Cumhurbaşkanı Erdoğan, vatandaşın belini büken fahiş fiyatlarla ilgili değerlendirmelerde bulunmuştu.
Erdoğan, sorunun zincir marketlerden kaynaklanıp kaynaklanmadığına dair bir soru üzerine “Ağırlıklı olarak iş orada toplanıyor. Bütün üreticiden tüketiciye olan yerde zincir marketlerin buradaki ağır eserleri toparlaması… Bu da beş tane zincir market. Bunlar bütün o eseri toparlıyor. Bu beş tane zincir marketin topladığı eserle piyasalar alt üst oluyor. Bunlar şayet bu noktada daha adil davranırlarsa hem vatandaş uygun fiyatla eser alabilecektir tıpkı vakitte üretici şu an prestijiyle kazanımını, parasını vaktinde alma bahtına ulaşacaktır” tabirlerini kullanmıştı.
“MARKET DÜŞMANLIĞI YAPMA” BİLDİRİSİ
Bugün Hürriyet gazetesi ise manşetten, “Domatesin artırım seyahati” başlıklı dikkat çeken bir haber verdi.
Hürriyet haberinde, “Gıda fiyatlarındaki artış gündeme geldiğinde tüketicinin en hayli konuştuğu eserlerden biri de domates. Biz de tarladan çıkan domatesin pazarcı ve market tezgâhına gelene kadar yaşadığı fiyat seyahatini araştırdık” sözlerini kullanırken, “Fiyat etiketi gerçekçi mi yoksa tezgâhlarda oyun mu var?” diye yazdı.
Antalya domatesinin, tüm girdiler eklendikten daha sonra 1 kilogramının bedelinin 6 lira 145 kuruşa yükseldiğini yazan Hürriyet, “Bu domates İstanbul haline gönderilirse kilogram başında 30 kuruş nakliye girdisi ekleniyor. Bu haliyle Antalya domatesi İstanbul haline 6 lira 45 kuruşa giriyor. daha sonraki kademede 15 kuruş hamaliye ve 30 kuruş kâr ekleniyor. Bu süreçte domatesin bedeli yaklaşık 6 lira 90 kuruşa ulaşıyor” dedi.
Domatesin pazar ve market serüveninin farklı olduğuna da haberinde yer veren Hürriyet, kolundan 4.5 TL’ye gelen domatesin, pazarda 8.395 TL’ye satışa sunulduğunu, tıpkı domatesin farklı masraflarla market tezgâhındaki ortalama satış fiyatının ise 9.68 TL’ye ulaştığını yazdı.
özetlemek gerekirsesı, Hürriyet, Erdoğan’ın kelamlarına karşılık, market meblağlarının “normal” olduğunu, sarfiyatların fazla bulunmasına bağladı.
İşte Hürriyet’in o haberi:
“Gıda fiyatlarındaki artış gündeme geldiğinde tüketicinin en çok konuştuğu eserlerden biri de domates. Biz de tarladan çıkan domatesin pazarcı ve market tezgâhına gelene kadar yaşadığı fiyat seyahatini araştırdık.
1 kilogram Domates ne kadara mal ediliyor, üreticinin elinden ne kadara çıkıyor? Personellik, ambalaj, işletme, vergi, nakliye, hamaliye sarfiyatları ve kâr eklendiğinde tüketicinin karşısına çıkan Fiyat etiketi gerçekçi mi yoksa tezgâhlarda oyun mu var? Dünyaya ihraç edilen Antalya domatesinin seyahati farklı noktalarda yüzlerce dönüm üzerine şurası çağdaş ve klasik seralarda başlıyor. Üretici, farklı koşul ve şartlarda farklı çeşitte domates üretimi yapıyor. Domates deyince biz tek bir çeşit domates varmış üzere algılıyoruz ancak onlarca çeşit domates farklı fiyatlarda üretiliyor ve tüketicinin sofrasına sunuluyor. Klasik diye tabir edilen domatesin kilogramının üreticiden çıkış fiyatı 4.5 TL (24.09.2021 tarihi itibariyle). Üretici elindeki domatesi hale gdolayıp komisyoncuya teslim ediyor. İşte fiyat seyahati bu noktadan daha sonra başlıyor…
ADIM ADIM FİYATLAR NASIL DEĞİŞİYOR
biçimde FİYATLAR NASIL DEĞİŞİYOR? (KİLOGRAM)
Personellik: 20 kuruş
Ambalajlama: 1 TL
İşletme sarfiyatları: 40 Kuruş
Vergiler(Hal rüsumu): 4 Kuruş
Bu girdiler eklendikten daha sonra 1 kilogram domatesin bedeli 6 lira 145 kuruşa yükseliyor. Bu domates İstanbul haline gönderilirse kilogram başında 30 kuruş nakliye girdisi ekleniyor. Bu haliyle Antalya domatesi İstanbul haline 6 lira 45 kuruşa giriyor. daha sonraki basamakta 15 kuruş hamaliye ve 30 kuruş kâr ekleniyor. Bu süreçte domatesin bedeli yaklaşık 6 lira 90 kuruşa ulaşıyor.
PAZARDA VE MARKETTE DOMATES KAÇ TL’DEN SATILIYOR?
Şayet eser pazara gidecekse mevcut fiyata yol, tezgâh kirası ve işçi masrafı olarak 50 kuruş ekleniyor. Pazarcı da esere ortalama 1 TL kâr bedeli koyuyor. Sonuç: Kolundan 4.5 TL’ye yiyeceğimiz Antalya domatesi pazar tezgâhında 8.395 TL’ye satışa sunuluyor.
Şayet domates marketlere gidecekse hesaplama farklı metotla yapılıyor. İstanbul halinden 6.895 TL’ye çıkan domatese kâr, fire ve genel masraflar (Yüzde 30) ekleniyor. Bu da mevcut fiyatı ortalama 2 TL arttırıyor. Buna yüzde 8 KDV de eklenince Antalya domatesinin market tezgâhındaki ortalama satış fiyatı 9.68 TL’ye ulaşıyor.
HAREKET ARTINCA SAYI DA YÜKSELİYOR
“Ürün hareket ettikçe fiyatı artıyor” diyen Antalya Ticaret Borsası (ATB) İdare Heyeti Lideri Ali Çandır, Antalya domatesinin fiyat seyahatini Hürriyet’e şöyleki kıymetlendirdi: “Sadece domates için değil, biroldukça eser için bu tablo geçerli. Piyasanın denetlenmesi olağan olarak değerli lakin kesin tahlil için sistemin tamamında temelden değişiklikler yapılmalı. En değerli şey piyasa şeffaf hale gelmeli. Şu anda biroldukça eser hal haricinde süreç görüyor. Bu büyük bir sorun. Ayrıyeten üretici Üretim için gerekli her şeyi hasat sonu vadeli alıyor. Bu da üretim maliyetini artırıyor. Bu sorunu lakin organize bir yapı ile çözebiliriz. Kamu, düzenlemeli, izlemeli, denetlemeli ve iyileştirmelidir.
YENİ MERKEZLER KURULSUN
Eser toplama, sürece, depolama ve nakliye süreçleri üretim merkezli kümelenmeyle yapılmalı. Biz istiyoruz ki üretici işe toplu tedarikle başlasın, standart ve planlı bir üretim yapsın ve pazarlasın. Bunun ortasında üretici bölgelerinde dünya standartlarında uygun bir biçimde satışa hazır bir hale getirilecek merkezler kurulsun. Kurulcu, tüccar, market zincirleri online ortamda eseri ederinden alsın ve pazarlasın. Bunun için de kamu projelendirme ve finansmanını yapma bakılırsavlerini üstlensin. Yani bu merkezlerin heyetimi ve fonksiyonel bir halde yürütülmesinde inisiyatif alsın. Eser fiziki olarak bir sefer hareket etsin, soğuk zincir bozulmadan yer değiştirsin.”
HERKES ŞİKÂYETÇİ
Gerek üretici gerek bu işin ticaretini yapanların da bu durumdan şikâyetçi olduğunu belirten Çandır, “Üretici daha fazla gelir elde etmek istiyor. Ancak üretim haricindeki katma paha yaratılan evrelerin hiç birinde yer almıyor, alamıyor. yıllardır komiteci ve tüccarlarla kurmuş olduğu bağ yardımıyla üretim için emeğini koyuyor lakin ekseriyetle işin maliyet kısmında olamıyor” diye konuştu.
ARTIŞLARIN ÖNLENMESİ İÇİN BÖLÜM TEMSİLCİLERİNDEN 8 UNSURLUK TEKLİF
1- Kesimin girdi maliyetlerini, rakip ülkelerin muadil gerçek girdi fiyatlarıyla uyumlu hale getirmeliyiz.
2- Ziraî tedarik sistemini devletin düzenleyeceği bir platform üzerinden ortaklaşa karşılayacak hale dönüştürmeliyiz.
3- Daldaki kayıpları ve verimsizlik kaynaklarını minimize edecek bir kıymet zinciri kurgulamalı ve uygulamalıyız. Bunun için devlet, belli üretim merkezlerinde üretici örgütler vasıtasıyla hasat, sürece ve depolama üniteleri oluşturmalıdır. Soğuk zincir lojistiği bu bedel zinciri ile bütünleşik çalışmalıdır.
4- Ziraî dayanaklar; en az bir dönem, ortalama üç dönemlik planlamayla evvelde açıklanmalı ve her dönem başında işin yapılma oranına göre ödenmeye başlanmalıdır.
5- Örtüaltı ve meyve üretimi üzere özellikli üretim faaliyetlerinin yapısına uygun destekleme siyasetleri uygulanmalıdır. Tarım toprakları odunsuz ve tam müdafaa altına alınmalı, mevcut hazine toprakları dalda en az 5 yıllık deneyime sahip üreticilere uygun şartlarla kullandırılmalıdır.
6- Yaş meyve zerzevat kesimi başta olmak üzere ziraî eser ticaretinde kayıtlı olmaya, şeffaflığa ve izlenebilirliğe özel kıymet verilmelidir. bu biçimdece spekülatif ve manüpilatif faaliyetlerin önüne geçmek mümkün olur.
7- Hal Kayıt Sistemi, dalın ticaretinde yüklü ehemmiyete sahip olmalıdır. Mevcut durumda bu oran yaklaşık yüzde 30 civarındadır ve piyasayı aktifleştirmek bakımından yetersizdir.
8- Bölümün ticaretindeki kayıtlılık ve şeffaflık; kapsayıcı ve yüklü yeni bir hal maddesiyle sağlanmalıdır. Buna nazaran haller paha zinciri ve tedarik zinciriyle entegre çalışmalıdır. Yani bu anlayışla hal sayısı üretim ve tüketim bölgeleri yüklü olarak mevcut duruma bakılırsa arttırılmalıdır. Öbür taraftan kayıtlılığı ve şeffaflığı artırabilmek için e-fatura uygulaması ile hal bildirimleri uyumlu hale getirilmelidir.
Erdoğan, sorunun zincir marketlerden kaynaklanıp kaynaklanmadığına dair bir soru üzerine “Ağırlıklı olarak iş orada toplanıyor. Bütün üreticiden tüketiciye olan yerde zincir marketlerin buradaki ağır eserleri toparlaması… Bu da beş tane zincir market. Bunlar bütün o eseri toparlıyor. Bu beş tane zincir marketin topladığı eserle piyasalar alt üst oluyor. Bunlar şayet bu noktada daha adil davranırlarsa hem vatandaş uygun fiyatla eser alabilecektir tıpkı vakitte üretici şu an prestijiyle kazanımını, parasını vaktinde alma bahtına ulaşacaktır” tabirlerini kullanmıştı.
“MARKET DÜŞMANLIĞI YAPMA” BİLDİRİSİ
Bugün Hürriyet gazetesi ise manşetten, “Domatesin artırım seyahati” başlıklı dikkat çeken bir haber verdi.
Hürriyet haberinde, “Gıda fiyatlarındaki artış gündeme geldiğinde tüketicinin en hayli konuştuğu eserlerden biri de domates. Biz de tarladan çıkan domatesin pazarcı ve market tezgâhına gelene kadar yaşadığı fiyat seyahatini araştırdık” sözlerini kullanırken, “Fiyat etiketi gerçekçi mi yoksa tezgâhlarda oyun mu var?” diye yazdı.
Antalya domatesinin, tüm girdiler eklendikten daha sonra 1 kilogramının bedelinin 6 lira 145 kuruşa yükseldiğini yazan Hürriyet, “Bu domates İstanbul haline gönderilirse kilogram başında 30 kuruş nakliye girdisi ekleniyor. Bu haliyle Antalya domatesi İstanbul haline 6 lira 45 kuruşa giriyor. daha sonraki kademede 15 kuruş hamaliye ve 30 kuruş kâr ekleniyor. Bu süreçte domatesin bedeli yaklaşık 6 lira 90 kuruşa ulaşıyor” dedi.
Domatesin pazar ve market serüveninin farklı olduğuna da haberinde yer veren Hürriyet, kolundan 4.5 TL’ye gelen domatesin, pazarda 8.395 TL’ye satışa sunulduğunu, tıpkı domatesin farklı masraflarla market tezgâhındaki ortalama satış fiyatının ise 9.68 TL’ye ulaştığını yazdı.
özetlemek gerekirsesı, Hürriyet, Erdoğan’ın kelamlarına karşılık, market meblağlarının “normal” olduğunu, sarfiyatların fazla bulunmasına bağladı.
İşte Hürriyet’in o haberi:
“Gıda fiyatlarındaki artış gündeme geldiğinde tüketicinin en çok konuştuğu eserlerden biri de domates. Biz de tarladan çıkan domatesin pazarcı ve market tezgâhına gelene kadar yaşadığı fiyat seyahatini araştırdık.
1 kilogram Domates ne kadara mal ediliyor, üreticinin elinden ne kadara çıkıyor? Personellik, ambalaj, işletme, vergi, nakliye, hamaliye sarfiyatları ve kâr eklendiğinde tüketicinin karşısına çıkan Fiyat etiketi gerçekçi mi yoksa tezgâhlarda oyun mu var? Dünyaya ihraç edilen Antalya domatesinin seyahati farklı noktalarda yüzlerce dönüm üzerine şurası çağdaş ve klasik seralarda başlıyor. Üretici, farklı koşul ve şartlarda farklı çeşitte domates üretimi yapıyor. Domates deyince biz tek bir çeşit domates varmış üzere algılıyoruz ancak onlarca çeşit domates farklı fiyatlarda üretiliyor ve tüketicinin sofrasına sunuluyor. Klasik diye tabir edilen domatesin kilogramının üreticiden çıkış fiyatı 4.5 TL (24.09.2021 tarihi itibariyle). Üretici elindeki domatesi hale gdolayıp komisyoncuya teslim ediyor. İşte fiyat seyahati bu noktadan daha sonra başlıyor…
ADIM ADIM FİYATLAR NASIL DEĞİŞİYOR
biçimde FİYATLAR NASIL DEĞİŞİYOR? (KİLOGRAM)
Personellik: 20 kuruş
Ambalajlama: 1 TL
İşletme sarfiyatları: 40 Kuruş
Vergiler(Hal rüsumu): 4 Kuruş
Bu girdiler eklendikten daha sonra 1 kilogram domatesin bedeli 6 lira 145 kuruşa yükseliyor. Bu domates İstanbul haline gönderilirse kilogram başında 30 kuruş nakliye girdisi ekleniyor. Bu haliyle Antalya domatesi İstanbul haline 6 lira 45 kuruşa giriyor. daha sonraki basamakta 15 kuruş hamaliye ve 30 kuruş kâr ekleniyor. Bu süreçte domatesin bedeli yaklaşık 6 lira 90 kuruşa ulaşıyor.
PAZARDA VE MARKETTE DOMATES KAÇ TL’DEN SATILIYOR?
Şayet eser pazara gidecekse mevcut fiyata yol, tezgâh kirası ve işçi masrafı olarak 50 kuruş ekleniyor. Pazarcı da esere ortalama 1 TL kâr bedeli koyuyor. Sonuç: Kolundan 4.5 TL’ye yiyeceğimiz Antalya domatesi pazar tezgâhında 8.395 TL’ye satışa sunuluyor.
Şayet domates marketlere gidecekse hesaplama farklı metotla yapılıyor. İstanbul halinden 6.895 TL’ye çıkan domatese kâr, fire ve genel masraflar (Yüzde 30) ekleniyor. Bu da mevcut fiyatı ortalama 2 TL arttırıyor. Buna yüzde 8 KDV de eklenince Antalya domatesinin market tezgâhındaki ortalama satış fiyatı 9.68 TL’ye ulaşıyor.
HAREKET ARTINCA SAYI DA YÜKSELİYOR
“Ürün hareket ettikçe fiyatı artıyor” diyen Antalya Ticaret Borsası (ATB) İdare Heyeti Lideri Ali Çandır, Antalya domatesinin fiyat seyahatini Hürriyet’e şöyleki kıymetlendirdi: “Sadece domates için değil, biroldukça eser için bu tablo geçerli. Piyasanın denetlenmesi olağan olarak değerli lakin kesin tahlil için sistemin tamamında temelden değişiklikler yapılmalı. En değerli şey piyasa şeffaf hale gelmeli. Şu anda biroldukça eser hal haricinde süreç görüyor. Bu büyük bir sorun. Ayrıyeten üretici Üretim için gerekli her şeyi hasat sonu vadeli alıyor. Bu da üretim maliyetini artırıyor. Bu sorunu lakin organize bir yapı ile çözebiliriz. Kamu, düzenlemeli, izlemeli, denetlemeli ve iyileştirmelidir.
YENİ MERKEZLER KURULSUN
Eser toplama, sürece, depolama ve nakliye süreçleri üretim merkezli kümelenmeyle yapılmalı. Biz istiyoruz ki üretici işe toplu tedarikle başlasın, standart ve planlı bir üretim yapsın ve pazarlasın. Bunun ortasında üretici bölgelerinde dünya standartlarında uygun bir biçimde satışa hazır bir hale getirilecek merkezler kurulsun. Kurulcu, tüccar, market zincirleri online ortamda eseri ederinden alsın ve pazarlasın. Bunun için de kamu projelendirme ve finansmanını yapma bakılırsavlerini üstlensin. Yani bu merkezlerin heyetimi ve fonksiyonel bir halde yürütülmesinde inisiyatif alsın. Eser fiziki olarak bir sefer hareket etsin, soğuk zincir bozulmadan yer değiştirsin.”
HERKES ŞİKÂYETÇİ
Gerek üretici gerek bu işin ticaretini yapanların da bu durumdan şikâyetçi olduğunu belirten Çandır, “Üretici daha fazla gelir elde etmek istiyor. Ancak üretim haricindeki katma paha yaratılan evrelerin hiç birinde yer almıyor, alamıyor. yıllardır komiteci ve tüccarlarla kurmuş olduğu bağ yardımıyla üretim için emeğini koyuyor lakin ekseriyetle işin maliyet kısmında olamıyor” diye konuştu.
ARTIŞLARIN ÖNLENMESİ İÇİN BÖLÜM TEMSİLCİLERİNDEN 8 UNSURLUK TEKLİF
1- Kesimin girdi maliyetlerini, rakip ülkelerin muadil gerçek girdi fiyatlarıyla uyumlu hale getirmeliyiz.
2- Ziraî tedarik sistemini devletin düzenleyeceği bir platform üzerinden ortaklaşa karşılayacak hale dönüştürmeliyiz.
3- Daldaki kayıpları ve verimsizlik kaynaklarını minimize edecek bir kıymet zinciri kurgulamalı ve uygulamalıyız. Bunun için devlet, belli üretim merkezlerinde üretici örgütler vasıtasıyla hasat, sürece ve depolama üniteleri oluşturmalıdır. Soğuk zincir lojistiği bu bedel zinciri ile bütünleşik çalışmalıdır.
4- Ziraî dayanaklar; en az bir dönem, ortalama üç dönemlik planlamayla evvelde açıklanmalı ve her dönem başında işin yapılma oranına göre ödenmeye başlanmalıdır.
5- Örtüaltı ve meyve üretimi üzere özellikli üretim faaliyetlerinin yapısına uygun destekleme siyasetleri uygulanmalıdır. Tarım toprakları odunsuz ve tam müdafaa altına alınmalı, mevcut hazine toprakları dalda en az 5 yıllık deneyime sahip üreticilere uygun şartlarla kullandırılmalıdır.
6- Yaş meyve zerzevat kesimi başta olmak üzere ziraî eser ticaretinde kayıtlı olmaya, şeffaflığa ve izlenebilirliğe özel kıymet verilmelidir. bu biçimdece spekülatif ve manüpilatif faaliyetlerin önüne geçmek mümkün olur.
7- Hal Kayıt Sistemi, dalın ticaretinde yüklü ehemmiyete sahip olmalıdır. Mevcut durumda bu oran yaklaşık yüzde 30 civarındadır ve piyasayı aktifleştirmek bakımından yetersizdir.
8- Bölümün ticaretindeki kayıtlılık ve şeffaflık; kapsayıcı ve yüklü yeni bir hal maddesiyle sağlanmalıdır. Buna nazaran haller paha zinciri ve tedarik zinciriyle entegre çalışmalıdır. Yani bu anlayışla hal sayısı üretim ve tüketim bölgeleri yüklü olarak mevcut duruma bakılırsa arttırılmalıdır. Öbür taraftan kayıtlılığı ve şeffaflığı artırabilmek için e-fatura uygulaması ile hal bildirimleri uyumlu hale getirilmelidir.