semaver
Active member
Güzel devrimci Tarık Akan: Yüreği yüzünden hoştu Bu yıl Tarık Akan’ın kamera önüne geçişinin 50. yılı. Sinema tarihimizde, “Tarık Akan sineması” diye bir gerçek var. hayatının birinci senelerında ve son senelerında çektiği sinemalarla Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde en çok “yılın erkek oyuncusu” mükafatını alan Tarık Akan’ın kendisini daima geliştirmesi en önemli özelliği oldu. Bunun yanında kendisini kamera önüne hapsetmemesi, daima ülkesiyle nefes alıp vermesi bir öbür özelliği.
Tarık Akan’ın sinemayı, sanatı paylaştığı arkadaşlarının, onun hayatındaki tüm süreçlere tanıklık etmiş olan yıldızların birleştiği esas telaffuz şuydu:
İnsandı.
Tarık Akan’ın sıhhatinde toplumsal medyasını Murat Hattatoğlu yönetiyordu. Vefatından daha sonra da çalışmalarını devam ettirdi. Hattatoğlu, sanatkarın dik duruşu niçiniyle kızdırdığı bölümlerin haricinde toplumun çabucak bütün kesitlerinden hâlâ Tarık Akan’a ait anılar derlemekte olduğunu anlattı.
ŞERİF SEZER: “HEP KAYGISI VARDI!”
Tarık Akan sinemasında birinci beş sinema sayılsa, ortasında kesinlikle Yol (1981) ve Meczup Deli Olma (2009) yer alır. İki sinemada de başrolü Şerif Sezer’le paylaştı. Şerif Sezer tanıdığı iki Tarık Akan’ı bize şöyleki anlattı:
“1980’li senelerda sinema dalının oyuncular haricinde bayan elemanı yoktu. Aklınıza gelen her şeyi erkekler yapıyordu. Bu da bayanlar için bir dizi zorluğu birlikteinde getiriyordu. Tarık Akan’ın bu biçimde bir ortamda paylaşımcı, kollayan bir yanı vardı. Yol’da hem oyuncu hem bir epeyce şeyi koordine eden kişi olarak sinemanın neredeyse her şeyiydi. Yılmaz Güney mahpusta, onun ismine bir hayli şeyi Tarık Akan hallediyor.
yıllar daha sonra 2009’da bu sefer Meczup Mecnun Olma sineması için Tarık’la birliktedik. Çok farklı bir Tarık gördüm. Özü birebirdi, yardımsever, sıcak… Fakat yıllar ona fazlaca şey katmıştı. Kars’taki çekimler sırasında gördüm ki Tarık bir fazlaca okula kitap göndermiş, giysi paketleri yollamış. Doğu’daki bir hayli fakir köye Tarık Akan’ın eli değmiştir. Bilinmesin isterdi. Benim şahit olduklarım var. Kars’ta Meczup Deli Olma’yı çekerken bir TIR geldi. Nedir dedik. Tarık Akan’ın oradaki çocuklara yardımlarıymış. Etrafta köyler varmış. O anı hayranlıkla izledim.
İstanbul’da evvel Papirüs’te daha sonra Çiçek Bar’da buluşmalarımız oldu. Daima bir kaygısı vardı Tarık’ın. Memleketin kederleri. Daima kederi olan sinemalar yaptı. Günlük ömürde ne kadar yardımsever, centilmense, sinema çekerken bir o kadar kavgacıydı. Daima en güzeli olsun isterdi. Direktörle arbede eder daima çatışırdı. Kendini parçalardı. Bir kostümün düğmesini keder edebilirdi. Kendisi haricindeki arkadaşlarının kostümüne de bakardı. Yeterli şeyler için çırpınan bir insandı…”
PERİHAN SAVAŞ: “HEPİMİZ ÇOK GENÇTİK… EN SÜRATLİ TARIK BÜYÜDÜ!”
Perihan Savaş’la 2021 yılı Kasım ayı başında 32. Ankara Sinema Festivali’nde onur mükafatı almak üzere geldiğinde konuştuk:
“Çok gençtik. Çok komiktik. Espriler, takılmalar… Benim annem fazlaca tutucuydu. Sinema setine gelir, beni daima denetim ederdi. Koruyacak kendince. Tarık Akan yanıma gelip, bana bir şeyler anlattığında annem, ‘Hadi oğlum haydi, dedin diyeceğini’ diye çıkışırdı. Tarık ikide bir, ‘Şu anneni bir gün bir yere kapatacağım’ diye takılırdı.
vakit içinde büyüdük. En kararlı, en gözü pek büyüyenimiz Tarık oldu. İkimiz de kimsenin, hiç bir şeyin esiri olmadık. Tarık bunu en güzel ilan edenimiz oldu.
SAFA ÖNAL: “ROL YAPMADAN OYNAR”
Direktör, senarist Safa Önal’la 90. yaşını doldurmaya hazırlanırken konuştuk. Vertigo ile baş etmeye çalışırken güç bir vakitte Tarık Akan’ı o kadar hoş anlattı ki…
“Tarık ahh Tarık… Güzel herifti. Ancak kalbinin hoşluğu daha daha fazlaydı. Tarık’a fazlaca şey kattım, Tarık’tan fazlaca şey aldım. Tarık cıvıl cıvıl bir adam. Kuş yürekliydi. Kıpır kıpır… Daima en hoşu olsun ister…
Onun bir epeyce sinemasına senaryo yazdım. Yaşadığı vakti o kadar hoş kullandı ki kendini daima eğitti daima eğitti… Ahh koca Tarık…
Tarık Akan rol yapmadan oynar… Tarık da birinci gençliğinde Bakırköy kıyısında boğulmak üzere olanları kurtarması üzere hayatı boyunca toplumu boğulmaktan kurtarmaya çalıştı. Onca emeğin akabinde küstüğü de oldu, Çiçek Bar’da bir köşeye çekilip karamsarlığa düştüğü de oldu… Lakin o yürek var ya, daima hoş şeyler için attı…”
NEBAHAT ÇEHRE:“ÇOCUK SAFLIĞINI YİTİRMEMİŞ BİR MİLİTANDI”
Tarık Akan’la 1988’de Kimlik ve 2003’te Gülüm sinemasında oynayan Nebahat Çehre, o yılların her devrini kendi ortasında farklı kriterlerle kıymetlendirdi.
Bilhassa porno sinemaların kabul gördüğü senelerda, bu akıma teslim olmak istemeyenlerin büyük zorluklar çektiğini vurguladı, şöyleki dedi:
“Ben Tarık Akan’da daima çocuk saflığını, paklığını yitirmemiş, militan bir duruş görmüşümdür. Yaşadığı devrin bütün sıkıntılarını kendine kaygı edindi. Bunun için Yeşilçam’dan dışlanmak üzere bedeller de ödedi. Tıpkı periyotlardan biz de geçtik. Ben de çıkış yolunu sahneye çıkmakta buldum. Yoksa konutumuzun elektrik borcunu dahi ödeyemeyecek duruma düşecektik. O senelerda bize sinemada oynamanın karşılığı senet veriliyordu. Sinema salonlarının senetleri. Sinema tutmazsa senetler karşılıksız hale geliyordu lakin sinema tutsa da bunun garantisi yoktu. Tarık Akan açıkçası erkek olmanın getirdiği avantajla da bir hayli şeye göğüs gerdi. Bu özelliğini daima hayranlıkla izlemişimdir.”
PARILTI SÜRER: “HAYATA AŞIK BİR KORKUSUZDU!”
Tarık Akan, Işık Sürer’le üç sinemada oynadı; 1983’te Derman, 1986’da Ses, 1988’de Dönüş. Bu sinemalarla birlikte dostlukları da derinleşti. Sohbetimizde bu derinleşmeyi şöyleki özetledi:
“Oyun, aksiyon, masa arkadaşımdı.”
Dört sözle her şeyi anlattı. Bunları açmasını istedik. Şöyle devam etti:
“Hayata aşıktı, korkusuzdu… Bu kelimeyi kullandıktan daha sonra anlatmam gerekir. 1983 yılı… 12 Eylül bütün gücüyle karar sürüyor. Bingöl’ün biraz haricinde çekimleri bitirdik, otele dönüyoruz. Hepimiz bir minibüsteyiz. Yolda askerlerin yaşlı bir adamı dövdüğünü gördük. Tarık refleksle sürücüye dur dedi. Zınk diye durdu. Durdu da, ne yapacağız? O anda askere bir şey demek bir şeyler ister! Tahminen de bir suçüstü hali var. Tarık hışımla askerlerin üzerine yürüdü. ‘Dedeniz yaşındaki adama ne yapıyorsunuz’ diye bağırdı. Kimlik göstermediğini söylemiş olduler. ‘Tarladan gelen bu amcanın kimliğini ne yapacaksınız’ diye başlayıp çıkışmaya devam etti. Adama, ‘Amca sen minibüse bin’ dedi. Adam şaşkın, yanımıza oturdu. Askerler de Tarık Akan’a gık diyemediler. Amcayı otelde ağırladık. Hepimiz Tarık Akan’a sarıldık. Canım arkadaşım benim. Güzel beşerler daima gidiyor…
Çok kıymetli bir oyuncuydu. Sinemada üslup yarattı. Uzun mühlet işsiz kalma değerine üslubundan, prensiplerinden ödün vermedi. Toplumsal içerikli, bağımsız sinemalar yaptı. Yığınla para kazanırken birden bıçak üzere kesildi. Üretimciler cezalandırdılar onu. Fakat o ne olursa olsun ödün vermedi.”
TÜRKAN ŞORAY: “AMERİKA’DA OLSA, OSCARLARI TOPLARDI”
Tarık Akan, Türkan Şoray’la başrolleri paylaştığı “Melek mi, Şeytan mı?” sinemasında… / 1971
“Kartpostal çocuğu olarak sinemaya başlayıp sinemamızın en epeyce ödül alan sanatkarlarından biri olarak bu günlere gelen Tarık Akan’ın oyunculuk serüvenindeki bu yükseliş, beni her vakit epey heyecanlandırmıştır. Salon sinemalarında bu kadar tanınan ve aranan bir isimken birden ömür ortasındaki gerçek insan öykülerine dönüşü, kendi dünya görüşüne uygun sinemalar yapma eforu, ona daima hürmet duymama niye olmuştur. ‘Acaba’ diye düşünmeden, ‘seyirci kaybeder miyim’ demeden, yüreğinde hiç bir ikirciklilik hissetmeden toplumsal içerikli, sol görüşü benimseyen bir yolda olduğunu göstermesi ona halkın katlanarak artan bir sevgisi olarak geri dönmüştür. Sürü ve Yol üzere sinemalara asılışı onlarda fazlaca farklı karakterler çizerek sevgili Yılmaz Güney’in yolunda olduğunu göstermesi bunu söylemlerinde lisana getirmesi nasıl da hoş.
İkimizin birlikte rol aldığı bir sinema vardır: Berdel… Anadolu’daki erkek çocuğa olan düşkünlüğü anlatan, erkek doğuramayan hanımın zahmetini anlatan bir sinema… Tarık’ın oradaki oyununa hayran kalmıştım… Ve epeyce eminim ki Amerikalı bir aktör olarak dünyaya gelseydi, Oscarları toplamış olacaktı. Ancak biliyorum ki o sevenlerinin ona olan samimi sevgisini, hürmetini dünyanın en büyük mükafatı ile muadil tutuyordur.
Klâsik olarak hepimiz tıpkı değil miyiz?”
HÜMEYRA: “FİLMDE SENİ SEVİYORUM DEYİNCE GERÇEK SANDIM!”
Kamuoyunun daha fazlaca müzikçi kimliğiyle tanıdığı Hümeyra, Tarık Akan’la Devlerin Vefatı sinemasında oynadı. Sinema, Tarık Akan’ın seçiciliğine selam veren bir yükle Sabahattin Ali’nin Çilli, Hanende Melek, Yeni Dünya isimli üç hikayesinden esinlenmişti. Bilgesu Erenus tarafınca senaryolaştırılmıştı. Tarık Akan ve Hümeyra dört farklı karakteri canlandırmıştı.
Hümeyra, Tarık Akan’dan kalanları bize şu biçimde özetledi:
“Çalışması fazlaca rahat bir insandı. Centilmen, hiç kırmadan sıkmadan hareket etmeye itina gösterirdi. Sinemanın hoş olması için verdiği efor bir yana bizimle daima güler yüzlüydü, hiç sonlandığını görmedim. Aklımda daima âlâ şeyler var. Yaparım dedi mi, yapardı. Kelam verip de yapmadığı bir şey hatırlamıyorum. Filmdilk evvel paylaşım yapardık. bir arada çalışırdık. Kimi erkekler oynarken gözleri bakmaz. Tarık Akan o denli değildi. Gözleri bakardı. Sinemada gözlerime bakıp, ‘Seni seviyorum’ dedi. O an sahiden sevdiğini düşündüm.”
MERAL ORHONSAY: “ONA TOZ KONMAZ!”
Tarık Akan’ın sinemada şahsi duruşunu ortaya koyduğu sinemalar içinde yer alan esas sinemalar içinde, Kanal, Maden, Yol, Pehlivan gelir. Bu sinemalarda Tarık Akan’la başrol oynayan bayan oyuncu Meral Orhonsay’dı.
Orhonsay’la Tarık Akan’ın beşinci mevt yıldönümünde Büyükçekmece Belediye Lideri Hasan Akgün’ün düzenlediği anma gününde buluştuk. 16 Eylül 2021’de, beşinci yıldönümündeydi. Meral Hanım son yarım asrı ortasında yaşıyor, bizimle paylaşıyordu. Bir çırpıda bilhassa bayan sanatkarların yaşadıklarını konuştuk. Husus Tarık Akan olunca şunları vurguladı:
“Tarık Akan deyince birinci aklıma yürek ve yaratıcılık geliyor. Ona bir gram toz konsun istemem. Konmaz da esasen. Yeşilçam’ın her şeye bulaşmış ortamında Tarık Akan’ın gücü, içtenliği o kadar farklı ki…
Tarık Akan’ın sinemaya katkıları unutulmaz. 1977 Ankara Yürüyüşü’nde daima beraberydik. Birinci kıvılcımı çakanlardan biri benim. Sansüre karşı ortak bir duruş gerekiyordu. Daima bir arada bunu başardık.”
SİBEL TURNAGÖL: “O BİR IŞIKTI…”
Tarık Akan, Sibel Turnagöl’le 1986 yılında Adem ile Havva, 1987 yılında da Skandal sinemasında oynadı. Turnagöl, “Onunla birinci sineması çekerken 18 yaşındaydım” dedi, devam etti:
“Karşımda çocukluğumdan beri seyrettiğim ve hayran olduğum bir kişi var. Benim için inanılmaz bir memnunluk. Heyecan verici. Titriyorum.
Çekim ortalarında bana kitaplar önerdi. Richard Bach’ın Martı’sı, Umberto Eco’nun Gülün İsmi aklımda kalan iki kitap. Galiba birini kendi getirip vermişti. Klasikleri okumamı istedi. Kesinlikle izlemem gereken sinemaları söylemiş oldu. İkinci sinemamız Skandal’ı çekerken bir orta bir yastığı ağzına tıkıp avazı çıktığı kadar bağırdığını gördüm. Bir daha sonraki çığlık sahnesi için sesini kalınlaştırmaya çalışıyormuş…”
HALE SOYGAZİ: “DEĞİŞEREK VE DEĞİŞTİREREK BÜYÜDÜK”
“Sevgili arkadaşım Tarık Akan’dan bahsetmek, benim için çocukluk yıllarımı anmak üzere adeta. hayatın keyifli, acılı, epeyce sevinçli, ya da kederli ve görkemli anlarımın, fotoğraflarımın ihtimamla yerleştirildiği albümün sayfalarını sevgiyle karıştırmak üzere…
İkimiz de 70’li senelerda başladık oyunculuğa. Tarık benden birkaç yıl evvel…
Türk sineması kendi yolunda arayışlarla yürürken, bizim de tıpkı yolda değişerek ve değiştirerek yürüdüğümüz yıllar…
Bu sıkıntı ve keyifli yolda oyunculuğunun ve sorumluluğunun risklerini muvaffakiyetle taşımış, Türk sinemasına değerli katkılarda bulunmuş kuvvetli bir sinemacıdır.”
GİDİŞİYLE FAKİRLEŞTİM, YALNIZIM!
RUTKAY AZİZ: “UZUN UZUNLUKLU ALÇAKGÖNÜLLÜ ADAM GİTTİ…”
Tarık Akan’la Bakırköy Lisesi’nin tuvaletinde sigara içerken başlayan tanışmanın nasıl kopmaz bağlara dönüştüğünü anlattı:
“O uzun uzunluklu, alçakgönüllü adam gitti… Artık daha yalınızım, daha da fakirleştim… Ben Ankara’ya gittim, AST’la devam ettim. Tarık süratle yükseldi, kendini olağanüstü geliştirdi. Birinci sinemalarında onun sesi olmamı istemişti. Nazım Hikmet Vakfı bizi değişik bir gayrette buluşturdu.
Okulda o denli bir takım yarattı, o denli bir eğitim sistemi oturttu ki kısa müddette Türkiye ölçeğinde muvaffakiyete ulaştı. Bu çabasına şahidim. Andımız yasaklandığında çabucak Ataol Behramoğlu’ndan bir metin rica etti. Okulda onu okuttu. hayatının hiç bir periyodunu inkâr etmedi.”
Sevdiğim bir Çin kelamı var:
Bir yıl daha sonrasını düşünüyorsan, tohum ek.
On yıl daha sonrasını düşünüyorsan, ağaç dik.
Yüz yıl daha sonrasını düşünüyorsan, toplumu eğit.
Bu kelama bir ekimiz var:
Bin yıl daha sonrasını düşünüyorsan, sanatçı yetiştir.
İşte bu ekin en kuvvetli, yaşayan ispatı Tarık Akan’dır.
En güzel hocası kendisiydi!
Ne keyifli Türkiye’ye Tarık Akan üzere bir sanatkarı oldu.
Onun beyni gözlerinden daha renkliydi.
Onun yüreği yüzünden daha hoştu.
Sinemada 50. yılın kutlu olsun Tarık Akan.
BİTTİ…
(Tarık Akan’ın ömür hikayesi yakında Halk Kitap’tan yayımlanacak.)
Tarık Akan’ın sinemayı, sanatı paylaştığı arkadaşlarının, onun hayatındaki tüm süreçlere tanıklık etmiş olan yıldızların birleştiği esas telaffuz şuydu:
İnsandı.
Tarık Akan’ın sıhhatinde toplumsal medyasını Murat Hattatoğlu yönetiyordu. Vefatından daha sonra da çalışmalarını devam ettirdi. Hattatoğlu, sanatkarın dik duruşu niçiniyle kızdırdığı bölümlerin haricinde toplumun çabucak bütün kesitlerinden hâlâ Tarık Akan’a ait anılar derlemekte olduğunu anlattı.
ŞERİF SEZER: “HEP KAYGISI VARDI!”
Tarık Akan sinemasında birinci beş sinema sayılsa, ortasında kesinlikle Yol (1981) ve Meczup Deli Olma (2009) yer alır. İki sinemada de başrolü Şerif Sezer’le paylaştı. Şerif Sezer tanıdığı iki Tarık Akan’ı bize şöyleki anlattı:
“1980’li senelerda sinema dalının oyuncular haricinde bayan elemanı yoktu. Aklınıza gelen her şeyi erkekler yapıyordu. Bu da bayanlar için bir dizi zorluğu birlikteinde getiriyordu. Tarık Akan’ın bu biçimde bir ortamda paylaşımcı, kollayan bir yanı vardı. Yol’da hem oyuncu hem bir epeyce şeyi koordine eden kişi olarak sinemanın neredeyse her şeyiydi. Yılmaz Güney mahpusta, onun ismine bir hayli şeyi Tarık Akan hallediyor.
yıllar daha sonra 2009’da bu sefer Meczup Mecnun Olma sineması için Tarık’la birliktedik. Çok farklı bir Tarık gördüm. Özü birebirdi, yardımsever, sıcak… Fakat yıllar ona fazlaca şey katmıştı. Kars’taki çekimler sırasında gördüm ki Tarık bir fazlaca okula kitap göndermiş, giysi paketleri yollamış. Doğu’daki bir hayli fakir köye Tarık Akan’ın eli değmiştir. Bilinmesin isterdi. Benim şahit olduklarım var. Kars’ta Meczup Deli Olma’yı çekerken bir TIR geldi. Nedir dedik. Tarık Akan’ın oradaki çocuklara yardımlarıymış. Etrafta köyler varmış. O anı hayranlıkla izledim.
İstanbul’da evvel Papirüs’te daha sonra Çiçek Bar’da buluşmalarımız oldu. Daima bir kaygısı vardı Tarık’ın. Memleketin kederleri. Daima kederi olan sinemalar yaptı. Günlük ömürde ne kadar yardımsever, centilmense, sinema çekerken bir o kadar kavgacıydı. Daima en güzeli olsun isterdi. Direktörle arbede eder daima çatışırdı. Kendini parçalardı. Bir kostümün düğmesini keder edebilirdi. Kendisi haricindeki arkadaşlarının kostümüne de bakardı. Yeterli şeyler için çırpınan bir insandı…”
PERİHAN SAVAŞ: “HEPİMİZ ÇOK GENÇTİK… EN SÜRATLİ TARIK BÜYÜDÜ!”
Perihan Savaş’la 2021 yılı Kasım ayı başında 32. Ankara Sinema Festivali’nde onur mükafatı almak üzere geldiğinde konuştuk:
“Çok gençtik. Çok komiktik. Espriler, takılmalar… Benim annem fazlaca tutucuydu. Sinema setine gelir, beni daima denetim ederdi. Koruyacak kendince. Tarık Akan yanıma gelip, bana bir şeyler anlattığında annem, ‘Hadi oğlum haydi, dedin diyeceğini’ diye çıkışırdı. Tarık ikide bir, ‘Şu anneni bir gün bir yere kapatacağım’ diye takılırdı.
vakit içinde büyüdük. En kararlı, en gözü pek büyüyenimiz Tarık oldu. İkimiz de kimsenin, hiç bir şeyin esiri olmadık. Tarık bunu en güzel ilan edenimiz oldu.
SAFA ÖNAL: “ROL YAPMADAN OYNAR”
Direktör, senarist Safa Önal’la 90. yaşını doldurmaya hazırlanırken konuştuk. Vertigo ile baş etmeye çalışırken güç bir vakitte Tarık Akan’ı o kadar hoş anlattı ki…
“Tarık ahh Tarık… Güzel herifti. Ancak kalbinin hoşluğu daha daha fazlaydı. Tarık’a fazlaca şey kattım, Tarık’tan fazlaca şey aldım. Tarık cıvıl cıvıl bir adam. Kuş yürekliydi. Kıpır kıpır… Daima en hoşu olsun ister…
Onun bir epeyce sinemasına senaryo yazdım. Yaşadığı vakti o kadar hoş kullandı ki kendini daima eğitti daima eğitti… Ahh koca Tarık…
Tarık Akan rol yapmadan oynar… Tarık da birinci gençliğinde Bakırköy kıyısında boğulmak üzere olanları kurtarması üzere hayatı boyunca toplumu boğulmaktan kurtarmaya çalıştı. Onca emeğin akabinde küstüğü de oldu, Çiçek Bar’da bir köşeye çekilip karamsarlığa düştüğü de oldu… Lakin o yürek var ya, daima hoş şeyler için attı…”
NEBAHAT ÇEHRE:“ÇOCUK SAFLIĞINI YİTİRMEMİŞ BİR MİLİTANDI”
Tarık Akan’la 1988’de Kimlik ve 2003’te Gülüm sinemasında oynayan Nebahat Çehre, o yılların her devrini kendi ortasında farklı kriterlerle kıymetlendirdi.
Bilhassa porno sinemaların kabul gördüğü senelerda, bu akıma teslim olmak istemeyenlerin büyük zorluklar çektiğini vurguladı, şöyleki dedi:
“Ben Tarık Akan’da daima çocuk saflığını, paklığını yitirmemiş, militan bir duruş görmüşümdür. Yaşadığı devrin bütün sıkıntılarını kendine kaygı edindi. Bunun için Yeşilçam’dan dışlanmak üzere bedeller de ödedi. Tıpkı periyotlardan biz de geçtik. Ben de çıkış yolunu sahneye çıkmakta buldum. Yoksa konutumuzun elektrik borcunu dahi ödeyemeyecek duruma düşecektik. O senelerda bize sinemada oynamanın karşılığı senet veriliyordu. Sinema salonlarının senetleri. Sinema tutmazsa senetler karşılıksız hale geliyordu lakin sinema tutsa da bunun garantisi yoktu. Tarık Akan açıkçası erkek olmanın getirdiği avantajla da bir hayli şeye göğüs gerdi. Bu özelliğini daima hayranlıkla izlemişimdir.”
PARILTI SÜRER: “HAYATA AŞIK BİR KORKUSUZDU!”
Tarık Akan, Işık Sürer’le üç sinemada oynadı; 1983’te Derman, 1986’da Ses, 1988’de Dönüş. Bu sinemalarla birlikte dostlukları da derinleşti. Sohbetimizde bu derinleşmeyi şöyleki özetledi:
“Oyun, aksiyon, masa arkadaşımdı.”
Dört sözle her şeyi anlattı. Bunları açmasını istedik. Şöyle devam etti:
“Hayata aşıktı, korkusuzdu… Bu kelimeyi kullandıktan daha sonra anlatmam gerekir. 1983 yılı… 12 Eylül bütün gücüyle karar sürüyor. Bingöl’ün biraz haricinde çekimleri bitirdik, otele dönüyoruz. Hepimiz bir minibüsteyiz. Yolda askerlerin yaşlı bir adamı dövdüğünü gördük. Tarık refleksle sürücüye dur dedi. Zınk diye durdu. Durdu da, ne yapacağız? O anda askere bir şey demek bir şeyler ister! Tahminen de bir suçüstü hali var. Tarık hışımla askerlerin üzerine yürüdü. ‘Dedeniz yaşındaki adama ne yapıyorsunuz’ diye bağırdı. Kimlik göstermediğini söylemiş olduler. ‘Tarladan gelen bu amcanın kimliğini ne yapacaksınız’ diye başlayıp çıkışmaya devam etti. Adama, ‘Amca sen minibüse bin’ dedi. Adam şaşkın, yanımıza oturdu. Askerler de Tarık Akan’a gık diyemediler. Amcayı otelde ağırladık. Hepimiz Tarık Akan’a sarıldık. Canım arkadaşım benim. Güzel beşerler daima gidiyor…
Çok kıymetli bir oyuncuydu. Sinemada üslup yarattı. Uzun mühlet işsiz kalma değerine üslubundan, prensiplerinden ödün vermedi. Toplumsal içerikli, bağımsız sinemalar yaptı. Yığınla para kazanırken birden bıçak üzere kesildi. Üretimciler cezalandırdılar onu. Fakat o ne olursa olsun ödün vermedi.”
TÜRKAN ŞORAY: “AMERİKA’DA OLSA, OSCARLARI TOPLARDI”
Tarık Akan, Türkan Şoray’la başrolleri paylaştığı “Melek mi, Şeytan mı?” sinemasında… / 1971
“Kartpostal çocuğu olarak sinemaya başlayıp sinemamızın en epeyce ödül alan sanatkarlarından biri olarak bu günlere gelen Tarık Akan’ın oyunculuk serüvenindeki bu yükseliş, beni her vakit epey heyecanlandırmıştır. Salon sinemalarında bu kadar tanınan ve aranan bir isimken birden ömür ortasındaki gerçek insan öykülerine dönüşü, kendi dünya görüşüne uygun sinemalar yapma eforu, ona daima hürmet duymama niye olmuştur. ‘Acaba’ diye düşünmeden, ‘seyirci kaybeder miyim’ demeden, yüreğinde hiç bir ikirciklilik hissetmeden toplumsal içerikli, sol görüşü benimseyen bir yolda olduğunu göstermesi ona halkın katlanarak artan bir sevgisi olarak geri dönmüştür. Sürü ve Yol üzere sinemalara asılışı onlarda fazlaca farklı karakterler çizerek sevgili Yılmaz Güney’in yolunda olduğunu göstermesi bunu söylemlerinde lisana getirmesi nasıl da hoş.
İkimizin birlikte rol aldığı bir sinema vardır: Berdel… Anadolu’daki erkek çocuğa olan düşkünlüğü anlatan, erkek doğuramayan hanımın zahmetini anlatan bir sinema… Tarık’ın oradaki oyununa hayran kalmıştım… Ve epeyce eminim ki Amerikalı bir aktör olarak dünyaya gelseydi, Oscarları toplamış olacaktı. Ancak biliyorum ki o sevenlerinin ona olan samimi sevgisini, hürmetini dünyanın en büyük mükafatı ile muadil tutuyordur.
Klâsik olarak hepimiz tıpkı değil miyiz?”
HÜMEYRA: “FİLMDE SENİ SEVİYORUM DEYİNCE GERÇEK SANDIM!”
Kamuoyunun daha fazlaca müzikçi kimliğiyle tanıdığı Hümeyra, Tarık Akan’la Devlerin Vefatı sinemasında oynadı. Sinema, Tarık Akan’ın seçiciliğine selam veren bir yükle Sabahattin Ali’nin Çilli, Hanende Melek, Yeni Dünya isimli üç hikayesinden esinlenmişti. Bilgesu Erenus tarafınca senaryolaştırılmıştı. Tarık Akan ve Hümeyra dört farklı karakteri canlandırmıştı.
Hümeyra, Tarık Akan’dan kalanları bize şu biçimde özetledi:
“Çalışması fazlaca rahat bir insandı. Centilmen, hiç kırmadan sıkmadan hareket etmeye itina gösterirdi. Sinemanın hoş olması için verdiği efor bir yana bizimle daima güler yüzlüydü, hiç sonlandığını görmedim. Aklımda daima âlâ şeyler var. Yaparım dedi mi, yapardı. Kelam verip de yapmadığı bir şey hatırlamıyorum. Filmdilk evvel paylaşım yapardık. bir arada çalışırdık. Kimi erkekler oynarken gözleri bakmaz. Tarık Akan o denli değildi. Gözleri bakardı. Sinemada gözlerime bakıp, ‘Seni seviyorum’ dedi. O an sahiden sevdiğini düşündüm.”
MERAL ORHONSAY: “ONA TOZ KONMAZ!”
Tarık Akan’ın sinemada şahsi duruşunu ortaya koyduğu sinemalar içinde yer alan esas sinemalar içinde, Kanal, Maden, Yol, Pehlivan gelir. Bu sinemalarda Tarık Akan’la başrol oynayan bayan oyuncu Meral Orhonsay’dı.
Orhonsay’la Tarık Akan’ın beşinci mevt yıldönümünde Büyükçekmece Belediye Lideri Hasan Akgün’ün düzenlediği anma gününde buluştuk. 16 Eylül 2021’de, beşinci yıldönümündeydi. Meral Hanım son yarım asrı ortasında yaşıyor, bizimle paylaşıyordu. Bir çırpıda bilhassa bayan sanatkarların yaşadıklarını konuştuk. Husus Tarık Akan olunca şunları vurguladı:
“Tarık Akan deyince birinci aklıma yürek ve yaratıcılık geliyor. Ona bir gram toz konsun istemem. Konmaz da esasen. Yeşilçam’ın her şeye bulaşmış ortamında Tarık Akan’ın gücü, içtenliği o kadar farklı ki…
Tarık Akan’ın sinemaya katkıları unutulmaz. 1977 Ankara Yürüyüşü’nde daima beraberydik. Birinci kıvılcımı çakanlardan biri benim. Sansüre karşı ortak bir duruş gerekiyordu. Daima bir arada bunu başardık.”
SİBEL TURNAGÖL: “O BİR IŞIKTI…”
Tarık Akan, Sibel Turnagöl’le 1986 yılında Adem ile Havva, 1987 yılında da Skandal sinemasında oynadı. Turnagöl, “Onunla birinci sineması çekerken 18 yaşındaydım” dedi, devam etti:
“Karşımda çocukluğumdan beri seyrettiğim ve hayran olduğum bir kişi var. Benim için inanılmaz bir memnunluk. Heyecan verici. Titriyorum.
Çekim ortalarında bana kitaplar önerdi. Richard Bach’ın Martı’sı, Umberto Eco’nun Gülün İsmi aklımda kalan iki kitap. Galiba birini kendi getirip vermişti. Klasikleri okumamı istedi. Kesinlikle izlemem gereken sinemaları söylemiş oldu. İkinci sinemamız Skandal’ı çekerken bir orta bir yastığı ağzına tıkıp avazı çıktığı kadar bağırdığını gördüm. Bir daha sonraki çığlık sahnesi için sesini kalınlaştırmaya çalışıyormuş…”
HALE SOYGAZİ: “DEĞİŞEREK VE DEĞİŞTİREREK BÜYÜDÜK”
“Sevgili arkadaşım Tarık Akan’dan bahsetmek, benim için çocukluk yıllarımı anmak üzere adeta. hayatın keyifli, acılı, epeyce sevinçli, ya da kederli ve görkemli anlarımın, fotoğraflarımın ihtimamla yerleştirildiği albümün sayfalarını sevgiyle karıştırmak üzere…
İkimiz de 70’li senelerda başladık oyunculuğa. Tarık benden birkaç yıl evvel…
Türk sineması kendi yolunda arayışlarla yürürken, bizim de tıpkı yolda değişerek ve değiştirerek yürüdüğümüz yıllar…
Bu sıkıntı ve keyifli yolda oyunculuğunun ve sorumluluğunun risklerini muvaffakiyetle taşımış, Türk sinemasına değerli katkılarda bulunmuş kuvvetli bir sinemacıdır.”
GİDİŞİYLE FAKİRLEŞTİM, YALNIZIM!
RUTKAY AZİZ: “UZUN UZUNLUKLU ALÇAKGÖNÜLLÜ ADAM GİTTİ…”
Tarık Akan’la Bakırköy Lisesi’nin tuvaletinde sigara içerken başlayan tanışmanın nasıl kopmaz bağlara dönüştüğünü anlattı:
“O uzun uzunluklu, alçakgönüllü adam gitti… Artık daha yalınızım, daha da fakirleştim… Ben Ankara’ya gittim, AST’la devam ettim. Tarık süratle yükseldi, kendini olağanüstü geliştirdi. Birinci sinemalarında onun sesi olmamı istemişti. Nazım Hikmet Vakfı bizi değişik bir gayrette buluşturdu.
Okulda o denli bir takım yarattı, o denli bir eğitim sistemi oturttu ki kısa müddette Türkiye ölçeğinde muvaffakiyete ulaştı. Bu çabasına şahidim. Andımız yasaklandığında çabucak Ataol Behramoğlu’ndan bir metin rica etti. Okulda onu okuttu. hayatının hiç bir periyodunu inkâr etmedi.”
Sevdiğim bir Çin kelamı var:
Bir yıl daha sonrasını düşünüyorsan, tohum ek.
On yıl daha sonrasını düşünüyorsan, ağaç dik.
Yüz yıl daha sonrasını düşünüyorsan, toplumu eğit.
Bu kelama bir ekimiz var:
Bin yıl daha sonrasını düşünüyorsan, sanatçı yetiştir.
İşte bu ekin en kuvvetli, yaşayan ispatı Tarık Akan’dır.
En güzel hocası kendisiydi!
Ne keyifli Türkiye’ye Tarık Akan üzere bir sanatkarı oldu.
Onun beyni gözlerinden daha renkliydi.
Onun yüreği yüzünden daha hoştu.
Sinemada 50. yılın kutlu olsun Tarık Akan.
BİTTİ…
(Tarık Akan’ın ömür hikayesi yakında Halk Kitap’tan yayımlanacak.)