Hürriyet’ten Umut Erdem’in haberine göre sanat güneşi Zeki Müren, ‘Gurbet’ isimli sinemada Nizamname’nin “Askeri onur ve haysiyeti rencide edici” unsuruna takılırken, sanatçı Ajda Pekkan’ın da “Babydoll gecelikle dans ettiği sahnenin sonlarına gerçek bir orta geceliğinin eteğinin havalandığını gösteren kısmının” çıkarılması istendi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yayınladığı, TELİF Hakları Genel Müdürlüğü ile Ankara Üniversitesi İrtibat Fakültesi Öğretim bakılırsavlileri Doç.Dr. Ali Karadoğan ve Prof.Dr. Ruken Öztürk’ün çalışmalarıyla hazırlanan üç ciltlik ‘Türkiye’de Sinema Sansürünün Tarihi’ isimli yayında, şu sansürler dikkat çekti:
Çarşambadır Çarşamba (1953) isimli senaryonun çekilmesine “Erkek ve bayan hamamlarını ve yıkananları gösteren sahnelerin tamamıyla” çıkarılması şartıyla onay verildi.
KADİR İNANIR
Aşka Susayanlar-Seks ve Cinayet (1972) “Filmdeki bayanların gerek canlı ve gerekse öldükten daha sonra göğüs uçlarının çıplak görüldüğü sahnelerin tümü” ve “Mine’nin hayalinde gördüğü Kadir İnanır’la sevişme sahnesinin” çıkarılması istendi.
FATMA GİRİK
“Lokum Üzere Kızlar (1965) İsmi “adaba aykırı” olarak görüldüğünden değiştirilmesi istendi. Sinemada Fatma Girik’in “terasta, bikini mayo ile göründüğü sahniçin, babasıyla konuştuğunu gösteren pasajın”; “gecelikle telefon konuşmalarında göğüslerinin göründüğü pasajın”, “dans sahnesinden, göğüslerini titreterek ve bacaklarını açarak dans ettiği kısmın” çıkarılması istendi.
Yayla Kartalı (Faruk Nafiz Çamlıbel, (1945) “Hanım, beyefendi, hanımefendi, beyefendi üzere tabirler çıkarıldıktan yahut Türkçe’leştirildikten ve senaryo lisanı yabancı sözlerden temizlendikten daha sonra sinemaya alınmasında sakınca yoktur” deniliyor.
ÖZTÜRK SERENGİL
İstanbul Kazan Ben Kepçe (1965) Öztürk Serengil’in söylemiş olduği: “Hortlakaj, dürbünaj, yataj, boşveraj’ üzere ‘aj’la biten çarpık kelimelerin”, “gazlayın da arkalarınızdan numaranızı okuyayım” cümlesinin, çıkarılması istendi. Öztürk Serengil’in oynadığı biroldukca sinemada sahneler ayrıyeten sansüre takıldı.
‘ALLAH SANSÜRDEN KORUSUN’ KESİLDİ
En ironik karar ise Nezihe Meriç’in senaryosunu yazdığı “Kara Yazı”da (1953) yer alan “Allah sansürden korusun” cümlesinin çıkarılmasının koşul koşularak sansürlenmesi oldu.
“Fosforlu Cevriye’de (1959)”, “Üç bayanla Fosforlu Cevriye’nin yerdeki hengame ve boğuşma sahnesinden bayanların bacaklarının göründüğü kısmın” çıkarılması istendi.
Haldun Taner’in yazdığı “Senin İçin” isimli senaryoda “Hava üsteğmenin öldüğünü bildiren kelamların çıkarılması şehit ve mevt haberlerinin kapalı tabirlerle verilmesi” isteniyor.
TURİST ÖMER’E PAPADOPULOS İTİRAZI
Defterlerde Sadri Alışık’ın canlandırdığı “Turist Ömer (1964)” sinemasına ait de epey sayıda karar bulunuyor. Turist Ömer’in gece kulübünde üç kıza hitaben söylemiş olduği, “Sıraya girin, hepinizi yönetim ederim” cümlesinin, “Turist Ömer Dümenciler Hükümdarı (1965)” sinemasının sonucunda ise Turist Ömer’in, karakolda daktilo ile yazı yazan polise hitaben söylemiş olduği “Ulan” tabirinin; “Turist Ömer Boğa Güreşçisi (Hulki Saner, 1971)” senaryosunda “Boğaya söylenen Papadopulos isminin değiştirilmesi” istendi. “Ava Giden Avlanır-Dolandırıcılar (1965)”, “Afacan Küçük Serseri (1971) ve “Ne Hakem (1976)”de sansür defterinde yer alan sinemalardan.
“SANSÜR DEFTERLERİNDE NELER YOK Kİ”
Durakta Sevişelim – Öpüşmek Yasak (1964) Sinemanın sonucunda Ajda Pekkan’ın oynadığı Sema karakterinin İstanbul’da pansiyondaki odasında “babydoll gecelikle dans ettiği sahnenin sonlarına hakikat bir orta geceliğinin eteğinin havalandığını gösteren kısmının” çıkarılması istendi. Her ne kadar burada vurgu direkt gecelik ve babydoll üzerine olmasa, “eteğin havalanmasına” vurgu yapılsa da geceliğin ne olduğu bilhassa açıklandı.
bir daha Ajda Pekkan’ın oynadığı “Şehvetin Esiriyiz (1965)” sinemasına ait kararda ise “Bardaki, yüzünde yara izi olan gencin Sevim’e (Ajda Pekkan) söylemiş olduği ‘Poliçeni konutta imzalarım’” kelamının çıkarılması istendi.
“İCAB EDERSE SANDALIMI SATINIZ”
Gurbet (Sadık Şendil, 1958) isimli senaryoda, askere gidecek olan Zeki Müren’in şubede müsaade için bekleme sahnesinin ve Zeki Müren’in askere gitme vaktinde söylemiş olduği “İki yıllık hizmetim süresince geçinecek paramız var, icab ederse sandalımı ve konutumu satınız” biçimindeki konuşmalarının çıkarılması istendi.
WOODY ALLEN SINIFI GEÇEMEDİ
Seks Hakkında Bilmek İstediğiniz Fakat Sormaya Asla Yürek Edemediğiniz Her Şey ismiyle Türkçeye çevrilmiş olan Woody Allen’ın yönettiği ve defterde “Seksten Korkmuyorum” (Everything You Always Wanted to Know About But Were Afraid to Ask, 1973) ismiyle kayıtlı Sinema “Umumî Terbiye ve Ahlâk”a ait unsura dayanılarak reddedildi.
KUBRİCK’E ASKERİ MERCEK
Stanley Kubrick’e ilişkin “Zafer Yolları (Paths of Glory, 1977)” sineması için Genelkurmay Başkanlığı’ndan gelen albay temsilci, “Emir komuta zinciri sarsılmış orduların yaşantısındaki kaçınılmaz olaylardır. Muharebe meydanına mezbaha gözü ile bakan komutanlığın yanlışlarını ve bu kusurların örtbas edilmesinin sonuçlarını bütün boyutları ile aksettirmektedir. Ders alınacak tarafları bulunmaktadır. Kabul” dedi.
Jack Nicholson’ın oynadığı “Guguk Kuşu (Milos Forman, 1981)”nun sonucunda “Küçüklerin ruh ve vücut sıhhatleri bakımından ziyanlı tesirler yapabilecek, yetişmelerini olumsuz istikamette etkileyebilecek nitelikte olduğu görülmüş ve 16 yaş hududu ile onay verilmiştir” deniliyor.
Charlie Chaplin’in 1949’da gösterilen “Büyük Diktatör” sineması için verilen kararda, “Filmin birtakım kısımlarında geçen ‘Demokrasi berbattır, kelam hürriyeti saçmadır’ formunda demokrasiyle alay eden” kelamların çıkarılması isteniyor.
ÂŞIK VEYSEL’E KARANLIK DÜNYA RÖTUŞU
Defterlerde Direktör Metin Erksan’ın birinci sineması olan 1952 tarihindeki “Âşık Veysel’in yaşamı/Karanlık Dünya” yapıtı dikkat çekiyor. Bu sinemaya ait biroldukça sansür sonucu var. Bedri Rahmi Eyüboğlu tarafınca yazılan sinemanın isminin yalnız “Âşık Veysel’in yaşamı” olarak bırakılıp, başka “Karanlık Dünya” kelamının bütün afiş ve el ilanlarından silinmesi isteniyor. “Âşık Veysel’in karısı öldükten daha sonra bir odada yalnız olarak ikinci karısından olma çocuğunu severken ‘Giden gitti biz yenisine bakalım’ usulündeki konuşmaların büsbütün kesilmesi kaidesi ile” müsaade veriliyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yayınladığı, TELİF Hakları Genel Müdürlüğü ile Ankara Üniversitesi İrtibat Fakültesi Öğretim bakılırsavlileri Doç.Dr. Ali Karadoğan ve Prof.Dr. Ruken Öztürk’ün çalışmalarıyla hazırlanan üç ciltlik ‘Türkiye’de Sinema Sansürünün Tarihi’ isimli yayında, şu sansürler dikkat çekti:
Çarşambadır Çarşamba (1953) isimli senaryonun çekilmesine “Erkek ve bayan hamamlarını ve yıkananları gösteren sahnelerin tamamıyla” çıkarılması şartıyla onay verildi.
KADİR İNANIR
Aşka Susayanlar-Seks ve Cinayet (1972) “Filmdeki bayanların gerek canlı ve gerekse öldükten daha sonra göğüs uçlarının çıplak görüldüğü sahnelerin tümü” ve “Mine’nin hayalinde gördüğü Kadir İnanır’la sevişme sahnesinin” çıkarılması istendi.
FATMA GİRİK
“Lokum Üzere Kızlar (1965) İsmi “adaba aykırı” olarak görüldüğünden değiştirilmesi istendi. Sinemada Fatma Girik’in “terasta, bikini mayo ile göründüğü sahniçin, babasıyla konuştuğunu gösteren pasajın”; “gecelikle telefon konuşmalarında göğüslerinin göründüğü pasajın”, “dans sahnesinden, göğüslerini titreterek ve bacaklarını açarak dans ettiği kısmın” çıkarılması istendi.
Yayla Kartalı (Faruk Nafiz Çamlıbel, (1945) “Hanım, beyefendi, hanımefendi, beyefendi üzere tabirler çıkarıldıktan yahut Türkçe’leştirildikten ve senaryo lisanı yabancı sözlerden temizlendikten daha sonra sinemaya alınmasında sakınca yoktur” deniliyor.
ÖZTÜRK SERENGİL
İstanbul Kazan Ben Kepçe (1965) Öztürk Serengil’in söylemiş olduği: “Hortlakaj, dürbünaj, yataj, boşveraj’ üzere ‘aj’la biten çarpık kelimelerin”, “gazlayın da arkalarınızdan numaranızı okuyayım” cümlesinin, çıkarılması istendi. Öztürk Serengil’in oynadığı biroldukca sinemada sahneler ayrıyeten sansüre takıldı.
‘ALLAH SANSÜRDEN KORUSUN’ KESİLDİ
En ironik karar ise Nezihe Meriç’in senaryosunu yazdığı “Kara Yazı”da (1953) yer alan “Allah sansürden korusun” cümlesinin çıkarılmasının koşul koşularak sansürlenmesi oldu.
“Fosforlu Cevriye’de (1959)”, “Üç bayanla Fosforlu Cevriye’nin yerdeki hengame ve boğuşma sahnesinden bayanların bacaklarının göründüğü kısmın” çıkarılması istendi.
Haldun Taner’in yazdığı “Senin İçin” isimli senaryoda “Hava üsteğmenin öldüğünü bildiren kelamların çıkarılması şehit ve mevt haberlerinin kapalı tabirlerle verilmesi” isteniyor.
TURİST ÖMER’E PAPADOPULOS İTİRAZI
Defterlerde Sadri Alışık’ın canlandırdığı “Turist Ömer (1964)” sinemasına ait de epey sayıda karar bulunuyor. Turist Ömer’in gece kulübünde üç kıza hitaben söylemiş olduği, “Sıraya girin, hepinizi yönetim ederim” cümlesinin, “Turist Ömer Dümenciler Hükümdarı (1965)” sinemasının sonucunda ise Turist Ömer’in, karakolda daktilo ile yazı yazan polise hitaben söylemiş olduği “Ulan” tabirinin; “Turist Ömer Boğa Güreşçisi (Hulki Saner, 1971)” senaryosunda “Boğaya söylenen Papadopulos isminin değiştirilmesi” istendi. “Ava Giden Avlanır-Dolandırıcılar (1965)”, “Afacan Küçük Serseri (1971) ve “Ne Hakem (1976)”de sansür defterinde yer alan sinemalardan.
“SANSÜR DEFTERLERİNDE NELER YOK Kİ”
Durakta Sevişelim – Öpüşmek Yasak (1964) Sinemanın sonucunda Ajda Pekkan’ın oynadığı Sema karakterinin İstanbul’da pansiyondaki odasında “babydoll gecelikle dans ettiği sahnenin sonlarına hakikat bir orta geceliğinin eteğinin havalandığını gösteren kısmının” çıkarılması istendi. Her ne kadar burada vurgu direkt gecelik ve babydoll üzerine olmasa, “eteğin havalanmasına” vurgu yapılsa da geceliğin ne olduğu bilhassa açıklandı.
bir daha Ajda Pekkan’ın oynadığı “Şehvetin Esiriyiz (1965)” sinemasına ait kararda ise “Bardaki, yüzünde yara izi olan gencin Sevim’e (Ajda Pekkan) söylemiş olduği ‘Poliçeni konutta imzalarım’” kelamının çıkarılması istendi.
“İCAB EDERSE SANDALIMI SATINIZ”
Gurbet (Sadık Şendil, 1958) isimli senaryoda, askere gidecek olan Zeki Müren’in şubede müsaade için bekleme sahnesinin ve Zeki Müren’in askere gitme vaktinde söylemiş olduği “İki yıllık hizmetim süresince geçinecek paramız var, icab ederse sandalımı ve konutumu satınız” biçimindeki konuşmalarının çıkarılması istendi.
WOODY ALLEN SINIFI GEÇEMEDİ
Seks Hakkında Bilmek İstediğiniz Fakat Sormaya Asla Yürek Edemediğiniz Her Şey ismiyle Türkçeye çevrilmiş olan Woody Allen’ın yönettiği ve defterde “Seksten Korkmuyorum” (Everything You Always Wanted to Know About But Were Afraid to Ask, 1973) ismiyle kayıtlı Sinema “Umumî Terbiye ve Ahlâk”a ait unsura dayanılarak reddedildi.
KUBRİCK’E ASKERİ MERCEK
Stanley Kubrick’e ilişkin “Zafer Yolları (Paths of Glory, 1977)” sineması için Genelkurmay Başkanlığı’ndan gelen albay temsilci, “Emir komuta zinciri sarsılmış orduların yaşantısındaki kaçınılmaz olaylardır. Muharebe meydanına mezbaha gözü ile bakan komutanlığın yanlışlarını ve bu kusurların örtbas edilmesinin sonuçlarını bütün boyutları ile aksettirmektedir. Ders alınacak tarafları bulunmaktadır. Kabul” dedi.
Jack Nicholson’ın oynadığı “Guguk Kuşu (Milos Forman, 1981)”nun sonucunda “Küçüklerin ruh ve vücut sıhhatleri bakımından ziyanlı tesirler yapabilecek, yetişmelerini olumsuz istikamette etkileyebilecek nitelikte olduğu görülmüş ve 16 yaş hududu ile onay verilmiştir” deniliyor.
Charlie Chaplin’in 1949’da gösterilen “Büyük Diktatör” sineması için verilen kararda, “Filmin birtakım kısımlarında geçen ‘Demokrasi berbattır, kelam hürriyeti saçmadır’ formunda demokrasiyle alay eden” kelamların çıkarılması isteniyor.
ÂŞIK VEYSEL’E KARANLIK DÜNYA RÖTUŞU
Defterlerde Direktör Metin Erksan’ın birinci sineması olan 1952 tarihindeki “Âşık Veysel’in yaşamı/Karanlık Dünya” yapıtı dikkat çekiyor. Bu sinemaya ait biroldukça sansür sonucu var. Bedri Rahmi Eyüboğlu tarafınca yazılan sinemanın isminin yalnız “Âşık Veysel’in yaşamı” olarak bırakılıp, başka “Karanlık Dünya” kelamının bütün afiş ve el ilanlarından silinmesi isteniyor. “Âşık Veysel’in karısı öldükten daha sonra bir odada yalnız olarak ikinci karısından olma çocuğunu severken ‘Giden gitti biz yenisine bakalım’ usulündeki konuşmaların büsbütün kesilmesi kaidesi ile” müsaade veriliyor.