Pandemi mühletince ertelenmiş tüketici talebinin açığa çıkması ve endüstrinin çarklarının büyümeyi tetikleyecek süratle dönmeye başlaması, güçte krize kaynaklık etti. Avrupalı endüstriciler başta olmak üzere, güç talebinin süratle arttığı ülkelerde başlayan yüksek fiyat krizi Türkiye’ye de sıçradı.
Hem olağan talep artışının tıpkı vakitte kimi üretim ve iletim kısıtlarının tetiklediği spekülatif beklentiler de fiyat artışlarını tetikleyen bir öbür faktör oldu.
Uzmanlar, ABD’nin Rus gazını engelleme teşebbüsünden Afganistan’da idarenin değişimine kadar bir dizi münasebet saysa da güç krizinin temelinde çabucak bütün dünyada eş vakitli olarak büyüme ile tetiklenen güce olan talebin artması.
Fiyat artışlarında gösterge niteliğindeki güç emtiaları içinde petrol, kömür ve doğalgaz başı çekiyor. Güç ithalatçısı olan Türkiye’de, güç fiyatlarındaki yüksek oranlı artışın maliyetlere, sonuçta da en son tüketim mamüllerine yansıyacak fiyat artışlarından tasa ediliyor. Bu durum Türkiye için güç faturasını kritik bir gösterge haline getiriyor. Akaryakıt ve motorin üzere petrol türevi mamüllerin nakliyat alanında ana girdi olması, bu emtianın ulaşım harcamaları üstündeki belirleyici tesirini kaçınılmaz kılıyor. Doğalgaz ve kömür ise Türkiye’de gücün en yaygın kullanılan formu durumundaki elektriğin fiyatlarını da direkt etkiliyor. Zira kömür ve doğalgaza dayalı santraller elektrik üretiminde yarıya yakın hisseye sahip. Fosil yakıt meblağları son bir yılda yüksek oranlı artışlar gösterdi. Brent petrolün varili bir yıl evvel 40 dolar düzeyindeyken yüzde 100’e yakın artışla 75 dolar düzeyini aştı. Doğal gaz vadeli kontratlarındaki fiyatlar da, son bir yılda yüzde 170’e yaklaşan bir artış gösterdi. Bir yıl evvel 50 dolar/ton düzeyinde bulunan buhar kömürü meblağları yüzde 260’lık artışla 180 dolar/ton düzeylerine kadar tırmandı. Misal biçimde yüzde 180’e yakın bir yükseliş de kok kömürü meblağlarında görülüyor. Misal biçimde vatandaşın ısınmada kullandığı yakıt faturaları da büyük ölçüde artacak. Türkiye’de ısınmada yüzde 80’e varan oranda doğal gaz ve ithal kömür kullanılıyor.
En epey güç ağır bölümler risk altında
Uzmanlara nazaran, fiyat artışları Türkiye’nin doğalgaz ithalat faturasını dolar bazında yüzde 30- 35 düzeyinde artıracak. Sanayi cephesi, güç fiyatlarındaki artışları tasa ile izliyor. Demir-çelikten çimentoya, besinden ulaştırmaya kadar tüm kesimler kaçınılmaz olarak fiyat artışlarından etkilenecek.
İstanbul Sanayi Odası İdare Şurası Lideri Erdal Bahçıvan, durumu “ne yazık ki ucuz gücün ömrümüzde olmayacağı pek gerilimli bir devri girdiğimizi görüyoruz” diye açıklarken, devayı enerjiyi randıman kullanmak ve tasarrufta gördüğünü belirtiyor. Üretim maliyet kalemleri içinde gücün devasa yükseklikte bir oranı oluşturduğu demir-çelik, çimento ve seramik üzere dallar için “enerji” kritik bir gösterge olarak öne çıkıyor. Endüstriciler, rekabet gücünü koruyabilmek için, üretiminde enerjiyi ağır kullanan kesimlere farklı tarife ve dayanak istiyor.
Uludağ Otomotiv Sanayisi
İhracatçıları Birliği (OİB) Lideri “pandemi daha sonrası oluşan güç piyasası, maliyetler üzerinde negatif tesir yaratıyor ve avantajlarımız azalıyor maalesef ” diyerek sanayicilerin dertlerini özetliyor.
Güçte arz güvenliği tehdit altında
Ahmet Eren / Eren Holding YKB
Dünyada güç meblağları bilhassa hammadde kaynaklı olarak fazlaca yükseldi. Türkiye’den epeyce daha fazla artış yaşayan ülkeler var. Bugün bir kilovat saat elektrik fiyatı, İspanya’da 17 Euro sent, İngiltere’nin 35 Euro sent, Türkiye’de ise 6 Euro senttir. Piyasa, Botaş’ın yüzde 50’leri geçen sübvansiyonlu fiyat vermesi yüzünden ithal doğal gaz lehine düzenleniyor. Yani ithal kömürle çalışan termik santraller adeta cezalandırılıyor. Bu durum, ithal eserle çalışan santraller için hayli önemli üretim aksamasına yol açıyor. Bu ortada belirtmek gerekir ki bir kilovatsaat elektrik üretimi için, doğalgazda ithalat, ithal kömürden 2 kat fazla dövizin yurt dışına çıkmasına yol açmaktadır. İthal kömüre dayalı termik santrallerin cezalandırılmasıyla, güçte arz güvenliği önemli oranda tehdit altına girmiştir. İthal kömür ile ithal doğalgazla çalışan santrallere eşit muamele yapılmalıdır.
UZMANLAR: FİYAT ARTIŞI ÖNÜMÜZDEKİ DEVİRDE DE SÜRECEK
ELEKTRİK FİYAT TARİFELERİNDE ÖNEMLİ ARTIŞ KAÇINILMAZ
Mehmet KARA / Dünya Gazetesi Güç Editörü
Global emtia fiyatlarında son bir yılda yaşanan süratli artışın ardında temel itibariyle pandemi sürecinde ertelenmiş talebin yavaş yavaş açığa çıkmaya başlaması tesirli oluyor. Hem olağan talep artışının tıpkı vakitte kimi üretim ve iletim kısıtlarının tetiklediği spekülatif beklentiler de fiyat artışlarını tetikleyen bir öteki faktör. Afganistan’da idarenin değişmesinden Rus doğalgazını ABD ve AB’nin engelleme gayretlerine karşın tamamlayan Rusya’nın piyasa üstündeki gücünü arttırmasına uzanan bir dizi jeostratejik ve jeopolitik gelişme de tüm bunların üzerine tüy dikmiş durumda. Gösterge niteliğindeki güç emtiaları içinde petrol, kömür ve doğalgaz başı çekiyor. Bu üç eserdeki fiyat değişimleri ister istemez iktisadın öteki alanları üzerinde de belirleyici bir tesire yol açıyor. Türkiye güç ithalatçısı bir ülke. Dünyadaki genel büyümenin üzerinde bir ortalama büyüme trendine sahip olması, Türkiye için güç faturasını kritik bir gösterge haline getiriyor. İthalat faturasının artması dış ticaret istikrarı diğer olmak üzere makro istikrarları bozmasının yanında, fiyatlar genel düzeyini de ister istemez üst itiyor. Akaryakıt ve motorin üzere petrol türevi mamüllerin nakliyecilik alanında ana girdi olması, bu emtianın ulaşım harcamaları üstündeki belirleyici tesirini kaçınılmaz kılıyor. Doğalgaz ve kömür ise Türkiye’de gücün en yaygın kullanılan formu durumundaki elektriğin meblağlarını da direkt etkiliyor. Zira kömür ve doğalgaza dayalı santraller elektrik üretiminde yarıya yakın hisseye sahip. Ve gösterge niteliğindeki spot elektrik piyasasında oluşan meblağların ana belirleyicileri de bu iki kaynak oluyor.Eylül ayında elektrik santrallerine satılacak gazın fiyatında yapılan artış, 1 Ekim’den itibaren elektrik fiyatlarına yansıtılması beklenir ki bunun ismi da elektrik artırımıdır. Ayrıyeten EPDK’yı elektrik fiyat tarifelerini arttırmaya yöneltecek tek faktör doğalgaz artırımı değil, kömür de fiyatı artan bir başka elektrik üretim girdisi. ötürüsıyla önümüzdeki kış, güç açısından sıcak geçecek diyebiliriz
BUHAR KÖMÜRÜ FİYATLARI BİR YILDA YÜZDE 260 YÜKSELDİ
Dr. Nejat Tamzok / Güç Uzmanı
Fosil yakıt meblağları son bir yılda neredeyse uçtu. Brent petrolün varili bir yıl evvel 40 dolar düzeyindeyken yüzde 100’e yakın artışla 75 dolar düzeyini aştı. Emsal bir gelişme Batı Teksas (WTI) petrolü için de geçerli. Doğal gaz vadeli kontratlarındaki fiyatlar da, son bir yılda yüzde 170’e yaklaşan bir artış gösterdi. Bir yıl evvel 50 dolar/ton düzeyinde bulunan buhar kömürü fiyatları yüzde 260’lık artışla 180 dolar/ton düzeylerine kadar tırmandı. Emsal biçimde yüzde 180’e yakın bir yükseliş de kok kömürü fiyatlarında görülüyor. ötürüsıyla, dünyanın bu en sevilmeyen emtiası son bir yılda fiyatı en çok artan kaynaklardan biri haline geldi. Yükselen meblağları yurt ortasındaki döviz kuru artışlarıyla birlikte değerlendirdiğimizde, önümüzdeki kışın fazlaca sıkıntı geçeceğini söyleyebilmek mümkün. Gelişmelerden birinci etkilenecek olan elektrik meblağları. Türkiye bu yılın birinci yedi ayında tükettiği elektriğin neredeyse yarısını doğal gaz (yüzde 30) ve ithal kömürden (yüzde 16) üretti. ötürüsıyla, fiyat artışlarının elektrik faturalarına yansımaması mümkün değil. Sanayi tarafında, demir-çelikten çimentoya, besinden ulaştırmaya kadar tüm dallar kaçınılmaz olarak fiyat artışlarından etkilenecek. Benzeri biçimde vatandaşın ısınmada kullandığı yakıt faturaları da büyük ölçüde artacak. Türkiye’de ısınmada yüzde 80’e varan oranda doğal gaz ve ithal kömür kullanılıyor. Daha kışa girmeden vatandaşın yakacak kömür fiyatlarından şikayetleri başladı. Geçtiğimiz yıl tonu 1.500 liradan satılan kaloriferlik kömürün tonu 3 bin TL, sobalık kömürün tonu ise 2 bin 500 TL’yi geçmiş durumda.
GÜÇ EMTİASI FİYATLARI ARZ-TALEP İSTİKRARINDAN KOPTU
Ali Arif Aktürk / Güç Uzmanı
Memleketler arası piyasalarda doğalgaz meblağları rekorlar kırıyor. Hem Avrupa’da tıpkı vakitte Uzakdoğu’da bu bu biçimde. Avrupa’daki güç ticaret merkezlerinde tarihi rekorlar görülüyor. Şu anda ulaşılan doğalgaz fiyatları mantıkla, arz talep istikrarı ile açıklanabilecek bir düzey değil. Yani fiyatlar üzerinde spekülatif tesirler kelam konusu. Bilhassa Kuzey Akım 2 projesi öncesinde Rus trader’ların da spekülatif, manipülatif hareketlerinin etkisinin olabileceğini düşünüyorum. Şu anda geldiği düzeyler mantıklı rasyonel düzeylerde değil. Bu ortada pandemiden çıkılırken, gecikmiş talebin devreye girmesi, büyümenin başlamasıyla ham petrol meblağları da 74 dolara kadar yükseldi. ABD’de petrole talep giderek artıyor, gelişmiş ülkelerde de durum aşağı üst birebir. Bu gelişmelerin demir çelik başta olmak üzere petrol haricindeki başka tüm emtialara da belirli oranlarda yansımaları var ve bu kaçınılmaz. Güç fiyatlarındaki artışların, Türkiye’ye de büyük tesirleri var. Doğalgaz ithalatının 36 milyar metreküplük kısmı uzun vadeli kontratlarla yapılıyor. Bunlar da petrol mamüllerine endeksli fiyatlar içeren kontratlar. Kelam konusu fiyatlar, her üç yada bir geçmiş altı aylık petrol eserleri fiyatlarını da içeren formüllerle güncelleniyor. Yani petroldeki artış altı ay geriden, Türkiye’nin ithal ettiği gazın üçte ikilik kısmının meblağlarına yansıyor. Türkiye’nin mevcut doğalgaz kontratlarındaki fiyatların birinci hesaplama devri 1 Ekim, bir daha sonraki güncelleme 1 Ocak 2022’de yapılacak. Bu yüzden Türkiye’nin gaz ithalatı meblağlarında yükseliş yaşanacağı kesin. Benim varsayımın, yakın gelecekte Türkiye’nin gaz ithalatı faturasının önemli biçimde artacağı istikametinde. Gelecek üç dört ayda Türkiye’nin toplam gaz faturasında, nasıl bir kış mevsimi yaşanacağına ve Avrupa’daki mevcut yüksek meblağların devamına bağlı olarak yüzde 30-35’lik bir artış bekliyorum. Lakin bunun iç piyasaya nasıl yansıtılacağı çabucak hemen muhakkak değil. Bunu vakit içinde bakılırsaceğiz. Elektrik ve gaz fiyatlarının artışı enfl asyonu yükseltici bir faktör. Bu da Merkez Bankasının elini derde sokacak. Ezcümle Türkiye’de gelecek üç ayda fiyatlarda mecburî bir artış kaçınılmaz.
Gücün epey kıymetli olduğu bir devirdeyiz
Erdal Bahçıvan / İSO Lideri
Dünyadaki güç fiyat hareketlerini yakından takip ediyoruz. Son gelişmelere baktığımızda ne yazık ki ucuz gücün hayatımızda olmayacağı pek gerilimli bir devri girdiğimizi görüyoruz. Bir yandan fosil yakıtlardan uzaklaşmak ismine yenilenebilir, sürdürülebilir güce dönüş atılımı yaşanırken öbür taraftan fosil yakıtlarda tarihi bir fiyat artışlarıyla karşı karşıya olmamız düşündürücü. Bilhassa kışa girerken bu fiyat hareketlerinin olması, dünya enfl asyonunun üzerinde olumsuz tesirde bulunacaktır. Dünyada ve ülkemizde bu fiyat artışlarının gerek sanayi üretiminde ve gerekse hanelerde önemli sonuçları olacaktır. Her ne kadar bu gelişmelerin Türkiye’ye de olumsuz yansıyacağı gerçeği ile karşı karşıya olsak da beli devirlerde eleştirildiğimiz Rusya ile uzun müddetli doğal gaz mutabakatının fiyat avantajını bu vakitte yaşayabiliriz. Uzun vadeli bir bakış açısına yönelik spot fiyatların, şimdiki fiyatlardan daha az etkileneceği kesinlikle. bir daha de bu demek değildir ki Türkiye güç maliyetlerini koruyabilecek. Zira açık olan bir şey var ki gücün fazlaca kıymetli olduğu bir periyoda giriyoruz ve bizim güç maliyetlerimiz de her şeye rağmen bundan olumsuz etkilenecek. Bu noktada toplum olarak epey fazla önemsemediğimiz güç verimliliği ve tasarrufun fabrika ve hanelerde hayli epeyce kıymetli bir husus olduğunun altını çizmek istiyorum. Tüm sanayicilerimize de güç verimliliğine dönük çalışmalarını artırmalarını tavsiye ediyoruz.”
Güç ağır kesimlere ayrıcalık talebi
Fazilet Çenesiz / SERFED Lideri
Son 1 yılda Türkiye’de doğalgaz fiyatı Euro bazında yüzde 30’a yakın arttı. Rekabetçi kurun bize kazandırdığını doğalgaz fiyat artışı kaybettirdi. Bu durumda maliyeti ortasında doğalgazın yüzde 3 ila 5 olan bir dalla, bizim üzere yüzde 40’a kadar olan dalları birebir güç siyasetleri ile yönetmemeliyiz. Ülke kaideleri gereği en azından doğalgazın maliyette ehemmiyet arz ettiği dallarda daha özel bir fiyat uygulaması olmalı. Doğalgaz bizim için stratejik ehemmiyete sahip. Şimdiye kadar değerli artırımlar yapıldı. Bundan daha sonraki süreçte kısa vadede büyük partiler halinde artırımlar yerine, dalında buna ahenk sağlayacağı küçük ölçülerde ve bir takvime yayılarak yapılması değerli olacak. Bunun firmalara bildirilerek yapılması da değerli. Zira ihracat temaslı olarak çalışıyoruz. ötürüsıyla bu durumda endüstrinin geleceği için özel bir doğalgaz siyasetine sahip olması gerektiğinde yarar görüyoruz. İçinde güç ağır üretim yapan bölüm temsilcilerinin yanı sıra güç ithalatçıları, dağıtıcıları temsilcileri ile kamu kurumu yetkililerinin olduğu bir heyetin oluşturacağı çalışma hem kamuya birebir vakitte özel dala katkı sağlayacak.
KDV indirimi üzere bir dayanak bekliyoruz
Fatih Büyüklük / TürkÇimento Lideri
Çimento bölümünün toplam maliyet kalemlerinin yaklaşık yüzde 80’ini ithal girdiler oluşturuyor. Kesimimizin yakıt tedarikinde ithalata olan bağımlılığı da pek yüksek. Çimento bölümü birincil yakıt muhtaçlığının yüzde 90’dan fazlasını petrokok ve ithal kömürden karşılıyor. 2021 yılı Ağustos ayında petrokok fiyatları geçen yılın ağustos ayına nazaran yüzde 268 artış gösterirken, yerli linyit, elektrik ve ithal kömür fiyatları sırasıyla yüzde 43, yüzde 62 ve yüzde 197 artış gösterdi. Ayrıyeten, 2020 Ağustos ayında 7,27 TL olan dolar kuru ise 8,49 TL’ye yükseldi. Bu artışlar, kesimimizdeki üretim maliyetlerini yüzde 100’e yakın artırdı. Tüm bu gelişmelere karşın bölüm, çimento meblağlarını maliyet artışının epey daha altında bir noktada tutma fedakarlığını gösterdi. bu vakitte çimento fiyatlarındaki artış, maliyet artışlarının fazlaca daha altında kaldı. Güç maliyetinin düşürülmesi yalnızca bölümümüzün değil, tüm sanayi kuruluşlarının ortak sorunu. Tedarik zincirinde dünyadaki gelişmelere bağlı olduğumuzu göz önüne aldığımızda, üretim maliyetlerine hükümetimizden KDV indirimi üzere ek bir takviye olmaması halinde maliyetlerimizde birebir trendin devam etmesini bekliyoruz.
Kendi gücümüzü üretmek yarar olur
Haluk Erceber / TKSD Lideri
AB’de pandemi başlangıcında düşme gösteren doğalgaz fiyatları 2021 ortasında yüzde 100 artış gösterdi. Bu oran Türkiye’de çabucak hemen yüzde 60 civarında. Lakin artışın aralıklarla devam edeceği öngörülüyor. Doğalgazı yüksek oranda kullanan demir -çelik, cam, seramik, çimento, dokumacılık bölümlerinde toplam maliyetin yüzde 20-25’lik kısmının güce ilişkin olduğu kestirim edilmektedir. Kimya bölümünde en yüksek enerjiyi ise petrokimya kullanmaktadır. Kimya kesiminde petrokimya hariç başka üretim alanlarında doğalgaz maliyetinin toplam maliyete oranı azamî yüzde 7-10 aralığındadır. ötürüsıyla yapılacak muhtemel eser satış fiyatı artışı yüzde 3-5 aralığında kalacaktır. Birinci kısımdaki seramik gibisi kümeye ilişkin fiyat artışları daha yüksek olacaktır. Ayrıyeten döviz kuru artılı da yaşanırsa tablo daha da kötüleşecektir. İhracat yapmak arttırmak değerli bir çıkış yoludur lakin kendi gücümüzü üretmek yeşil güce dönüşüm ve büyük projeler hidrojen, rüzgar ve güneş gücünü yaygınlaştırmak ve AYM ahengini sağlamak çift taraflı yarar olur.
Avantajlarımız azalıyor
Baran Çelik / OİB Lideri
Güç maliyetleri bu yılın başına kadar rekabetçi düzeylerde idi. Birfazlaca Batı Avrupa ve hatta Doğu Avrupa ülkesine bakılırsa daha düzgün durumda idik. Fakat pandemi daha sonrası oluşan güç piyasası maliyetler üzerinde negatif tesir yaratıyor ve avantajlarımız azalıyor maalesef.
Dalımızda gücün hissesi arttı
Ramazan Kaya / TGSD Lideri
Tekstik ve hazır giysi bölümlerinde güç, maliyetler içinde çok yüksek bir orana sahip değil. Lakin iplik, boya ve terbiye üzere alanlarda güç, maliyetler içinde fazlaca daha yüksek bir hisseye sahip. Dalımızda gücün hissesi yüzde 3 iken şimid yüzde 6’ya çıktı.
Gücün maliyetlerdeki hissesi yüzde 12’ye çıktı
Veysel Yayan / TÇÜD Genel Sekreteri
Son devirde dünyada yükselen güç fiyatları çelik üretiminde de maliyetleri artırdı. Yılbaşından bu yana döviz cinsinden artış yüzde 50’ye ulaşırken TL’de ise yüzde 100 oldu. Çelik üretiminde güç sarfiyatların maliyeti bu fiyata artışlarıyla yüzde 8’den yüzde 12’ye çıktı. 2021 başından bu yana güç sarfiyatlarında ton başı artış 25 dolar oldu. Çelik üreticileri artan maliyetleri fiyatlara yansıtmak zorunda kalıyor. Bu durum eser fiyatlarındaki düşüşü yavaşlatıcı rol oynuyor.
Okumaya devam et...
Hem olağan talep artışının tıpkı vakitte kimi üretim ve iletim kısıtlarının tetiklediği spekülatif beklentiler de fiyat artışlarını tetikleyen bir öbür faktör oldu.
Uzmanlar, ABD’nin Rus gazını engelleme teşebbüsünden Afganistan’da idarenin değişimine kadar bir dizi münasebet saysa da güç krizinin temelinde çabucak bütün dünyada eş vakitli olarak büyüme ile tetiklenen güce olan talebin artması.
Fiyat artışlarında gösterge niteliğindeki güç emtiaları içinde petrol, kömür ve doğalgaz başı çekiyor. Güç ithalatçısı olan Türkiye’de, güç fiyatlarındaki yüksek oranlı artışın maliyetlere, sonuçta da en son tüketim mamüllerine yansıyacak fiyat artışlarından tasa ediliyor. Bu durum Türkiye için güç faturasını kritik bir gösterge haline getiriyor. Akaryakıt ve motorin üzere petrol türevi mamüllerin nakliyat alanında ana girdi olması, bu emtianın ulaşım harcamaları üstündeki belirleyici tesirini kaçınılmaz kılıyor. Doğalgaz ve kömür ise Türkiye’de gücün en yaygın kullanılan formu durumundaki elektriğin fiyatlarını da direkt etkiliyor. Zira kömür ve doğalgaza dayalı santraller elektrik üretiminde yarıya yakın hisseye sahip. Fosil yakıt meblağları son bir yılda yüksek oranlı artışlar gösterdi. Brent petrolün varili bir yıl evvel 40 dolar düzeyindeyken yüzde 100’e yakın artışla 75 dolar düzeyini aştı. Doğal gaz vadeli kontratlarındaki fiyatlar da, son bir yılda yüzde 170’e yaklaşan bir artış gösterdi. Bir yıl evvel 50 dolar/ton düzeyinde bulunan buhar kömürü meblağları yüzde 260’lık artışla 180 dolar/ton düzeylerine kadar tırmandı. Misal biçimde yüzde 180’e yakın bir yükseliş de kok kömürü meblağlarında görülüyor. Misal biçimde vatandaşın ısınmada kullandığı yakıt faturaları da büyük ölçüde artacak. Türkiye’de ısınmada yüzde 80’e varan oranda doğal gaz ve ithal kömür kullanılıyor.
En epey güç ağır bölümler risk altında
Uzmanlara nazaran, fiyat artışları Türkiye’nin doğalgaz ithalat faturasını dolar bazında yüzde 30- 35 düzeyinde artıracak. Sanayi cephesi, güç fiyatlarındaki artışları tasa ile izliyor. Demir-çelikten çimentoya, besinden ulaştırmaya kadar tüm kesimler kaçınılmaz olarak fiyat artışlarından etkilenecek.
İstanbul Sanayi Odası İdare Şurası Lideri Erdal Bahçıvan, durumu “ne yazık ki ucuz gücün ömrümüzde olmayacağı pek gerilimli bir devri girdiğimizi görüyoruz” diye açıklarken, devayı enerjiyi randıman kullanmak ve tasarrufta gördüğünü belirtiyor. Üretim maliyet kalemleri içinde gücün devasa yükseklikte bir oranı oluşturduğu demir-çelik, çimento ve seramik üzere dallar için “enerji” kritik bir gösterge olarak öne çıkıyor. Endüstriciler, rekabet gücünü koruyabilmek için, üretiminde enerjiyi ağır kullanan kesimlere farklı tarife ve dayanak istiyor.
Uludağ Otomotiv Sanayisi
İhracatçıları Birliği (OİB) Lideri “pandemi daha sonrası oluşan güç piyasası, maliyetler üzerinde negatif tesir yaratıyor ve avantajlarımız azalıyor maalesef ” diyerek sanayicilerin dertlerini özetliyor.
Güçte arz güvenliği tehdit altında
Ahmet Eren / Eren Holding YKB
Dünyada güç meblağları bilhassa hammadde kaynaklı olarak fazlaca yükseldi. Türkiye’den epeyce daha fazla artış yaşayan ülkeler var. Bugün bir kilovat saat elektrik fiyatı, İspanya’da 17 Euro sent, İngiltere’nin 35 Euro sent, Türkiye’de ise 6 Euro senttir. Piyasa, Botaş’ın yüzde 50’leri geçen sübvansiyonlu fiyat vermesi yüzünden ithal doğal gaz lehine düzenleniyor. Yani ithal kömürle çalışan termik santraller adeta cezalandırılıyor. Bu durum, ithal eserle çalışan santraller için hayli önemli üretim aksamasına yol açıyor. Bu ortada belirtmek gerekir ki bir kilovatsaat elektrik üretimi için, doğalgazda ithalat, ithal kömürden 2 kat fazla dövizin yurt dışına çıkmasına yol açmaktadır. İthal kömüre dayalı termik santrallerin cezalandırılmasıyla, güçte arz güvenliği önemli oranda tehdit altına girmiştir. İthal kömür ile ithal doğalgazla çalışan santrallere eşit muamele yapılmalıdır.
UZMANLAR: FİYAT ARTIŞI ÖNÜMÜZDEKİ DEVİRDE DE SÜRECEK
ELEKTRİK FİYAT TARİFELERİNDE ÖNEMLİ ARTIŞ KAÇINILMAZ
Mehmet KARA / Dünya Gazetesi Güç Editörü
Global emtia fiyatlarında son bir yılda yaşanan süratli artışın ardında temel itibariyle pandemi sürecinde ertelenmiş talebin yavaş yavaş açığa çıkmaya başlaması tesirli oluyor. Hem olağan talep artışının tıpkı vakitte kimi üretim ve iletim kısıtlarının tetiklediği spekülatif beklentiler de fiyat artışlarını tetikleyen bir öteki faktör. Afganistan’da idarenin değişmesinden Rus doğalgazını ABD ve AB’nin engelleme gayretlerine karşın tamamlayan Rusya’nın piyasa üstündeki gücünü arttırmasına uzanan bir dizi jeostratejik ve jeopolitik gelişme de tüm bunların üzerine tüy dikmiş durumda. Gösterge niteliğindeki güç emtiaları içinde petrol, kömür ve doğalgaz başı çekiyor. Bu üç eserdeki fiyat değişimleri ister istemez iktisadın öteki alanları üzerinde de belirleyici bir tesire yol açıyor. Türkiye güç ithalatçısı bir ülke. Dünyadaki genel büyümenin üzerinde bir ortalama büyüme trendine sahip olması, Türkiye için güç faturasını kritik bir gösterge haline getiriyor. İthalat faturasının artması dış ticaret istikrarı diğer olmak üzere makro istikrarları bozmasının yanında, fiyatlar genel düzeyini de ister istemez üst itiyor. Akaryakıt ve motorin üzere petrol türevi mamüllerin nakliyecilik alanında ana girdi olması, bu emtianın ulaşım harcamaları üstündeki belirleyici tesirini kaçınılmaz kılıyor. Doğalgaz ve kömür ise Türkiye’de gücün en yaygın kullanılan formu durumundaki elektriğin meblağlarını da direkt etkiliyor. Zira kömür ve doğalgaza dayalı santraller elektrik üretiminde yarıya yakın hisseye sahip. Ve gösterge niteliğindeki spot elektrik piyasasında oluşan meblağların ana belirleyicileri de bu iki kaynak oluyor.Eylül ayında elektrik santrallerine satılacak gazın fiyatında yapılan artış, 1 Ekim’den itibaren elektrik fiyatlarına yansıtılması beklenir ki bunun ismi da elektrik artırımıdır. Ayrıyeten EPDK’yı elektrik fiyat tarifelerini arttırmaya yöneltecek tek faktör doğalgaz artırımı değil, kömür de fiyatı artan bir başka elektrik üretim girdisi. ötürüsıyla önümüzdeki kış, güç açısından sıcak geçecek diyebiliriz
BUHAR KÖMÜRÜ FİYATLARI BİR YILDA YÜZDE 260 YÜKSELDİ
Dr. Nejat Tamzok / Güç Uzmanı
Fosil yakıt meblağları son bir yılda neredeyse uçtu. Brent petrolün varili bir yıl evvel 40 dolar düzeyindeyken yüzde 100’e yakın artışla 75 dolar düzeyini aştı. Emsal bir gelişme Batı Teksas (WTI) petrolü için de geçerli. Doğal gaz vadeli kontratlarındaki fiyatlar da, son bir yılda yüzde 170’e yaklaşan bir artış gösterdi. Bir yıl evvel 50 dolar/ton düzeyinde bulunan buhar kömürü fiyatları yüzde 260’lık artışla 180 dolar/ton düzeylerine kadar tırmandı. Emsal biçimde yüzde 180’e yakın bir yükseliş de kok kömürü fiyatlarında görülüyor. ötürüsıyla, dünyanın bu en sevilmeyen emtiası son bir yılda fiyatı en çok artan kaynaklardan biri haline geldi. Yükselen meblağları yurt ortasındaki döviz kuru artışlarıyla birlikte değerlendirdiğimizde, önümüzdeki kışın fazlaca sıkıntı geçeceğini söyleyebilmek mümkün. Gelişmelerden birinci etkilenecek olan elektrik meblağları. Türkiye bu yılın birinci yedi ayında tükettiği elektriğin neredeyse yarısını doğal gaz (yüzde 30) ve ithal kömürden (yüzde 16) üretti. ötürüsıyla, fiyat artışlarının elektrik faturalarına yansımaması mümkün değil. Sanayi tarafında, demir-çelikten çimentoya, besinden ulaştırmaya kadar tüm dallar kaçınılmaz olarak fiyat artışlarından etkilenecek. Benzeri biçimde vatandaşın ısınmada kullandığı yakıt faturaları da büyük ölçüde artacak. Türkiye’de ısınmada yüzde 80’e varan oranda doğal gaz ve ithal kömür kullanılıyor. Daha kışa girmeden vatandaşın yakacak kömür fiyatlarından şikayetleri başladı. Geçtiğimiz yıl tonu 1.500 liradan satılan kaloriferlik kömürün tonu 3 bin TL, sobalık kömürün tonu ise 2 bin 500 TL’yi geçmiş durumda.
GÜÇ EMTİASI FİYATLARI ARZ-TALEP İSTİKRARINDAN KOPTU
Ali Arif Aktürk / Güç Uzmanı
Memleketler arası piyasalarda doğalgaz meblağları rekorlar kırıyor. Hem Avrupa’da tıpkı vakitte Uzakdoğu’da bu bu biçimde. Avrupa’daki güç ticaret merkezlerinde tarihi rekorlar görülüyor. Şu anda ulaşılan doğalgaz fiyatları mantıkla, arz talep istikrarı ile açıklanabilecek bir düzey değil. Yani fiyatlar üzerinde spekülatif tesirler kelam konusu. Bilhassa Kuzey Akım 2 projesi öncesinde Rus trader’ların da spekülatif, manipülatif hareketlerinin etkisinin olabileceğini düşünüyorum. Şu anda geldiği düzeyler mantıklı rasyonel düzeylerde değil. Bu ortada pandemiden çıkılırken, gecikmiş talebin devreye girmesi, büyümenin başlamasıyla ham petrol meblağları da 74 dolara kadar yükseldi. ABD’de petrole talep giderek artıyor, gelişmiş ülkelerde de durum aşağı üst birebir. Bu gelişmelerin demir çelik başta olmak üzere petrol haricindeki başka tüm emtialara da belirli oranlarda yansımaları var ve bu kaçınılmaz. Güç fiyatlarındaki artışların, Türkiye’ye de büyük tesirleri var. Doğalgaz ithalatının 36 milyar metreküplük kısmı uzun vadeli kontratlarla yapılıyor. Bunlar da petrol mamüllerine endeksli fiyatlar içeren kontratlar. Kelam konusu fiyatlar, her üç yada bir geçmiş altı aylık petrol eserleri fiyatlarını da içeren formüllerle güncelleniyor. Yani petroldeki artış altı ay geriden, Türkiye’nin ithal ettiği gazın üçte ikilik kısmının meblağlarına yansıyor. Türkiye’nin mevcut doğalgaz kontratlarındaki fiyatların birinci hesaplama devri 1 Ekim, bir daha sonraki güncelleme 1 Ocak 2022’de yapılacak. Bu yüzden Türkiye’nin gaz ithalatı meblağlarında yükseliş yaşanacağı kesin. Benim varsayımın, yakın gelecekte Türkiye’nin gaz ithalatı faturasının önemli biçimde artacağı istikametinde. Gelecek üç dört ayda Türkiye’nin toplam gaz faturasında, nasıl bir kış mevsimi yaşanacağına ve Avrupa’daki mevcut yüksek meblağların devamına bağlı olarak yüzde 30-35’lik bir artış bekliyorum. Lakin bunun iç piyasaya nasıl yansıtılacağı çabucak hemen muhakkak değil. Bunu vakit içinde bakılırsaceğiz. Elektrik ve gaz fiyatlarının artışı enfl asyonu yükseltici bir faktör. Bu da Merkez Bankasının elini derde sokacak. Ezcümle Türkiye’de gelecek üç ayda fiyatlarda mecburî bir artış kaçınılmaz.
Gücün epey kıymetli olduğu bir devirdeyiz
Erdal Bahçıvan / İSO Lideri
Dünyadaki güç fiyat hareketlerini yakından takip ediyoruz. Son gelişmelere baktığımızda ne yazık ki ucuz gücün hayatımızda olmayacağı pek gerilimli bir devri girdiğimizi görüyoruz. Bir yandan fosil yakıtlardan uzaklaşmak ismine yenilenebilir, sürdürülebilir güce dönüş atılımı yaşanırken öbür taraftan fosil yakıtlarda tarihi bir fiyat artışlarıyla karşı karşıya olmamız düşündürücü. Bilhassa kışa girerken bu fiyat hareketlerinin olması, dünya enfl asyonunun üzerinde olumsuz tesirde bulunacaktır. Dünyada ve ülkemizde bu fiyat artışlarının gerek sanayi üretiminde ve gerekse hanelerde önemli sonuçları olacaktır. Her ne kadar bu gelişmelerin Türkiye’ye de olumsuz yansıyacağı gerçeği ile karşı karşıya olsak da beli devirlerde eleştirildiğimiz Rusya ile uzun müddetli doğal gaz mutabakatının fiyat avantajını bu vakitte yaşayabiliriz. Uzun vadeli bir bakış açısına yönelik spot fiyatların, şimdiki fiyatlardan daha az etkileneceği kesinlikle. bir daha de bu demek değildir ki Türkiye güç maliyetlerini koruyabilecek. Zira açık olan bir şey var ki gücün fazlaca kıymetli olduğu bir periyoda giriyoruz ve bizim güç maliyetlerimiz de her şeye rağmen bundan olumsuz etkilenecek. Bu noktada toplum olarak epey fazla önemsemediğimiz güç verimliliği ve tasarrufun fabrika ve hanelerde hayli epeyce kıymetli bir husus olduğunun altını çizmek istiyorum. Tüm sanayicilerimize de güç verimliliğine dönük çalışmalarını artırmalarını tavsiye ediyoruz.”
Güç ağır kesimlere ayrıcalık talebi
Fazilet Çenesiz / SERFED Lideri
Son 1 yılda Türkiye’de doğalgaz fiyatı Euro bazında yüzde 30’a yakın arttı. Rekabetçi kurun bize kazandırdığını doğalgaz fiyat artışı kaybettirdi. Bu durumda maliyeti ortasında doğalgazın yüzde 3 ila 5 olan bir dalla, bizim üzere yüzde 40’a kadar olan dalları birebir güç siyasetleri ile yönetmemeliyiz. Ülke kaideleri gereği en azından doğalgazın maliyette ehemmiyet arz ettiği dallarda daha özel bir fiyat uygulaması olmalı. Doğalgaz bizim için stratejik ehemmiyete sahip. Şimdiye kadar değerli artırımlar yapıldı. Bundan daha sonraki süreçte kısa vadede büyük partiler halinde artırımlar yerine, dalında buna ahenk sağlayacağı küçük ölçülerde ve bir takvime yayılarak yapılması değerli olacak. Bunun firmalara bildirilerek yapılması da değerli. Zira ihracat temaslı olarak çalışıyoruz. ötürüsıyla bu durumda endüstrinin geleceği için özel bir doğalgaz siyasetine sahip olması gerektiğinde yarar görüyoruz. İçinde güç ağır üretim yapan bölüm temsilcilerinin yanı sıra güç ithalatçıları, dağıtıcıları temsilcileri ile kamu kurumu yetkililerinin olduğu bir heyetin oluşturacağı çalışma hem kamuya birebir vakitte özel dala katkı sağlayacak.
KDV indirimi üzere bir dayanak bekliyoruz
Fatih Büyüklük / TürkÇimento Lideri
Çimento bölümünün toplam maliyet kalemlerinin yaklaşık yüzde 80’ini ithal girdiler oluşturuyor. Kesimimizin yakıt tedarikinde ithalata olan bağımlılığı da pek yüksek. Çimento bölümü birincil yakıt muhtaçlığının yüzde 90’dan fazlasını petrokok ve ithal kömürden karşılıyor. 2021 yılı Ağustos ayında petrokok fiyatları geçen yılın ağustos ayına nazaran yüzde 268 artış gösterirken, yerli linyit, elektrik ve ithal kömür fiyatları sırasıyla yüzde 43, yüzde 62 ve yüzde 197 artış gösterdi. Ayrıyeten, 2020 Ağustos ayında 7,27 TL olan dolar kuru ise 8,49 TL’ye yükseldi. Bu artışlar, kesimimizdeki üretim maliyetlerini yüzde 100’e yakın artırdı. Tüm bu gelişmelere karşın bölüm, çimento meblağlarını maliyet artışının epey daha altında bir noktada tutma fedakarlığını gösterdi. bu vakitte çimento fiyatlarındaki artış, maliyet artışlarının fazlaca daha altında kaldı. Güç maliyetinin düşürülmesi yalnızca bölümümüzün değil, tüm sanayi kuruluşlarının ortak sorunu. Tedarik zincirinde dünyadaki gelişmelere bağlı olduğumuzu göz önüne aldığımızda, üretim maliyetlerine hükümetimizden KDV indirimi üzere ek bir takviye olmaması halinde maliyetlerimizde birebir trendin devam etmesini bekliyoruz.
Kendi gücümüzü üretmek yarar olur
Haluk Erceber / TKSD Lideri
AB’de pandemi başlangıcında düşme gösteren doğalgaz fiyatları 2021 ortasında yüzde 100 artış gösterdi. Bu oran Türkiye’de çabucak hemen yüzde 60 civarında. Lakin artışın aralıklarla devam edeceği öngörülüyor. Doğalgazı yüksek oranda kullanan demir -çelik, cam, seramik, çimento, dokumacılık bölümlerinde toplam maliyetin yüzde 20-25’lik kısmının güce ilişkin olduğu kestirim edilmektedir. Kimya bölümünde en yüksek enerjiyi ise petrokimya kullanmaktadır. Kimya kesiminde petrokimya hariç başka üretim alanlarında doğalgaz maliyetinin toplam maliyete oranı azamî yüzde 7-10 aralığındadır. ötürüsıyla yapılacak muhtemel eser satış fiyatı artışı yüzde 3-5 aralığında kalacaktır. Birinci kısımdaki seramik gibisi kümeye ilişkin fiyat artışları daha yüksek olacaktır. Ayrıyeten döviz kuru artılı da yaşanırsa tablo daha da kötüleşecektir. İhracat yapmak arttırmak değerli bir çıkış yoludur lakin kendi gücümüzü üretmek yeşil güce dönüşüm ve büyük projeler hidrojen, rüzgar ve güneş gücünü yaygınlaştırmak ve AYM ahengini sağlamak çift taraflı yarar olur.
Avantajlarımız azalıyor
Baran Çelik / OİB Lideri
Güç maliyetleri bu yılın başına kadar rekabetçi düzeylerde idi. Birfazlaca Batı Avrupa ve hatta Doğu Avrupa ülkesine bakılırsa daha düzgün durumda idik. Fakat pandemi daha sonrası oluşan güç piyasası maliyetler üzerinde negatif tesir yaratıyor ve avantajlarımız azalıyor maalesef.
Dalımızda gücün hissesi arttı
Ramazan Kaya / TGSD Lideri
Tekstik ve hazır giysi bölümlerinde güç, maliyetler içinde çok yüksek bir orana sahip değil. Lakin iplik, boya ve terbiye üzere alanlarda güç, maliyetler içinde fazlaca daha yüksek bir hisseye sahip. Dalımızda gücün hissesi yüzde 3 iken şimid yüzde 6’ya çıktı.
Gücün maliyetlerdeki hissesi yüzde 12’ye çıktı
Veysel Yayan / TÇÜD Genel Sekreteri
Son devirde dünyada yükselen güç fiyatları çelik üretiminde de maliyetleri artırdı. Yılbaşından bu yana döviz cinsinden artış yüzde 50’ye ulaşırken TL’de ise yüzde 100 oldu. Çelik üretiminde güç sarfiyatların maliyeti bu fiyata artışlarıyla yüzde 8’den yüzde 12’ye çıktı. 2021 başından bu yana güç sarfiyatlarında ton başı artış 25 dolar oldu. Çelik üreticileri artan maliyetleri fiyatlara yansıtmak zorunda kalıyor. Bu durum eser fiyatlarındaki düşüşü yavaşlatıcı rol oynuyor.
Okumaya devam et...