 1954’te New York’ta hayatını yitirdi.
NAZIM HİKMET
Hikmet Beyefendi ve Celile Hanım’ın oğlu Nâzım Hikmet, 15 Ocak 1902’de Selânik’te doğdu. Nâzım Hikmet, 1915 yılında Bahriye Mektebi’ne başladı. 1918 yılında birinci kere bir mecmuada şiiri yayınlandı. Ankara Hükümeti’nin nazaranvlendirmesiyle arkadaşı Vâlâ Nurettin ile Bolu’da öğretmenlik yaptı. Rusya’da gerçekleştirilen ihtilale şahit oldu. Doğu İşçileri Komünist Üniversitesi’nde ekonomi-politik tahsili gördü. Çeşitli gazete ve mecmualarda yazıları, şiirleri yayınlandı. Davalarla ömrünün on yedi yılı hapishanelerde geçti. 1950 yılında ulusal ve milletlerarası seviyede düzenlenen kampanyalar sonunda çıkarılan Genel Af Yasası’yla özgür kaldı. Dünya Barış Kurulu Başkanlık Divanı’na seçildi. Ünlü Şostokoviç’e, Şarlo’nun yaratıcısı Charlie Chaplin’e ve Fransız Parlamentosu Lideri Eduard Heriot’a Memleketler arası Barış Ödülü’nü veren heyetin başkanlığını yaptı. Hikmet, 3 Haziran 1963 günü sabahı Moskova’da ömrünü kaybetti.
OSMAN HAMDİ BEYEFENDİ
Osman Hamdi Beyefendi 30 Aralık 1842’de İstanbul’da doğdu. Osman Hamdi Beyefendi, arkeolog, müzeci, ressam olan Osman Hamdi Beyefendi Kadıköy’ün birinci belediye lideridir. Sakız Adası’ndan ufak yaşta evlatlık olarak gelen Rum asıllı Osmanlı sadrazamlarından İbrihim Ethem Pşa’nın oğlu, İstanbul Milletvekili, belediye lideri, müzeci, kimyager ve felsefeci Halil Ethem Beyefendi ve nümizmat İsmail Galip Bey’in ağabeyidir. Birinci Türk arkeoloğu kabul edilir. Osman Hamdi Beyefendi İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin 29 yıl müdürlüğünü yaptı ve müzeyi dünyanın sayılı müzeleri ortasına çıkardı. Günümüzde varlığını Mimar Sinan Üniversitesi Hoş Sanatlar Fakültesi olarak sürdüren Sanayi-i Nefise Mekteb-i Alisi’nin kurucusudur. Birinci Türk ressamlarından biri ve Türk fotoğrafında figürlü kompozisyon kullanan birinci ressam olarak tarihe geçti. Osman Hamdi Beyefendi 24 Şubat 1910 tarihinde ömrünü kaybetti.
CEMİL TOPUZLU
Türkiye’de çağdaş cerrahinin kurucu tabibi olan Cemil Topuzlu 1866’da doğdu. İstanbul’un eski belediye liderlerinden olan Topuzlu, 1886’da Gülhane’deki Mekteb-i Tıbbıye-i Askeriye’yi bitirdi ve yirmi yaşında yüzbaşı rütbesiyle doktorluk diploması aldı. 1890’da Haydarpaşa Askeri Hastanesi’nin Hariciye kısmı şefliğine atandı. 1905’te 2. Abdülhamid tarafınca rütbesi müşirliğe yükseltildi. 1912’de İstanbul belediye lideri seçildi. 1. Dünya Savaşı yıllarını Cenevre’de geçiren Topuzlu, İstanbul’a döndükten daha sonra Mayıs 1919’da ikinci kere İstanbul şehremini seçildi. bir süre Damat Ferid Paşa kabinesinde Nafia Nazırı oldu. çabucak sonrasında hakkında kovuşturma açılacağını öğrenince Fransa’ya gitti. 1924’te Türkiye’ye döndükten daha sonra resmi misyon almadı ve yalnız mesleğiyle ilgili çalışmalar yaptı. 1958’de hayatını yitiren Topuzlu’nun ismi Harbiye Açıkhava Tiyatrosu’na verildi.
MEHMET BEHİÇ ERKİN
Asker, diplomat ve siyasetçi olan Mehmet Behiç Erkin 1876’da İstanbul’da doğdu. Çanakkale Savaşı bittikten daha sonra müttefik Almanlar, savaşta gösterdiği başarılardan dolayı kendisini, Demir Haç Madalyası ile onurlandırdı. TCDD’nin kurucusu ve birinci genel müdürü olan Erkin, “Demiryollarının Babası” olarak da bilinir.
Çeşitli tarihlerde milletvekilliği yapan Erkin, Bayındırlık Bakanlığı da yaptı. Atatürk’ün en yakın ve en eski (1907’den itibaren) mesai arkadaşlarından olan Erkin, 2. Dünya Savaşı sırasında Paris büyükelçiliği sırasında fazlaca sayıda Yahudi’yi Nazı soykırımından kurtarmasıyla da tanındı.
Konusu Atatürk ve Harf İhtilali, Emrullah Ali Yıldız ve Vecihi Hürkuş, Mihri Rasim (Müşfik), Nazim Hikmet, Osman Hamdi Beyefendi, Cemil Topuzlu, Behiç Erkin olan 7 sanat yapıtı tasarım yarışında birincilik mükafatı 50 bin TL olarak belirlendi. Her bir husus için farklı ayrı düzenlenecek yarışta ikincilere 40 bin, üçüncülere ise 30 bin TL ödül verilecek.
ASLİ HEYET ÜYELERİ
Müsabakanın asli heyet üyeleri şu isimlerden oluşturuldu:
Rahmi Aksungur (Heykeltraş), Bedri Baykam (Ressam-Jüri Başkanı), Ebru Erbaş Gürler (Peyzaj mimar), Meriç Hızal (Heykeltıraş), Nevzat Oğuz Özer (Mimar).
Projeler 14 Haziran 2022 tarihine kadar teslim edilecek. Heyet yapıtları 24 Haziran 2022 tarihinde değerlendirmeye başlayacak. Ödül merasimi ise 2 Temmuz 2022 tarihinde yapılacak.
YARIŞ KONUSU BİREYLERİN KISA ÖZGEÇMİŞLERİ
EMRULLAH ALİ YILDIZ
1909 yılında Bursa’da doğdu. 1926’da 17 yaşında iken Türk Tayyare Cemiyeti tarafınca İstanbul Yeşilköy’de açılan Tayyare Makinist Mektebine girdi. 1927 yılında okulu birincilikle bitirdi. 10 Temmuz 1935’te Sabiha Gökçen ve yedi arkadaşı ile Rusya’ya havacılık eğitimine gönderildi. 1936-1941 yılları içinde THK Türkkuşunda uçak ve planör pilotluğu ile paraşütçülük / model uçak eğitimleri verdi. Türkkuşu öğretmeni pilot Emrullah Ali Yıldız, Ş-5 (İki kişilik) planör ile yanında öğretmen adayı Sezai Göksu ile Eskişehir/ İnönü’de 14 saat 20 dakika havada kalarak rekor kırdı. 1947 yılında bir paraşüt atlayışında sakatlanan Yıldız, paraşütçülükten ayrılarak yalnızca uçuşa yük verdi. 1948 yılında faal havacılığı bırakan Yıldız, 1996’da hayatını yitirdi.
VECİHİ HÜRKUŞ
Vecihi Hürkuş 6 Ocak 1896 tarihinde İstanbul’da doğdu. I. Dünya Savaşı’na katıldı. Yaralanınca İstanbul’a dönerek Yeşilköy’deki Tayyare Mektebi’ne girerek pilot olarak mezun oldu. Vecihi Hürkuş, uçak düşüren birinci Türk tayyarecisidir. Kurtuluş Savaşı’nın birinci ve son uçuşunu yapan pilottur. İzmir (Gaziemir- Seydiköy) hava meydanına birinci giren ve işgalden kurtarmaya birinci çalışan kişi oldu. Hürkuş’a başarılarından dolayı kırmızı şeritli İstiklal Madalyası verildi. Ayrıyeten T.B.M.M. tarafınca üç sefer takdirname verilen tek kişidir.
1923’te Yunanlılardan ele geçen motorlardan yararlanarak birinci Türk uçağını imal etti. 1937 yılında Türk Hava Kurumu, Hürkuş’u mühendislik eğitimi alması için Almanya’daki bir mühendislik okuluna gönderdi. 1939 yılında mezun olarak ülkesine dönen Vecihi Hürkuş’a iki yılda mühendis olunmasının imkânsızlığı sebebi öne sürülerek uçak mühendisi ruhsatı verilmedi. 1954 yılında birinci sivil havayolu şirketi olan Hürkuş Hava Yolları’nı kurdu. Lakin kazalar, kaçırılmalar ve sabotajlar üzere sebeplerle şirket, uçuştan menedildi. Türk havacılık tarihinin en üretken ve teşebbüsçü bireylerinden olan Vecihi Hürkuş, Ankara’da 16 Temmuz 1969 tarihinde Gülhane Askerî Tıp Akademisi Hastanesi’nde vefat etti.
MİHRİ RASİM (MİHRİ MÜŞFİK HANIM)
Ressam Mihri Rasim 1886 yılında İstanbul Kadıköy’deki Dr. Rasimpaşa Konağı’nda dünyaya geldi. İtalya ve Fransa’da tahsil nazarann Mihri Müşfik Hanım, dışavurumcu bir anlayışla özgün portreler yaptı. 1915’te Tevfik Fikret’in mevti üzerine yüzünün kalıbını alarak heykelini yaptı. Bu, Türkiye’de yapılan birinci mask çalışmasıdır. Mihri Hanım, 1922 yılında Yunan ordusunun denize dökülmesinin akabinde Atatürk’ün mareşal üniformasıyla ayakta canlandıran yaklaşık 3 metre yüksekliğinde bir portresini yaptı ve Ankara’ya götürerek kendisine sundu. 1922 yılı sonunda bir daha İtalya’ya gitti. Portreler yaparak hayatını sürdürdü. 1928’de New York’un Geroge de Maziroff Galerisi’nde şahsi stant düzenledi. 16 Temmuz 1932’de Manhattan’da Salvatore Virzi ile evlenip, 1943 yılında Amerikan vatandaşı oldu. Yaşlılığı yoksulluk ortasında geçen Mihri Rasim, 1954’te New York’ta hayatını yitirdi.
NAZIM HİKMET
Hikmet Beyefendi ve Celile Hanım’ın oğlu Nâzım Hikmet, 15 Ocak 1902’de Selânik’te doğdu. Nâzım Hikmet, 1915 yılında Bahriye Mektebi’ne başladı. 1918 yılında birinci kere bir mecmuada şiiri yayınlandı. Ankara Hükümeti’nin nazaranvlendirmesiyle arkadaşı Vâlâ Nurettin ile Bolu’da öğretmenlik yaptı. Rusya’da gerçekleştirilen ihtilale şahit oldu. Doğu İşçileri Komünist Üniversitesi’nde ekonomi-politik tahsili gördü. Çeşitli gazete ve mecmualarda yazıları, şiirleri yayınlandı. Davalarla ömrünün on yedi yılı hapishanelerde geçti. 1950 yılında ulusal ve milletlerarası seviyede düzenlenen kampanyalar sonunda çıkarılan Genel Af Yasası’yla özgür kaldı. Dünya Barış Kurulu Başkanlık Divanı’na seçildi. Ünlü Şostokoviç’e, Şarlo’nun yaratıcısı Charlie Chaplin’e ve Fransız Parlamentosu Lideri Eduard Heriot’a Memleketler arası Barış Ödülü’nü veren heyetin başkanlığını yaptı. Hikmet, 3 Haziran 1963 günü sabahı Moskova’da ömrünü kaybetti.
OSMAN HAMDİ BEYEFENDİ
Osman Hamdi Beyefendi 30 Aralık 1842’de İstanbul’da doğdu. Osman Hamdi Beyefendi, arkeolog, müzeci, ressam olan Osman Hamdi Beyefendi Kadıköy’ün birinci belediye lideridir. Sakız Adası’ndan ufak yaşta evlatlık olarak gelen Rum asıllı Osmanlı sadrazamlarından İbrihim Ethem Pşa’nın oğlu, İstanbul Milletvekili, belediye lideri, müzeci, kimyager ve felsefeci Halil Ethem Beyefendi ve nümizmat İsmail Galip Bey’in ağabeyidir. Birinci Türk arkeoloğu kabul edilir. Osman Hamdi Beyefendi İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin 29 yıl müdürlüğünü yaptı ve müzeyi dünyanın sayılı müzeleri ortasına çıkardı. Günümüzde varlığını Mimar Sinan Üniversitesi Hoş Sanatlar Fakültesi olarak sürdüren Sanayi-i Nefise Mekteb-i Alisi’nin kurucusudur. Birinci Türk ressamlarından biri ve Türk fotoğrafında figürlü kompozisyon kullanan birinci ressam olarak tarihe geçti. Osman Hamdi Beyefendi 24 Şubat 1910 tarihinde ömrünü kaybetti.
CEMİL TOPUZLU
Türkiye’de çağdaş cerrahinin kurucu tabibi olan Cemil Topuzlu 1866’da doğdu. İstanbul’un eski belediye liderlerinden olan Topuzlu, 1886’da Gülhane’deki Mekteb-i Tıbbıye-i Askeriye’yi bitirdi ve yirmi yaşında yüzbaşı rütbesiyle doktorluk diploması aldı. 1890’da Haydarpaşa Askeri Hastanesi’nin Hariciye kısmı şefliğine atandı. 1905’te 2. Abdülhamid tarafınca rütbesi müşirliğe yükseltildi. 1912’de İstanbul belediye lideri seçildi. 1. Dünya Savaşı yıllarını Cenevre’de geçiren Topuzlu, İstanbul’a döndükten daha sonra Mayıs 1919’da ikinci kere İstanbul şehremini seçildi. bir süre Damat Ferid Paşa kabinesinde Nafia Nazırı oldu. çabucak sonrasında hakkında kovuşturma açılacağını öğrenince Fransa’ya gitti. 1924’te Türkiye’ye döndükten daha sonra resmi misyon almadı ve yalnız mesleğiyle ilgili çalışmalar yaptı. 1958’de hayatını yitiren Topuzlu’nun ismi Harbiye Açıkhava Tiyatrosu’na verildi.
MEHMET BEHİÇ ERKİN
Asker, diplomat ve siyasetçi olan Mehmet Behiç Erkin 1876’da İstanbul’da doğdu. Çanakkale Savaşı bittikten daha sonra müttefik Almanlar, savaşta gösterdiği başarılardan dolayı kendisini, Demir Haç Madalyası ile onurlandırdı. TCDD’nin kurucusu ve birinci genel müdürü olan Erkin, “Demiryollarının Babası” olarak da bilinir.
Çeşitli tarihlerde milletvekilliği yapan Erkin, Bayındırlık Bakanlığı da yaptı. Atatürk’ün en yakın ve en eski (1907’den itibaren) mesai arkadaşlarından olan Erkin, 2. Dünya Savaşı sırasında Paris büyükelçiliği sırasında fazlaca sayıda Yahudi’yi Nazı soykırımından kurtarmasıyla da tanındı.