Telos’tan gelen ışık aracın üzerine düşer. Sevilen kişinin kendisi yerine, ortasında yaşadığı konuta tapmaya benziyor bu aslında. Bütün bir şiir sanatı da buradan doğmuştur.
Max Horkheimer, Max Horkeimer-Theodor W. Adorno,
Teori ve Pratik Üzerine ortasında (Metis Yay.)
Telos’tan gelen ışık’ın düştüğü yeri saptamak benim açımdan çok güç. bir daha de bilhassa “biz”deki şiirin ışık huzmelerini özetleyebilirim -sanırım-. Bu niçinle, şiirdeki farklı durakları/duruşları kabaca ve natürel “kendimce” açımlamaya çalışmakla başlayacağım.
Gençliğimde bile fazlaca fazla ısınamadığım şiir çeşidi: coşkun bir ırmak ya da kükreyen bir deniz üzere akan şiir. Hissiyat odaklıdır. Zekâ büsbütün değilse de yarı yarıya devre dışıdır. Arabeske yatkın bir karakteri vardır. Daha epeyce destan yahut lirik şiir olarak anılır. İster coşan ırmak, ister kükreyen deniz olsun iki biçimde de boğulma riskini bağrında taşır. Daha doğrusu, okuru boğma potansiyelini mayasında yoğurur. Sanat yapıtı (burada şiir) ile ortamıza ara koymamızın önüne geçer. Şuur kaybına yol açar. Sorgulama yetimizi elimizden alır. Katharsis olarak da tabir edilir. Toplumsal, siyasal, etnik, dinî, ideolojik oluşumlardan ve natürel kamplaşmalardan, lanet savaşlardan beslenir. Dramatik ve trajik bir kusma halini imler.
İkinci çeşitte ise duyarlık ve zekâ istikrarlı bir biçimde iş görür. Yer yer humora, ironiye, mizaha, hatta kara-mizaha yatkınlığıyla bilinir. Söz oyunlarına da kapısı açıktır. Oyunu kuralına göre oynadığı için safra epeyce fazla göze çarpmaz. Tek bir söz bile gereksiz değildir. İki malzemeyi de (anlam/mana ve sanat gereci ve onu kullanma becerisi) ince eleyip sık dokuduğu hissini uyandırır birinci bakışta. Benim keyif aldığım şiir çeşididir. Zekâmı ve duyarlılığımı emanet edebilirim. Birinci tipi de toplumsalın günümüzdeki durumuna bakarak reddetmenin anlamsızlığının farkındayım lakin ne yazık ki tehlikeli buluyorum. Tenkit hakkımızı korumamıza karşı çıkması başlı başına sorun. Sanat yapıtına (şiir) aralık hissimizi öldürmesi de o denli. Burada benim yaklaşımım Brechtyen bir itirazı işaret eder fakat bu itiraz da büsbütün toplumsalın/siyasalın/ideolojinin basıncıyla şekillenir.
Üçüncüsü ise “insan” duyarlığına pek fazla prestij etmez. Şair beni’ni dışlayan ancak sözün beni’ni idealize, hatta mistifize eden, yani entelektüalizme sonuna kadar teslim olmuş bir yapıya sahiptir. Şiir içre dolar, şiir içre taşar; dönüp dolaşıp bir daha şiire varır. Yani kelime’den doğar, kelime’de kendini imha eder. Mallarmé miydi “Modern şiir geldi söze dayandı” diyen Terry Eagleton “Yaşadıkları devrin enfants terribles’ı (müthiş çocukları) olan bu yiğit avangard eleştirmenlerin gözünde şiirler imgelerden, fikirlerden, sembollerden, toplumsal güçlerden yahut şairin niyetlerinden değil, sözcüklerden oluşuyordu” (Şiir Nasıl Okunur ortasında, Detay Yay.) diyerek şık bir dokundurmada bulunur. Bahsimiz “Biçimciler” olmadığı için konuyu uzatmayacağım.
A’dan Z’ye teknik (techne, Heidegger’in iki temel teriminden biri olarak kayda geçsin), bir cins zanaatkârlığın doruğunu görmek mümkün. halbuki her doruk hem de bir tabana gömülüştür. Beşerde yazma isteği haricinde bir his/arzu uyandırmaz. Sözlerin bu biçimdesine maharetli, estetisyen tutumuyla kullanılması da farklı bir katharsis yaratır. Benim entelektüel olarak vakit zaman sığındığım lakin epeyce fazla içselleştiremediğim, ötürüsıyla yazma hareketime katık etmekten kaçındığım anlayıştır. elbette çeşitler ortası geçiş kaçınılmazdır. En entelektüelinde bile zayıf bir halka, toplumsala, siyasala, dinsele vb farkına varmadan boyun eğiş göze çarpabilir. En Vandal ruhun entelektüele hasedi de reddedilemez bir gerçek. Sonuçta Vandal da “insan”dır entelektüel de!…
Tüm bunların haricinde, yani şiir olmayan şiirler, şair olmayan şairler var ki doğrusu fazlaca fazladırlar ve beşerde yalnızca ve sonsuzca olmamışlık hissi uyandırırlar. Ne coşkusuna ısınabilirsiniz ne duyarlığına ne de zekâsına… Bilhassa de lisan şuuru toz kaldırır. Ne kadar uyak yaratmaya çalışırsa çalışsın, ne kadar usturuplu kelam etmeye çalışırsa çalışsın sizde/bizde rastgele bir “hoşluk/güzellik” uyandırmaz. Her şey (duyarlık, lisan, zekâ, teknik bilgi) onda iğreti durur. Yamalı bohça… Hoş bir dize yakalaması büsbütün insan olmanın tesadüfünden kaynaklanır, biraz da şairanelik sevdasından… Ne yazık ki etrafımızda bu “şair”lerden hayli fazla var. Ne diyordu Baudrillard? “Gösterge kirliliği en az sınai kirlilik kadar çağdaş ve akıl almaz bir şeydir.” Demek oluyor ki iki kirlilikten de kaçınmak imkânsızdır. Biri yoksa oburu varlık alanında görülemez!…
FİLOZOFUN DÜŞÜNDÜĞÜ ŞİİR
Herkes için âlâ şiir geride hiç bir kalıntı bırakmayan -fazlaca somut bir haz duygusu alınan- ve üretim sürecinde yararlanılan tüm gerecin tüketildiği şiirdir… Makûs şiir (ya da şiirsel olmayan şey), tam aksine kalıntı bırakan, her sesbirim, her diphone (çift sesli), her hece ya da gösteren, tabirin kendi ikizi tarafınca bir daha kullanılamadığı; tüm tabirlerin ilkel armağan/değiş tokuş aksiyonunda olduğu üzere kesin bir (karşıtlık) karşılıklılık ilgisi ortasında buharlaşıp uçamadıkları, tüketilemedikleri şiirdir.
Jean Baudrillard, Sembolik Değiş Tokuş ve Mevt ortasında
“Tanrının İsmini Yok Etmek”, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi
Bu kadar filozofun/düşünürün baş patlattığı “şiir” alanında şairlerin işkembeden atıp “karın” doyurmaya kalkışmaları gerçekten güç iş! O denli ya binlerce yılın doğal hayatına giydirilmiş bir “dış” giysi var: felsefe/ideoloji ve bundan yol alan “iç” giysi. Altyapı/üstyapı yerine “iç/dış” kavramlarını yerleştirdiğim düşünülebilir. Doğrudur.
Bir de ne var? Süreç, giysilerin üst üste geçirilmesiyle harika bir erişilmezlikle taçlanıyor. Şairin deruna ulaşabilmesi için hayli emek vermesi gerekiyor. Aksi biçimde yüzeyde, sığ sularda kulaç atmaktan bitap düşer ki vurgun yemiş, karaya vurmuş balıklara emsal. bir daha de bir efor sarf ettiği için, yani güç boşalması yaşadığı için keyifli olduğu yanılsamasıyla avunma hakkına sahiptir.
Bu güçlü uğraşta yol alıp başarılara imza atanlara helal olsun, başaramayanlarsa elendiklerinde üzülmesinler. Hiç değilse şiir yazmayı denemenin hazzını tatmışlardır. Orta ara da cahiller topluluğu ortasında egolarını şişirmişlerdir ki bu da yabana atılacak bir keyif değil hani… Nihayet, “şiir nasıl yazılmaz”ı uygulayarak öğrettikleri için de yarım kutsanmaları tarafımdan önerilir.
ŞAİR OLMAYAN ŞAİRLER
Hayat, Monique, mümkün bütün tariflerden daha karmaşıktır; sıradane indirgenmiş her imge, kaba olma riskini taşır her vakit. Şairlerin kesin tabirlerden kaçınmasını onayladığımı da sanmayın, onlar yalnızca düşlerini bilirler; şairlerin düşlerinde hakikat hissesi oldukçatur, ancak hayat bu düşlerden ibaret değildir. Hayat şiirden daha fazla bir şeydir; fizyolojiden daha fazla bir şeydir, hatta o kadar uzun vakit inandığım ahlaktan da. Hayat bunların hepsidir ve fazlaca daha fazlasıdır: hayat, hayattır.
Marguerite Yourcenar, Alexis ya da Beyhude Çabanın Kitabı ortasında, Metis Yay.
Burada bana fazlaca önemli tenkitler gelebilir, bir “butik” yayıncı olarak… Haklılık hisselerini reddedecek değilim. Fakat bu cins itirazlarda olgunun tüm boyutlarının irdelenmediğini, daha doğrusu görülemediğini düşünüyorum. Birinci kitabını yayımladığım birfazlaca şairle ortamızda geçen diyalogları aktarsam ne demek istediğim daha düzgün anlaşılacaktır. Bunu (dosya) elden çıkartmadığınız sürece bir üst kademeye geçemeyeceksiniz. Daima eldeki şiirlerle (dosyayla) oyalanıp kalacaksınız. Onlardan yeni bir şiir doğurabileceğinizi sanıp vakit öldüreceksiniz. Çöpe atmayı da göze alamadığınıza nazaran yayımlayıp kurtulmanız en doğrusudur. Bu şairlerden devam edenlerin birinci şiirleri ile son şiirleri içinde dayanılmaz bir eşik atlama rekoru kırıldığını görmek mümkün. Evet, hiç kimse sanata dorukta başlamıyor ya da hayli az kişi, seçkin yaradılışlı kişi birinci yapıtında doruklarda gezinebiliyor.
her insanın ömrünü hikâyeleştirme, romana aktarma hakkı olduğu üzere şiir yazabileceğini “sanma” hakkı da vardır. Ressam olmayan ressamlar, müzikçi olmayan müzikçiler vb ne kadar epey ise şair olmayan şairler de o kadar oldukçatur. Vaktin fevkalade bir eleği olduğunu biliyoruz. Eminim ki bugün ortalıkta sanatçı/edebiyatçı diye gezinen birçoğumuzu un ufak edecek, sahniçin indirecek, tarihten silecek… O niçinle, bırakalım bugün bu oyunu (sanatçı/edebiyatçı olma) herkes oynasın. Usta, dâhi oyuncular içinde ya eksikliklerini bakılırsacek, daha hayli çalışacak, uğraş gösterecek ya da yineın yineına düşerek vakit ortasında kendisi kendisinden, yazdığından, çizdiğinden vs kopacak. Kalemini, fırçasını elinden düşürecek…
Problem şu ki yeteneklinin, dâhinin kibrine bir yere kadar boyun eğebiliriz zira bunlar yardımıyla dünyamız güzelleşiyor, renkleniyor, şenleniyor, mana kazanıyor. Ancak cehaletin ve yeteneksizliğin ucube bir biçimde doğurduğu kibre hiç kimse katlanmak zorunda değildir.
“Şair bulutlarda uçtuğunu vehmeden dejenere değil; ömrün ortasında ömrü örgütleyen vatandaştır!” Nâzım Hikmet
Nâzım Hikmet’in dediği üzere “yaşamı örgütlemek” yalnızca “toplumsal/siyasal” bir itirazı (muhalefeti) örgütlemek manasına gelmez. Şairlerin, bilhassa dâhi ruhlu/kılıklı sanatkarların “savsözler”inde hayli daha derin manalar yatar; Nâzım’ın savsözünde de bu biçimde bir arka okuma yapılabilir, yapılmalıdır. Aksi biçimde yalnızca ömrün genelini değil kendimizi de kadükleştirmek kaçınılmazlaşır. Kendilerini toplumsal/siyasal uğraşa adamışların ömür kesitlerine bakın, goreceğiniz görüntünün hiç de “insani” olmadığını hayli acı bir biçimde hissedeceksiniz. Emsal olguyu ömürlerini işe/güce, geçim kederine indirgeyenlerde de görmek mümkün. Bunun kararı olarak koskoca “mutsuz insanlık” tablosunu çerçeveletip kararmış ruhlarına asmaktan öteki bir seçenek kalmıyor.
Artık geçmişi örgütlemek, oyun alanına sürmek imkânsızdır. halbuki bugünü ve geleceği bir daha toparlayabiliriz. Sanatta bedene gelen oyunu hayatın her alanına yayabilirsek ve yalnızca bir “bakılırsav bilinci”yle, daha doğrusu “çıkar iç güdüsü”yle, “iktidar hesapları”yla hareket etmezsek her şey hayli farklılaşacaktır. Kısacası, oyunu “kazanma hırsı”ndan uzak kurarsak/kurgularsak bugünden daha sonrası daha insani bir mecraya taşınacaktır. Emma Goldman ne diyordu: Dans Edemeyeceksem Bu Benim İhtilalim Değildir.
Alaattin Topçu
Max Horkheimer, Max Horkeimer-Theodor W. Adorno,
Teori ve Pratik Üzerine ortasında (Metis Yay.)
Telos’tan gelen ışık’ın düştüğü yeri saptamak benim açımdan çok güç. bir daha de bilhassa “biz”deki şiirin ışık huzmelerini özetleyebilirim -sanırım-. Bu niçinle, şiirdeki farklı durakları/duruşları kabaca ve natürel “kendimce” açımlamaya çalışmakla başlayacağım.
Gençliğimde bile fazlaca fazla ısınamadığım şiir çeşidi: coşkun bir ırmak ya da kükreyen bir deniz üzere akan şiir. Hissiyat odaklıdır. Zekâ büsbütün değilse de yarı yarıya devre dışıdır. Arabeske yatkın bir karakteri vardır. Daha epeyce destan yahut lirik şiir olarak anılır. İster coşan ırmak, ister kükreyen deniz olsun iki biçimde de boğulma riskini bağrında taşır. Daha doğrusu, okuru boğma potansiyelini mayasında yoğurur. Sanat yapıtı (burada şiir) ile ortamıza ara koymamızın önüne geçer. Şuur kaybına yol açar. Sorgulama yetimizi elimizden alır. Katharsis olarak da tabir edilir. Toplumsal, siyasal, etnik, dinî, ideolojik oluşumlardan ve natürel kamplaşmalardan, lanet savaşlardan beslenir. Dramatik ve trajik bir kusma halini imler.
İkinci çeşitte ise duyarlık ve zekâ istikrarlı bir biçimde iş görür. Yer yer humora, ironiye, mizaha, hatta kara-mizaha yatkınlığıyla bilinir. Söz oyunlarına da kapısı açıktır. Oyunu kuralına göre oynadığı için safra epeyce fazla göze çarpmaz. Tek bir söz bile gereksiz değildir. İki malzemeyi de (anlam/mana ve sanat gereci ve onu kullanma becerisi) ince eleyip sık dokuduğu hissini uyandırır birinci bakışta. Benim keyif aldığım şiir çeşididir. Zekâmı ve duyarlılığımı emanet edebilirim. Birinci tipi de toplumsalın günümüzdeki durumuna bakarak reddetmenin anlamsızlığının farkındayım lakin ne yazık ki tehlikeli buluyorum. Tenkit hakkımızı korumamıza karşı çıkması başlı başına sorun. Sanat yapıtına (şiir) aralık hissimizi öldürmesi de o denli. Burada benim yaklaşımım Brechtyen bir itirazı işaret eder fakat bu itiraz da büsbütün toplumsalın/siyasalın/ideolojinin basıncıyla şekillenir.
Üçüncüsü ise “insan” duyarlığına pek fazla prestij etmez. Şair beni’ni dışlayan ancak sözün beni’ni idealize, hatta mistifize eden, yani entelektüalizme sonuna kadar teslim olmuş bir yapıya sahiptir. Şiir içre dolar, şiir içre taşar; dönüp dolaşıp bir daha şiire varır. Yani kelime’den doğar, kelime’de kendini imha eder. Mallarmé miydi “Modern şiir geldi söze dayandı” diyen Terry Eagleton “Yaşadıkları devrin enfants terribles’ı (müthiş çocukları) olan bu yiğit avangard eleştirmenlerin gözünde şiirler imgelerden, fikirlerden, sembollerden, toplumsal güçlerden yahut şairin niyetlerinden değil, sözcüklerden oluşuyordu” (Şiir Nasıl Okunur ortasında, Detay Yay.) diyerek şık bir dokundurmada bulunur. Bahsimiz “Biçimciler” olmadığı için konuyu uzatmayacağım.
A’dan Z’ye teknik (techne, Heidegger’in iki temel teriminden biri olarak kayda geçsin), bir cins zanaatkârlığın doruğunu görmek mümkün. halbuki her doruk hem de bir tabana gömülüştür. Beşerde yazma isteği haricinde bir his/arzu uyandırmaz. Sözlerin bu biçimdesine maharetli, estetisyen tutumuyla kullanılması da farklı bir katharsis yaratır. Benim entelektüel olarak vakit zaman sığındığım lakin epeyce fazla içselleştiremediğim, ötürüsıyla yazma hareketime katık etmekten kaçındığım anlayıştır. elbette çeşitler ortası geçiş kaçınılmazdır. En entelektüelinde bile zayıf bir halka, toplumsala, siyasala, dinsele vb farkına varmadan boyun eğiş göze çarpabilir. En Vandal ruhun entelektüele hasedi de reddedilemez bir gerçek. Sonuçta Vandal da “insan”dır entelektüel de!…
Tüm bunların haricinde, yani şiir olmayan şiirler, şair olmayan şairler var ki doğrusu fazlaca fazladırlar ve beşerde yalnızca ve sonsuzca olmamışlık hissi uyandırırlar. Ne coşkusuna ısınabilirsiniz ne duyarlığına ne de zekâsına… Bilhassa de lisan şuuru toz kaldırır. Ne kadar uyak yaratmaya çalışırsa çalışsın, ne kadar usturuplu kelam etmeye çalışırsa çalışsın sizde/bizde rastgele bir “hoşluk/güzellik” uyandırmaz. Her şey (duyarlık, lisan, zekâ, teknik bilgi) onda iğreti durur. Yamalı bohça… Hoş bir dize yakalaması büsbütün insan olmanın tesadüfünden kaynaklanır, biraz da şairanelik sevdasından… Ne yazık ki etrafımızda bu “şair”lerden hayli fazla var. Ne diyordu Baudrillard? “Gösterge kirliliği en az sınai kirlilik kadar çağdaş ve akıl almaz bir şeydir.” Demek oluyor ki iki kirlilikten de kaçınmak imkânsızdır. Biri yoksa oburu varlık alanında görülemez!…
FİLOZOFUN DÜŞÜNDÜĞÜ ŞİİR
Herkes için âlâ şiir geride hiç bir kalıntı bırakmayan -fazlaca somut bir haz duygusu alınan- ve üretim sürecinde yararlanılan tüm gerecin tüketildiği şiirdir… Makûs şiir (ya da şiirsel olmayan şey), tam aksine kalıntı bırakan, her sesbirim, her diphone (çift sesli), her hece ya da gösteren, tabirin kendi ikizi tarafınca bir daha kullanılamadığı; tüm tabirlerin ilkel armağan/değiş tokuş aksiyonunda olduğu üzere kesin bir (karşıtlık) karşılıklılık ilgisi ortasında buharlaşıp uçamadıkları, tüketilemedikleri şiirdir.
Jean Baudrillard, Sembolik Değiş Tokuş ve Mevt ortasında
“Tanrının İsmini Yok Etmek”, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi
Bu kadar filozofun/düşünürün baş patlattığı “şiir” alanında şairlerin işkembeden atıp “karın” doyurmaya kalkışmaları gerçekten güç iş! O denli ya binlerce yılın doğal hayatına giydirilmiş bir “dış” giysi var: felsefe/ideoloji ve bundan yol alan “iç” giysi. Altyapı/üstyapı yerine “iç/dış” kavramlarını yerleştirdiğim düşünülebilir. Doğrudur.
Bir de ne var? Süreç, giysilerin üst üste geçirilmesiyle harika bir erişilmezlikle taçlanıyor. Şairin deruna ulaşabilmesi için hayli emek vermesi gerekiyor. Aksi biçimde yüzeyde, sığ sularda kulaç atmaktan bitap düşer ki vurgun yemiş, karaya vurmuş balıklara emsal. bir daha de bir efor sarf ettiği için, yani güç boşalması yaşadığı için keyifli olduğu yanılsamasıyla avunma hakkına sahiptir.
Bu güçlü uğraşta yol alıp başarılara imza atanlara helal olsun, başaramayanlarsa elendiklerinde üzülmesinler. Hiç değilse şiir yazmayı denemenin hazzını tatmışlardır. Orta ara da cahiller topluluğu ortasında egolarını şişirmişlerdir ki bu da yabana atılacak bir keyif değil hani… Nihayet, “şiir nasıl yazılmaz”ı uygulayarak öğrettikleri için de yarım kutsanmaları tarafımdan önerilir.
ŞAİR OLMAYAN ŞAİRLER
Hayat, Monique, mümkün bütün tariflerden daha karmaşıktır; sıradane indirgenmiş her imge, kaba olma riskini taşır her vakit. Şairlerin kesin tabirlerden kaçınmasını onayladığımı da sanmayın, onlar yalnızca düşlerini bilirler; şairlerin düşlerinde hakikat hissesi oldukçatur, ancak hayat bu düşlerden ibaret değildir. Hayat şiirden daha fazla bir şeydir; fizyolojiden daha fazla bir şeydir, hatta o kadar uzun vakit inandığım ahlaktan da. Hayat bunların hepsidir ve fazlaca daha fazlasıdır: hayat, hayattır.
Marguerite Yourcenar, Alexis ya da Beyhude Çabanın Kitabı ortasında, Metis Yay.
Burada bana fazlaca önemli tenkitler gelebilir, bir “butik” yayıncı olarak… Haklılık hisselerini reddedecek değilim. Fakat bu cins itirazlarda olgunun tüm boyutlarının irdelenmediğini, daha doğrusu görülemediğini düşünüyorum. Birinci kitabını yayımladığım birfazlaca şairle ortamızda geçen diyalogları aktarsam ne demek istediğim daha düzgün anlaşılacaktır. Bunu (dosya) elden çıkartmadığınız sürece bir üst kademeye geçemeyeceksiniz. Daima eldeki şiirlerle (dosyayla) oyalanıp kalacaksınız. Onlardan yeni bir şiir doğurabileceğinizi sanıp vakit öldüreceksiniz. Çöpe atmayı da göze alamadığınıza nazaran yayımlayıp kurtulmanız en doğrusudur. Bu şairlerden devam edenlerin birinci şiirleri ile son şiirleri içinde dayanılmaz bir eşik atlama rekoru kırıldığını görmek mümkün. Evet, hiç kimse sanata dorukta başlamıyor ya da hayli az kişi, seçkin yaradılışlı kişi birinci yapıtında doruklarda gezinebiliyor.
her insanın ömrünü hikâyeleştirme, romana aktarma hakkı olduğu üzere şiir yazabileceğini “sanma” hakkı da vardır. Ressam olmayan ressamlar, müzikçi olmayan müzikçiler vb ne kadar epey ise şair olmayan şairler de o kadar oldukçatur. Vaktin fevkalade bir eleği olduğunu biliyoruz. Eminim ki bugün ortalıkta sanatçı/edebiyatçı diye gezinen birçoğumuzu un ufak edecek, sahniçin indirecek, tarihten silecek… O niçinle, bırakalım bugün bu oyunu (sanatçı/edebiyatçı olma) herkes oynasın. Usta, dâhi oyuncular içinde ya eksikliklerini bakılırsacek, daha hayli çalışacak, uğraş gösterecek ya da yineın yineına düşerek vakit ortasında kendisi kendisinden, yazdığından, çizdiğinden vs kopacak. Kalemini, fırçasını elinden düşürecek…
Problem şu ki yeteneklinin, dâhinin kibrine bir yere kadar boyun eğebiliriz zira bunlar yardımıyla dünyamız güzelleşiyor, renkleniyor, şenleniyor, mana kazanıyor. Ancak cehaletin ve yeteneksizliğin ucube bir biçimde doğurduğu kibre hiç kimse katlanmak zorunda değildir.
“Şair bulutlarda uçtuğunu vehmeden dejenere değil; ömrün ortasında ömrü örgütleyen vatandaştır!” Nâzım Hikmet
Nâzım Hikmet’in dediği üzere “yaşamı örgütlemek” yalnızca “toplumsal/siyasal” bir itirazı (muhalefeti) örgütlemek manasına gelmez. Şairlerin, bilhassa dâhi ruhlu/kılıklı sanatkarların “savsözler”inde hayli daha derin manalar yatar; Nâzım’ın savsözünde de bu biçimde bir arka okuma yapılabilir, yapılmalıdır. Aksi biçimde yalnızca ömrün genelini değil kendimizi de kadükleştirmek kaçınılmazlaşır. Kendilerini toplumsal/siyasal uğraşa adamışların ömür kesitlerine bakın, goreceğiniz görüntünün hiç de “insani” olmadığını hayli acı bir biçimde hissedeceksiniz. Emsal olguyu ömürlerini işe/güce, geçim kederine indirgeyenlerde de görmek mümkün. Bunun kararı olarak koskoca “mutsuz insanlık” tablosunu çerçeveletip kararmış ruhlarına asmaktan öteki bir seçenek kalmıyor.
Artık geçmişi örgütlemek, oyun alanına sürmek imkânsızdır. halbuki bugünü ve geleceği bir daha toparlayabiliriz. Sanatta bedene gelen oyunu hayatın her alanına yayabilirsek ve yalnızca bir “bakılırsav bilinci”yle, daha doğrusu “çıkar iç güdüsü”yle, “iktidar hesapları”yla hareket etmezsek her şey hayli farklılaşacaktır. Kısacası, oyunu “kazanma hırsı”ndan uzak kurarsak/kurgularsak bugünden daha sonrası daha insani bir mecraya taşınacaktır. Emma Goldman ne diyordu: Dans Edemeyeceksem Bu Benim İhtilalim Değildir.
Alaattin Topçu